Halverwege november 2011 brachten we de zeer opmerkelijke reportage van het Amerikaanse actualiteitenprogramma “60 Minutes” waarin aan het licht werd gebracht dat Amerikaanse congresleden tot in de hoogste rangen van de Republikeinse en Democratische partij handelen met voorkennis en veel geld verdienen. Zij verlaten Washington DC met aanzienlijk meer vermogen dan dat zij er arriveerden. In de reportage van “60 Minutes” bleef het bij handel voor eigen rekening, maar dat is niet het enige waaraan de Amerikaanse politiek verdiend.
In het volgende interview (via Business Insider) op CNN gaat Henry Blodget in op de manier waarop Amerikaanse congresleden beursgevoelige informatie die zij via hun politieke werk bezitten, “verkopen” aan hedge fonds managers. Die fondsbeheerders zijn “zeer geïnteresseerd” hoe er op Capital Hill gedacht wordt en willen eigenlijk weten hoe bepaalde wetgeving – wetgeving die de congresleden en senatoren aan het schrijven zijn – zal uitpakken. Immers, daar kan geld aan verdiend worden.
Anders gezegd, de politici krabben de rug van o.a. hedge fund managers, en vertegenwoordigers van financiële partijen krabben de rug van politici op de momenten dat het politici uitkomt. Zoals bijvoorbeeld tijdens hun herverkiezingscampagne of nog directer, zij betalen voor een afspraak. De score van de politiek in de financiële handel is vervolgens niet heel verrassend: uit onderzoek is gebleken dat congresleden de rendementen van financiële markten verslaan met 6% en senatoren met 10%.
Met precies een jaar te gaan voordat de wereld en al haar inwoners vergaat, althans volgens de Maya's, niet te vergeten op de dag van de winterzonnewende, is het niet alleen passend dat de Amerikaanse schulden, na aftrek van alle reeds uitgevoerde obligatie-veilingen, de staatsschuld nu precies $ 15,182,756,264,288.80 is. Waarom dit relevant is? Omdat de laatste cijfers over het Amerikaanse BBP op jaarbasis, volgens het [Bureau of Economic Analysis] (BEA), $ 15,180,900,000.00 is. Dit betekent dat met ingang van 21 december de totale Amerikaanse schuld uitgedrukt als percentage van het BBP 100,012% is. Gefeliciteerd America: u bent nu in het driecijferige “schuld tot het BBP” club!
(vanzelfsprekend is dit volgens het gebruik van “in de boeken” cijfertjes. Als de netto contante waarde van alle Amerikaanse schulden hieraan toegevoegd wordt, en indien het BBP wordt aangepast voor zaken veel lagere cijfers over huisvesting van vandaag, dan is de magische driecijferige drempel [van 100%] al lang, lang geleden overschreden).
Hoe die schuld tot stand gekomen is, de volgende grafiek.
Statistieken omtrent de totale schuldenlast van landen en bijbehorende uiteenzettingen aan welke specifieke economische groep die schulden toebehoren, zijn buitengewoon lastig om te vinden. Veelal worden deze statistieken niet integraal bij één instantie gepubliceerd en moeten dit soort statistieken (aan de hand van meerdere bronnen) samengesteld worden. De belemmeringen om in één oogopslag het totale plaatje over de schuldenontwikkeling in een lang te krijgen zijn groot. Dat komt onder andere omdat historische reeksen moeilijk te vinden zijn, cijfers veelal worden geïndexeerd en daardoor niet altijd eenvoudig zijn terug te rekenen en vaak zijn cijfers helemaal niet beschikbaar.
Echter, op basis van een paper “The real effects of debt” (“de echte effecten van schulden”), dat eind augustus 2011 verscheen op de website van de Bank of International Settlements (BIS), zijn we (na de nodige pogingen) erin geslaagd om een totaaloverzicht samen te stellen van de schuldontwikkeling over de periode 1980-2010 in Nederland. De publicatie van de BIS bevat historische cijfers afkomstig van de OESO, nationale statistieken en enkele eigen berekeningen van de auteurs Cecchetti, Mohanty en Zampolli. De gepubliceerde cijfers behandelen de ontwikkeling van de totale schulden van huishoudens, niet-financiële bedrijven en overheden van grote economieën.
