De aandelenmarkt heeft een slechte maand achter de rug. Is dat een reden om je als belegger zorgen te maken? Of is dit juist een goede kans om in te stappen? Het antwoord op deze vragen kunnen we niet geven, maar we kunnen wel de visie van Warren Buffett raadplegen. Het Amerikaanse zakenblad Fortune nodigde Warren Buffett uit om te praten over zijn trackrecord als waardebelegger. De video duurt circa 38 minuten.
Volgens Jim Rickards is de Amerikaanse economie fundamenteel veel zwakker dan wat de cijfers doen geloven. Een beter dan verwacht banencijfer van afgelopen week maakte op hem geen indruk, omdat tegelijkertijd de participatiegraad daalde naar het laagste niveau in 36 jaar. Ook blijft het aantal Amerikanen dat afhankelijk is van voedselbonnen extreem hoog met bijna 50 miljoen personen. Waren de kosten van het Supplemental Nutrition Assistance Program (SNAP) voor het uitbreken van de financiële crisis in 2008 nog ongeveer €30 miljard, nu is dat al bijna €75 miljard. De aanhoudend hoge werkloosheid is voor Rickards reden om geen stijging van de rente te verwachten in 2014 of in 2015.
Voor het economische herstel in de VS hoeven we ook niet te rekenen op positieve effecten van buitenaf, want ook in Japan, China, Europa en in opkomende markten loopt de economische groei terug. Na 2008 konden Westerse landen zich nog optrekken aan groei in de opkomende markten, maar daar is volgens Rickards momenteel weinig sprake van. Hij verwacht dat de Federal Reserve in de loop van volgend jaar niet de rente zal verhogen, maar juist opnieuw een monetair stimuleringsprogramma zal opstarten.
Goudprijs omlaag door sterke dollar
Jim Rickards kan het in een gesprek met Bloomberg niet laten over goud te beginnen. Hij merkt op dat de daling van de goudprijs meer te maken heeft met het sterker worden van de dollar dan met een overtuigend economisch herstel in de VS. Hij merkt op dat de prijs van goud andere valuta veel minder gedaald is en dat goud over de lange termijn een veel stabielere waarde heeft dan valuta. Ook merkt hij op dat er veel vraag naar fysiek goud is vanuit Azië, specifiek vanuit China. Door import en een toenemende binnenlandse productie van goudmijnen heeft China de afgelopen jaren 3.000 tot 4.000 ton goud gekocht. Rickards merkt tenslotte op dat er een papieren goudmarkt en een fysieke goudmarkt bestaat en dat er steeds minder fysiek goud beschikbaar is om de papieren goudmarkt te ondersteunen.
Lex Hoogduin sprak met hoogleraar Banking & Finance Harald Benink over de Europese bankenunie, een unie die in 2012 werd opgezet om een toekomstige bankencrisis in de eurozone effectiever aan te kunnen pakken. De Europese schuldencrisis in 2012 maakte duidelijk dat er nieuwe instrumenten en procedures moesten komen om de stabiliteit van het Europese bankenstelsel te vergroten. Ierse banken waren in de problemen gekomen, Spaanse banken hadden nieuw kapitaal nodig en ook elders in de Eurozone groeide de twijfels over de degelijkheid van de banken. De reddingsprogramma’s voor landen als Griekenland, Spanje en Portugal bleken zeer kostbaar, maar waren noodzakelijk om verdere escalatie van de crisis te voorkomen.
Harald Benink legt in het gesprek met Lex Hoogduin uit dat de Europese bankenunie gestoeld is op drie pilaren: Bankentoezicht op Europees niveau, een standaardprocedure voor de aanpak van probleembanken en de verdeling van de verliezen (het resolutiemechanisme) en een Europees depositogarantiestelsel. Dit pakket aan maatregelen werd volgens Benink geïntroduceerd om te voorkomen dat een bankencrisis in de toekomst ook tot een landencrisis zou leiden. In 2012 werd duidelijk dat het mogelijk omvallen van banken ook grote gevolgen zou hebben voor de staatsschuld en de overheidsfinanciën.
De video duurt een klein half uur en is afkomstig van Lexhoogduin.com.
In de volgende video legt econoom Warren Mosler uit dat het geldsysteem eigenlijk één groot boekhoudkundig systeem is van getallen op bankrekeningen en dat al het geld zijn oorsprong vindt bij de overheid, die geld in omloop brengt door het simpelweg te spenderen.. Mosler onderscheid de private sector en de overheid en komt daarbij tot de conclusie dat de private sector alleen besparingen kan hebben als de sector overheid tekorten maakt of als er een positief saldo is met het buitenland.
