Marketupdate

Auteur: Redactie

  • Valutaoorlog: Iran en Rusland willen dollar vervangen door eigen valuta in onderlinge handel

    De valutaoorlog waar Jim Rickards een compleet boek aan gewijd heeft komt steeds meer in de schijnwerpers te staan. Eind 2010 besloten Rusland en China al meer van hun eigen valuta te gebruiken in het onderlinge handelsverkeer, ten koste van de Amerikaanse dollar die al sinds de Tweede Wereldoorlog de status van wereldreservemunt geniet. Dit jaar sloot China vervolgens een overeenkomst met Japan, om hun aandeel van Amerikaanse dollars in het onderlinge handelsverkeer verder omlaag te brengen. Nu is Rusland blijkbaar weer aan zet, want op Farsnews.com lezen we dat het land ook haar handel met Iran vrij wil maken van Amerikaanse dollars.

    Het plan werd vandaag bekend gemaakt door Seyed Reza Sajjadi, een Iraanse diplomaat die op de hoogte was van de ontmoeting tussen de Russische premier Dmitry Medvedev en de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad. De twee hebben elkaar gesproken bij een meeting van het Shanghai Cooperation Organization (SCO), een organisatie die is opgericht om de samenwerking tussen verschillende Aziatische landen te stimuleren. Het voorstel om de Amerikaanse dollar in de onderlinge handel op een zijspoor te zetten zou afkomstig zijn van Rusland, omdat Rusland zich niet kan vinden in het standpunt van het Westen ten aanzien van het Iraanse atoomprogramma.

    Amerika, Europa en de Verenigde Naties willen immers sancties opleggen aan Iran, omdat het land bezig is met een nucleaire installatie. Volgens Iran is de installatie uitsluitend bestemd voor het genereren van stroom, maar Amerika weigert deze verklaring te accepteren. Amerika is bang dat Iran werkt aan atoomwapens, die het zou kunnen inzetten tegen Israel. Het bewijs hiervan kan Amerika nog steeds niet hard maken, maar de oorlogsdreigingen zijn er niet minder om.

    Medvedev en Ahmadinejad bereiken overeenstemming

    Begin dit jaar ondertekende de Amerikaanse president Obama een zogeheten 'defense bill', waarin het nieuwste buitenlandse beleid van Amerika wordt samengevat. Hierin is ook een sanctie opgenomen die de Iraanse centrale bank afsluit van het Amerikaanse financiële systeem. Hiermee belemmert Amerika de mogelijkheden van Iran om olie te verhandelen, omdat veel transacties in de oliehandel met andere landen via de Iraanse centrale bank verlopen.

    Iran heeft zich de afgelopen twee jaar niet populair gemaakt bij de Amerikaanse regering, want gedurende die periode sloot Ahmadinejad al overeenkomsten met India, China en Japan om de oliehandel niet meer in Amerikaanse dollars af te rekenen. Aan dat lijstje kan binnenkort ook Rusland worden toegevoegd. Naarmate meer landen de status van de Amerikaanse dollar als wereldreservemunt gaan negeren zal ook de waarde van die dollar wegzakken. Doordat veel grondstoffen en goederen inteationaal in Amerikaase dollars worden afgerekend blijft er kunstmatig een grote vraag naar deze munt, hoe bont Amerika het ook maakt met haar begrotingstekorten en met monetaire verruiming door de Federal Reserve. Zodra de stroom van dollars in inteationale handel opdroogt komt Amerika in een acute valutacrisis terecht.

  • Crisis in Hongarije: waarde munt daalt, rente op obligaties stijgt, democratie onder vuur

    Hongarije is een land om in de gaten te houden in deze economische crisis. Het land behoort niet tot de Europese muntunie (wel tot de Europese Unie) en is daardoor kwetsbaarder dan de 'usual suspects' zoals Griekenland, Ierland en Portugal die in de afgelopen jaren ook aanspraak hebben gemaakt op steun van het IMF en/of het Europese noodfonds. De Hongaarse munt, de forint, heeft in de afgelopen maanden gestaag aan koopkracht verloren tegenover andere valuta als gevolg van twijfels over een goede afloop van de crisis in Hongarije. De staatsschuld van Hongarije is behoorlijk opgelopen (tot 83% van het BBP in het derde kwartaal van 2011) en de centrale bank blijft de rente verhogen om de waardevermindering van de forint af te remmen.

