Dit artikel werd vorige week gepubliceerd bij Argentor
Terwijl we filosofeerden over wat er werkelijk aan de hand is met ons huidige geldsysteem werden we gegrepen door een ontstellende gedachte. Ons financiële systeem kan een verrassende en catastrofale wending nemen die bijna niemand zich voor kan stellen, laat staan zich erop voorbereiden.
Weet je nog toen die verwoestende tsunami de stranden in Zuidoost-Azië overspoelde, die aan duizenden mensen het leven kostte en die voor miljarden aan schade veroorzaakte? Vlak voordat de muur van water aan land kwam gebeurde er iets vreemds… Het water trok zich terug. Het waterpeil zakte terug naar een niveau dat men nog nooit eerder had waargenomen. Lokale vissers wisten wat er te gebeuren stond en zochten onmiddellijk veiligheid in hoger gelegen gebieden. Toeristen gingen juist het strand op om schelpen te zoeken!
Hetzelfde kan gebeuren met de geldhoeveelheid in onze economie.
Er is niet genoeg fysiek geld
Misschien vraagt u zich af hoe dat kan. Het lijkt bijna onmogelijk. Het is gewoon niet voor te stellen. Maar als je kijkt naar de M2 geldhoeveelheid – munten en biljetten in circulatie en banktegoeden in de geldmarkt – dan was de Amerikaanse geldhoeveelheid de afgelopen maand in totaal $11,7 biljoen. Daarvan was slechts $1,3 biljoen aanwezig in de vorm van fysieke munten en biljetten, waarvan naar schatting ook nog eens de helft buiten de Verenigde Staten circuleert.
Wat we vandaag de dag als geld gebruiken is overwegend krediet. Het bestaat op elektronische bankrekeningen als nullen en enen in computersystemen. We hebben het nooit gezien. Nooit gevoeld. Nooit geteld. Of kwijt geraakt onder de kussens van de bank.
Banken weten slim te profiteren van de kredietcreatie in dit geldsysteem. Zo lang banken voldoende kapitaal hebben kunnen ze zoveel kredieten verlenen als wij willen hebben. Het kost de bank tenslotte bijna niets om nieuw krediet te creëren. Dat is waarom we er zoveel van hebben.
Een geldsysteem als dit hebben we nog nooit eerder gekend. En we hebben dit geldsysteem alleen maar gekend in een fase van extreme kredietexpansie. Ons geldsysteem is nog nooit uitvoering getest. Hoe zal het functioneren in een diepe en aanhoudende krimp van kredieten? Kan het een aanhoudende bear market in aandelen of obligaties overleven? En wat gebeurt er als de consumentenprijzen de pan uit rijzen?
Onder nul
Ons huidige geldsysteem begon in 1971. Het overleefde een inflatie van 14% per jaar in de consumentprijzen in het jaar 1980. Paul Volcker zat er toen bovenop en bracht met een drastische renteverhoging de inflatie weer onder controle.
Ons geldsysteem overleefde ook de kredietcrisis van 2008 en 2009. Ben Bernanke bracht de prijs van krediet naar bijna nul, door de korte rente extreem te verlagen en voor honderden miljarden dollars aan langlopende staatsleningen en hypotheekleningen te kopen.
Maar de volgende crisis kan heel anders uitpakken…
De korte rente in de VS is al dicht bij het nulpunt (en minder dan nul in Zwitserland, Denemarken en Zweden). En volgens een recente studie van McKinsey is de totale hoeveelheid schuld in de wereld (het deel dat officieel geregistreerd staat) momenteel $200 biljoen, een toename van $57 biljoen sinds 2007. De totale schuld heeft een omvang van 286% ten opzichte van het wereldwijde bbp. De schuld is veel groter dan wat de reële economie kan dragen.
Op een bepaald moment is een schuldcorrectie onafwendbaar. Een expansie van schulden wordt altijd – ik herhaal altijd – gevolgd door een schulddeflatie. Er is geen andere weg, schulden kunnen niet voor altijd blijven groeien. En wanneer dat gebeurt zijn de extreem lage rente en kwantitatieve verruiming niet genoeg om het proces te keren, omdat die stimuleringsmaatregelen al op volle kracht gaande zijn.
