Sinds het uitbreken van de crisis hebben centrale banken de rente extreem verlaagd en hebben ze voor miljarden aan nieuw geld in de economie gepompt. Door dat beleid zijn de aandelenkoersen en huizenprijzen naar recordhoogte gestegen, maar is tegelijkertijd de spaarrente naar een historisch dieptepunt gedaald.
Wat moeten spaarders doen met hun geld, nu sparen bij de bank vrijwel niets meer oplevert? Kunnen ze hun geld beter beleggen in aandelen of is dat te riskant? En is het een goed idee om je geld van de bank te halen of goud te kopen? Deutsche Welle maakte onlangs een nieuwe documentaire over de gevolgen van de grootste financiële crisis sinds de jaren dertig.
Innovaties in de financiële sector hebben de huizenmarkt in Nederland volledig op zijn kop gezet, zo concludeert Sven Hulleman van de Stichting Restschuld Eerlijk Delen. In een gesprek met Arno Wellens voor Café Weltschmerz beschrijft hij hoe Nederlandse banken in de jaren negentig begonnen met het herverpakken van hypotheekschulden, waarmee ze alle risico’s van de woningmarkt konden overdragen aan private investeerders en pensioenfondsen en ze hun winsten konden maximaliseren.
Door deze werkwijze konden banken gemakkelijk geld verdienen, zonder zich teveel zorgen te maken over de risico’s. De koper van een huis dacht dat hij door een hypotheek af te sluiten een lange termijn relatie aanging met de bank, maar in werkelijkheid was de klant voor de bank gewoon een product geworden. Met het afsluiten van iedere hypotheek ontstond er weer een nieuw beleggingsproduct dat met provisie doorverkocht kon worden aan beleggers en aan pensioenfondsen. Omdat de hypotheken direct werden doorverkocht stonden ze niet op de balans van de bank en was dus ook het risico ‘verdwenen’.
Van €128 naar €580 miljard hypotheekschuld
Door deze financiële innovaties explodeerde de Nederlandse hypotheekschuld in iets meer dan tien jaar tijd van €128 naar €680 miljard, wat betekent dat er ongeveer €550 miljard aan nieuw geld in de economie gepompt werd. Met heel veel geleend geld werd de Nederlandse huizenmarkt gemanipuleerd, waarbij gelijk een heel stelsel van verzekeringen werd opgetuigd om alle risico’s af te dekken. Daardoor betaalde de consument niet alleen veel geld voor de hypotheek, maar ook voor allerlei verzekeringspremies die samen met de hypotheek verkocht werden.
De hypotheekschulden werden nog eens verder aangejaagd door fiscale stimuleringsmaatregelen, zoals de hypotheekrenteaftrek. Deze maatregel werd door de politiek werd verkocht als een subsidie op het bezit van een eigen woning, maar in de praktijk bleek deze subsidie vooral tot hogere hypotheekschulden te leiden. Goed nieuws voor de banken, omdat die over een hoger bedrag rente ontvangen.
Volgens Sven Hulleman is de huizenmarkt in Nederland – en de gigantische hypotheekschuld die daaronder ligt – een tikkende tijdbom. Daarom hebben de banken en de politiek er na de crisis alles aan gedaan om de huizenprijzen weer te laten stijgen, zodat de problemen weer onder het tapijt geveegd konden worden. Als deze tijdbom barst zullen vooral de millennials die net een huis gekocht hebben het slachtoffer worden, zo verwacht Hulleman.
De migrantenstroom vanuit Afrika zal niet ophouden voordat de situatie in die landen zelf verbetert, om de simpele reden dat de bevolking daar snel groeit en de economische situatie weinig perspectief biedt op een verbetering van de levensstandaard. Die conclusie trekt onderzoeksjournalist Peter Stuivenberg in een interview met Harry van Bommel voor Café Weltschmerz.
Om die reden moeten we verder kijken dan alleen het huidige immigratiebeleid en ook nadenken over hoe we dit probleem in Europa structureel moeten aanpassen. En dan blijkt dat de Westerse landen ook de hand in eigen boezem moeten steken, omdat ook wij mede verantwoordelijk zijn voor de slechte economische omstandigheden in veel Afrikaanse landen. Stuivenberg noemt bijvoorbeeld de levering van wapens vanuit de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, waardoor conflicten veel langer kunnen duren en een veel grotere impact hebben op de veiligheidssituatie.
