Marketupdate

Tag: cor wijtvliet

  • De Keltische tijger brult al weer

    Jarenlang werd Ierland in een adem genoemd met erkende brekebenen als Griekenland en Portugal. Het land ging diep gebukt onder een huizen- en bankencrisis en stond onder curatele van Europa en het IMF. Het gold als een waarschijnlijke kandidaat om om te vallen. Maar het kan verkeren! Waar steeds meer landen van de eurozone dreigen ten prooi te vallen aan een langdurige economische stagnatie, zijn de Ieren anno 2014 de gunstige uitzondering. In het tweede kwartaal van dit jaar groeide Ierland met een verbazingwekkende 7,7% op jaarbasis.

    anglo-irish-bank

    Van achterblijver naar koploper

    Daarmee zijn de Ieren niet langer zielige achterblijvers, maar trotse koplopers. Dat werpt uiteraard de vraag op hoe ze dit kunststukje geflikt hebben. Een fikse dosis geluk mag uiteraard niet ontbreken. De twee belangrijkste handelspartners, de VS en Groot Brittannië, doen het beiden economisch ook redelijk tot goed. Maar geluk was niet de enige factor. Ierland heeft jarenlang een wel heel bitter medicijn moeten slikken. De uit de krachten gegroeide publieke sector werd hardhandig gesaneerd. Ontslagen en loonsverlagingen waren aan de orde van de dag. Maar ook de sanering van de private sector ging van dik hout zaagt men planken. Vier jaren op rij gingen de lonen met gemiddeld 2% omlaag. Maar het resultaat mocht er zijn. Ierland herwon zijn concurrentievermogen. Maar de grootste prestatie leverden de Ieren bij het bestrijden van de bankencrisis, die door zijn omvang het land daadwerkelijk aan de bedelstaf dreigde te brengen. Er kwam een zogeheten bad bank, de National Asset Management Agency, waarin banken verplicht hun toxische assets moesten storten en daarvoor in de plaats staatsobligaties op de balans moesten plaatsen. Die waren tenminste min of meer veilig. ghost-assetsDe kater van het grenzeloos optimisme van jaren zal nog lang te voelen zijn. In de goede oude tijden groeide de persoonlijke consumptie met maar liefst 6% per jaar. Die tijden zijn voorgoed voorbij. De torenhoge werkloosheid en de loonsverlagingen hebben de Ierse consument kopschuw gemaakt. In de nabije toekomst zal Ierland zijn groei vooral moeten halen uit de export en de instroom van buitenlandse investeringen. Die investeringsstromen beginnen al weer opgang te komen dankzij het herstelde concurrerend vermogen. Veel Europese landen kijken naar Europa voor de oplossing van hun ondermaats presterende economie. Vooral van de ECB wordt veel verwacht. De voorlopig belangrijkste les van Ierland luidt echter, dat een klein land met veel buitenland eerst intern orde op zaken moet stellen. Pas dan zijn de voorwaarden aanwezig om van externe mogelijkheden ten volle profijt te trekken. En dan kan de groei ook nog eens opvallend sterk zijn.

    Hoge schulden

    De Keltische tijger begint weer te grommen en te brullen, maar dat wil weer niet zeggen dat alle problemen voorbij zijn. Het land gaat nog steeds gebukt onder een staatsschuld van meer dan 120% van het bruto binnenlands product (bbp). Het ziet er niet naar uit, dat daar spoedig verandering in kan komen. De schuld in de private sector is zo mogelijk nog hoger, de banken worstelen nog steeds met teveel oninbare schulden, terwijl de huizenmarkt allesbehalve in evenwicht is. In Dublin hebben de prijzen voor onroerend goed weer de neiging door het dak te gaan, terwijl in de rest van het land de leegstand nog steeds domineert! Cor Wijtvliet BELANGRIJK:

  • Traag economisch herstel drukt olieprijs steeds verder omlaag

    De afgelopen maanden is in de markt enkele malen gewezen op de sterk fluctuerende olieprijs. Vooral de steeds maar weer oplaaiende politieke spanningen deden de oliemarkt geen goed. Tegelijkertijd groeide de aandacht voor enkele belangrijke nieuwe trends in de oliemarkt, die de prijs van olie structureel omlaag lijken te duwen. De belangrijkste is wel de wederopstanding van de Verenigde Staten als producent van olie en gas.

    Ondanks alle geopolitieke spanningen verloopt de aanvoer nog steeds ongestoord en soepel. Dat is voor de meeste beleggers reden om die spanningen vooralsnog te negeren en de aandacht uitsluitend te wijden aan economie. Wie alleen naar economische factoren kijkt, kan eigenlijk alleen maar concluderen, dat de prijs voor olie voorlopig onder druk blijft. Vrijdag 13 september maakte het Nationale Bureau voor de Statistiek van China bekend, dat de productie in de fabrieken in augustus met 6,9% was gestegen. Dat klinkt indrukwekkend, maar er was gerekend op een groei van 8,8%. Dat doet weer twijfels rijzen over de kracht van de Chinese economie. Die twijfel leeft alweer bijna twee jaar.

