Het dollarsysteem is kapot
Het mag geen verrassing zijn dat het wereldwijde financiële stelsel, ook wel het dollarsysteem, disfunctioneel en kapot is. Ondanks dat er wel degelijk oplossingen bestaan voor de aanpak van de problemen is het onwaarschijnlijk dat die getroffen worden. Dat komt omdat die oplossingen het noodzakelijk maken dat de status van de Amerikaanse dollar als wereldreservemunt moet veranderen. Zonder de medewerking van de Amerikanen leidt elke hervorming tot ellende. Ellende in de politieke zin, ellende in de militaire zin, ellende in de economische zin en ellende in de financiële zin. Niemand wil daar verantwoordelijk voor worden gehouden.
Hoe er ook geprobeerd wordt om tot een definitieve oplossing te komen – of dit nou Europa, China, of Japan betreft – er kan geen oplossing gevonden worden zolang het Amerikaanse monopolie op de uitgifte en de excessieve creatie van de wereldreservemunt blijft bestaan. Amerika frustreert elke aanzet tot hervormingen. Geeft u hen maar eens ongelijk. Immers, waarom zouden zij hun privilege opgeven om wereldwijd een belasting te heffen op de in dollar aangehouden spaarreserves?
Winston Churchill
Winston Churchill zei ooit: “Americans can always be counted on to do the right thing…after they have exhausted all other possibilities.” Ik hoop dat Churchill gelijk zal krijgen maar ik ben er niet gerust op. Terwijl ik dagelijks met mijn neus op de voorruit van het financiële nieuws zit en de ontwikkelingen gade slaag, ebt mijn vertrouwen in een goede afloop steeds verder weg.
Deze week werd bijvoorbeeld bekend dat het Amerikaanse ministerie van Homeland Security joualisten en bloggers gaat “monitoren” en hun gegevens gaat bijhouden. Als ik dergelijke berichten lees dan moet ik denken aan de intimidatie en de verschrikkingen van achter het IJzeren gordijn. Als ik lees over de NDAA, het debacle van MF Global, of de problemen die zijn ontstaan door MERS of de handel met voorkennis door leden van het Amerikaanse congres dan kan ik niet anders concluderen dan dat het land juridisch aan het desintegreren is. Als belegger moet je daar niet in willen zitten; het land gaat – tot spijt van velen – kapot. En het is allemaal zo onnodig.
Amerikaanse kredietbeoordelaars
Afgelopen week meldde een topman van kredietbeoordelaar Fitch dat alleen wanneer de ECB de geldpers aanzet, Europa haar vege lijf kan redden. Een beoordelaar van schulden zegt dat de kwaliteit van soevereine schulden in Europa alleen gewaarborgd kan worden wanneer de ECB de geldpers aan zet? Het moet niet gekker worden. Maar toch, het wordt ècht gezegd. Fitch liet overigens de Franse kredietwaardigheid ongemoeid en heeft gesteld dat zij de Franse triple A status in 2012 niet zal afwaarderen.
Vanmiddag kwam het bericht binnen dat Standard & Poor's op het punt zou staan om meerdere Europese landen af te waarderen. Het gerucht alleen al is genoeg om de koersen te bewegen. Het illustreert het huidige financiële klimaat waarin Amerikaanse instellingen aan de hendels trekken en op gezette tijden de zaken eventjes goed in beweging zetten. Financiële partijen, bedrijven, en burgers zitten eigenlijk als een stel kikkers gevangen in een pan met water dat langzaam heter en heter wordt net zo lang totdat we gaar gekookt zijn.
Iedereen in de Amerikaanse snelkookpan
Toen Mark Rutte een aantal weken geleden op bezoek was bij Barack Obama, pleitte Obama er bij Rutte voor dat hij zijn Europese collega's moest overtuigen dat de ECB de geldpers moest aanzetten. Rutte vertelde hem dat Nederland daar géén pleitbezorger voor zal zijn. Dat is nooit de Nederlandse manier geweest en zal het ook nooit worden. Diezelfde week nog verschenen er in de Wall Street Joual kritische artikelen over de gigantische huizenmarktzeepbel in Nederland. Was dat toeval? Het antwoord doet er eigenlijk niet toe; het viel gewoon op.
De Verenigde Staten spelen het spel keihard: “It's our way or the high way”. Indien er een oorlog met Iran uitbreekt dan is dat een probleem voor het Euraziatische continent. Niet voor Amerika; er ligt per slot van rekening een oceaan tussen. Bovendien geldt dat het buitenland of de Federal Reserve deze oorlog zal financieren en wanneer de oliekraan in het Midden-Oosten door omstandigheden dichtgedraaid wordt, dan heeft Amerika toegang tot voldoende olie binnen de eigen invloedssfeer. Europa, China en Japan daarentegen zullen hier veel meer hinder van ondervinden dan de Amerikanen.
Europa kan geen kant op
Ondertussen staan Europese banken en overheden er dramatisch slecht voor. De ECB moet er zelfs aan te pas komen. Het monetaire beleid is in de “normatieve zin” (hoe zou het eigenlijk moeten werken?) niets minder dan verschrikkelijk te noemen. Aan de andere kant moet in de “positieve zin” gesteld worden (hoe werkt het?) dat er niet veel anders op zit dan pappen en nathouden. De status quo moet worden gehandhaafd. Dat neemt niet weg dat Europa onmogelijk in staat zal zijn om in de toekomst alle financiële verplichtingen na te komen. Dat gaat nu al bijna niet meer terwijl de vergrijzing nog moet toeslaan.