Ontwikkelingshulp
Een ander probleem is dat de ontwikkelingshulp in veel gevallen niet helpt om landen echt zelfstandig te maken, waardoor ontwikkelingslanden eigenlijk meer een investeringsproject zijn geworden voor Westerse bedrijven. Stuivenberg merkt op dat er in ontwikkelingslanden bijvoorbeeld veel geëxperimenteerd wordt met duurzame en relatief kostbare energiebronnen als zon, wind en water, terwijl er nog niet eens een stabiel energienetwerk is waar bedrijven op kunnen vertrouwen. Daarom zijn er nog steeds op veel plaatsen vervuilende generatoren nodig om de stroomvoorziening te ondersteunen.
Zo lang er nog geen netwerk van goedkope energie is kunnen deze economieën zich niet ontwikkelen, maar dat lijkt ook niet de hoogste prioriteit te hebben bij de Westerse bedrijven die duurzame energieprojecten opstarten. Die zitten daar volgens Stuivenberg vooral om geld te verdienen, terwijl de bevolking eigenlijk meer behoefte heeft aan goedkopere alternatieven als kernenergie of steenkool. Als je op die manier gaat kijken zijn er best veel mogelijkheden om de economie van ontwikkelingslanden echt te ontwikkelen.
Zelfcensuur
Om de migratiestroom en alle problemen die daarbij komen kijken te maskeren wordt er in de Westerse wereld in toenemende mate zelfcensuur toegepast, zo concludeert Stuivenberg. Bepaalde woorden die politiek incorrect zijn verdwijnen uit de vocabulaire en worden vervangen door nieuwe woorden, vergelijkbaar met de ‘Nieuwspraak’ uit het boek 1984 van George Orwell. Ook worden misdaadcijfers sinds enige tijd niet meer volledig openbaar gemaakt, omdat daaruit zou blijken dat migranten bovengemiddeld vaak betrokken zijn bij geweldsdelicten.
Om de oppositie niet in de kaart te spelen probeert de regering dit soort problemen volgens Stuivenberg zoveel mogelijk te verhullen. Veel meer kunnen ze overigens ook niet doen, omdat er binnen de Europese Unie van bovenaf een immigratiebeleid is vastgelegd waar alle landen zich aan moeten houden. De Nederlandse politiek heeft bijna geen andere keuze dan om dit beleid te voort te zetten, ook al is het tegen de wil van een groot deel van de bevolking. Om een ander beleid te kunnen voeren zou Nederland de weg van het Verenigd Koninkrijk moeten volgen, namelijk een vertrek uit de Europese Unie.
Geopolitiek
In de laatste tien minuten van het gesprek worden ook de laatste geopolitieke ontwikkelingen besproken. Daarin zegt Stuivenberg dat de echte bedreiging voor Europa niet uit Rusland komt, maar van terreuraanslagen die van binnenuit worden gepleegd door extremisten. In plaats van Poetin als een bedreiging te zien kunnen we beter met hem samenwerken, omdat dat voor beide partijen beter is.
Ook voor wat betreft de situatie in Syrië is het heel duidelijk wat de belangen zijn, namelijk het transport van aardgas richting Europa. Qatar als Iran delen een groot gasveld en willen beide graag een pijpleiding aanleggen om via Turkije aardgas naar Europa te brengen. Daar heeft ook Turkije belang bij, omdat dat land volgens Stuivenberg een belangrijk knooppunt voor aardgas wil worden voor de hele regio. Tot ongenoegen van olieproducent Saoedi-Arabië, die samen met een aantal andere landen in het Midden-Oosten een boycot heeft opgelegd aan Qatar.
Ondertussen probeert Rusland de integriteit van Syrië te bewaken door het regeringsleger van Assad te steunen, terwijl de Amerikanen de situatie juist willen destabiliseren om te voorkomen dat die gasleiding er komt. De Verenigde Staten produceren immers zelf ook veel aardgas en willen dat graag op de Europese markt brengen.
De conclusie van dit alles is dat Europa uiteindelijk toch aardgas uit Rusland zal krijgen, maar dat er verschillende politieke belangen spelen die een vreedzame oplossing in de weg staan. Daarom zou volgens Stuivenberg niet de politiek, maar de zakenwereld de leidende rol moeten vervullen.