    Olieprijs daalt door zwakke economische groei

    Zwakke economische groei

    Ook buiten China overheersen de zorgen over de economie. De Oeso heeft zich onlangs zeer bezorgd uitgelaten over de kracht van het herstel. De organisatie is bijzonder ongerust over Europa, waar na een korte opleving de groei alweer lijkt te verpieteren Belangrijke landen als Frankrijk en Duitsland lieten over het afgelopen 2de kwartaal alweer een krimp zien. De Oeso is dan ook bang, dat er in 2015 amper of geen groei zal zijn bij de aangesloten landen met als uitzondering de VS en het Verenigd Koninkrijk.

    column-cor-grafiek-olieprijs

    De olieprijs is sinds juli sterk gedaald

    Een afnemende economische groei gaat altijd gepaard met een afnemende vraag naar olie en die is nu al zichtbaar. Volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) zal de vraag naar olie in 2015 toenemen met 1,3% naar pakweg 93,8 miljoen vaten per dag. Dat is een indrukwekkend aantal, maar dat zijn toch 165 000 vaten per dag minder dan het IEA nog pas een maand geleden voorspelde. Het is voor Saoedi Arabië reden om de productie naar het laagste niveau in drie jaren terug te schroeven.

    column-cor-productie-olie

    Meer olieproductie in de VS

    De Saoedi ’s hopen uiteraard op die manier de prijs voor een vat olie op peil te houden. Om al hun hervormingsplannen te kunnen financieren hebben ze een olieprijs van tenminste $ 100, - per vat. Of de pogingen van Saoedi Arabië veel zullen uithalen, mag betwijfeld worden. Zij mogen dan minder gaan produceren, andere landen brengen daarentegen meer olie op de markt. Ondanks alle politieke en militaire verwarring slaagt Libië er nog steeds in veel olie te exporteren. Op dit moment gaat het om 870 000 vaten per dag, maar volgens OPEC zal het niet lang meer duren of er worden dagelijks meer dan 900 000 vaten opgepompt en geëxporteerd. Maar de grootste sta-in-de-weg voor een stevig prijsherstel vormen De Verenigde Staten. Dit land produceert dagelijks meer dan 8 à 9 miljoen vaten energie per dag met uitschieters naar wel 11 miljoen vaten. Voor het komende jaar voorziet de Energy Information Administration de hoogste productie in meer dan 45 jaar. De VS lijken daarmee in staat om nagenoeg in hun eigen energiebehoefte te kunnen voorzien. Als zo een belangrijke partij niet meer verschijnt op de internationale oliemarkten, dan kan een verdere prijsdaling niet uitblijven. Het lijkt daarmee nog slechts een kwestie van tijd voordat de prijs van een vat WTI structureel tot onder $ 90 gaat dalen. Cor Wijtvliet BELANGRIJK:

  • “Graanoogst wordt steeds groter, prijzen kunnen alleen maar omlaag”

    Al vanaf het late voorjaar van 2014 kwamen de eerste berichten naar buiten over de grote graanoogst, die in de VS en in grote delen van de rest van de wereld op het veld staat. Vooral de oogst van sojabonen en maïs zou een recordomvang bereiken. Het was daarmee duidelijk dat de prijzen voor beide graansoorten steeds verder onder druk zouden komen.

    Van uitermate groot belang voor de internationaal prijsvorming van landbouwgrondstoffen is het Wasde rapport van het Amerikaanse ministerie van landbouw (USDA). In dit rapport spreekt het Amerikaanse ministerie zijn verwachtingen uit over de kwaliteit en de omvang van de oogst die op het veld staat. Wasde is een afkorting voor World Agriculture Supply and Demand Estimates. Het spreekt voor zich, dat iedereen, die geïnteresseerd is in agriculture, elke maand weer met de nodige spanning naar dit rapport uitkijkt. Dat was op 11 september niet anders. De hamvraag was of het ministerie opnieuw de oogstverwachtingen opwaarts zou gaan bijstellen.

    graan-corwijtvlietHoewel de meeste ingewijden ervan uitgingen dat de verwachtingen opwaarts bijgesteld zou worden, bleek die bijstelling toch nog aanzienlijk groter dan verwacht. Zo zal de maisoogst waarschijnlijk op 171,7 bushel per acre uitkomen. Dat zijn er 4,3 per acre meer dan een maand geleden. Alleen al in de VS zullen de voorraden oplopen tot boven 2 miljard bushel en dat is niet meer gebeurd sinds 2002. Het slechte nieuws daarbij is wel, dat toen prijzen daalden in de richting van $ 2 per bushel. Dat is nu minder waarschijnlijk, omdat er een grote vraag naar mais uit de hoek van de ethanolindustrie is bijgekomen. Een daling tot onder $ 3 per bushel lijkt niet meer te vermijden. Het verhaal over soja verschilt niet zoveel van dat van maïs. Ook hier valt de oogst met 46,6 bushel per acre weer hoger uit. Ook hier nemen voorraden met 475 miljoen bushel een omvang aan die in meer dan 20 jaar niet meer is gezien. Evenals bij mais lijkt het ook bij sojabonen zoeken naar een basis voor de prijs. Voor de komende maanden zou $ 9 per bushel een stevige barrière te vormen. Het zou echter niet uit te sluiten zijn, dat in de loop van 2015 de grens van $ 8 per bushel in zicht komt. Dat zal het geval kunnen zijn, als exporten gaan tegenvallen door bijvoorbeeld mooie oogsten in Zuid Amerika en bijvoorbeeld China. Dat was de trend in de commentaren vlak na het verschijnen van het Wasde rapport.

    graanprijs-corwijtvliet

    Prijs van mais daalt weer 

    graanprijs-corwijtvliet2

    Prijsontwikkeling soja

    Zoals bovenstaande tabel laat zien reageerde de markt in eerste instantie furieus op het sojaverhaal van de USDA. In tweede instantie trad er echter snel herstel op in de prijs. Dat was toe te schrijven aan geruchten als zouden de noordelijke en westelijke staten aan de vooravond van een vorstperiode staan. Bovendien kroop het gerucht de markt in als zou de USDA al dan niet met opzet het aantal acres met sojabonen stelselmatig hebben overdreven, evenals het aantal bushels per acre! Dergelijke geruchten maken het moeilijk op de korte termijn iets met zekerheid over de trend in de markt te beweren. Het is misschien voor het ogenblik beter om afstand te nemen van de markt voor sojabonen. Als het om prijsvorming gaat, was tarwe tot nu toe de gunstige uitzondering. De omvang van de oogst mocht dan wel groot zijn, maar de kwaliteit ervan zou bijvoorbeeld in Europa echter te wensen overlaten. Daardoor zou veel tarwe tot veevoer verwerkt. Tarwe geschikt voor menselijke consumptie zou daarom zijn waarde houden. Het laatste Wasde rapport heeft aan die illusie een einde gemaakt. Er komt een tsunami aan tarwe aan en de concurrentie op de internationale exportmarkten zal heftig zijn. Insiders houden er rekening mee, dat de prijs voor tarwe wel eens voor langere tijd door de grens van $ 5.00 gaat zakken. Dat is in jaren niet gebeurd.

    graanprijs-corwijtvliet3

    De tarweprijs daalt ook weer

    Cor Wijtvliet BELANGRIJK:

  • Leert de geschiedenis toch lessen?