Mosler geeft een interessante invalshoek op het moderne geldsysteem, ontdaan van alle nostalgie van gouden en zilveren munten en door edelmetaal gedekte geldsystemen. Volgens Mosler is het cruciaal dat de overheid in crisistijd meer geld uitgeeft dan er binnenkomt, zodat consumenten genoeg te besteden hebben en de werkloosheid laag blijft.
Volgens de visie van Mosler is een hoge staatsschuld en een hoog begrotingstekort geen enkel probleem, zo lang het land zelf het beheer heeft over de valuta waarin de schulden gemaakt zijn. Wel merkt hij daarbij op dat het hebben van een eigen munt geen vrijbrief is voor de overheid om eindeloze tekorten te maken. Dat kan op termijn inflatie teweeg brengen.
Verder legt de econoom uit dat het betalen van belastingen een essentieel onderdeel is in een modern geldsysteem. Door belastingen af te dwingen in een bepaalde valuta ontstaat er vraag naar de betreffende valuta. Ook zorgen belastingen ervoor dat er niet teveel geld in de handen van huishoudens is, want dat zou op termijn kunnen leiden tot een hoge inflatie. Via het belastingstelsel kan de overheid de bestedingen van verschillende inkomens- en vermogensgroepen sturen, denk aan de talloze subsidies, heffingen en belastingen die een moderne samenleving kent.
Geïnteresseerd in het verhaal van Warren Mosler? Lees dan ook zijn werk Seven Deadly Innocent Frauds of Economic Policy (pdf).
Volgens econoom Steve Keen is het magere economische herstel wat we links en rechts zien gedoemd te mislukken. De economie zal door de omvang van onze private schulden opnieuw afglijden richting een recessie, omdat de hoge schuldenlast het besteedbare inkomen van huishoudens onder druk zet. In de groeifase hadden huishoudens veel meer te besteden, omdat ze naast hun eigen inkomen ook met geleend geld consumeerden. Nu de inkomens stagneren en huishoudens schulden afbouwen is er sprake van vraaguitval in de economie.
Steve Keen zegt dat de economische groei van de afgelopen twintig jaar voornamelijk gedreven werd door schulden. Toen de schuldengroei zo rond 2006 begon te vertragen kwam ook de economische groei onder druk te staan. Met monetaire stimulering door de centrale bank durven huishoudens weer meer schulden op zich te nemen, maar volgens Steve Keen zal dit economische herstel veel minder lang duren dan de groeifase van 1993 tot 2007. Hij verwacht dat de economische opleving hoogstens vijf tot zeven jaar zal aanhouden. Een stijging van de rente door de centrale bank kan het kantelpunt al zijn van economische groei richting contractie. Daalt de vraag naar hypotheekleningen, dan veroorzaakt dat een grote vraaguitval in de economie.
Bekijk de hele video van Steve Keen door op onderstaande afbeelding te klikken.
Op zaterdag 20 september organiseerde Paul Buitink aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam het congres Geld voor de Toekomst. Met een groot aantal sprekers werd vanuit verschillende invalshoeken gekeken naar bitcoin, geld, goud en aanverwante onderwerpen. Monetair econoom Edin Mujagic was één van de sprekers op dit evenement. In de volgende video laat hij zien dat valuta door de jaren heen allemaal aan koopkracht verliezen en dat een op krediet gebaseerd geldsysteem onderhevig is aan inflatie. In het meest extreme geval kan roekeloos monetair beleid leiden tot hyperinflatie, waar Mujagic in het verleden zelf getuige van is geweest. Mujagic ziet inflatie als een bewuste beleidskeuze en beschouwt het als de vernietiging van de koopkracht van geld.
Op zaterdag 20 september organiseerde Paul Buitink aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam het congres Geld voor de Toekomst. Met een groot aantal sprekers werd vanuit verschillende invalshoeken gekeken naar bitcoin, geld, goud en aanverwante onderwerpen. Ook Lex Hoogduin, voormalig directeur van De Nederlandsche Bank, gaf op dit congres een presentatie. Hij legt daarin uit dat centrale banken een lange tijd dachten dat ze de economie succesvol konden sturen met de bestaande modellen. De inflatie bleef onder controle, de economie groeide en de werkloosheid bleef laag. Deze periode – ook wel de ‘Great Moderation’ genoemd – kwam in 2008 abrupt ten einde met de val van Lehman Brothers. Centrale banken moesten de rente verlagen en voorzien in liquiditeit om een crash van het financiële systeem af te wenden.