Volgens monetair econoom Lex Hoogduin heeft het monetaire beleid van de ECB op verschillende manieren gefaald. Het opkopen van staatsobligaties door de centrale bank was een verkapte vorm van een bail-out voor overheden, terwijl dat in strijd is met de afspraken die bij de oprichting van de ECB gemaakt zijn.
Lex Hoogduin merkt ook op dat het ELA noodfonds van de ECB, dat bedoeld is om solvabele banken van liquiditeit te voorzien, inmiddels een soort permanente financiering is geworden. Zo maakt de Griekse bankensector al jaren voor enkele tientallen miljarden euro’s gebruik van dit fonds, terwijl dat helemaal niet de bedoeling is. Maar in plaats van deze banken aan te pakken worden de regels van het noodfonds versoepeld, zodat verschillende zwakke banken overeind gehouden kunnen worden.
Van prijsstabiliteit naar inflatie
Toen de ECB werd opgericht was er één duidelijk mandaat, namelijk prijsstabiliteit. Maar met het verstrijken van de jaren werd ook deze definitie opeens anders uitgelegd. De doelstelling is niet langer om de inflatie beneden de 2% te houden, maar juist om die 2% inflatie te halen. En zo lang die nieuwe doelstelling niet gehaald is lijkt het gebruik van alle monetaire instrumenten gerechtvaardigd, zo concludeert Hoogduin.
Dat de grenzen van het monetaire beleid steeds verder worden verschoven blijkt ook wel uit het feit dat de ECB de prijsontwikkeling vandaag de dag afleest aan de zogeheten ‘kerninflatie’. Dit inflatiecijfer is doorgaans nog lager, omdat de kosten van voedsel en energie hierin zijn weggelaten. Daardoor kan de centrale bank haar monetaire beleid nog verder oprekken.
Volgens Draghi is het streven naar een beetje inflatie niet slecht, omdat het de schuldenaren bevoordeelt ten opzichte van de spaarders. Op die manier levert de centrale bank naar eigen zeggen een bijdrage aan het verkleinen van de vermogensongelijkheid. Hij deed deze uitspraken bij de Universiteit van Lissabon, waar hij verschillende vragen van studenten beantwoordde. Onder de video staan de belangrijkste vragen uitgewerkt.
Waarom is de ECB niet tegelijkertijd met de Fed begonnen met QE?
Dit is geen makkelijke vraag om te beantwoorden. Mijn antwoord is daarom wat langer dan we allebei zouden willen.
Er zijn veel verschillen tussen de VS en de Eurozone en in de manier waarop de crisis zich in verschillende delen van de wereld ontwikkelde. Eind 2007 begon de sub-prime crisis. De ECB en de Fed reageerden toen op dezelfde manier, namelijk met een sterke uitbreiding van de beschikbare liquiditeit. Maar we ontdekten al snel dat dat nog maar het begin van de crisis was. Een jaar lang gebeurde er niks, totdat in 2009 de grote bail-outs kwamen in de VS en we realiseerden dat de giftige leningen ook veel banken in Europa hadden besmet.
De val van Lehman Brothers was een keerpunt. De VS is anders dan de Eurozone in de zin dat de financiering grotendeels marktgebaseerd is. De Eurozone is een bank-gebaseerde economie, waar 80% van de financiering via banken gaat. In de VS is dat slechts 30%. Dit is het eerste grote verschil tussen beide situaties.
De Fed bracht de rente naar nul en begon met QE, omdat er geen andere instrumenten meer over waren. De negatieve effecten bleven zich in die tijd ontwikkelen in de VS. In de Eurozone gebeurde wat anders. De toename van onzekerheid raakte overheden die niet voorbereid waren. Die werden gekenmerkt door hoge schuldniveaus, weinig hervormingen, zwakke budgetten… zo veranderde de crisis in een crisis in staatsobligaties.
In 2010 gebeurde er iets wat alles veranderde. We waren gewend dat staatsobligaties risicovrij waren. Alle andere theorieën waren op deze aanname gebaseerd. In 2010 bleken staatsobligaties opeens niet meer risicovrij, waardoor het hele plaatje van risico’s veranderde in de Eurozone. Veel van onze banken hadden veel staatsobligaties op hun balans, waardoor de crisis evolueerde in een bankencrisis. Daarom begon de ECB in 2010 met een gereduceerde versie van QE, namelijk het SMP programma. Daarmee probeerden we de obligatiemarkt te ondersteunen om die grote veranderingen in rente en obligatiekoersen op te vangen.