En wat dan?
De waarde van de schulden zakt razendsnel in elkaar. Schuldeisers kijken naar diegene aan wie ze hun geld hebben uitgeleend… handelaren kijken naar hun tegenpartij… banken kijken elkaar aan… en opeens wil niemand meer met geld over de brug komen, uit angst dat hij of zij het geld nooit meer terug zal zien. De kredietverlening stopt.
Het is niet zo dat opeens niemand meer geld wil uitlenen, maar dat niemand meer durft te lenen. Met uitzondering van wanhopige mensen die geen andere keuze meer hebben en die niet meer de illusie hebben dat ze ooit nog hun schulden kunnen afbetalen.
Net zoals we na de crisis van 2008 zagen zullen centrale banken opnieuw snel ingrijpen. De Federal Reserve zal nieuwe kredietfaciliteiten aankondigen, maar dat zal niets meer uithalen…
De huizenprijzen zullen crashen (wie wil er nog geld lenen tegen de waarde van hun huis?). Aandelenkoersen zullen ook crashen (wie wil er nog geld lenen tegen de waarde van hun aandelen?). Kunst, verzamelobjecten en andere hard assets, alles raakt in een vrije val.
De volgende crisis
In de laatste crisis was iedere bank en elk hedgefund op Wall Street ten onder gegaan, indien de Federal Reserve niet had geïntervenieerd. De volgende keer is het wellicht niet meer zo makkelijk om ze te redden. De volgende crisis zal naar alle waarschijnlijkheid alle financiële activa raken. En met $57 biljoen meer schulden dan in 2007 is het nog moeilijker om een dergelijke daling te stoppen.
Kun je ons nog volgen? Dit is namelijk waar het interessant wordt…
In een door goud gedekt geldsysteem dalen de prijzen, maar het geld is er nog. Het geld wordt meer waard, het verdwijnt niet. Het wordt meer waard omdat je er steeds meer mee kunt kopen.
Van nature heeft men de neiging het geld vast te houden. De omloopsnelheid – hoe vaak het geld van hand tot hand gaat en gebruikt wordt om iets te kopen – daalt. En hierdoor lijkt het alsof de totale geldhoeveelheid daalt.
Maar bedenk je eens wat er gebeurt met al dat kredietgeld. Dat geld stopt niet alleen met circuleren, het verdampt gewoon. Kan een lening niet meer betaald worden, dan moet deze worden afgeschreven.
Een bank die voorheen een vordering van $100.000 had, kan een maand later een vordering met een waarde van $0 hebben als blijkt dat de schuldenaar het geld niet heeft. Een bedrijf dat haar aandelenkoers opdrijft met het terugkopen van eigen aandelen kan over twee weken een halvering van de koers meemaken. Iemand die voor $100.000 belegd heeft in de aandelenmarkt kan er op een dag achter komen dat zijn of haar portefeuille helemaal geen waarde meer heeft.
Dit is allemaal heel gebruikelijk in een kredietcrisis. Mensen zullen doen wat ze altijd doen onder dergelijke omstandigheden: ze stoppen met geld uitgeven. Ze gaan sparen. Maar welke vorm van spaargeld gaan ze oppotten? Geld op een bankrekening? Tegoed op een creditcard? Stoppen mensen hun bankpasjes in een kluis of in een oude sok?
Nee, natuurlijk niet!
Mensen gaat datgene sparen wat ze kunnen begrijpen… iets waar ze hun hand op kunnen leggen… iets dat snel in waarde zal gaan toenemen. Ze willen bankbiljetten!
Het aanbod van papiergeld zal snel opdrogen. Mensen zullen geld uit de pinautomaten halen. Er verschijnen lange rijen voor de banken. Mensen zullen vragen om cash back acties wanneer ze de creditcard gebruiken. Ze willen tastbaar geld, ouderwetse bankbiljetten en muntgeld dat ze in hun broekzak en thuis in hun kluis, oude sok of in hun matras kunnen stoppen…
De vlucht naar contant geld moet nog beginnen...
