Tag: deflatie

Herman Meester: “Geef iedereen €30.000”
De ECB probeert de Europese economie met een rente van bijna nul procent en een nieuw stimuleringsprogramma weer op gang te krijgen, maar het lijkt allemaal niet veel uit te halen. Financiële markten zijn sceptisch en zien amper groei in de Eurozone. Zelfs Duitsland, de grootste pleitbezorger van een terughoudend monetair beleid, ziet haar economie vertragen.

Wat moeten we doen? En waarom blijft Europa zo achter bij de Verenigde Staten? En waarom werkt het bezuinigen niet? Marketupdate stelde Herman Meester tien vragen over het fiscale en monetaire beleid in de Eurozone. Herman Meester studeerde rechten en heeft zich daarnaast gespecialiseerd in de moderne geldtheorie, ook wel MMT genoemd.

Tien vragen aan Herman Meester
1. De ECB heeft een vorige maand een nieuw stimuleringsprogramma aangekondigd. Vandaag werden meer details over dat QE programma bekendgemaakt. De ECB gaat de komende twee jaar zogeheten asset backed securities kopen, wat volgens de centrale bank indirect een positief effect heeft op de kredietverlening binnen de Eurozone. Wat zijn jouw verwachtingen van dit stimuleringsprogramma? Dit soort programma's halen weinig uit voor de economie als geheel. Het is het zoveelste bewijs van de impotentie van de Europese (monetaire) politiek. Stel dat je kinderen wilt. Dat kun je op de “ouderwetse” manier doen. Bij de meeste mensen werkt dat. Maar stel, je hebt een of ander bijgeloof dat zegt dat seks zondig is en dat je daardoor niet naar de hemel gaat. Dan wordt het heel ingewikkeld. Je moet dan gaan werken met hormoonbehandelingen, reageerbuizen, injectienaalden en dat soort fratsen. De kans om zo een kind te krijgen is veel kleiner, zorgt voor allemaal ellende en je huwelijk kan zomaar op de klippen lopen. Vooral de Duitse politieke elite, maar natuurlijk ook Dijsselbloem, de bureaucraten van de ECB en de Commissie denken precies zo. Ze hebben een of ander bizar geloof waarin seks (lees: directe fiscale stimulering van de economie door grote investeringen in duurzame groei en werkgelegenheid) zondig is, een taboe dus, maar waarin super-inefficiënte omwegen zoals IVF de beste manier is om kinderen te krijgen. En maar wachten tot je een ons weegt. 2. Vorige maand verlaagde de ECB ook al de rente, tot een historisch dieptepunt van 0,05%. Heeft dat nog enig positief effect op de economie van de Eurozone? Als ik een nieuw, zuiniger Citroënnetje zou willen kopen en ik kan een lening krijgen met een bizar lage rente, dan zou ik dat misschien overwegen. Maar als mijn (niet-vaste) baan in de zorg op de tocht staat doordat er bezuinigd wordt op de zorg, gaat de financiële arm van Citroën echt niet zo dom zijn om mijn wanbetaling te riskeren. Dus ik koop in plaats daarvan voor €800 een vierdehands barrel van Hans Rammelbak BV uit Rijswijk. Allemaal gerommel in de marge dus. Als iedereen in de schulden zit draait alles om koopkracht, niet om de verleiding tot het maken van nog meer schulden. Er is altijd een bepaald effectje van een rentewijziging, hoe klein ook, maar als je een paard wilt laten lopen moet je hem een flinke duw en een flinke wortel geven, niet kietelen. 3. Volgens critici verliest de ECB langzaam maar zeker aan geloofwaardigheid. De onafhankelijkheid van de centrale bank staat ter discussie en met het nieuwe stimuleringsprogramma begint de ECB meer op de Federal Reserve te lijken. Wat vindt u van deze ontwikkeling? Als je één Europese munteenheid wilt hebben, zonder centrale overheid, dan moet je een centrale bank hebben die het geldkanon kan aanzetten om overheidstekorten te financieren, liefst altijd maar in ieder geval als de rente te hard stijgt. Je kunt geen “onafhankelijke” centrale bank hebben, want als die “onafhankelijk” is van de politiek, dan is ze afhankelijk van de financiële sector. Stel, de rente over Griekse overheidsschuld gaat weer de lucht in. Gaat de ECB de crisis van een paar jaar geleden nog eens dunnetjes overdoen? Zonder ingrijpen van de ECB valt Griekenland dan onherroepelijk om. Zelfs als de ECB graag “onafhankelijk” zou willen doen, staat ze voor de hele wereld voor gek als een land financieel zou imploderen. Ook dit is weer meer een religieuze kwestie dan een rationele kwestie. Stel dat mijn God zegt dat ik op zaterdag of zondag geen arbeid mag verrichten, en er ligt een slachtoffer van een verkeersongeluk dood te bloeden op straat. Ik heb mijn EHBO-cursus gedaan maar ik zeg: jongens, vandaag even niet. Hoe ver kunnen dat soort “principes” je brengen? Maar misschien dat Dijsselbloem en de Duitse overheid nog wel respect hebben voor mijn principiële opstelling. Begrijp me niet verkeerd: het is geen goed idee als de overheid geld stopt in zwarte gaten. Een gezonde overheid stopt geld in nuttige dingen. Het is heel normaal als er eisen worden gesteld aan de budgettering van overheden. Maar de huidige “van snoei komt groei” ideologie is niet de manier: van snoei komt geen groei als je de waterkraan dichtdraait en de plant in het donker zet. 4. De Federal Reserve bouwt haar stimuleringsprogramma af en heeft plannen de rente weer te verhogen. Is dat volgens u haalbaar? Het is uiteraard haalbaar, en het zal de economie zelfs kunnen stimuleren – in zekere zin – want de overheid is een netto rentebetaler. Hogere rente betekent dus meer geld in “de economie”, nog even afgezien van of het ook wordt uitgegeven aan iets nuttigs. Maar met het huidige niveau van private schulden zitten consumenten niet te wachten op een hogere rente. Ik val in herhaling, maar het renteïnstrument is niet het paardemiddel waar we het van moeten hebben. 