De ECB doet eigenlijk alles wat zij kan om te voorkomen dat Europa financieel implodeert. Zij houdt de huidige inteationale status quo in stand. Het valt niet mee om geen kritiek te hebben op het gevoerde monetaire beleid van de ECB. Ook ik zie tal van gebreken en bezwaren en heb ik een principiële aversie tegen monopolisten. Bovendien acht ik het ronduit verwerpelijk dat het door centrale banken gecontroleerde bankenkartel privileges geniet die voor elke burger verboden zijn. En ondanks deze punten blijf ik de ECB zien als het laatst overgebleven Europese instituut dat Europeanen beschermt tegen de grootheidswaanzin van politici in Europa en ver daar buiten.
ECB-beleid: kwantitatieve verruiming?
De ECB heeft met haar zogenaamde Long Term Refinancing Operation (LTRO) nagenoeg €490 miljard voor een maximale periode van drie jaar aan 523 Europese banken uitgeleend. Banken betalen hierover een gemiddelde rente en de verwachting is dat zij dit geld zullen gebruiken om staatsobligaties te kopen waarvoor zij een hogere rente ontvangen. In een zekere zin is dit gewoon een vorm van kwantitatieve verruiming en betreft dit een vorm van financiële repressie. Banken verdienen zwaar gesubsidieerd geld aan het financieren van overheden (die nog steeds ver boven hun stand spenderen) terwijl uw inkomsten en uw koopkracht niet verbeteren en de publieke schuldenberg toeneemt.
Desalniettemin is het dankzij de ECB dat de Europese politiek gedwongen wordt om te hervormen en te bezuinigen. Zonder euro was in Europa al lang en breed de geldpers aangezet en waren tal van protectionistische maatregelen genomen. Frankrijk is daar nooit vies van geweest en zuidelijke lidstaten met Griekenland voorop, zouden de boekhouding verder hebben vervalst, de geldpers hebben aangezet en voor een devaluatie hebben gekozen om zoveel mogelijk verliezen af te schuiven naar de Europese partners.
De ECB als beschermengel van Europese burgers?
De ECB weigert aan een dergelijke strategie mee te werken. Dat moet ook gezegd worden. Zij weigert exact hetzelfde te doen als de Bank of England, de Bank of Japan of de Federal Reserve en dat is belangrijker dan menigeen denkt. Ook al is de nuance tussen regelrechte geldpersfinanciering van overheden en de liquiditeitssteun aan banken op systeemniveau moeilijk te maken, de liquiditeitssteun van de ECB is niet hetzelfde als geldpersfinanciering door de Fed. De financiële risico's blijven namelijk voor rekening vallen van banken en komen in beginsel niet bij de ECB te liggen.
Wat ik distilleer uit het beleid van de ECB is dat zij als enige in staat is om de Europese politiek te dwingen om fiscaal orde op zaken te stellen. Of het Europees noodfonds en het nieuwe fiscale “compact” nu versie 1.0, 2.0 of 2.1.a of 2.1.b wordt, de ECB weigert de geldpers aan te zetten om de tekorten op te kopen. En het SMP dan? Tja, dat is zo; daar kan ik ook niet om heen want de ECB heeft in 2010 en 2011 wel degelijk Europese staatsobligaties opgekocht. Maar kwam dat omdat de ECB dat wilde of kwam dat omdat de Europese politiek blunderde? De ECB heeft mijn inziens Europa behoed voor een financiële implosie.
Europa is insolvabel; Amerika is failliet
Dat de ECB – indien nodig – de geldpers gebruikt om een faillissement af te wentelen zegt alles over de precaire situatie. Europa is niets minder dan insolvabel. Door de status quo via Europese banken te handhaven blijft er aan de andere kant een schuldherstructurering op systeemniveau mogelijk. Dat is wat mij betreft de ultieme eindconclusie van het beleid van de ECB. Zij dwingt Europa een begin te maken met hervormingen en bezuinigingen. En wat mij betreft belangrijker, zij zorgt er voor dat schuldherstructurering mogelijk blijft. Zonder die mogelijkheid zijn we zo veel verder van huis.
Laat ze in Amerika en Groot-Brittannië maar lachen over de politieke wantoestanden waarmee dit gepaard gaat. Europa komt tenminste de feiten onder ogen: de overheidsbureaucratieën zijn onderdeel van het probleem. In Amerika is die zienswijze uitgesloten. Daar is de strategie erop gericht om de problemen naar andere landen af te schuiven. Bij voorkeur met de geldpers. Immers, dat is de enige werkbare oplossing, toch? Ze zullen het in Amerika nooit hardop toegeven, maar die geldpers financiert Amerika naar een nog groter faillissement.
De wereld zal de rekening betalen
Wereldwijd heeft men een voorschot genomen op het inkomen van toekomstige generaties en heeft men dat voorschot verbrast. Overal hebben politici obligaties geprint zonder ook maar één seconde stil te staan bij de vraag hoe die obligaties ooit afgelost gaan worden. Dat we collectief de rekening gepresenteerd krijgen is onontkoombaar. Er komt op enig moment een “monetaire reset”: de verliezen zullen worden genomen door valuta's te devalueren in termen van goud. In Europa, in de Verenigde Staten, in China, in Rusland, in Japan, in de olieproducerende landen, overal. Er is mijn inziens geen ontkomen aan.
Het verschil zit hem slechts in de voorwaarden op basis waarvan gedevalueerd zal worden. In die zin heb ik mijn eigen voorwaarden vorm gegeven en hoop ik in Europa beter af te zijn dan in Amerika. Want wij zijn insolvabel. En Amerika? Dat is in meerdere opzichten failliet. Dat is een heel erg belangrijk onderscheid.