    Hoge staatsschuld

    De Hongaarse staatsschuld is in de afgelopen jaren flink gestegen en kwam in het derde kwartaal van 2011 uit op 82,6% van het BBP. De cocktail van een zwakke economie en een ongekend hoge totale schuldenlast (waarvan de helft overigens is uitgedrukt in een buitenlandse valuta) zit dan ook niet mee nu Hongarije de markt op moet om geld op te halen. Bij de laatste obligatieveiling van 1-jaars papier werd slechts 35 van de gewenste 45 miljard forint aan beleggers verkocht, een obligatieveiling die de staat uiteindelijk omgerekend €110 miljoen opleverde. Voor deze lening betaalt Hongarije een gemiddelde rente van 9,96%, het hoogste niveau sinds april 2009. De ontwikkeling van de rente is ook zorgelijk, want op 22 december van vorig jaar betaalde het land voor soortgelijke 1-jaars leningen een veel lagere rente van 7,91%. De stijging van 2 procentpunt in twee weken tijd maakt duidelijk dat de tijd dringt en dat er snel iets moet gebeuren om de financiële markten weer te overtuigen.

    Een geplande obligatieveiling van 10-jaars papier, die nodig is om obligaties te vervangen die in 2013 zullen aflopen, werd als gevolg van deze ontwikkelingen dan ook uitgesteld. De actuele rente voor Hongaarse staatsobligaties met een looptijd van 10 jaar sloot gisteren op 10,4%, een ongekend hoog niveau vergeleken met de 7% waar beleggers afgelopen zomer nog hun genoegen mee namen. Ondertussen voert Hongarije opnieuw onderhandelingen met het IMF en de EU, om op die manier tot een overeenkomst te komen die obligatiebeleggers tot rust zal brengen.

    Hongaarse Forint verliest 16% tegenover de euro in laatste zes maanden (bron)

    Hongaarse munt onder zware druk

    Over de afgelopen twaalf maanden zakte de Hongaarse valuta in totaal met 16% tegenover de euro, waarmee de forint het slechtste presteerde van alle 170 valuta die Bloomberg volgt. Op moment van schrijven is de munt al weggezakt tot een wisselkoers van 318 forint tegenover één euro. De verzwakking van de eigen munt is een groot probleem voor Hongarije, omdat er op verschillende niveau's veel leningen zijn afgesloten in buitenlandse valuta (ongeveer de helft van alle schulden zou in een andere valuta uitgedrukt zijn, met name euro's). Deze leningen worden door een verzwakking van de eigen munt steeds duurder om te onderhouden, met als gevolg dat meer burgers en bedrijven met dergelijke riskante leningen in de problemen zullen komen (faillisement en huisuitzettingen).

    De zwakkere munt maakt het importeren van goederen ook een stuk duurder, waardoor de koopkracht van de bevolking verder onder druk zal komen te staan. En in tegenstelling tot Europa, de V.S. en Groot Brittannië kan de Hongaarse centrale bank de economie niet extra stimuleren met een lagere rente, want dan zou de munt helemaal gedumpt worden door de financiële markten, met een zeer hoge inflatie tot gevolg. In plaats daarvan moet de Hongaarse centrale bank de rente juist verder verhogen, zodat (buitenlandse) fondsbeheerders en grote beleggers het weer interessant gaan vinden om de Hongaarse forint (of andere financiële activa die zijn uitgedrukt in deze valuta) in hun portefeuille te houden.

    De marktrente voor 3-maands leningen in Hongarije is in de afgelopen zes maanden al met 52 basispunten gestegen tot 8,65%, het hoogste niveau sinds juni 2009. De centrale bank van Hongarije hanteert momenteel een rentetarief van 7%, maar volgens Gargyan van Citigroup moet dat rentetarief mogelijk met wel 300 basispunten omhoog tot 10%. Benoit Anne van Société Générale zei tegenover The Financial Times dat de Hongaarse centrale bank momenteel in een ''red alert'' situatie verkeert, waarin het op een dramatische manier moet ingrijpen om de markten tot rust te brengen.

    Volgens Karoly Bamli, een handelaar bij de Duitse Commerzbank, heeft de markt al een rentestijging van 1 procentpunt ingeprijsd. Dit zou nog lang niet genoeg zijn om de markten tot rust te brengen. Ondertussen zakte de Hongaarse aandelenbeurs donderdag met 2,1% weg, nadat woensdag de koersen al met 2,4% onderuit gingen. Vergeleken met het hoogtepunt in mei staat de belangrijkste Hongaarse beursindex ongeveer 1/3 lager.