    Dankzij de nog steeds voortdurende crisis van 2008 blijft de belangstelling voor die van de jaren ’30 alleen maar groeien. We weten natuurlijk allemaal hoe die crisis uiteindelijk is opgelost. Er was een wereldoorlog voor nodig, die zowel Europa als grote delen van Azië in de as legde. Uiteraard laat de situatie anno 2014 zich niet een op een vergelijken, maar er zijn wel degelijk overeenkomsten. Het aantal mensen, dat teleurgesteld raakt in het systeem is ook vandaag de dag hoog. Die wanhopen of verbitterd raken eveneens. Steeds meer burgers kijken angstig naar de toekomst en dat kan weleens verkeerd uitpakken.

    lehman-collapse-newspaper

    Toekomst

    Het zou zomaar kunnen, dat de crisis in Oekraïne zijn basis vindt in het gebrek aan vertrouwen in de toekomst. Zowel Rusland als Oekraïne beleefde gouden tijden in de periode 2002 -2008. In die vijf jaar groeide het inkomen per hoofd in Oekraïne met maar liefst 52% en in Rusland met 46%. Sindsdien is de verbetering van het inkomen gewoon opgehouden. Het zou zomaar kunnen, dat een uitblijven van verdere verbetering in beide landen ontevredenheid en wanhoop heeft gestimuleerd. Was het niet obligatiebelegger die voor het eerst een naam gaf aan de uitzichtloosheid: the new normalcy! In de jaren '30 werd dit Secular Stagnation genoemd en beschouwd als een voedingsbodem voor veel onheil. Een ander begrip, dat opgang maakte aan het einde van de jaren '30, was onderconsumptie. Burgers wilden steeds meer sparen als appeltje voor de dorst voor moeilijke tijden. Het bedrag aan gewenste besparingen overtrof bovendien de mogelijkheden voor investeringen. Dat betekent, dat de drang om te besparen de economie alleen maar afremde. Begrippen als Secular Stagnation en onderconsumptie staan symbool voor een maatschappij, waar het pessimisme domineert. Dan ligt het niet voor de hand, dat er meer gespendeerd wordt. Veeleer worden angstige en pessimistische burgers intolerant en soms zelfs agressief. Dat onderstreept weer wel het belang van een stijgende levensstandaard. Dat is niet alleen prettig voor de individuele burger, maar dient ook als cement voor de samenleving. Een stijgende levensstandaard liefst gecombineerd met een stijging op de maatschappelijke ladder doet veel goeds voor het ego van de gemiddelde man of vrouw. Het wijst op maatschappelijk succes en daar is bijna iedereen gevoelig voor. We vergelijken nu eenmaal graag met onze buurman!slak-economie

    Vertrouwen

    Ook het idee, dat we het nu beter hebben, dan vroeger of dan onze ouders streelt ons gevoel voor eigenwaarde. Dat gevoel van eigenwaarde staat al jaren onder druk. De angst is dat het alleen nog maar minder kan worden. Voor velen is het zeer denkbaar, dat de crisis in Oekraïne niet alleen dat land en Rusland in een nieuwe recessie kan storten, maar ook heel Europa. Voor veel Europeanen is dat een zeer onplezierige gedachte die het fragiele zelfvertrouwen nog verder aantast. Een fragiel zelfvertrouwen kan ook betekenen, dat steun aan democratische instituties niet langer vanzelfsprekend is. Die wetenschap zou beleidsmakers in de Verenigde Staten en zeker die in Europa moeten manen voorzichtig om te gaan met het sanctiebeleid. Het zou wel eens een boemerangeffect kunnen hebben. Cor Wijtvliet Bron: Robert J. Shiller, Parallels to 1937. Project-Syndicate, September 11 2014 BELANGRIJK:

  • Democratie en ongelijkheid in de 21ste eeuw

    De aanhoudend heftige discussie over ‘Capital in the twenty-first century’ van de Fransman Thomas Piketty verraadt, dat het boek een open zenuw in onze maatschappij heeft geraakt. We worstelen er als samenleving mee, dat steeds meer rijkdom en vermogen terecht komt in de handen van steeds minder mensen. Dat raakt ons zo, dat sommigen de groeiende ongelijkheid botweg willen negeren.

    Piketty maakt in zijn boek aannemelijk, dat de periode van ongeveer 30 jaar na WO II een anomalie in de geschiedenis was. In deze jaren viel een sterke economische groei samen met een unieke sociale cohesie. Daardoor was de onderkant van de samenleving relatief het best uit! Het aantreden van het conservatieve duo Margaret Thatcher en Ronald Reagan markeert min of meer het aflopen van deze periode. Hun hervormingen vertraagden het tempo van groei en een happy few trok profijt van de groei die overbleef.