5. De economische groei in de Verenigde Staten lijkt aan kracht te winnen, terwijl Europa blijft kwakkelen onder de bezuinigingen. Kan Europa iets leren van het monetaire en fiscale beleid van de Verenigde Staten en omgekeerd? Ja. Wat er vooral in de VS wordt geleerd van Europa is hoe het NIET moet, en dat je daadwerkelijk de economie in de vernieling kan helpen door midden in een schulddeflatie te proberen te bezuinigen (wat niet lukt, want zoals we allemaal weten van de spaarparadox: als iedereen probeert te sparen, wordt er minder gespaard). Europa kan van de VS leren, maar ook van zoveel andere landen bij de EMU, dat een soevereine overheid geen last heeft van hogere rentes bij hogere overheidstekorten, want zo'n overheid bepaalt die rente zelf (dus de VS is geen Griekenland). 6. Europese beleidsmakers hebben afgesproken hun overheidstekorten onder de 3% te houden. Is dat verstandig beleid in tijden van crisis? Nee. Overheidstekorten zijn nu veel te laag – en overigens zijn overheidstekorten geen functie van de omvang van de overheid! Je kunt pleiten voor een liberale, kleine en efficiënte overheid, als je dat wilt, en toch pleiten voor oplopende begrotingstekorten, vooral tijdens schulddeflaties. Ik zou er nog wel respect voor hebben als de krimp of bijna-krimp door Dijsselbloem c.s. werd verkocht op morele gronden, zo van: we zijn te rijk, we gebruiken teveel grondstoffen en energie, de files zijn te lang, DUS we moeten bezuinigen en een beetje armer worden. Dat zou nog consequent zijn. Maar in plaats daarvan wordt “de groei” juist verheerlijkt en tegelijkertijd wordt die groei belemmerd door het beleid. In werkelijkheid kun je juist alleen door meer te investeren zowel rijker als schoner als efficiënter worden. 7. De rente op staatsobligaties van Europese landen is de afgelopen twee jaar ongekend hard gezakt. Hoe verklaart u deze ontwikkeling? Dat is simpelweg het gevolg van dat de ECB eindelijk – veel te laat natuurlijk – verantwoordelijkheid heeft genomen en indirect staatsschuldpapier is gaan opkopen, en/of heeft aangekondigd dat ze dat zou gaan doen indien nodig. Iedere speculant weet dat je het nooit kan winnen van de centrale bank. 8. De euro bereikte in de zomer nog een wisselkoers van meer dan $1,37. Twee maanden later staan we ongeveer 10 cent lager. Hoe verklaart u de snelle koersdaling van de euro? Ik kan niet zoveel met die kortetermijnschommelingen op de valutamarkt, daar heb ik te weinig kennis voor in huis. Behalve dan de algemene observatie dat als de rente laag is, en er valt minder te verdienen aan het bezitten van euro's, dan proberen sommigen er vanaf te komen. Het wachten is op de volgende Griekse stijl crisis en die euro kan zomaar weer flink stijgen. 9. Wat zou Europa volgens u moeten doen om de economie weer op gang te brengen en de werkloosheid in de periferie van de Eurozone structureel omlaag te brengen? Ik heb niet de illusie dat ze naar me luisteren, maar laat ik eens wat ballonnetjes oplaten. Een begin zou zijn dat de ECB aan iedere burger van de Europese Monetaire Unie €30000 geeft. Die 3 is uiteraard redelijk willekeurig, net als “de 3%”. Met dat geld mogen al die burgers de volgende dingen doen:
- schulden aflossen
- de woning isoleren (dubbel glas, etc.)
- zonnepanelen op het dak zetten
- onzuinige en/of lelijke auto's voorzien van LPG-installatie of naar de sloop brengen
- een opleiding volgen
- gaan sporten
Ik heb er geen enkele twijfel over dat dit de economie zal stimuleren, en met minimale inflatie, vooral omdat het aflossen van schulden juist deflationair is. Als de ene helft zijn schulden aflost terwijl de andere helft investeert, gaan we de goede kant op. 10. De goudprijs staat op het laagste niveau sinds begin dit jaar, terwijl de zilverprijs zelfs op het laagste niveau in vier jaar tijd staat. Hoe verklaart u de prijsdaling van beide edelmetalen? En wat verwacht u op de lange termijn van goud? En wat verwacht u van zilver? Om heel eerlijk te zijn, het virus van de goudkoorts heeft mij nooit te pakken gekregen, misschien wel omdat ik niet de contanten had rondslingeren om er een paar kilootjes van aan te schaffen. Maar fundamenteel blijft het kopen en verkopen van goud, zilver etc. een speculatieve activiteit. De toekomst van speculatieve activiteiten is altijd onzeker. Wat je wel kunt zeggen: zolang er niet genoeg wordt geïnvesteerd in meer productieve industrieën, zodat er gewoon te weinig geld te verdienen valt in de “reële economie”, blijven veel mensen dan maar proberen geld te verdienen met het opblazen van de waarde van assets (papier of niet). En of dat nou bestaande aandelen Tesla of AAPL zijn, of goud en zilver maakt dan niet uit. Als met name de westerse wereld wakker wordt en weer echt op veel grotere schaal gaat investeren in technologie, energie, onderwijs etc. dan valt er geld te verdienen in de productieve economie en zullen partijen die al hun vertrouwen op edelmetaal gevestigd hebben, vallen bij bosjes. Maar stel dat al dat goud opeens nodig is voor nieuwe industriële toepassingen? Dan zullen centrale banken op aandringen van industrie en politiek een deel van hun goud op de markt brengen om de prijs te drukken. Van zilver heb ik nog minder verstand, maar daar geldt in essentie hetzelfde voor: de toekomst voorspellen op speculatieve markten is bijna niet te doen, tenzij je over tien jaar voor gek wilt staan. De valkuil voor speculanten is vaak dat ze niet willen worden gezien als gokkers, maar als “investeerders”, met een plan, een verhaal, een visie enz. Als die visie dan niet klopt (zoals van bijv. Peter Schiff die geloof ik hyperinflaties, kelderende dollars en bizarre goudprijzen verwachtte, puur omdat hij niet begrijpt hoe geld werkt) word je slachtoffer van je eigen zelfbeeld. Wees dan eerlijk, wees een gokker! Die moeten er ook zijn.