Tot ons grote genoegen zijn hierbij ook cijfers ten aanzien van de Nederlandse economie opgenomen. Met deze cijfers en aanvullingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en De Nederlandsche Bank (DNB) (de schuldenpositie van financiële instellingen) hebben wij de bruto nominale schuldenlast in Nederland kunnen samenstellen en hebben wij exclusief een aantal grafieken voor u gemaakt.
Totale schulden huishoudens, niet-financiële instellingen en overheid Nederland (1980-2010)
De totale bruto schulden van Nederlandse huishoudens stegen van omgerekend €70,6 miljard in 1980 naar €765 miljard in 2010. Dit is meer dan een vertienvoudiging in dertig jaar tijd. Van die €765 miljard zit momenteel tenminste €644 miljard in hypotheken. Dat betekent dat Nederlandse huishoudens, naast de hypotheekschuld, in totaal voor zo’n €121 miljard in het rood staan.
Exponentiële schuldgroei Nederland
Ook de staatsschuld en bedrijfsschulden stegen aanzienlijk. In 1980 bedroeg de schuldenlast van bedrijven zo’n €160 miljard, dertig jaar later is die schuldenlast meer dan verviervoudigd naar €712 miljard. Als percentage van het BBP is die schuldenlast overigens wel gedaald ten opzichte van 2000; van 140% van het BBP in 2000 naar 121% in 2010. De totale overheidsschuld was in 1990 zelfs goed voor 97% van het BBP en daalde in 2000 naar 67% in 2000, maar steeg de laatste jaren weer tot aan 76% in 2010.
Vreemd vermogen financiële instellingen
In de onderstaande grafiek hebben wij de schulden van financiële instellingen toegevoegd. In 2010 zijn bijna alle schulden in Nederland bij elkaar opgeteld iets meer dan €4 biljoen. In vergelijking met huishoudens, niet-financiële bedrijven en de overheid is de financiële sector in Nederland erg groot. De sector had in 2010 voor in totaal €2,1 biljoen aan vreemd vermogen aangetrokken.
Niet alleen is er een exponentiële groei zichtbaar, de stijging van de totale schulden ten opzichte van het bruto binnenlands product – ons jaarlijkse inkomen – is erg opvallend. De toename in de bruto schulden zorgen niet voor een grotere groei van de economie en dat is toch wat veel economen beweren. Deze cijfers weerspreken dit onomstotelijk.
Kanttekeningen
Overigens moeten wij als kanttekening bij deze grafieken zeggen dat het hier om de bruto schuldpositie gaat. Aan de andere kant van deze schulden staan ook bezittingen. Indien die twee vergeleken worden dan ontstaat een netto positie. Of die netto positie ofwel positief danwel negatief is durven wij niet te zeggen; deze cijfers zijn niet zonder meer samen te stellen. Eveneens moet rekening gehouden worden dat een groot deel van het vreemde vermogen dat financiële instellingen aantrekken afkomstig is van diezelfde huishoudens, bedrijven en overheden en ook aan diezelfde groepen wordt uitgeleend.
Schuldenlast als percentage van de economie
In de onderstaande grafiek zijn de totale schuldenlast van Nederlandse huishoudens, niet-financiële instellingen, overheid en financiële instellingen uitgedrukt als percentage van het BBP. Van een totale schuldenlast van 343% van het BBP in 1980 is die totale schuldenlast gegroeid naar bijna 700% van ons jaarlijkse inkomen. Anders gezegd, de Nederlandse economie is tot in het zevenvoudige gehefboomd!
Internationale vergelijking
Als we Nederland vergelijken met andere landen dan neemt Nederland de tweede plaats in na Groot-Brittannië en voor Japan. Het komt Nederland misschien wel heel erg goed uit dat het geen G10 land is. Immers, dan zou er meer aandacht zijn voor de omvang van de schuldenlast en zou Nederland vaker worden meegenomen in internationale vergelijkingen. Bij dergelijke vergelijkingen ontbreekt Nederland namelijk opvallend vaak (zeg maar stelselmatig). Echter, deze tweede plaats is er niet bepaald één om trots op te zijn.