    cartoon-grotebedrijven

    Het belang van het boek is, dat een grote toename in vermogen niet langer gepaard gaat met een stijging van de lonen. Reële lonen stagneren al decennia in de VS, maar ook in Europa. Dat kan het gevolg zijn van het gegeven, dat het toegenomen vermogen niet samengaat met een dito stijging van het geïnvesteerd productief kapitaal. Vermogen kan groeien als de waarde van het onroerend goed stijgt. Het valt niet te ontkennen, dat de wereld aan de vooravond van 2008 in een geweldige onroerend goed bubbel was beland. En het is nog maar zeer de vraag of die bubbel helemaal voorbij is. Competitie tussen rijken voor de beste plekjes houdt prijzen in sommige steden en regio’s onnatuurlijk hoog! gold-desk-officeFinanciële rijkdom kan ook het gevolg zijn van veranderde omstandigheden, die meestal wijzen op een vermindering van de economische prestatie. De facto, monopolies verhogen de winst van een bedrijf en is uit te drukken in termen van een grotere financiële rijkdom. Hetzelfde gebeurt als bijvoorbeeld banken en verzekeraars erin slagen hun klanten dubieuze producten als de woekerpolis te slijten. Ook dat verhoogt de winst van de bank en de financiële rijkdom van de bankiers en de gemeten rijkdom van een heel volk. Maar het gaat wel ten koste van het sociaal welzijn en van de economische efficiency. Te gemakkelijk gaan we eraan voorbij, dat die verrijking ten koste gaat van het welzijn en welvaart van de doorsnee burger. Soortgelijke ontwikkelingen hebben we in de crisisjaren zien gebeuren. Bankiers slaagden erin hun verliezen op de maatschappij af te wentelen en hun woekerwinsten voor zich te houden. Ondanks de diepe crisis verbeterde de bancaire sector zijn positie. Te gemakkelijk gingen beleidsmakers in hun dadendrang voorbij aan de verzwakte financiële positie van de belastingbetaler na de reddingsoperaties.

    1462691a

    In alle bovenstaande gevallen is er, behalve van een toenemende rijkdom bij sommigen, sprake van een stagnatie van de lonen van de meerderheid en een daaraan verbonden groeiende ongelijkheid. Dat is niet de uitkomst van een normaal functionerende markteconomie, maar veeleer van het falen van het politieke systeem. Het is het systeem, dat er voor gezorgd heeft door regelgeving, dat de werking van markten verstoord raakt. Daardoor kunnen bedrijven en de rijken de doorsnee burger onder druk zetten en misbruiken. Markten kunnen immers niet in een vacuüm bestaan. Zij kunnen alleen maar binnen een systeem werken. Het is het politiek proces, dat voor de regels binnen het systeem zorgt.

    obama-maximum-wage

    Heeft de verstoring zijn negatief werk gedaan, dan groeit er een samenleving waar geen gelijke kansen meer bestaan. Dat ontaardt weer in een wereld van zeer geringe sociale mobiliteit. Volgens Piketty zal de ongelijkheid alleen maar toenemen. Hierin lijkt hij echter te pessimistisch. De huidige trend hoeft niet onontkoombaar en onomkeerbaar te zijn, juist omdat de politiek zoveel invloed op het systeem kan uitoefenen. Het is, kort door de bocht gezegd, een kwestie van vernieuwde wetgeving op het vlak van bijvoorbeeld vermogensbelasting, maar ook wetgeving gericht op verbetering van de toegankelijkheid van het onderwijs en een gedegen antitrust wetgeving, gekoppeld aan corporate-governance regelgeving die bijvoorbeeld een einde maakt aan de veel te hoge beloning van het topmanagement van bedrijven en instellingen. Tenslotte moet er een veel strengere wetgeving komen voor de financiële sector. Die moet het onmogelijk maken, dat deze sector er opnieuw in kan slagen de burger en de maatschappij op grote schaal te misleiden en naar haar pijpen te laten dansen. Waar het uiteindelijk om draait, is of de politieke wil aanwezig is om de juiste stappen te nemen in de richting van een samenleving en economie, die lijkt op die van de naoorlogse jaren. Het gaat dus om de vraag hoe de democratie van de 21ste eeuw wil en kan functioneren! Cor Wijtvliet Bron: Joseph E. Stiglitz, Democracy in the twenty-first century. Project-syndicate, September 1 2014 BELANGRIJK:

  • Ongelijkheid: soms goed, meestal slecht

    Ongelijkheid tussen mensen is van alle tijden. In sommige periodes neemt de ongelijkheid toe en soms neemt die af. In het westen is de ongelijkheid de afgelopen decennia bijna stiekem omhoog gekropen. Er was een diepe financiële crisis voor nodig om duidelijk te maken hoe groot de maatschappelijke en economische verschillen in het Westen geworden zijn. Daarmee is ongelijkheid een door etterend maatschappelijk probleem geworden. Alleen de rijken profiteren ten volle van het beetje groei, dat er is!

    piketty

    Voor een goed verstaan van dit probleem is het noodzakelijk zicht te krijgen tussen groei en ongelijkheid. Is ongelijkheid slecht of goed voor economische groei. In landen als de VS en China is de ongelijkheid heel groot, maar de economische groei is er fors. Is ongelijkheid nodig om te groeien? Is er zoiets als een positieve correlatie tussen groei en ongelijkheid? Doe conclusie is te voorbarig. Als we de hele wereld in ogenschouw nemen, dan neemt de ongelijkheid juist af! Steeds meer opkomende landen zijn in staat hun burgers deel te laten nemen aan de welvaart dankzij een onstuimige economische groei.

    Toch zijn er aanwijzingen die aannemelijk maken dat snel toenemende ongelijkheid slecht voor de groei is. Als een samenleving te weinig kansen biedt, dat kan dat als gevolg hebben dat de sociale consensus voor een groei georiënteerd beleid gaat afbrokkelen. Juist het maatschappelijk en economisch uitsluiten van bevolkingsgroepen op basis van willekeur kan funeste gevolgen hebben voor het onderschrijven van het economisch beleid. Maatschappelijke stijgers vormen een aanwijzing, dat een samenleving kansen biedt. Er mag ongelijkheid bestaan binnen een maatschappij, maar die samenleving moet dan op aan aantal vlakken iedereen gelijke kansen bieden. Iedereen heeft recht op goede gezondheidszorg en op goed onderwijs. Als bijvoorbeeld het onderwijs kwalitatief verslechtert, dan zal de bovenkant van de maatschappij zijn eigen onderwijs gaan organiseren. Een dergelijk verschijnsel verkleint de kans op maatschappelijke stijgers en daarmee op mobiliteit tussen verschillende generaties.