Herman Meester ziet geen toekomst in monetaire koers ECB
Vond u dit artikel interessant? Lees dan ook deze artikelen uit het archief van Marketupdate...
17 oktober 2014
Draghi: “Uitbreiding balans ECB laatste instrument”

Het uitbreiden van het balanstotaal is de laatste stimuleringsmaatregel die de Europese Centrale Bank nog over heeft om de inflatie aan te jagen, zo verklaarde ECB-president Mario Draghi afgelopen weekend tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het IMF. Er is echter geen doelstelling van hoe ver de balans opgerekt zal worden om dat doel te bereiken. De centrale bank zit gevangen in een lastige situatie, want het rente-instrument lijkt amper nog wat uit te halen in de eurozone. In de zomer verlaagde de ECB de korte rente in twee stappen naar een ongekend laag niveau van 0,05%, maar het lijkt niets uit te halen om de inflatie aan te wakkeren. Consumenten blijven terughoudend met het opnemen van krediet en overheden hebben de opdracht gekregen om hun begrotingstekort nu echt onder de 3% te houden.

De inflatie in de eurozone is dit jaar gezakt naar het laagste niveau in vijf jaar tijd, terwijl er amper sprake is van economische groei. Bloomberg meldt dat de Eurozone voor de derde keer sinds 2008 in een recessie dreigt te raken. Het grote probleem is dat huishoudens, bedrijven en overheden sinds het uitbreken van de crisis terughoudend zijn geworden met respectievelijk consumeren en investeren. De schulden groeien minder hard dan voor de crisis, met als resultaat dat ook de geldhoeveelheid minder snel groeit. Het effect daarvan zien we terug in een steeds lagere inflatie, die in de eurozone bijna om dreigt te slaan in deflatie.

Monetaire stimulering ECB
De ECB kan proberen die negatieve spiraal te doorbreken, bijvoorbeeld door leningen over te nemen van commerciële banken en die op haar eigen balans te parkeren. Het LTRO en het TLTRO programma waren de eerste stappen in deze richting. Banken konden voor honderden miljarden aan schuldpapier stallen bij de centrale bank, waardoor het balanstotaal van de ECB groeide tot een record van €3,1 biljoen in het jaar 2012. Anders dan de stimuleringsprogramma's van de Federal Reserve had LTRO geen permanent karakter, maar een looptijd van maximaal drie jaar. Gedurende deze periode moesten banken de LTRO leningen ook weer aflossen en het onderpand terugnemen. Daardoor kromp het balanstotaal van de ECB naar €2,1 biljoen*. De ECB zoekt met haar nieuwste stimuleringsprogramma de grenzen van haar mandaat op. De centrale bank gaat opnieuw honderden miljarden euro's aan schuldpapier kopen, waardoor haar balansomvang weer zal toenemen. Het is nog maar de vraag of dit tot nieuwe kredietverlening en een hogere inflatie zal leiden...

Mario Draghi tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het IMF (Foto door Andrew Harrer voor Bloomberg)
*De daling van het balanstotaal van de ECB is voor een deel te verklaren door de daling van de goudprijs in euro's. De ECB waardeert de goudreserve van het Eurosysteem (ongeveer 10.000 ton) ieder kwartaal naar de goudprijs van dat moment. Door de daling van de goudprijs sinds 2012 staat het goud vandaag de dag tegen een veel lagere waardering op de balans dan in 2012.

13 oktober 2014
Gaat Draghi iets doen aan de lage inflatie?

Afgelopen vrijdag gaf Mario Draghi van de ECB een uitvoerige speech tijdens Jackson Hole, waarin hij in hoofdlijnen twee punten duidelijk probeerde te maken. Het eerste punt was dat de ECB bereid is meer te doen om een halt toe te roepen aan de alsmaar dalende inflatie en het tweede punt was dat de ECB dat waarschijnlijk niet alleen kan en dat de destructieve effecten van het bezuinigingsbeleid in Europa vroeg of laat weer teruggedraaid moeten worden. Op de beurs werd positief gereageerd op deze uitspraken, want de aandelenmarkt klom verder omhoog. De S&P 500 wist zelfs even door de grens van 2.000 punten te breken.

Toch hebben veel mensen misschien wel de belangrijkste uitspraken van zijn speech gemist, zo stelt Joe Weisenthal van Businessinsider. Hij verwijst naar een passage uit de speech van Draghi die niet op papier stond en die klaarblijkelijk later is aangepast. In deze afwijkende passage, die werd opgemerkt door Lorcan Roche Kelly van Agenda Research, durft Draghi eindelijk het werkelijke verhaal te vertellen achter de steeds verdere daling van de inflatie in de Eurozone. Hij zei het volgende:

"De inflatie is gedaald van ongeveer 2,5% in de zomer van 2012 tot een niveau van 0,4% nu. Ik geef ongeveer eens per maand commentaar op deze beweging tijdens de persconferentie. Ik heb verschillende redenen genoemd voor de daling van de inflatie, zo heb ik gezegd dat het te maken heeft met dalende prijzen voor voedsel en brandstof. Vanaf de zomer van 2012 was vooral de hogere wisselkoers van invloed op de prijsontwikkeling. Meer recent hebben we te maken gehad met de geopolitieke risico's in Rusland en Oekraïne, die ook een negatieve impact zullen hebben op de economie van de eurozone. Ook hebben we dan nog de relatieve prijsaanpassing in de zwakkere landen en het probleem van de hoge werkloosheid. Ik heb gezegd dat de meeste van deze effecten uiteindelijk zullen afnemen, omdat ze van tijdelijke aard zijn. Maar dat geldt niet voor alle effecten...