De bruto Nederlandse schuldenlast wordt verklaard door de enorme omvang van de Nederlandse bancaire sector en hierbij speelt systeembank ING een grote rol. Eerder deze maand hebben we daar reeds aandacht aan besteed, want ING is met haar balanstotaal van ruim €1.200 miljard verantwoordelijk voor meer dan de helft van de schulden van Nederlandse financiële instellingen. De hefboom waarmee ING opereert – een hefboom van 26 – heeft tot gevolg dat de totale hefboom van de gehele Nederlandse economie eveneens toeneemt. En aangezien ING een systeembank is, geniet ING een impliciet garantie van de Nederlandse staat. Anders gezegd, die hefboom komt uiteindelijk bij de Nederlandse belastingbetaler te liggen.
Conclusie
Bij het bericht over ING sloten we af met de volgende zinnen: “Het is een eveneens een open vraag hoe lang dit nog goed gaat? Die vraag kunnen wij niet beantwoorden. Maar linksom of rechtsom, in Den Haag kan men bij een volgende crisis niet zeggen dat men het niet heeft geweten. Daarvoor is het al veel te laat.”
Hetzelfde kunnen we opnieuw zeggen, want de totale hoeveelheid schuld die in Nederland gemaakt is, is in één woord gigantisch. Dat is simpelweg het gevolg van een geldstelsel dat is gebaseerd op structurele jaarlijkse monetaire inflatie: via centraal en fractioneel bankieren wordt economische groei vanuit het niets gefinancierd en na verloop van tijd blijkt deze economische groei grotendeels fictief te zijn geweest. Belangrijker, de onderliggende schuldengroei blijkt exponentieel te zijn. Zoveel tonen de cijfers over de bruto Nederlandse schuldenlast aan. De Nederlandse schulden zijn exponentieel gegroeid en dat kan nooit goed gaan.
De Russen maken er geen geheim van dat ze hun goudvoorraden laten toenemen. De Russen kochten in de maand november opnieuw 100,000 ounces goud en zijn nu in het bezit van 28,1 miljoen ounces goud (ongeveer 796 ton). Sinds het begin van 2008 verdubbelde Rusland haar goudreserves.
De toename van de Russische goudreserves is in lijn met langetermijnvisie van het land waarin ze probeert haar valutareserves te diversifiëren. Binnen deze visie is steeds minder plek voor Amerikaanse staatsobligaties.
In de dagelijkse kost van gisteren plaatsten we al een grafiek waarin te zien is dat de republikeinse presidentskandidaat Ron Paul de leiding heeft genomen in de peilingen voor de “primaries” in de Amerikaanse staat Iowa. De “primaries”in Iowa is de eerste van een reeks voorverkiezingen om de presidentskandidaat te kiezen. De democratische presidentskandidaat is duidelijk, dat wordt de zittende president Barack Obama. Bij de republikeinen heerst de afgelopen maanden een verwoede strijd tussen de verschillende kandidaten en is er al sprake geweest van verschillende “front-runners”.
Zoals op de onderstaande grafiek te zien is begon Mitt Romney als favoriet en namen achtereenvolgens Rick Perry, Herman Cain en Newt Gingrich het stokje over. Deze heren hebben, met uitzondering van Romney, te maken gehad met een hoge piek in populariteit, gevolgd door een diep dal. Romney blijft enigszins constant in de peilingen en Ron Paul stijgt de afgelopen maanden gestaag in de peilingen. De “primaries” vinden plaats op 3 januari 2012 en de winnaar zal, zo leert de geschiedenis, kunnen meeliften op de grote publiciteit van het “evenement”. De winnaars van de “primaries” werden, als de “primaries” van de democraten en republikeinen bij elkaar worden opgeteld en herverkiezing buiten beschouwing wordt gelaten, in acht van de vijftien gevallen de uiteindelijke presidentskandidaat.
Voor een interessant optreden van Ron Paul bij Jay Leno verwijs ik u naar de Dagelijkse kost van vandaag (filmpje is helemaal onderaan te vinden).