    Democratie slachtoffer crisis

    Begin dit jaar trad in Hongarije een nieuwe omstreden grondwet in werking, waardoor de onafhankelijkheid van de centrale bank en het gerechtshof werden aangetast. Volgens Sandor Szekely van de Hongaarse Solidariteitsbeweging heeft de nieuwe grondwet die dit jaar in werking is gegaan de belangrijke 'checks and balances' teruggedraaid die in 1989 na de val van de Berlijnse muur in het leven werken geroepen. De communistische dictatuur werd toen omvergeworpen, maar nu vindt er opnieuw een sterke concentratie van de macht plaats.

    De omstreden grondwet van de regering die onder leiding staat van Orban kon ook in het buitenland op veel kritiek rekenen. Vanuit Amerika reageerde Hillary Clinton op het nieuws, terwijl het Europese antwoord kwam van Jose Manuel Barroso. Beide verzochten de regering van Hongarije om de grondwet te heroverwegen. Deze bevat niet alleen verregaande bevoegdheden van de president in het aanstellen van belangrijke figuren in het bankwezen, ook zet de nieuwe grondwet een streep door de officiële erkenning van veel verschillende soorten religieuze stromingen. Daaronder vallen religies als de Islam, het Boeddhisme, Hinduïsme, verschillende katholieke stromingen, Jehovah's getuigen, Mormonen en Methodisten.

    De Duitse Financial Times schrijft dat Hongarije ''afstand aan het nemen is van alles waar Europa voor staat: democratie, een duidelijke rechtsstaat, de scheiding van machten en mensenrechtenen dat Europa daarom meer druk moet zetten op Budapest''. Voor meer details verwijzen we naar het hele artikel op Spiegel.de. Wie meer wil weten over de recente geschiedenis van Hongarije doet er goed aan om dit artikel ook even te bestuderen.

    Het Hongaarse parlement in Boedapest

  • Bank of America en Merrill Lynch positief over goudmijnaandelen

    In een 67 pagina's tellend rapport geven analisten van Merrill Lynch hun oordeel over de fundamentals van goud en de toekomstverwachtingen voor de aandelen in goud- en zilvermijnen. Deze markt stelt investeerders in staat om met meer risico hogere rendementen te halen uit een stijging van de prijzen van goud en zilver. De winstmarges van goud- en zilvermijnen zijn zeer aantrekkelijk als de spotprijzen van goud en zilver verder stijgen, waarmee beleggers een hoger risico accepteren in ruil voor mogelijk spectaculaire rendementen. De koersen van goud- en zilvermijnaandelen kunnen immers zeer sterk fluctueren, maar daaaast kent de markt ook veel exploratiebedrijven die niet de expertise in huis hebben om daadwerkelijk een grote ontdekking te doen. Tussen de paar goede bedrijven zitten ook veel zogeheten 'rotte appels', waardoor het voor een beginner op deze markt erg moeilijk kan zijn om de juiste aandelen te selecteren (zie daarvoor ook deze interessante video van Rick Rule).

    Aandelen van goud- en zilvermijnen ondergewaardeerd

    Het rapport van Merrill Lynch laat zien dat de aandelen van goudmijnbedrijven nog steeds goedkoop zijn, omdat ze op dit moment worden gewaardeerd tegen koersen die passen bij een onderliggende goudprijs van $1200 tot $1300. De werkelijke goudprijs ligt op moment van schrijven ongeveer $300 hoger, waardoor er volgens de zakenbank nog een ruime 'margin of safety' in de aandelen zit. Door de stijgende productiekosten hebben analisten van Merrill Lynch wel de voorkeur voor gevestigde bedrijven die al goud uit de grond kunnen halen, hun productie nog verder kunnen opschroeven en daarbij te maken hebben met gelijkblijvende of dalende kosten. De opbrengsten die deze grote mijnbouwbedrijven hebben kunnen ze vervolgens gebruiken om dividend uit te keren of om nieuwe investeringen te doen op het gebied van exploratie (waar oveames van kleinere spelers ook tot de mogelijkheden behoort). Bedrijven die voldoen aan deze eisen en die daaaast ook een sterk management en een goede financiële positie hebben zijn volgens Merrill Lynch de bedrijven met de 'tickers' GG, AUY, EGO, SLW, NCM, SAR, YDGC, YAGI, RRS en CEY.