Ik heb ook gezegd dat, als deze periode van lage inflatie langdurig aanhoudt, de doelstelling van prijsstabiliteit in gevaar kan komen. De inflatieverwachtingen laten op alle fronten een daling zien. De 5-jaars swap rate daalde met 15 basispunten naar net onder de 2%. Dit is de maatstaf die we normaal gebruiken om inflatie op de middellange termijn te definieren. Maar als we op een nog kortere termijn kijken, dan zijn de herzieningen nog groter. De reële rente op de korte en middellange termijn is gestegen, maar op de middellange termijn is die niet gestegen door een daling in de lange-termijn nominale rentes. Dat geldt niet alleen in de eurozone, maar ook elders in de wereld. De Raad van Bestuur [van de ECB] zal deze ontwikkeling in de gaten houden en zal binnen haar mandaat alle instrumenten gebruiken om de prijsstabiliteit over de middellange termijn te waarborgen."
Zoals je ziet is Draghi klaar met het vinden van excuses voor de lage inflatie. Hij erkent dat er sprake is van een fundamentele verslechtering die niet alleen uitgelegd kan worden door tijdelijke ontwikkelingen. De laatste maanden zakt de wisselkoers van de euro weer, zonder dat Draghi daadwerkelijk stappen heeft moeten ondernemen. Mogelijk verwacht de markt dat de ECB binnenkort iets zal doen om een aanhoudend lage inflatie te doorbreken. In de zomer van 2012 wist Draghi de markt de sussen met de uitspraak dat hij alles zou doen om de euro te redden. De uitspraken bij Jackson Hole hadden ook als doel de markt te kalmeren, zonder dat er feitelijk stappen zijn gezet. Jackson Hole is een symposium dat sinds 1978 jaarlijks georganiseerd wordt door de Federal Reserve van Kansas en waar de top van het financiële systeem bijeen komt. Het doel van deze jaarlijkse bijeenkomst, waar centrale bankiers, academici en beleidsmakers bij aanwezig zijn, is om te praten over trends en ontwikkelingen die op de middellange termijn plaatsvinden. Bron: Businessinsider

26 augustus 2014
Japan is niet de lotsbestemming voor Europa

Steeds vaker is het refrein te horen, dat Europa steeds meer op het Japan van de jaren negentig van de vorige eeuw gaat lijken. Voor het Land van de Rijzende Zon is dat een decennium vol misère in de vorm van economische stagnatie en deflatie. Feitelijk worstelt Japan nog steeds met de naweeën van die jaren.

Europa heeft volgens sombermannen steeds meer weg van het Japan van toen. Ook in Europa is de crisis het gevolg van de onroerend goedbubbel en doorgeschoten waarderingen voor de verschillende vermogenstitels. Het gevolg van de crisis was, dat oneindig veel vermogen verdampte, lonen een vrije val maakten en de koopkracht ineen klapte. De onroerend goedmarkt verkeert nog steeds in een staat van crisis en financiële vermogenstitels zijn waardeloos geworden. Daar staat echter tegenover, dat de verplichtingen op niveau bleven en zowel voor bedrijven als financiële instellingen als een molensteen gingen fungeren.

Japan?
In Japan had dat tot gevolg, dat banken klem kwamen te zitten tussen waardeloos geworden onderpand en uit de pan rijzende schulden. Daardoor kunnen Japanse banken sinds jaar en dag hun traditionele rol van kredietverschaffer niet meer spelen. Dat heeft geresulteerd in een heel laag niveau van investeringen en dito economische groei. Het antwoord van de overheid op dit onvermogen van de private sector was om de publieke bestedingen steeds verder te laten oplopen. In 15 jaar tijd verdubbelde de staatschuld naar meer dan 230% van het bruto binnenlands product. In Europa is het allemaal nog niet zover en hoeft het ook niet zover te komen. Wat dat betreft zijn de omstandigheden minder extreem in Europa dan in Japan. Zo is de hypotheeklast Europa breed minder extreem dan in Japan. Landen als Italië en Spanje mogen zich dan heel diep in de schulden hebben gestoken, voor Duitsland geldt dat veel minder. Daarmee is nut en noodzaak voor schulden afbouw toch minder dan in Japan. Trouwens, waar in Japan de Nikkei 225 blijft hangen rond een niveau van 15000, hebben veel Europese beurzen hun koersniveau van voor 2008 alweer overschreden. Ooit had de Nikkei 225 een niveau van om en nabij 40 000.
Europa hervormt
Een belangrijk voordeel van Europa is, dat het van Japan kan leren hoe het niet moet. Het land is er in 20 jaar tijd niet in geslaagd om een hervormingsbeleid te entameren. Zelfs de hervormingsagenda van premier Shinzo Abe dreigt te smoren in de gevestigde belangen van bijvoorbeeld de landbouw en de Retail. In Europa zijn overheden in bijvoorbeeld Spanje en Portugal wel voortvarend aan het werk gegaan en met succes. De meest serieuze les die van Japan te leren valt betreft het monetaire beleid van de centrale bank. Het beleid van extreem lage rente van de Bank van Japan stelde commerciële banken 8 jaar lang in staat om tegen onderpand van Japanse staatsobligaties immense hoeveelheden liquiditeiten bij d BoJ weg te slepen om die vervolgens aan zwakke bedrijven uit te lenen. In al die jaren deden banken niets om weer gezond te worden, het zogeheten zombiebanking.
ECB is gewaarschuwd
De ECB voelt helemaal niets voor deze werkwijze en probeert juist het bankwezen tot het opschonen van de balans te dwingen. Stresstests moeten waarborgen, dat banken deze opdracht serieus nemen. Ongelukkigerwijs kunnen banken in Europa ook nog steeds bijna gratis ongelimiteerde hoeveelheden liquiditeiten opnemen bij de ECB. Je mag je afvragen of dit het juiste medicijn is om een Japanscenario af te wenden. Het is nog maar de vraag of een zeer accomoderend monetair beleid burgers en bedrijven ertoe zal aanzetten nieuwe leningen af te sluiten. Ze zijn immers nog druk doende de oude af te lossen.
Het zeer soepele monetaire beleid van de Bank of Japan heeft er tot nu toe alleen voor gezorgd dat ze verreweg de grootste bezitter van Japanse staatsschuld is geworden. Van een groeiversnelling is nog steeds geen sprake. Europa moet er dus voor waken blindelings het Japanse voorbeeld of dat van de VS te volgen als het gaat om monetaire verruiming. Het resultaat zou wel eens even weinig bemoedigend kunnen uitpakken als in Japan. Wel een alsmaar stijgende publiek verschuldiging, terwijl de economische groei uitblijft. Natuurlijk zullen Europese overheden er niet aan kunnen ontkomen het proces van schulden afbouw soepeler te laten verlopen. Voorlopig lijkt de belangrijkste Japanse les, dat stimulering niet eindeloos kan doorgaan. Het is immers geen feilloos recept voor herstel van de groei. Hoe het niet moet weten we na zes jaar crisis wel, niet hoe het wel moet! Cor Wijtvliet
BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Klik HIER (u downloadt een pdf) en maak kennis met de Crash Investor, een waardevolle bijdrage voor de actieve belegger!