Het uitzicht dat André Kuipers dit half jaar heeft, is naast adembenemend mooi, iets om toch wel een beetje jaloers op te zijn..
Credits voor de maker Sebastiansz.
MF Global
Eén update ten aanzien van MF Global. Het is duidelijk waar $200 miljoen dollar van klanten is gebleven. Niet geheel verrassend blijkt die op de laatste handelsdag waarop MF Global nog handelde te zijn overgeboekt naar JPMorgan..
The Golden End Game – A Thought Experiment (Cognitive Dissonance; Zero Hedge)
Gold vs. The 200 Day Moving Average (Golden Truth)
London Trader – We are Witnessing a Historic Bottom in Gold (King World News)
FT Alphaville verwijst naar het laatste Thunder Road Report van Paul Mylchreest. Wie de Nieuws-Flash de afgelopen jaren heeft gelezen weet dat wij Paul Mylchreest erg hoog hebben zitten en FT Alphaville's Neil Hume vond zijn laatste bijdrage aanleiding om dit te delen met hun lezend publiek. Wie interesse heeft in zijn oude publicaties kan mailen: [email protected].
In Mylchreest publicatie stond in de bijlage een brief die Ludwig von Mises schreef aan Ayn Rand vanwege de verschijning van haar boek “Atlas Shrugged”. Over “Atlas shrugged” verschijnt begin volgend jaar een documentaire in Amerika en die documentaire zien wij graag tegemoet. Voor nu volstaan we met de brief van Von Mises aan Ayn Rand. Prachtig verwoord..
Overige nieuws:
IMF Loan Target Missed, Draghi Is Worried, Merkel on Vacation (Acting Man)
$30 Billion Fund Manager Makes Case for Being Totally on Sidelines in Treasuries and German Bonds (Mike Shedlock)
Bureau Of Labor Statistics Caught Red Handed Leaking Confidential Employment Data (Zero Hedge)
Gallup Finds Unemployment Rises For Fourth Week In A Row, Cautions On BLS Data (Zero Hedge)
ECB says eurozone leaders created 'cycle of risk' (Telegraph)
Tot slot.
De titel van het artikel op Washington's blog zegt in feite al genoeg. Let wel, één van de meest gerespecteerde juristen, Jonathan Turley, een expert ten aanzien van de Amerikaanse grondwet stelt het onomwonden: de Amerikaanse president heeft de discretionaire bevoegdheid om te beslissen om iedereen op deze planeet – en dat geldt ook voor Amerikanen in hun eigen land – voor onbepaalde tijd vast te zetten of te laten vermoorden. Het interview dat te zien is op Washington's blog met Turley is zeer de moeite waard:
Top Legal Expert: “President Obama … Says That He Can Kill [Any American Citizen Without Any Charge and] On His Own Discretion. He Can Jail You Indefinitely On His Own Discretion” (Washington's Blog)
Misschien nog wel meer de moeite waard.. Ron Paul bij Jay Leno:
De volgende grafiek geven de “veilige” beleggingen van Nederlandse pensioenfondsen weer in soevereine staatsschulden. In totaal is er zo'n slordige €830 miljard gespaard voor de oude dag en zo'n 35% is belegd in staatspapier:
Bron: Eurogebied overheidsobligaties van pensioenfondsen en verzekeraars EUR 290 miljard (De Nederlandsche Bank)
Updates t.a.v. MF Global..
RBS Investing Cuts, U.K. Bank Rules, MF Global ‘Violence’ : Compliance (Bloomberg)
The Astounishing Collapse of MF Global (Nine News MSN)
Aanrader:
Jon Corzine, MF Global, and Unaccountability (Nomi Prins)
Uit buitenlandse media:
Banned in 27 Countries, Monsanto’s rBGH Inhabits Many U.S. Dairy Products (Activitst Post)
Thatcher's Last Stand Against Socialism: Humorous Video on the Euro, European Politics, and Wealth Creation (Mike Shedlock; Kijk ook naar het filmpje!!)