Lex Hoogduin onderscheidt in zijn verhaal drie afzonderlijke periodes in het beleid van centrale banken, namelijk het beleid vóór, tijdens en na de grootste financiële crisis sinds de Grote Depressie van de jaren '30. Naar de toekomst toe ziet Hoogduin vijf manieren om uit de huidige crisis te raken:
Sparen (austerity)
Financiële repressie
Inflatie
Herstructurering/kwijtschelding schulden
Economische groei
Hoogduin merkt op dat vrijwel al deze maatregelen (economische groei uitgezonderd) gepaard gaan met een lastig herverdelingsvraagstuk. Wie moet de lasten dragen en hoe kunnen we dat eerlijk doen zonder de maatschappij als geheel te destabiliseren? Dit en nog veel meer vertelt Hoogduin in een college van ongeveer 50 minuten. Al met al een interessant verhaal van een insider van ons financiële systeem!
Onze trouwe lezer MK10 stuurde een interessante video door van Russia Today. In de video gaan Peter Schiff, Rick Rule, Marshall Auerback en Collen Roche in debat over de rol van goud in het monetaire systeem en wordt het vraagstuk voorgelegd of het al dan niet wenselijk is terug te keren naar een geldsysteem met gouddekking. Omdat de vier er allemaal hun eigen visie op nahouden ontstaat er een levendige discussie over een onderwerp dat in de Nederlandse media zelden uitvoerig besproken wordt.
Op zaterdag 20 september organiseerde Paul Buitink aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam het congres Geld voor de Toekomst. Met een groot aantal sprekers werd vanuit verschillende invalshoeken gekeken naar bitcoin, geld, goud en aanverwante onderwerpen. Ook Teunis Brosens van ING gaf een presentatie, waarin hij enkele hardnekkige misverstanden over geldschepping en de werking van banken probeert recht te zetten. De presentatie van Brosens geeft een min of meer chronologische weerspiegeling van de evolutie van het geldsysteem.
Teunis Brosens beschrijft dat geld in de basis ontstond uit krediet en dat het van daaruit ontwikkeld is tot briefgeld, muntgeld en digitaal geld. In een kort college over geldcreatie laat hij stap voor stap zien welke veranderingen er plaatsvinden op de balans van banken en particulieren bij de aanschaf van een huis. Volgens Teunis Brosens zijn schulden niet erg, zo lang het maar productief en met mate gebruikt wordt. Een nuchtere en heldere conclusie, ware het niet dat ook de Nederlandse bankensector er niet in geslaagd is de leenwoede van de Nederlandse consument te temmen. Denk bijvoorbeeld aan onze enorme private schuld, veroorzaakt door het rijkelijk verstrekken van hypotheekleningen…
Over Bitcoins is Brosens redelijk sceptisch. Hij benadrukt dat de geldhoeveelheid relatief constant is, waardoor prijzen sterk kunnen schommelen. In een op krediet gebaseerd geldsysteem kan het aanbod van geld stijgen en dalen met de behoefte aan krediet in de economie. Dat geeft volgens de bankier van ING meer prijsstabiliteit.
Op zaterdag 20 september organiseerde Paul Buitink aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam het congres Geld voor de Toekomst. Met een groot aantal sprekers werd vanuit verschillende invalshoeken gekeken naar bitcoin, geld, goud en aanverwante onderwerpen. Willem Middelkoop trapte af met een korte bespreking van zijn boek “The Big Reset”. Daarnaast besteedde hij uitgebreid aandacht aan de ontwikkelingen op de Chinese goudmarkt. De hele video duurt iets meer dan veertig minuten en is hieronder te bekijken.
In de volgende video praat Mike Maloney over het steeds terugkerend fenomeen van devaluatie. Aan de hand van verschillende historische voorbeelden laat hij zien hoeveel waarde papiergeld door de tijd heen verloren heeft ten opzichte van fysiek goud. Mike Maloney noemt het voorbeeld van de Russische roebel, die in een tijdsbestek van 130 jaar zes keer gedevalueerd werd tegenover goud. Ook de Amerikaanse dollar werd in de vorige eeuw een keer gedevalueerd ten opzichte van goud, van $20,67 naar $35 per troy ounce. Dit zijn slechts twee voorbeelden uit de geschiedenis, want wie zich er meer in verdiept zal tot de conclusie komen dat devaluaties van papiergeld eerder regel dan uitzondering zijn.