26 augustus 2014
Grafiek: Monetaire stabiliteit onder de goudstandaard

Vaak wordt beweerd dat een goudstandaard zorgt voor een grotere mate van prijsstabiliteit. Op de lange termijn zou de koopkracht van het geld zelfs toenemen door een hogere economische productiviteit. De strenge discipline van een goudstandaard zou de economie moeten behoeden voor grote fluctuaties, omdat er minder makkelijk met krediet gestrooid kan worden.

Maar klopt dat wel? Was de economie echt stabieler onder de goudstandaard? De volgende grafiek suggereert in elk geval van niet. Tussen 1875 en 1934 was de bedrijfscyclus sterker en waren er veel meer periodes van economische krimp.

Bedrijfscyclus VS vanaf 1975 tot 2011

De volgende grafiek uit een studie van Eichengreen laat zien dat verschillende landen baat hadden bij het verlaten van de goudstandaard. De klemmende deflatiespiraal werd doorbroken en men kon eindelijk de vicieuze cirkel van krimp doorbreken. Door kredietexpansie bloeide de economie weer op en daalde de hoge werkloosheid.

Is daarmee gezegd dat goud slecht is? Natuurlijk niet! Deze grafieken suggereren alleen dat de economische problemen niet uit de wereld verdwijnen als we op een of andere manier ons geld weer aan een vaste prijs koppelen aan een goudvoorraad...

Economie bloeide op na loslaten goudstandaard

h/t: MK10, bedankt voor de tip!

30 juni 2014
Het monster van deflatie bedreigt economisch herstel

Figuur 1 Lagarde blijft waarschuwen voor deflatie in Europa

De afgelopen weken heeft de directeur van het Internationaal Monetair Fonds bij herhaling de kat de bel aangebonden. Ook tijdens het World Economic Forum in het Zwitserse Davos waarschuwde ze ervoor. Het fragiele economische herstel in de Westerse wereld wordt bedreigd door het monster van de deflatie. Voor Lagarde is vooral Europa kwetsbaar voor deflatie. Tot december van 2013 bedroeg de inflatie 0,8% en dat is ver onder het gewenste niveau van 2%. Maar ook in de VS is er met een inflatieniveau van 1,5% sprake van disinflatie. Dat is min of meer de laatste stap op weg naar deflatie. Als afschrikwekkend voorbeeld noemde de directeur Japan. Daar tiert deflatie al 20 jaar welig en is de economie in een soort coma is beland. Van enige dynamiek is amper meer sprake.

Figuur 2 Meer dan 20 jaar in de ban van deflatie

Van deflatie is sprake wanneer lonen en prijzen in een neerwaartse spiraal terecht komen. Voor de korte termijn hoeft dit patroon niet schadelijk te zijn. Vooral de werknemer, wiens inkomen onder druk staat, kan profijt hebben van dalende prijzen. Zo blijft zijn koopkracht op peil. Ook landen kunnen profijt hebben van korte periodes van deflatie. Een land als Spanje heeft er voordeel van. Door de daling van lonen en prijzen heeft het land aan concurrentiekracht gewonnen.

Op de wat langere termijn is de neerwaartse spiraal dodelijk voor een economie. Consumenten en bedrijven stellen hun aankopen steeds maar weer uit in de bijna zekerheid, dat prijzen alleen nog maar verder zullen dalen. Bedrijven zullen daarom hun investeringen ook steeds verder de tijd in verschuiven. Voor schuldenaars betekent een dalend inkomen, dat hun schulden feitelijk steeds hoger worden. Dat geldt ook voor staten die hun belastinginkomsten zien teruglopen.

In een reactie op de woorden van mevrouw Lagarde sprak de president van de ECB, Mario Draghi, sussende woorden. Hij achtte de kans op deflatie in de eurozone niet zo heel groot. Het huidige zeer lage niveau was volgens hem te wijten aan enkele eenmalige statistische bijzonderheden in Duitsland.

Niettegenstaande deze geruststellende woorden, ging de bankpresident uitvoerig in op de mogelijkheden die de ECB ter beschikking staan om het monster van de deflatie te bestrijden. Daarbij verwees hij naar de mogelijkheid van een Europese variant van Quantitative Easing, als middel om de inflatie aan te wakkeren, naar het rijk der fabelen. Het is de ECB niet toegestaan schuldpapier van staten rechtstreeks op te kopen. Het opkopen van schuldpapier van grote bedrijven heeft evenmin zin volgens Draghi.

Figuur 3 Geen inflatie maar disinflatie in het Westen

Het is in Europa een relatief kleine markt, die bovendien goed functioneert. De enige mogelijkheid, die hem wel aan staat is het grootschalig opkopen van gebundelde leningen van het MKB en consumenten. Voorwaarde is echter wel, dat de markt voor deze zogeheten asset backed securities in Europa weer tot leven komt. Nu is die zo dood als een pier. Dat hoeft niet zo’n groot probleem te zijn voor banken als ze beseffen, dat er zich wel een heel grote klant voor dit soort papier meldt.

Het voordeel van deze werkwijze is, dat het voor banken gemakkelijker wordt kredieten te verlenen, wat rechtstreeks aan de economie ten goede komt.

Er hoeft dus geen vuiltje aan de lucht te zijn. Toch is voorzichtigheid geboden. Het beleid van de ECB is de afgelopen jaren er vooral een geweest van veel praten en beloven. Dat is nu duidelijk weer de inzet. Het gevaar daarbij is reëel, dat de ECB te lang wacht met actie. In dat geval kan 2014 wel eens het jaar worden van heel onconventionele maatregelen van de Bank, die veel verder gaan dan in Davos gesuggereerd.

Figuur 4 Veel woorden, weinig daden

Cor Wijtvliet

Vragen en Opmerkingen kunt u richten aan [email protected]

27 februari 2014
Deflatie of inflatie?

Deflatie bestaat niet! Uw geld wordt nooit meer waard. Het is uw koopkracht die steeds netto verder afneemt. Omdat schuld drijving steeds meer lasten opeisen . De limiet van deze dynamiek ligt bij de omslag van vertrouwen naar wantrouwen in het complexe economisch-politiek gebeuren.