Fed bank oversight rules expected this week: source (Reuters)
English Town Cuts Ties with French, German Twin Cities (Spiegel)
Euro zone IMF lending plan in danger as UK declines (Reuters)
Psssst France: Here Is Why You May Want To Cool It With The Britain Bashing – The UK's 950% Debt To GDP (Zero Hedge)
SPIEGEL Interview With Wolfgang Schäuble -'I'm a Pedestrian in My Dreams' (Spiegel)
Deutsche On QE3, It's $800bn Or Bust! (Zero Hedge)
Perdue Media Team Used Confidential Data To Spin Jobs Reports (Carolina Joual)
Graphic: How exchange rates could collapse after a Euro break-up (Telegraph)
Voor de liefhebber van de Oostenrijkse school, een heel mooi artikel:
Vorige week hebben we er al even aandacht aan besteed: de media black-out van republikeins presidentskandidaat Ron Paul. Inmiddels staat hij in de peilingen voor de “primaries” in de staat Iowa aan de leiding:
Het ESM noodfonds zal vanaf 2013 in werking worden gesteld en moet het huidige EFSF en het minder bekende EFSM noodfonds opvolgen. Alle eurolanden zullen lid worden van het ESM en moeten daarvoor geld inleggen in een pot die in eerste instantie maximaal €700 miljard groot zal zijn. Het nieuwe noodfonds zal nauw samenwerken met het IMF en kan ingrijpen zodra een land met ESM lidmaatschap in de financiële problemen dreigt te komen.
Het nieuwe ESM noodfonds moet meer slagkracht hebben dan het EFSF, waarvoor onconventionele maatregelen in het verdrag werden opgenomen. Zo lezen we in artikel 27 van het ESM verdrag dat de eigendommen van het ESM volledig immuun zijn voor elke vorm van gerechtelijke procedure, tenzij het ESM zelf besluit afstand te nemen van deze immuniteit. Ook zijn de eigendommen en de financiering van het ESM, ongeacht waar ze zich bevinden en wie er zicht op houdt, immuun voor confiscatie, doorzoeking of onteigening. Ook kan het ESM, ongeacht de vereisten die daarvoor gelden, een licentie krijgen om krediet te verstrekken. Volgens artikel 30 van het ESM zullen verschillende personen binnen het ESM een status van legale ondschendbaarheid krijgen ten aanzien van de acties die zij verrichten vanuit hun officiële functie binnen het ESM. Ook genieten zij onschendbaarheid in hun officiële papieren en documenten, waardoor niemand het ESM kan verplichten om openheid van zaken te geven over bepaalde intee documenten.
In artikel 31 lezen we dat de bezittingen, inkomsten en transacties van het ESM ook vrij zijn van enige vorm van directe belasting. Voor het opbrengen van de indirecte belastingen moeten de leden van het ESM (de lidstaten van de Eurozone) zorgen. Een ander opvallend gegeven is dat het ESM naar eigen inzicht de maximale capaciteit van haar noodfonds kan verhogen, door middel van uitgifte van nieuwe obligaties die aangekocht moeten worden door de leden van het ESM middels een vooral vastgestelde verdeelsleutel. De leden van het ESM zijn vervolgens verplicht om het benodigde geld in te brengen in het nieuwe noodfonds, waarvoor ze maximaal zeven dagen de tijd krijgen volgens artikel 9 van het verdrag.
Zelfs overheden zijn volgens het verdrag niet in staat de acties van het ESM ter discussie te stellen. Wel kunnen ze als lid van het ESM een stem uitbrengen, maar als een meerderheid van tenminste 80% van de leden een bepaald besluit neemt wordt het voor een land erg moeilijk om daar onderuit te komen. Onderstaande video vat het verhaal samen, maar wie zelf in de feiten wil duiken kan ook het complete 55 pagina's tellende document zelf inzien (klik hier voor PDF). De online versie van het document is ook onderaan dit bericht te vinden.