    wallstreet

    Er zijn nog meer voorbeelden van een negatieve correlatie tussen ongelijkheid en groei. Hoge inkomens en grote vermogens gaan vaak hand in hand met groeiende politieke invloed. Dat kan er in uitmonden, dat beleidsmakers kiezen voor het handhaven van de status quo om de gevestigde belangen te beschermen. Het kan er ook toe leiden, dat de economie meer gesloten raakt om diezelfde gevestigde belangen tegen externe concurrentie te beschermen. Daarmee verliest de economie aan dynamiek. Dat maakt duidelijk, dat er verschillende vormen van ongelijkheid zijn, die niet per se allemaal slecht zijn. Als ongelijkheid de uitkomst is van afschermen van bestaande belangen, dan kan dat slecht voor de maatschappelijke cohesie uitpakken. Ongelijkheid, die de uitkomst is van meritocratische beginselen, kan maatschappelijk juist gunstig uitpakken. De inspanning wordt uiteindelijk beloond. Daarom is de anti-corruptie campagne in China zo belangrijk voor de Communistische Partij. Door corruptie wordt de toegang tot markten en transacties beperkt tot de happy few. Dat kan op den duur de geloofwaardigheid van de partij aantasten.

    broken-dollar

    In landen als de VS, maar ook in Europa, kan groeiende ongelijkheid ongelukkige beleid tot gevolg hebben. Te veel burgers gaan te hoge schulden aan om toch hun consumptie op peil te houden. Verkeerd beleid is ook, dat overheden grootschalig gaat lenen om consumptie en werkgelegenheid op peil te houden. Zulk beleid kan problemen scheppen op het gebied van productiviteitsontwikkeling en concurrentievermogen. Als verschillende landen, dan ook nog dezelfde munt hebben, dan worden die problemen alleen maar groter. Vraag dat maar aan de Grieken en de Spanjaarden. Maar wat kun je eigenlijk tegen de groeiende ongelijkheid doen? Op korte termijn is dat maar heel weinig. Een vorm van inkomensondersteuning voor die groepen die slachtoffer zijn van de nieuwe structurele problemen is zonder meer wenselijk. Voor de langere termijn zou de overheid er streng op moeten toezien, dat publieke diensten en het bijzonder het onderwijs voor iedereen toegankelijk blijft. De overheid moet ook toezien op de kwaliteit van de publieke dienstverlening. Alleen op die manier benut een samenleving zijn economisch potentieel ten volle. Cor Wijtvliet Bron: Michael Spence, Good and bad inequality. Project-syndicate, August 26 2014 BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Klik HIER (u downloadt een pdf) en maak kennis met de Crash Investor, een waardevolle bijdrage voor de actieve belegger!

  • De dollar wint! De euro en de yen verliezen

    De afgelopen maanden is er in de financiële pers bij voortduring bericht over de pogingen van de ECB en de Bank van Japan om de inflatie in de respectieve regio’s op te jagen en de waarde van de yen en de euro omlaag te brengen. Dat moet de sleutel vormen voor het herstel van de economische groei in zowel de eurozone als in Japan.
    Het toeval wil, dat de Amerikanen alweer maanden een beleid voeren, dat haaks staat op dat van Japan en Europa. Na jaren van monetaire verruiming zijn ze druk doende die geleidelijk af te bouwen. Tegelijkertijd is de Amerikaanse lucht zwanger van de geruchten als zou de Fed op het punt staan te breken met het huidige rentebeleid, dat erop gericht is die voor langere tijd op ongeveer 0% te houden.

    euro-dollar-yen-pondDe uitkomst van dit tegengestelde beleid is tot dusverre, dat de dollar de afgelopen weken steeds meer aan kracht heeft gewonnen ten opzichte van zijn internationale rivalen, zoals de yen en de euro. Aan dat proces lijkt voorlopig geen einde te komen. Sterker nog, de dollar lijkt nu versneld terrein te gaan winnen op al zijn rivalen. Dat is te danken aan het jaarlijks uitje van de centrale bankiers naar Jackson Hole, Wyoming, in de Verenigde Staten. Tijdens die bijeenkomst, die begon op donderdag 22 augustus, hield mevrouw Yellen, de president van de Amerikaanse centrale bank een toespraak. Daarin stelde ze onder meer dat de ontwikkelingen op het gebied van de arbeidsmarkt en de inflatie de goede richting op gingen. Toch viel er volgens haar nog veel te wensen. Nog te veel mensen blijven weg van de arbeidsmarkt en teveel mensen met een tijdelijke baan zouden die graag omgezet zien in een volledige baan. usdollarindex De toespraak van Janet Yellen was voor sommige een teleurstelling, omdat ze hoopten op meer concrete aanwijzingen. Voor de meeste was het echter duidelijk, dat een renteverhoging er aan zit te komen en dat die eerder zal komen dan 2016. Het normaliseringsproces en het herstel van de arbeidsmarkt lijkt al vrij ver gevorderd. De discussie zal zich daarom de komende maanden gaan richten op de vraag in welk tempo de renteverhogingen elkaar gaan opvolgen. De boodschap van Yellen en de daaropvolgende discussie over de renteverhoging staat in schril contrast met de boodschap van respectievelijk Mario Draghi (ECB) en Haruhiko Kuroda (BoJ). De eerste stelde vast, dat de economie in de eurozone in het tweede kwartaal van dit jaar tot stilstand is gekomen, terwijl de inflatie met een niveau van 0,5% hardnekkig te laag blijft. Draghi riep daarom de lidstaten op om hun starre beleid van bezuinigen los te laten en meer ruimte te scheppen voor investeringen. Voor de markt was het daarmee duidelijk, dat de ECB definitief de weg gaat inslaan van de monetaire verruiming.