    Het opgraven van goud is een arbeids- en kapitaalsintensief proces geworden

    Goudprijs zal in 2012 opnieuw stijgen

    Het rapport van Merrill Lynch bevat ook een positief vooruitzicht voor de goudprijs zelf. Die zal naar verwachting in 2012 opnieuw stijgen, nadat er in het afgelopen decennium al een koersrendement van bijna 20% op het gele metaal was behaald. Belangrijkste drijfveren voor de goudprijs waren de monetaire verruiming van de FED (QE en lage rente), stijgende grondstofprijzen en een een relatief zwakke dollar. Waar de goudprijs over heel 2011 een gemiddelde prijs kende van $1573 verwacht de zakenbank over 2012 een 17,6% hogere gemiddelde prijs van $1850. Een gemiddelde prijs van $1850 impliceert al min of meer dat men rekening houdt met een goudprijs die opnieuw boven de $1.900 kan komen en misschien zelfs de magische grens van $2.000 zal doorbreken. Dit wordt echter niet expliciet in het artikel gezegd.

    Factoren die de goudprijs ook in 2012 positief zullen beïnvloeden zijn volgens de analisten van Merrill Lynch verdere monetaire verruiming van ongeveer $600 miljard door de Federal Reserve (+$215 voor de spotprijs van goud) en een vorm van QE in Europa (+$60). Daarmee komt men uit op een verwachtte stijging van $275 in de spotprijs, die mogelijk wat hoger of lager kan uitvallen als gevolg van een dollar die respectievelijk verzwakt of aansterkt tegenover andere valuta.

    Grafieken

    Het rapport van Merrill Lynch staat vol met interessante grafieken en tabellen. De meest interessante hebben we voor u op een rijtje gezet. Wie denkt toch iets te missen kan het beste zelf het PDF document doorspitten (download hier). De onderstaande afbeeldingen kunnen in een aantal gevallen worden uitvergroot erop te klikken.

    Prijsverwachtingen voor komende jaren

    Koersrendement van bekende goud- en zilvermijnaandelen over 2011

    Goudproductie van 2011 vergeleken met verwachtingen voor 2012

    Winstmarges bij verschillende spotprijzen voor een troy ounce goud

    Aandelen van goud- en zilvermijnen relatief goedkoop

    Prestaties van goud tegen andere beleggingen en diverse grondstoffen

    Goud versterkt een gediversificeerde portfolio

    Centrale banken kopen sinds 2009 netto weer goud

    Goudprijs corrigeert voor de groeiende balans FED

    Factoren die de goudprijs kunnen sturen in 2012

    Vraag en aanbod dynamiek in goud sinds 1998

    Vraag en aanbod van de goudmarkt in detail

    Koers/winst verhouding van verschillende goud- en zilvermijn aandelen

    Winstmarge bij stijgende goudprijs

    Netto winstmarge van goud- en zilvermijnen over de jaren heen

    De ratio tussen de prijs van olie en goud schommelt rond de 15 om 1

    Geen grote uitstroom van zilver in ETF na de twee grote correcties van 2011

  • Parodie Der Untergang over het goud- en zilvercartel

     

  • Advies van Europese Commissie aan Spanje: verhoog de BTW

    De algemene stellingname is dat Europa niet onder een fiscale unie uit kan als het de monetaire unie wil behouden. Dat wil zeggen dat belastingen, subsidies, accijnzen en dergelijke op Europees niveau worden geregeld en voor ieder land gelijk zijn, zodat overheden minder mogelijkheden hebben om hun eigen economie te stimuleren ten koste van die in andere landen. Vooralsnog lijkt die fiscale unie nog heel ver weg, want de Europese Commissie raadt het in crisis verkerende Spanje nu aan om het begrotingstekort te verkleinen met een hogere BTW-heffing. Economen en politici weten heel goed dat een aanpassing van het BTW-tarief direct invloed heeft op de bestedingen en de economische groei en dat een hogere BTW een effectieve manier is om de economie verder onder druk te zetten en de koopkracht van consumenten te beperken.

    Wanneer we de BTW in Spanje vergelijken met die in andere Europese landen kunnen we wel een aanknopingspunt met het advies vanuit Brussel vinden. Met een hoogtarief van 18% ligt het land immers nog onder het Europees gemiddelde, want veel landen in de Europese Unie werken al met BTW-tarieven van 20 tot zelfs 25 procent.