Al met al lijkt het er dus op dat Europa de weg van de fiscale unie kiest, een weg die blijkbaar alleen succesvol bewandeld kan worden als er hier en daar wat democratische besluitvorming en toezicht wordt uitgeschakeld. De Nederlandse bijdrage aan het ESM noodfonds is in eerste instantie €40 miljard groot. Voor de bijdrage die de overige leden van het ESM moeten maken; onder de video staat het overzicht (afkomstig uit de bijlages van het verdrag).
Bovenstaande video vat de buitengewone bevoegdheden en rechten van het ESM samen
De totale bijdrage van de verschillende landen uit de Eurozone aan het ESM noodfonds
Fitch: big euro fix “technically and politically beyond reach” (FT Alphaville)
Realtors: We Overcounted Home Sales for Five Years (CNBC)
In ons eerdere bericht “Vijftig statistieken die herstel Amerikaanse economie in twijfel trekken” zijn vijftig (toch wel erg) schrikbarende statistieken op een rij gezet. Via een bekende kregen we de volgende foto toegestuurd die de gemene deler van deze vijftig statistieken in één oogopslag samenvat:
In februari van dit jaar berichtte persbureau Reuters over de verschillen tussen de cijfers van het onafhankelijke operende adviesbureau CoreLogic en de Amerikaanse vereniging van makelaars, de National Association of Realtors (NAR). CoreLogic beweerde dat NAR haar verkoopcijfers te rooskleurig presenteerde en mogelijk tot 20%. NAR ontkende direcht dat daar sprake van was en hield slechts rekening met hele kleine afwijkingen.
Via CNBC meldt Reuters dat de Amerikaanse vereniging van makelaars volgende week terug komt op haar eerdere verklaring en haar bijgestelde cijfers zal publiceren. De woordvoerder van NAR liet daarbij weten dat dubbeltellingen en andere fouten inmiddels uit de cijfers zijn gefilterd en dat de verkopen veel lager zijn uitgevallen dan tot nu toe door NAR werd aangenomen. Saillant is dat de cijfers tot en met 2007 terug worden herzien; het jaar dat de Amerikaanse huizenmarkt instortte.
De gereviseerde cijfers tot aan 2007 zouden er ongeveer zo moeten uitzien. De cijfers van voor die tijd blijven echter verschillen:
De Ierse minister van financiën, Brian Hayes, zei afgelopen zondag in een interview met de Sunday Business Post dat een significante verlaging van de Ierse schuld noodzakelijk isvoor het slagen van een referendum over een nieuw Europees verdrag. In dit nieuwe verdrag zullen de eurozone lidstaten worden gebonden aan strengere fiscale regels. “Een referendum zal niet plaatsvinden zonder dat we een overeenkomst hebben over een substantiële herschikking van de Ierse schuld. Er moet een overeenkomst zijn voordat we de vraag voorleggen aan de Ierse bevolking en dit wordt langzamerhand duidelijk bij de EU, wat onze positie versterkt” stelde Hayes.
De Ierse overheid wacht totdat ze het volledige nieuwe uitgewerkte verdrag hebben, voordat ze beslissen over het houden van een referendum. De Europese Unie zei afgelopen vrijdag dat als 9 lidstaten van de eurozone het nieuwe verdrag ondertekenen het van kracht zal zijn. Het zou dan ook kunnen dat een Iers akkoord niet nodig is voor de totstandkoming van het verdrag. Desalniettemin zou een Iers “nee” voor zowel Brussel als Dublin problemen opleveren. Dit zou het idee van een verdeeld Europa (nog) groter maken en de Ierse toewijding tot de euro in twijfel trekken. Met alle gevolgen van dien.
De Ieren proberen door enigszins te dreigen met de eventualiteit van een Iers “nee” de Europese Unie onder druk te zetten om de Ierse schuld te herzien. Eerder klopten de Ieren al aan bij de ECB, EU en het IMF om hun schuldenlast te verlichten. De Ierse overheid is niet direct op zoek naar het kwijtschelden van schulden maar wil lagere rente en vooral langere looptijden. “We gaan onze schulden terugbetalen, dat is een hele belangrijke boodschap. Maar we willen een langere periode om de schulden terug te betalen zodat de economie weer kan aantrekken en onze economie met 2% a 3% kan groeien” zei Hayes.