Wanneer schijnbaar lagere prijzen de consumptiedrang niet meer stimuleren is er een vertrouwenscrisis aan de gang. De politieke economie gaat de burger dan met allerlei hardere maatregelen nog meer stimuleren tot consumptie. Bijvoorbeeld negatieve rentes op spaar reserves, terwijl de belastingsklopjacht toeneemt. Alle stimulering en dwang gaan nu crescendo averechts werken. De economie gaat in stagflatie. De consument wordt steeds angstiger en daardoor minder economisch actief. Een dodelijk negatieve spiraal waar je niet/nooit uitraakt zonder hyperinflatie.

Geen deflatie
Toenemende ontwaarding is geen deflatie. Koopkracht armer worden mag men dan al deflatoir noemen, maar uw geld wordt daardoor niet sterker. De huidige prijsinflaties in de stagflatie economie zijn voorlopig nog slinks en nog niet spectaculair. De consument merkt nog niet hoe de kwaliteit van vele producten naar beneden gaat. Ook de lastenheffingen worden voorlopig nog héél geraffineerd opgelegd. Dat is de kunst van de politieke economie die het wankelende burgervertrouwen met toenemende vervalsingen probeert af te remmen. Het is de alsmaar toenemende verarmende ontwaarding die geen duurzame banengroei tot stand kan brengen. Dat is het gevolg van een over-stimulerend inflatoir proces dat alle vertrouwen crescendo heeft geërodeerd tot de machine stil viel. Economische stagnering is geen deflatie maar een vertrouwensprobleem van de burger - consument, investeerder en ondernemer - in zijn politieke beheerders, die hun mismanagement steeds maar krachtiger blijven ontkennen. We zien dit fenomeen zich verspreiden over de hele wereld. De inflatoire rages in het Westen gingen in overdrive na de Tweede Wereldoorlog. Kunstmatige stimulering van welvaart/welzijn moest nieuwe oorlog uitsluiten. Deze synthetische euforie loopt nu op z’n laatste benen. Nu vragen we ons af hoe het verder moet met de verzorgingsstaten aan het einde van hun schuld-latijn. De aankomende verarmingen worden ten onrechte als deflatie bestempeld, omdat stimulerende inflaties uitgewerkt raken. De verarmende ontwaarding is tegelijk oorzaak en gevolg van het mismanagement van de politieke economie.
Tastbare waarde
Dan rest er nog maar één uitweg. Zoeken naar de juiste tastbare waarden en die dan accumuleren ten koste van productieve investeringen die steeds schaarser worden. Zijn de producten van de financiële industrie en onroerend goed de juiste waarden!? Waarom zouden ondernemers, consumenten en investeerders hun vertrouwen in de economie, en het beheer ervan ,moeten blijven behouden??? Een cruciale vraag die vooralsnog zonder afdoende antwoord blijft! Ook in Davos zijn de optimisten & pessimisten het grondig oneens. Ondertussen zien we de voortschrijdende verschuiving van elektronisch goud naar fysiek goud als tastbare waardeopslag. Bovenstaande moet aantonen dat dit niet zomaar een voorbijgaande modegril is. Zij die fysiek goud kopen laten zich helemaal niet afschrikken door de manipulatieve daling van de elektronische goudprijs! Er is nu een veel dieper liggende drijfveer die de sterke handen van de goud kopers drijft! Die drijfveer is niet de onbestaande deflatie, maar de toenemende politiek-economische stagnering. En die stagnering is systemisch! De mercantilistische Chinezen weten zelf maar al te goed dat ook hun sterke economische groei schuld-gedreven is. Maar hun enorme schuldenproductie (o.a. schaduwbankieren/leenhaaien) is nog steeds netto productief, wat het Westen steeds minder is. De accumulatie van fysiek goud zal aanhouden en toenemen zolang de investeringen in de economie steeds minder productief zijn in duurzame winsten. De voorbije 40 jaar evolueerden we crescendo naar een hit-and-run pseudo-economie. Dat weerspiegelde zich ook in de exploderende groei van de financiële industrie. Het is nu gewoon wachten totdat de grote vermogens niets anders meer kunnen concluderen dat het economisch/financieel systeem onherroepelijk aan het vastlopen is. Dan komt de onvermijdelijke stormloop naar fysiek goud als waardeopslag, in afwachting van de grote reset. Het dumpen - in bankrun style - van alle waardeloze pseudo assets zal dan rucksichtloss plaatsgrijpen. Kopers zullen pas opdagen aan absolute bodemprijzen. Daarom wil Euroland ook het shorten verbieden.
Conclusie
Het globaal geïntegreerde financieel, monetair, economisch systeem is nu zodanig kwetsbaar gemaakt dat één enkel strohalmpje z’n ruggengraat kan breken. Niet in het minst omwille van de manisch doorgedreven derivatisering. Dit besef is nu parabolisch aan het groeien als nooit tevoren. Of we dit nu allemaal deflatoir of inflatoir noemen, maakt zelfs niks meer uit. Het is gevaarlijk hoog spel en dat wreekt zich eerder of later. Als straks hot-money gaat uiteenstuiven stort dit kaartenhuis in mekaar met donderend geraas. Door: 24 karaat

Deflatie bestaat niet, men vlucht naar tastbare waarde

Disclaimer: De artikelen van gastschrijver 24 karaat zijn op persoonlijke titel geschreven en hoeven daarom niet altijd de visie van Marketupdate te vertegenwoordigen. Marketupdate geeft geen beleggingsadvies en de artikelen van 24 karaat moeten ook niet als zodanig worden aangemerkt. Marketupdate heeft geen geld ontvangen of betaald voor de bijdragen van 24 karaat.

26 januari 2014
Eric Mecking over de komende crisis

Volgens historicus Eric Mecking moeten we ons in Nederland meer zorgen maken over deflatie dan over inflatie, omdat huishoudens te kampen met enorm hoge schulden. Die schuldenlast neemt door deflatie toe, waardoor huishoudens de komende jaren nog meer in de knel zullen komen. Mecking verwijt de overheid en de centrale bank dat er niet eerder werd ingegrepen:

“Iedereen neemt zo veel mogelijk hypotheek en strijkt zoveel mogelijk hypotheekrenteaftrek op, met het idee wat te besparen. En dan blijkt dat dat een grote miscalculatie is geweest. Op een gegeven moment kon je 130 procent van de waarde van het onderpand lenen. Dat heeft de overheid en de Nederlandsche Bank nooit mogen toestaan. Dit kan nog niet eens in een bananenrepubliek, maar in Nederland kan het wel.”