Dollar paniek
Laten we hier even bij stilstaan en onze lezers eraan herinneren dat bovenstaande zich in een zeer kort tijdsbestek zal voltrekken. Enkele dagen, misschien een paar weken, maar hooguit enkele maanden. Dat is alles. Dit is de periode waarin al het geld door schulddeflatie uit het systeem gezogen is… en voordat de vloedgolf van geld door de overheid ons treft.
Zoals Bernanke al zei: “Een vastberaden centrale bank kan altijd een positieve prijsinflatie veroorzaken.” Maar dat kost tijd! Gedurende deze periode ontstaat er paniek. Een dollarpaniek, waarbij mensen wanhopig hun hand proberen te leggen op dollars. Geld om eten, brandstof en al het andere dat ze nodig hebben mee te betalen.
Krediet zal nog steeds beschikbaar zijn, maar niemand wil het meer hebben. Geldautomaten en banken raken door hun voorraad contant geld heen. Banken zullen borden voor de deur plaatsen: “Geldopname beperkt tot $500”. En daarna: “Geld opnemen niet mogelijk.”
Je hebt dan misschien een creditcard met een tegoed van $10.000. Je hebt misschien $5.000 op je bankrekening, maar alle financiële instellingen gaan op slot. En op het journaal krijg je te horen dat jouw bank failliet is gegaan en onder curatele is gesteld. Wat zou je dan liever hebben gehad? Die $10.000 op een rekening of een stapeltje bankbiljetten van $50?
Zodra je ergens moet afrekenen zul je dat eerst met een bankpas of creditcard proberen te doen. Maar in steeds meer winkels en benzinestations zul je borden zien staan: “Alleen contant betalen”. Waarom? Omdat het systeem van krediet gebaseerd geld uiteen valt. Het tankstation, haar leveranciers en haar geldverstrekkers willen allemaal niet blijven zitten met het ‘krediet’ van een geldverstrekker die failliet is gegaan.
Welke creditcards zijn nog goed? Welke banken zijn nog betrouwbaar? Welke bank is de volgende die zal omvallen? Wie kan zijn of haar hypotheek nog betalen? Wie kan zijn creditcardschuld nog aflossen? In een crisis zijn dat vragen van gelijke orde als de vraag wie dit jaar een Oscar zal winnen. Niemand weet het antwoord. Het zal niet lang duren voordat men stopt met gissen naar een antwoord en zal kiezen voor de zekerheid van contant geld.
Ons advies: Zorg dat je wat bij de hand hebt. Misschien heb je het nodig.
Dit artikel is een rechtstreekse vertaling van het artikel "Weekend Edition: Literally, Your ATM Won’t Work…" van Bonner and Partners
in hun macht lag om de euro te redden. Hij wordt tot op de dag van vandaag geloofd. Na een Grexit zal dat niet meer het geval zijn. De euro is in de praktijk gebleken geen onbreekbaar bindmiddel te zijn. Een volgende keer zal de rente op obligaties heel hoog blijven, omdat de markt beseft dat Europa niet alles zal doen wat mogelijk is. Politici geven er blijk van alleen maar oog te hebben voor korte termijn electorale belangen.
Een Grexit zal ook beklemtonen, dat het slecht is gesteld met de onderlinge solidariteit. Dat komt op een moment, dat solidariteit meer dan ooit een vereiste is. Het Midden-Oosten staat bijna letterlijk in brand, Rusland jaagt zijn oude grandeur na en China heeft zich al ontpopt tot een uitdager van het Westen op velerlei terrein. Het laatste wat we kunnen gebruiken is verdergaande Europese onenigheid.
Europese politici hebben slecht werk verricht met de introductie van de euro. De politieke ambitie reikte verder dan de kennis van economische wetmatigheden. Het resultaat is een euro en een eurozone die op zijn best matig functioneren. Ze hebben ook in de jaren van voor de crisis niet de gehoopte verbetering van de welvaart gebracht. In de jaren sinds de crisis heeft menigeen de nadelen aan den lijve mogen ondervinden. Beleggers en niet-beleggers kunnen alleen al daarom nog wel eens heel onaangenaam verrast worden bij een Grexit.