    De Europese Commissie verklaart dat het nog veel meer maatregelen aan Spanje heeft voorgesteld om het begrotingstekort van 8% terug te brengen naar een acceptabel niveau, maar het aanrader van verdere lastenverzwaring voor de Spaanse bevolking maakt wel duidelijk dat er weinig begrip is voor de crisis waarin Spanje verkeert. Een hogere BTW is immers op geen enkele manier een oplossing voor het probleem, want het zal de economie die nu al moeizaam functioneert nog verder vertragen. De gemiddelde werkloosheid in Spanje ligt al boven de 22%, waarbij de jeugdwerkloosheid zelfs tot ver boven de 40% is gestegen. Ook in Brussel moeten ze begrijpen dat nog meer lastenverzwaringen niet de meer effectieve manier is om het land er bovenop te helpen. De economie zal verder krimpen, waardoor ook de belastinginkomsten terugvallen en de staatsschuld ten opzichte van het BBP nog verder zal stijgen.

    Hoge werkloosheid in Spanje. Meer belastingen zullen economie verder onder druk zetten

  • Grootste wereldeconomieën moeten $7,6 biljoen herfinancieren in 2012

    Bloomberg heeft een lijst van de elf belangrijkste economieën opgesteld waarvan de overheden opgeteld $7.600.000.000.000 (lees: $7,6 biljoen) aan schulden moeten herfinancieren in 2012. Indien de rentebetalingen erbij worden opgeteld dan komt het totaalbedrag boven de $8 biljoen voor deze elf landen. De lijst wordt aangevoerd door Japan dat ongeveer 4,5 keer de Nederlandse economie moeten lenen en $3 biljoen moet herfinancieren. De Verenigde Staten volgen met $2,78 biljoen en een beetje. In beide landen staat met tussenpozen de geldpers aan om deze leningen te kunnen financieren.

    Herfinancieringen overheden 2012
    Country    2012 Bond, Bill Redemptions ($) Coupon Payments
    Japan                  3,000 billion                  117 billion
    U.S. 2,783 billion 212 billion
    Italy      428 billion 72 billion
    France 367 billion   54 billion
    Germany 285 billion 45 billion
    Canada 221 billion 14 billion
    Brazil 169 billion 31 billion
    U.K.            165 billion 67 billion
    China            67 billion 41 billion
    India          57 billion 39 billion
    Russia          13 billion 9 billion

    Het paradoxale van deze gigantische schuldenlast (van overheden) is dat deze schulden eveneens een bezitting zijn voor de crediteuren die deze leningen financieren. Zolang deze schulden terugbetaald worden is er niets aan de hand. Echter, zodra blijkt dat deze schuldenlast niet terugbetaald kan worden, dan blijken deze schuldpapieren minder waardevast dan wordt verondersteld en moeten de verliezen door de geldverstrekkers genomen worden. Ofwel via een lagere obligatiewaarde (die hogere rentelasten voor overheden opleveren) of door inflatie en afbetaald worden met valuta van een lagere koopkracht.

    Er is weinig fantasie nodig om te beseffen dat de schuldenlast van overheden op een steeds hoger niveau komt te liggen. Hierbij worden schulden weliswaar afgelost, maar die worden opnieuw gefinancierd met leningen en dat betekent dat het saldo van schulden nooit afneemt. In die zin is het huidige geldstelsel er één van onaflosbare schulden: schulden kunnen per saldo niet afgelost worden en nemen alsmaar toe. Dit hebben we onlangs ook voor Nederland vastgesteld, waarbij de totale schuldenlast een expnentieel stijgende groei laat zien.

  • Nederlandse staat leent geld voor drie maanden tegen 0% rentevergoeding

    In een financiële crisis zoals we nu meemaken gebeuren soms gekke dingen. Vorig jaar berichtten we al over een Nederlandse obligatieveiling met een negatieve rente, waarbij beleggers dus geld bij moeten leggen om hun geld aan de overheid uit te kunnen lenen. Bij de meest recente veiling van bijna €3 miljard aan kortlopend 3-maands staatspapier kwam de rente precies op 0% uit, wat wil zeggen dat beleggers een prijs betalen om vermogen te parkeren bij een 'veilige haven' zoals de Nederlandse staat. Niet alleen lopen ze de rente mis die ze zouden ontvangen op een spaardeposito bij een private bank (de zogeheten 'opportunity costs'), ook lijden ze nog een extra verlies door de inflatie. Het geld zal over drie maanden iets minder koopkracht hebben dan nu het geval is, als we de officiële inflatiecijfers mogen geloven.