Voor Eric Mecking was deze ontwikkeling reden om het boek Deflatie in Aantocht te schrijven.

21 januari 2014
Grafieken: Deflatie versus inflatie
Bij het uitbreken van de financiële crisis in 2008 was het de Amerikaanse centrale bank er alles aan gelegen om deflatie te voorkomen. Met de ervaring van de Grote Depressie zou de Federal Reserve voorkomen dat er opnieuw een alles verwoestende schulddeflatie zou optreden, die het gevolg is van het opdrogen van de kredietverlening. Om deflatie te bestrijden werd er een grootschalig stimuleringsprogramma opgestart, later gevolgd door verschillende rondes van Quantitative Easing (QE). Een groeiende monetaire basis om de vraaguitval van kredieten in de private markt op te vangen…

De volgende grafieken uit een rapport van Incrementum illustreren hoe de krachten van inflatie en deflatie elkaar op dit moment in evenwicht houden. Een wankel evenwicht dat ieder moment door kan slaan richting inflatie of deflatie. Volgens Incrementum werken de inflatoire en deflatoire krachten tegen elkaar in als twee aardplaten die tegen elkaar schuiven. Ze onderscheiden daarbij de volgende inflatoire en deflatoire krachten…

Deflatie
- Totale omvang kredietmarkt als percentage van het GDP daalt al sinds 2007 (dit noemt men ook wel debt deleveraging)
- Bankkredieten van alle commerciële banken in de VS stagneert, net als in de periode 2007/2008.
- De groei van de geldhoeveelheid in de VS en in de Eurozone neemt af
- Consumentenbestedingen lopen terug
- De goud/zilver ratio loopt op. In het verleden deed goud het vaak beter dan zilver tijdens periodes van desinflatie en deflatie
- De CCI grondstoffenindex laat sinds 2011 al een scherpe daling zien
Inflatie
- Explosieve groei van de monetaire basis in de VS
- Amerikaanse huishoudens bouwen niet langer hun gemiddelde schuldpositie af
- De hoeveelheid geld in circulatie neemt toe
- Commerciële banken hebben grote hoeveelheden overtollige reserves bij de centrale bank. Zodra banken voor deze reserves rente moeten betalen zullen ze meer geneigd zijn kredieten te verstrekken (bij dit punt moeten we u erop wijzen dat banken geen reserves uitlenen)
Monetaire inflatie versus schulddeflatie

Kredietgroei heeft haar maximum bereikt?

Banken verstrekken steeds minder kredieten

Geldhoeveelheid in de VS en Eurozone groeit steeds minder

Ratio goud versus langlopende obligaties

Explosieve groei monetaire basis door QE

Huishoudens in de VS bouwen geen schulden meer af

Inflatie en deflatie onder verschillende monetaire regimes

Is er een exit strategie??
10 januari 2014
Japan laat de geldpers in 2014 nog harder draaien

Uit onderzoek van de Bank van Japan (BoJ) blijkt dat 31% van de Japanse huishoudens amper of geen financiële reserves heeft. Dit is het hoogste percentage sinds 1963, toen de BoJ het onderzoek startte. Deze situatie zal eerder verergeren dan verbeteren. Looninkomens van de Japanse werknemer dalen al 16 maanden op rij.

In april van dit jaar maakte de nieuw gekozen premier Shinzo Abe zijn herstelplan, genaamd Abenomics, bekend. Het programma bestaat uit een combinatie van stimulerende overheidsmaatregelen, monetaire verruiming en structurele hervormingen van de economie, waaronder hervormingen van het belastingstelsel. De premier stelde zijn plannen op in samenspraak met de Haruhiko Kuroda, de nieuwe gouverneur van de Bank of Japan.

Inflatie
Het uiteindelijk doel van Abenomics was en is om de inflatie in Japan naar 2% te brengen. Al bijna 20 jaar verkeert de Japanse economie in een staat van deflatie en dit heeft een verwoestende uitwerking gehad. Er is sinds jaar en dag geen economische groei van belang meer. De meest in het oog schietende maatregel is de monetaire stimulering van de economie met een bedrag van $70 miljard. Het is de bedoeling van de centrale bank van Japan dat de geldhoeveelheid in het land tegen 2015 verdubbeld is. Abenomics heeft tot dusverre redelijk succes gehad. Voor het eerst in twintig jaar zijn in Tokio de prijzen voor duurzame goederen weer gestegen en in oktober steeg de inflatie naar 0,9%. De kerninflatie kwam uit op 0,3%. Dat is het hoogste niveau sinds 1998.
Binnenlandse bestedingen
Het monetaire en fiscale stimuleringsbeleid van centrale bank en overheid heeft de waarde van de yen van meet af aan onder druk gezet. Al bij de aankondiging viel de yen 3% in waarde ten opzichte van de dollar. Daar heeft tot dusverre vooral de exportsector van geprofiteerd. De stijging van de Nikkei 225 in de loop van 2013 is voornamelijk te danken aan het succes van de exporterende bedrijven. De trends in het binnenland zijn echter minder bemoedigend. De werkgelegenheid neemt maar mondjesmaat toe, evenals de bedrijfsinvesteringen en de loonontwikkeling. Uit definitieve cijfers over het derde kwartaal van dit jaar spreekt dat die investeringen niet gestegen zijn ten opzichte van het tweede kwartaal. Het uitblijven van investeringen was ook de voornaamste oorzaak van het neerwaarts bijstellen van het groeicijfer over het derde kwartaal van 1,9% naar 1,1%. Zonder hogere lonen en meer binnenlandse bestedingen lijkt Abenomics gedoemd te mislukken. Daar komt nog bij dat de regering voornemens is om in april van 2014 de omzetbelasting op consumptieve goederen te verhogen. Zonder groei van de inkomens zal na april de consumptie wel moeten dalen, zo vreest men.
Extra maatregelen
Toch is het wel erg voorbarig om Abenomics nu al naar de schroothoop van de geschiedenis te verwijzen. Er zijn nog steeds reële kansen, dat het programma alsnog zijn doelstellingen gaat bewerkstelligen. De regering heeft al extra maatregelen aangekondigd om de pijnlijke effecten van de belastingverhoging te verzachten. Er is een steunpakket aangenomen ter waarde van ¥18,6 biljoen. Dat geld wordt gebruikt om de bestedingen te ondersteunen en om 250.000 nieuwe banen te scheppen. Deze stimulering moet in 2014 één procent toevoegen aan het Bruto Nationaal Product. Het is ook de verwachting dat de Bank van Japan in 2014 opnieuw een stevige duit in het zakje gaat doen. Volgens JP Morgan zal de centrale in april van volgend jaar besluiten om de monetaire stimulering met een tandje te verhogen naar omgerekend $97 miljard per maand.
Japan krijgt hulp van buitenaf
Deze extra geldschepping zal ongetwijfeld de waarde van de yen verder aanvreten. De extra monetaire stimulering komt waarschijnlijk op een gunstig tijdstip. Sterke cijfers over de Amerikaanse groei en over de Amerikaanse arbeidsmarkt maken het erg waarschijnlijk dat Janet Yellen al kort na haar benoeming in maart zal besluiten te starten met het afbouwen van het Amerikaanse monetaire stimuleringsprogramma. De kracht van de Amerikaanse economie lijkt nu zo groot, dat verdere ondersteuning niet noodzakelijk meer is. Financiële markten lijken dit ook te beseffen en daarmee lijkt de kans op een serieuze verstoring van de markt kleiner dan in 2013. De combinatie van een sterkere Amerikaanse economie en afbouw van de monetaire stimulering vis-á-vis een sterkere monetaire stimulering in Japan kan de yen in de loop van 2014 fors verder laten verzwakken ten opzichte van de dollar. Zelfs voorzichtige analisten in het Land van de Rijzende Zon voorzien in dit scenario aan het einde van 2014 een wisselkoers van 110 yen tegenover de dollar. Cor Wijtvliet Opmerkingen en reacties kunt u richten aan: [email protected]