    eur-usd

    De boodschap uit Japan was evenmin echt optimistisch. Het nieuwe beleid, Abenomics genaamd, kent onmiskenbaar successen. De werkloosheid daalt en de arbeidsmarkt toont weer tekenen van leven. Op andere terreinen moet er echter nog een lange weg afgelegd worden. Ook in Japan blijft de inflatie hardnekkig laag, evenals de loonontwikkeling. Veel consumenten blijven daarom doen wat ze al jaren doen en houden de hand op de knip. Volgens Kuroda zal Japan daarom moeten blijven stimuleren en misschien de intensiteit daarvan verder opvoeren. Het land stimuleert nu met een bedrag van $ 75 per maand. Dat kan wellicht naar $ 100 miljard!

    usd-jpy

    Dit was koren op de molen van veel marktpartijen en intraday belandde de dollar op een niveau van ¥ 104,19. De heftige reacties op de internationale valutamarkten op de toespraken in Jackson hole sterken ons in onze eerder geuite opinies. De dollar kan nog dit jaar een niveau van tenminste ¥ 110 bereiken. Voor de euro voorzien we een verdergaande verzwakking. Op 23 juli was de koers van de euro $1,34. Op moment van schrijven bedraagt de koers $ 13198. Een daling tot ver onder $1,30 is niet langer uit te sluiten. Cor Wijtvliet BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Klik HIER (u downloadt een pdf) en maak kennis met de Crash Investor, een waardevolle bijdrage voor de actieve belegger!

  • Japan is niet de lotsbestemming voor Europa

    Steeds vaker is het refrein te horen, dat Europa steeds meer op het Japan van de jaren negentig van de vorige eeuw gaat lijken. Voor het Land van de Rijzende Zon is dat een decennium vol misère in de vorm van economische stagnatie en deflatie. Feitelijk worstelt Japan nog steeds met de naweeën van die jaren.

    Europa heeft volgens sombermannen steeds meer weg van het Japan van toen. Ook in Europa is de crisis het gevolg van de onroerend goedbubbel en doorgeschoten waarderingen voor de verschillende vermogenstitels. Het gevolg van de crisis was, dat oneindig veel vermogen verdampte, lonen een vrije val maakten en de koopkracht ineen klapte. De onroerend goedmarkt verkeert nog steeds in een staat van crisis en financiële vermogenstitels zijn waardeloos geworden. Daar staat echter tegenover, dat de verplichtingen op niveau bleven en zowel voor bedrijven als financiële instellingen als een molensteen gingen fungeren.

    column-cor-japan-1

    Japan?

    In Japan had dat tot gevolg, dat banken klem kwamen te zitten tussen waardeloos geworden onderpand en uit de pan rijzende schulden. Daardoor kunnen Japanse banken sinds jaar en dag hun traditionele rol van kredietverschaffer niet meer spelen. Dat heeft geresulteerd in een heel laag niveau van investeringen en dito economische groei. Het antwoord van de overheid op dit onvermogen van de private sector was om de publieke bestedingen steeds verder te laten oplopen. In 15 jaar tijd verdubbelde de staatschuld naar meer dan 230% van het bruto binnenlands product. column-cor-japan-2In Europa is het allemaal nog niet zover en hoeft het ook niet zover te komen. Wat dat betreft zijn de omstandigheden minder extreem in Europa dan in Japan. Zo is de hypotheeklast Europa breed minder extreem dan in Japan. Landen als Italië en Spanje mogen zich dan heel diep in de schulden hebben gestoken, voor Duitsland geldt dat veel minder. Daarmee is nut en noodzaak voor schulden afbouw toch minder dan in Japan. Trouwens, waar in Japan de Nikkei 225 blijft hangen rond een niveau van 15000, hebben veel Europese beurzen hun koersniveau van voor 2008 alweer overschreden. Ooit had de Nikkei 225 een niveau van om en nabij 40 000.

    Europa hervormt

    Een belangrijk voordeel van Europa is, dat het van Japan kan leren hoe het niet moet. Het land is er in 20 jaar tijd niet in geslaagd om een hervormingsbeleid te entameren. Zelfs de hervormingsagenda van premier Shinzo Abe dreigt te smoren in de gevestigde belangen van bijvoorbeeld de landbouw en de Retail. In Europa zijn overheden in bijvoorbeeld Spanje en Portugal wel voortvarend aan het werk gegaan en met succes. De meest serieuze les die van Japan te leren valt betreft het monetaire beleid van de centrale bank. Het beleid van extreem lage rente van de Bank van Japan stelde commerciële banken 8 jaar lang in staat om tegen onderpand van Japanse staatsobligaties immense hoeveelheden liquiditeiten bij d BoJ weg te slepen om die vervolgens aan zwakke bedrijven uit te lenen. In al die jaren deden banken niets om weer gezond te worden, het zogeheten zombiebanking.

    ECB is gewaarschuwd

    De ECB voelt helemaal niets voor deze werkwijze en probeert juist het bankwezen tot het opschonen van de balans te dwingen. Stresstests moeten waarborgen, dat banken deze opdracht serieus nemen. Ongelukkigerwijs kunnen banken in Europa ook nog steeds bijna gratis ongelimiteerde hoeveelheden liquiditeiten opnemen bij de ECB. Je mag je afvragen of dit het juiste medicijn is om een Japanscenario af te wenden. Het is nog maar de vraag of een zeer accomoderend monetair beleid burgers en bedrijven ertoe zal aanzetten nieuwe leningen af te sluiten. Ze zijn immers nog druk doende de oude af te lossen.

    column-cor-japan-3

    Het zeer soepele monetaire beleid van de Bank of Japan heeft er tot nu toe alleen voor gezorgd dat ze verreweg de grootste bezitter van Japanse staatsschuld is geworden. Van een groeiversnelling is nog steeds geen sprake. Europa moet er dus voor waken blindelings het Japanse voorbeeld of dat van de VS te volgen als het gaat om monetaire verruiming. Het resultaat zou wel eens even weinig bemoedigend kunnen uitpakken als in Japan. Wel een alsmaar stijgende publiek verschuldiging, terwijl de economische groei uitblijft. Natuurlijk zullen Europese overheden er niet aan kunnen ontkomen het proces van schulden afbouw soepeler te laten verlopen. Voorlopig lijkt de belangrijkste Japanse les, dat stimulering niet eindeloos kan doorgaan. Het is immers geen feilloos recept voor herstel van de groei. Hoe het niet moet weten we na zes jaar crisis wel, niet hoe het wel moet! Cor Wijtvliet

    column-cor-japan-4

    BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Klik HIER (u downloadt een pdf) en maak kennis met de Crash Investor, een waardevolle bijdrage voor de actieve belegger!