    Dat er toch beleggers zijn die hun geld zonder enige vergoeding willen uitlenen aan de overheid en daarmee de rentevergoeding van een spaarrekening bij een bank links laten liggen geeft in feite weer dat beleggers ofwel irrationeel handelen, ofwel dat ze de banken minder vertrouwen dan de Nederlandse overheid of dat misschien zelfs beide factoren een rol spelen. We vragen ons af wie deze staatsobligaties koopt, misschien beleggers die verwachten dat de rente in de toekomst negatief zal worden en dat hun obligaties daardoor verder in waarde zullen stijgen. Dit is een patroon dat past bij een bubbelvorming.

    Obligaties versus goud

    Met de succesvolle plaatsing van renteloze obligaties is in elk geval één argument van de goudsceptici om zeep geholpen. Dat is het argument dat goud geen cashflow genereert in de vorm van een rentevergoeding of dividend. Beleggers die de veiligheid zoeken in staatsobligaties krijgen in sommige gevallen immers ook al geen rentevergoeding meer, waardoor beide beleggingscategorieën op dit onderdeel op gelijke hoogte staan. Ten opzichte van staatsobligaties biedt fysiek goud ook zekerheid, omdat het geen risico kent van een tegenpartij die in gebreke kan blijven en omdat de goudprijs zich op lange termijn corrigeert voor geldontwaarding. Een bescherming tegen geldontwaarding wordt door het gros van de staatsobligaties niet geboden en ook is het nooit volledig uit te sluiten dat een staatsobligatie ten alle tijde afbetaald wordt. Goud daarentegen is puur bezit en zal onder alle denkbare omstandigheden een waarde vertegenwoordigen.

    Terwijl staatsobligaties blijkbaar nog zeer gewild zijn onder beleggers vertegenwoordigd goud nog maar een fractie van alle financiële activa (waarvan het meerendeel ook nog eens in de vorm van beloftes op goud wordt aangehouden in plaats van het fysieke metaal zelf). Obligaties zijn onder de meeste beleggers veel populairder dan goud, terwijl de fundamentals juist in het voordeel van goud spreken. Zie ook onderstaande grafiek.

    Goud vormt nog altijd een marginaal gedeelte van alle financiele activa. Staatsobligaties daarentegen vertegenwoordigen een veel grotere waarde

  • Video: Geert Mak in Nieuwsuur over de politieke en economische crisis in Europa

    Geert Mak publiceerde op 2 januari een nieuw boekje getiteld 'De hond van Tišma'. In dit boek schrijft Mak over de huidige economische en politieke crisis in Europa, die ongekend complex is en die volgens hem geen makkelijke en overzichtelijke oplossing kent. Geert Mak is niet echt hoopvol over de toekomst van Europa, zoals hij ook laat blijken in het interview op Nieuwsuur. Het gebrek aan leiderschap en het ontbreken van de noodzaak bij de huidige politieke leiders om met echte oplossingen te komen staat in schril contrast met de situatie vlak na de Tweede Wereldoorlog, toen Europa in puin lag en moest herstellen van een verschrikkelijke oorlog. Destijds konden regeringsleiders hun eigen belangen even opzij zetten om te bouwen aan de gezamenlijke verdragen die ons jaren van voorspoed, vrijheid en democratie hebben gebracht.

    Geert Mak schreef eerder al een bijzonder dik en interessant boek over de recente geschiedenis van Europa, een boek dat we kennen als 'In Europa'. Een aanrader voor iedereen die een vollediger beeld wil krijgen van de complexiteit van ons continent en onze geschiedenis. Een gelijknamige documentairereeks van Geert Mak verscheen ook op televisie. Het onderstaande fragment duurt 14 minuten en is opgenomen op 2 januari 2012.

     

  • Record verkoop Amerikaanse staatsobligaties

    Uit data van de Federal Reserve blijkt dat buitenlandse investeerders in de week die eindigde op 28 december, $23 miljard aan Amerikaanse staatsobligaties hebben verkocht. In december 2011 verkochten buitenlandse investeerders een recordhoeveelheid van $69 miljard aan Amerikaanse staatsobligaties. Eenmaal eerder deden buitenlandse investeerders in vergelijkbare mate afstand van het Amerikaanse schuldpapier. Dit gebeurde kort nadat afgelopen zomer de kredietbeoordelaar Standard & Poor's de kredietwaardigheid van de Verenigde Staten had afgewaardeerd.