Japan gaat nog meer monetair stimuleren in 2014

24 december 2013
Deflatie is niet het probleem, te lage groei wel

Voor veel goed ingevoerden in de financiële wereld was het toch nog een verrassing. De korte rente ging afgelopen week met 0,25% omlaag. Dat had eigenlijk niet het geval mogen zijn. De inflatiedoelstelling is 2% en volgens Mario Draghi kan het nog wel een behoorlijke poos duren voordat deze doelstelling in zicht komt. Dat is gemakkelijk vast te stellen. De kerninflatie, gecorrigeerd voor volatiele elementen, bedraagt slechts 0,8%.

Effecten
Zoals de zaken er nu voorstaan, mogen we er van uitgaan, dat de huidige maatregelen een positief effect zullen hebben. Maar ze zijn absoluut onvoldoende om de crisis te verhelpen. Cruciaal daarvoor is, dat er eindelijk afdoende beleidsbeslissingen genomen gaan worden.
De rentebeslissing op zich is niet voldoende, maar het gaat om de combinatie van verschillende maatregelen. De belangrijkste is wel, dat de ECB de banken tot midden 2015 ongelimiteerd van liquiditeiten zal voorzien. Dat betekent, dat de korte rente nog zeker twee jaar op een laag niveau blijft. Maar het betekent ook, dat de lange rente dankzij de beloofde zee aan goedkope liquiditeiten niet of amper zal oplopen.

Liquiditeiten
De eerste effecten van de ECB-beslissing zijn al zichtbaar. De euro is goedkoper geworden en dat beïnvloedt positief de internationale wisselkoersverhoudingen. Een tweede positieve ontwikkeling moet wat later zichtbaar worden. De beslissing om ongelimiteerd aan banken liquiditeiten ter beschikking te stellen tot het midden van 2015, maakt het voor betrokken banken gemakkelijker en zeker goedkoper om de balansverhoudingen weer gezond te maken. Daar zal dan zeker de kredietverlening aan bedrijven en consumenten voordeel van ondervinden.

Mogelijkheden
Heeft de ECB de mogelijkheden in huis om deflatie resoluut te bestrijden? Het antwoord is ja en dat is maar goed ook. Europese politici en beleidsmakers zouden een handje kunnen helpen, maar doen dat naar alle waarschijnlijkheid niet. Crediteurenlanden, als Nederland en Duitsland, zullen nimmer accepteren dat perifere landen een streep door hun schulden zetten. Ze zullen ook nooit accepteren dat hun economie ook de nodige aanpassingen moet ondergaan om de crisis te verhelpen en ze zullen evenmin het principe van schulddeling accepteren.

En dus staat de ECB er alleen voor. Zonder hulp van buitenaf zal zij wel drastischere maatregelen moeten nemen. Te denken valt aan een negatieve depositorente voor banken, een nieuwe ronde van long-term financing operation en/of een Europese variant van quantitative easing. Het zijn allemaal maatregelen om deflatie te bestrijden.

Deflatie
Maar er is nog geen deflatie in de eurozone. De kerninflatie is ‘slechts’ 0,8%, maar wel ver verwijderd van 2,0%. Een reële inflatie van 2% maakt het minder bezwaarlijk, dat de rente op 0% staat. Het stelt beleidsmakers in staat de doelstelling te missen, zonder dat je onmiddellijk in deflatoire sferen terecht komt. In Japan is het beleid van de centrale bank er juist op gericht om 2% inflatie te scheppen. Dat is de sleutel tot het verslaan van de deflatie.

Deflatie is niet het probleem, wel de zeer lage economische groei waar de lage inflatie een bewijs voor is. Een zeer trage groei maakt het voor menig land binnen de eurozone niet gemakkelijk om in een behoorlijk tempo hun schuldenlast te verminderen. Integendeel ze zullen alle zeilen moeten bijzetten om aan hun jaarlijkse aflossingsverplichtingen te voldoen. Dat betekent dat ze een surplus op de lopende rekening moeten kweken om dat aan te wenden voor de rente en aflossing. Dat kan alleen maar door lonen en prijzen voortdurend te verlagen. Dat is weer de sleutel tot aanhoudende lage groei. Die waarheid begint nu ook in Nederland door te dringen.
Cor Wijtvliet

Bron:
Wolfgang Münchau, the eurozone needs to get inflation up again.Financial Times, November 10, 2013

13 november 2013