  • Opkomende markten profiteren van extreem lage rente

    In hun zoektocht naar rendement zoeken obligatiehouders bijna letterlijk alle hoeken van de wereld op. Hun nieuwe favorieten zijn de zogeheten Frontier staten, ontwikkelingslanden met een hoge groei, maar met een onderontwikkelde kapitaalmarkt. Het resultaat van die groeiende belangstelling is, dat letterlijk miljarden dollar die landen instromen. In 2013 wisten de frontier staten in totaal $ 20 miljard aan staatsobligaties aan de man te krijgen, het dubbele van 2012. Maar de lat voor 2014 is alweer hoger komen te liggen. Zo maakte het befaamde Noorse Sovereign Wealth Fund bekend meer assets uit de Frontier markets aan zijn portfolio te gaan toevoegen.

    Opkomende economieën kunnen goedkoop schulden stapelen (Bron: Financial Times)

    Zoektocht naar rendement

    De belangstelling van institutionele beleggers uit het Westen is zo groot, dat het steeds gemakkelijker wordt steeds grotere bedragen tegen lagere kosten te lenen. Dat lukt zelfs dubieuze debiteuren als Ivoorkust. Nog maar vier jaar geleden zette dit land een streep door zijn schuldenlast, maar nog dit jaar waren beleggers bereid bijna $5 miljard staatsobligaties op te kopen. Dat is een duidelijke schaduwkant van die nieuwe liefde voor de Frontier Staten. Ook landen met een minder goede kredietgeschiedenis proberen een graantje mee te pikken. Landen als Rwanda, Pakistan en Ecuador halen in de schaduw van meer kansrijke landen als Ivoorkust elk gewenst bedrag binnen. Volgens de optimisten is de groei in veel van die landen zo hoog, dat het terugbetalen van schuld niet echt een probleem mag heten. Ivoorkust zal bijvoorbeeld dit jaar meer dan 8% groeien. Bovendien beschikken veel van deze landen over aantrekkelijke grondstoffen. Daar komt nog bij, dat het voor veel beleggers om niet al te hoge bedragen gaat en dat de volatiliteit in veel van die nieuwe markten beperkt is gebleken. Het rendement mag er beslist zijn. De JP Morgan Frontier Index heeft dit jaar al een rendement laten zien van 11,7% Hoewel de groei in de Sub Sahara landen in de afgelopen jaren sterk is geweest, is de kredietwaardigheid van veel van die landen omlaag gegaan. Oorzaken zijn steeds weer terugkerende politieke instabiliteit en een zwakke governance. Ook hier kan Ivoorkust als voorbeeld dienen. Het land kent een sterke economische groei, maar menigeen houdt zijn hart vast vanwege de komende presidentsverkiezingen in 2015. En dan heeft recentelijk de zeer besmettelijke ziekte Ebola de kop opgestoken in buurlanden. De strijd tegen deze ziekte is tot nu toe vooral onsuccesvol. Het is maar raden, wat deze ziekte nog voor rampspoed teweeg kan brengen.

    Opkomende markten geven steeds meer obligaties uit

    De aantrekkelijkheid van de Frontier Staten voor beleggers kan voor betrokken partijen een win win situatie betekenen. Grote groeiers als Tanzania of Kenya kunnen juist dankzij hun groei veel schuld op zich nemen. Maar dan moet het wel goed geïnvesteerd worden, zodat beleggers hun rendement kunnen incasseren. Echter, de geschiedenis leert wat dat betreft harde lessen. Landen die voor het eerst op grote schaal schuld opnemen, kunnen zomaar in een moeras van ellende belanden! Cor Wijtvliet

    (volg Cor Wijtvliet ook op twitter: @Wijtvliet)

    BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt.

  • Correctie op de beurs of begin van het einde?

    In de goede oude tijd hoopten veel beleggers op een zogeheten campingrally. Beleggers wapenden zich tot de tanden om ook in de vakantiemaanden profijt te trekken van een mogelijke rally op de beurs. Van een campingrally is anno 2014 geen sprake, maar van volatiliteit op de beurs des te meer. Vooral Europese aandelen hebben het in de afgelopen maanden moeilijk gehad. Dat is begrijpelijk, omdat de stijging van de koersen gerechtvaardigd werd met een beroep op het aankomende Europese herstel.

    Tijdelijke dip of toch een correctie?

    De grote vraag is nu of het huidige rumoer op de Europese beurzen slechts een incident is of dat er toch fundamentele zaken spelen. Staan we aan de vooravond van een langdurige daling of is er slechts sprake van kortstondige dip? In het laatste geval, is het nu de tijd om te kopen. Volgens de optimisten is de huidige onrust alleen maar te wijten aan een samenvallen van puur slecht nieuws op geopolitiek gebied. Denk maar aan de strijd in Oekraïne en in Irak. Volgens de pessimisten is de politieke onrust alleen maar aanleiding om op grote schaal afscheid te nemen van aandelen. Er bestond al langere tijd onzekerheid over de ontwikkeling van de winstgevendheid van Europese bedrijven, parallel aan de twijfel over de kracht van het Europese herstel. Die twijfel is omgeslagen in bijna-zekerheid nu de Europese economie stagneert en Duitsland over het 2de kwartaal zelfs een krimp heeft laten zien.