    Bron: Zero Hedge
    In totaal hebben buitenlandse investeerders nog $2,67 biljoen aan Amerikaanse obligaties in handen. Dit is iets minder dan de $2,75 biljoen die investeerders half augustus, toen het buitenlandse bezit van de staatsobligaties piekte, in bezit hadden. Zoals te zien is op de bovenstaande grafiek is het bezit van Amerikaanse obligaties gedurende 2011 relatief vlak geweest. Dit is opvallend aangezien de dalende rente van de Amerikaanse obligaties duidt op een stijging van de vraag naar de staatsobligaties.

     
    Bron: Bloomberg

     
    Een afname van buitenlandse interesse in Amerikaans schuldpapier kan Washington op (korte) termijn in problemen brengen. Indien de afname van de buitenlandse vraag naar het schuldpapier niet wordt gecompenseerd door een toename van de binnenlandse vraag (Amerikaanse investeerders of de Federal Reserve), zal de rente oplopen. Een oplopende rente zal de Amerikaanse overheid, die een begrotingstekort van richting de 10% moeten financieren, onder grote druk zetten. Het is al langer bekend dat zowel Rusland als China hun posities in Amerikaanse staatsobligaties afbouwen. Later deze maand zal de Amerikaanse overheid data publiceren die duidelijk zal maken of het wederom deze landen zijn die hun deel van de Amerikaanse schuldenberg in de uitverkoop hebben gezet.

     

  • Chinese spooksteden

    Eerder berichtten wij al over fascinerende Chinese spooksteden en enigszins lachwekkende constructiefouten. De volgende reportage van het Australische SBS Dateline neemt een kijkje in enkele Chinese spooksteden. Wederom wordt schrijnend duidelijk dat ook de Chinese economische groeicijfers een vertekend beeld geven van de realiteit.

  • Spaans begrotingstekort groter dan verwacht, drastische bezuinigingen nodig

    Na Griekenland lijkt nu ook Spanje het overzicht te hebben verloren in haar eigen schuldenprobleem. De nieuwe premier Rajoy maakte een paar dagen geleden bekend dat het begrotingstekort nog groter is dan aanvankelijk werd gedacht met ongeveer 8% in het jaar 2011. Daarmee ligt het tekort twee procentpunt boven de eerdere doelstelling van 6% tekort ten opzichte van het BBP. De fiscale toestand van Spanje is daarmee nog slechter dan verwacht, zeker nu de Spaanse minister van Financiën kenbaar heeft gemaakt dat ook 17 regio's in het land te kampen hebben met estige begrotingstekorten. De centrale bank van Spanje maakte bekend dat de provinciale schulden in september van 2011 waren gegroeid tot $176 miljard, een stijging van 22% ten opzichte van de $144 miljard schuld een jaar geleden. Volgens sommige experts zijn er nog meer 'verborgen schulden' te traceren, met een omvang van tientallen miljarden euro's.

    Regionale en lokale schulden flink gestegen

    De afgelopen jaren zijn de schulden van gemeentes en regio's in Spanje enorm gestegen, vooral door het genereus aanbieden van publieke voorzieningen en door investeringen in projecten die volgens critici op het randje van krankzinnig zaten. Ongetwijfeld heeft de spilzucht van gemeenten en regio's te maken met de enorme vasgoedzeepbel die in het vorige decennium werd opgebouwd, want met de komst van al die nieuwbouw appartementen en woningen groeide ook de verwachtte behoefte aan publieke voorzieningen. Door de extreem lage rente op hypotheken en door (speculatief) geld uit het buitenland groeide de vastgoedmarkt in Spanje uit tot een bubbel, die uiteindelijk knapte toen de eerste slechte berichten over de Amerikaanse huizenmarkt de wereld rond gingen. Met het knappen van de vastgoedbubbel bleken ook veel met publiek geld gefinancierde projecten niet levensvatbaar, zoals parken, scholen, ziekenhuizen, bibliotheken en dergelijke.

    Mislukte investeringen

    De New York Times neemt als voorbeeld van een mislukt project een gloednieuwe gevangenis in Catalonië. Deze faciliteit kost de regio $1,3 miljoen per jaar, een bedrag dat vooamelijk opgaat aan rentelasten. Het meest opmerkelijke is dat de gevangenis compleet leeg staat. Zouden er gevangenen in gezet moeten worden, dan zouden de kosten van de gevangenis met $2,6 miljoen verhoogd worden tot $3,9 miljoen per maand. Een ander voorbeeld is het vliegveld van Castilla-La Mancha, een agrarische regio in de buurt van Madrid. Dit vliegveld is blijkbaar op de groei gebouwd, want de landingsbaan is groot genoeg om de grootste jumbojets op te laten landen. Helaas komen er niet zoveel toeristen en buitenlanders naar het gebied toe als eerder werd verwacht, want vandaag de dag is geen enkele vliegmaatschappij meer geïnteresseerd om er uberhaupt nog een vliegtuig te laten landen. Het vliegveld zal binnenkort gesloten worden.

    Ook gemeenten konden er wat van in Spanje, want die hebben gezamenlijk al voor $48 miljard aan schulden in de boeken staan. Een voorbeeld van de waanzinnige investeringen vinden we in Alcorcón, een stadje dat $150 miljoen investeerde in een 'cultureel centrum' met een permanent opgesteld circus en waarin gratis verjaardagsfeestjes voor kinderen werden gefaciliteerd. Econoom Lorenzo Bealdo de Quirós was altijd al erg kritisch over het Spaanse systeem van autonome regio's, dat werd opgezet nadat het dictatoriale regime van Franco in 1975 ten einde kwam.

    Gevangenis in Catalonië staat helemaal leeg, toch kost het de regio $1,3 miljoen per maand (vooamelijk rentelasten)

    Verborgen verliezen

    Ook zitten er nog veel verborgen schulden en verliezen in onbetaalde rekeningen op regionaal en lokaal niveau. Deze zijn niet meegenomen in de officiële Spaanse staatsschuld van $915 miljard, maar zouden wel een aanzienlijke omvang hebben van $25 tot $40 miljard, aldus experts. Het verbergen van schulden, een praktijk waar de Griekse overheid zich jarenlang schuldig aan kon maken met hulp van Goldman Sachs, is ook in Spanje een bekend fenomeen aan het worden. In Catalonië werd het tekort op de begroting eerst nog geschat op minder dan 2%, maar nadat alles nog eens goed tegen het licht werd gehouden bleek het tekort met 3,8% toch bijna twee keer zo groot te zijn.

    De autonome regio's in Spanje hebben veel zelfstandigheid, maar kennen ook veel verantwoordelijkheden. Zo is elke regio verantwoordelijk voor de scholen, universiteiten, medische zorginstellingen, sociale diensten, het faciliteren van cultuur en in verdere ontwikkeling van de regio. Deze structuur begint steeds meer zwakheden te vertonen, want veel van de regionale uitgaven worden gefinancierd met belastinginkomsten uit vastgoedtransacties en uit het verstrekken van vergunningen. Nu die markten beginnen op te drogen en steeds minder geld opleveren moeten de regio's opeens hard snijden in hun uitgaven. Om die reden pleiten verschillende regio's nu voor een landelijke aanpak van het onderwijssysteem, waarin de centrale overheid de kosten voor haar rekening neemt.

    Stimuleringsprojecten zijn niet meer te betalen

    In Catalonië willen ze graag hun zelfstandigheid blijven behouden, maar ook deze regio kampt met enorme schulden en tekorten. Daar komt nog eens bij dat er in het kader van werkverschaffing (de gemiddelde werkloosheid in Spanje ligt boven de 22%) nieuwe projecten zijn opgestart met publiek geld. Voorbeelden daarvan zijn de hierboven genoemde gevangenis, maar ook een uitbreiding van 45 kilometer aan het metronetwerk in Barcelona, de hoofdstad van deze regio. Hier is eigenlijk helemaal geen geld meer voor, maar vanwege contractuele verplichtingen zijn dit soort grote opdrachten moeilijk halverwege stop te zetten.

    De zware bezuinigingen op lokaal, regionaal én landelijk niveau hakken er flink in. Niet alleen zal het de kwakkelende economie met de hoge werkloosheid verder onder druk zetten, ook biedt het de jongere generatie steeds minder kansen op een succesvolle toekomst. Zo schrijft de New York Times over hogescholen in Barcelona waar de klassen nu zo groot zijn gemaakt dat de docent een microfoon moet gebruiken om zich verstaanbaar te maken. ''De bezuinigingen die nu worden doorgevoerd hebben de Spanjaarden eerder onder het bewind van Franco nog niet meegemaakt'', aldus een scholier tegenover de New York Times.

    Het is de vraag hoe Spanje uit de crisis gaat groeien met de enorme werkloosheid, de niet meer functionerende vastgoedmarkt en de nieuwe rondes van drastische bezuinigingen door de overheid, regio's en door gemeenten. De bezuinigingen zullen ongetwijfeld tot meer banenverlies lijden, terwijl het tegelijkertijd niet meer uit te sluiten is dat de belastingen nog verder omhoog moeten om de begrotingen op elk niveau rond te krijgen.