    De twijfel over winstgevendheid en groei vallen ook nog samen met aanhoudende onzekerheid over de kracht of liever gezegd de zwakte van het Europese bankwezen. Wat dat betreft kan de hele soap rondom de Portugese Banco Espirito Santo een voorbode vormen van meer kwaad. Het is nu wachten op de stresstests in november van dit jaar. Veel beleggers zijn echter niet geneigd om af te wachten en hebben de laatste weken op grote schaal bankaandelen gedumpt. Het gaat dan niet alleen om de aandelen van middelgrote banken, maar ook grote namen als Deutsche Bank of Société Générale. Het kan dus wel eens tot november duren, voordat de twijfel onder beleggers helemaal weggeëbd is. De zogeheten Asset Quality Review moet onweerlegbaar aantonen, dat er in bankenland geen lijken meer in kasten te vinden zijn.

    Het blijft dus nog even nagels bijten voor veel beleggers. Maar misschien komt er tussentijds wel hulp uit onverwachte hoek. Nu steeds duidelijker wordt, dat de economie in de VS veel harder groeit dan die in Europa, wint de dollar aan kracht ten opzichte van de euro. Dat is goed voor de Europese exportpositie. Die is in het 2de kwartaal verslechterd, omdat toen de euro aan kracht won ten opzichte van de dollar. En misschien, heel misschien besluit de ECB alsnog tot een monetair beleid a la de Federal Reserve in de VS. De markt schat de kansen echter klein in, dat zulks nog in 2014 zal gebeuren. De Bundesbank zal moeilijk te vermurwen zijn.

    Maar ook al kunnen aandelenkoersen de komende maanden omhoog gaan, een onheilspellende factor blijft steil overeind. Europa groeit niet en zolang dat niet gebeurt, blijven gevoelens van doom and gloom op de internationale financiële markten spoken.

    Cor Wijtvliet

    (volg Cor Wijtvliet ook op twitter: @Wijtvliet)

    BELANGRIJK:

    – Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
    – Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
    – U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
    – U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze
    nog niet automatisch ontvangt.
    – Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor, een vrijwel onmisbaar document voor de actieve belegger!

  • Waar blijft toch de economische groei?

    stocks-declineNog een paar weken en het is al weer zes jaar geleden, dat een enorme financiële crisis de wereld gijzelde. Sindsdien hebben beleidsmakers bij herhaling het definitieve herstel van de economische groei aangekondigd, maar even zo vaak bleek het loos alarm. Het IMF is daar een sprekend voorbeeld van. Al sinds 2011 ziet het IMF het herstel komen, maar steeds opnieuw constateerde the World Economic Outlook, dat het weer niet ging met de wereldeconomie zoals verwacht.

    Steeds opnieuw benadrukt het IMF echter, dat het eenmalige en incidentele factoren waren, die het herstel blokkeerden. Ook voor dit jaar voorziet deze instelling een groei van de wereldeconomie met pakweg 4%. Als dat niet het geval blijkt te zijn, zullen de beleidsmakers weer weten te wijzen op een reeks vervelende incidenten. Tot nu toe weigeren ze in ieder geval zelfs maar te overwegen, dat de financiële crisis een fundamentele wijziging in de wereldeconomie heeft blootgelegd of heeft bespoedigd. Is het vreemd te veronderstellen, dat de economie van de ontwikkelde landen in een lagere versnelling is geraakt na jaren van kunstmatig opgepompte groei? Is het verkeerd te veronderstellen, dat de zogeheten opkomende markten de komende jaren hun aandeel in de wereldeconomie zullen blijven vergroten. Als dat inderdaad het geval is, dan zal de concurrentie intensiever zijn, de groei minder en een lage inflatie een fact of life!

    inflation

    Figuur 1 Inflatie in Europa

    Verenigde Staten

    Neem de Verenigde Staten. Daar heten de voorwaarden voor een versnelling in de groei aanwezig te zijn. Schulden zijn omlaag gebracht en bedrijven zien hun winsten alleen maar toenemen en bulken letterlijk van het geld. Toch is de economie in de eerste helft van 2014 amper of niet van zijn plaats gekomen. Volgens de beleidsmakers was dat louter toe te schrijven aan de zeer koude winter. Die verklaring voldoet echter allang niet meer. De Amerikaanse consument wil gewoon niet. Hij heeft weinig vertrouwen in de dag van morgen. De maatregelen van de Fed hebben bovendien wel economische activiteiten gestimuleerd, maar niet nieuwe investeringen. Ook hier ontbreekt het heilige geloof in morgen. Toch blijven beleidsmakers ervan overtuigd, dat het oude model de economische motor wel aan het draaien kan krijgen. Ze doen dan met voorbij gaan aan het feit, dat het oude stapels-geldmodel juist allerlei zwaktes in het systeem weefde. Al die aankopen van nieuwe huizen of auto’s’ kon geschieden dankzij dubieus krediet. Niemand met gezond verstand wil toch niet terug naar de situatie van toen!

    Europa

    De twee diepgravende veranderingen hebben ook hun uitwerking op Europa niet gemist. Het oude werelddeel heeft nagenoeg elk voordeel op de nieuwe concurrentie verspeeld. Wat nu dreigt is een lage lonen competitie die vanzelf gaat uitmonden in deflatie. Het is allang duidelijk, dat de ECB ondanks alle goede bedoelingen Europa niet uit het economisch slop kan trekken. Het zou van een groot verantwoordelijkheidsgevoel getuigen, als de rest van de wereld een handje zou helpen de euro in waarde omlaag te praten. Daardoor zou de eurozone minder negatief op de wereldeconomie leunen en meer bijdragen aan het herstel van de wereldhandel. Maar daarvoor is wel vereiste, dat de wereld ervan overtuigd raakt, dat de oude economische wetten niet meer van kracht zijn. Dat is vast morgen nog niet het geval! Cor Wijtvliet

    (volg Cor Wijtvliet ook op twitter: @Wijtvliet)

    BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor, een vrijwel onmisbaar document voor de actieve belegger!