In 2011 daalde de liquiditeit in het bankwezen substantieel, waardoor de ECB besloot LTRO te starten. Dat was onbeperkte liquiditeit voor banken tegen een zeer gunstige condities en voor een ongekend lange termijn van vier jaar. Iedereen dacht dat daarmee de banken voldoende ondersteund waren en dat daarmee grootschalige falen van banken voorkomen kon worden.
Dat werkte ook een paar maanden, maar toen kwam de obligatiecrisis over en begonnen we met OMT. Dat programma had in omvang veel groter kunnen zijn, maar dat was het niet omdat de markt had ingezien dat er niet langer een risico bestond dat de euro zou omvallen. Toen verbeterden de marktomstandigheden substantieel. Sindsdien zijn er 2 miljoen nieuwe banen gecreëerd in de Eurozone. Het herstel was op dat moment al begonnen, langzaam maar constant.
Toen die bankencrisis was gaan liggen en de fragmentatie in Europa verminderde zagen we een nieuw risico van deflatie. En dat is waarom de ECB net als de Fed begon met QE. De les is dat beide instituten op verschillende manieren reageerden op verschillende omstandigheden.
Bij de Federal Reserve – in een marktgebaseerde economie – greep men in via de open markt, namelijk met het opkopen van staatsobligaties en het verstrekken van liquiditeit of met het verkopen van staatsobligaties en het terughalen van liquiditeit. Bij de ECB – actief in een bankgebaseerde economie – ging dat via de banken. Beide instituten hebben gedurende de crisis hun beleid veranderd. De Fed schakelde meer over op herfinancieringen, terwijl de ECB begon met het opkopen van obligaties. De ECB introduceerde daarnaast ook een ander instrument, namelijk negatieve rente. Daar moet ik het voor dit moment bij laten…
Kan inkomensongelijkheid een bedreiging vormen voor de financiële stabiliteit?
Door globalisering en wereldwijde concurrentie en verspreiding van technologie is er ongekend veel welvaart gecreëerd, maar tegelijkertijd is er ook een grote groep mensen die niet (voldoende) profiteert van deze verbeteringen. Deze mensen delen niet mee, kunnen bijvoorbeeld geen auto of huis kopen. Dat is inderdaad niet goed voor de financiële stabiliteit en de samenleving.
Wat kan de ECB daaraan doen? Volgens Draghi is het goed om een beetje inflatie na te streven, omdat dat gunstiger is voor de schuldenaren dan voor de spaarders. Daarmee wordt de ongelijkheid verzacht. Daar komt bij dat de jonge generatie vaak de schuldenaren zijn, terwijl de oudere generatie over het algemeen besparingen hebben.
De belangrijkste veroorzaker van ongelijkheid is werkloosheid. Juist dat is belangrijk om aan te pakken, bijvoorbeeld met investeringen in onderwijs en technologische kennis. Maar het is niet de taak voor mij als gouverneur van de centrale banken om te beslissen welk beleid men zou moeten voeren.
Doet de ECB voldoende om te voorkomen dat baantjes naar elkaar toegespeeld worden?
Centrale banken hebben vertrouwen nodig en om dat vertrouwen te winnen moeten ze duidelijk communiceren en verantwoording afleggen. Daar hebben alle centrale banken verbetering in aangebracht, niet alleen de ECB. Tot midden jaren negentig veranderde de Federal Reserve de rente zonder daar iemand over te informeren. Mensen moesten daar via de markt maar achter zien te komen.
De ECB is van begin af aan al opgezet vanuit het idee van transparantie. Denk aan de persconferenties na elk rentebesluit, interviews, verhoren en onderzoeken. We gaan door met deze traditie en breiden dit zelfs uit. Ook deze bijeenkomst bijvoorbeeld, alles wordt uitgezonden. Dat is allemaal heel transparant.
Voor wat betreft belangenverstrengeling. Sinds 2015 geven we inzicht in wat we bespreken. Mijn dagboeken en de ontmoetingen die wij hebben worden ook met enige regelmatig gepubliceerd. Ook wijzen we heel veel uitnodigingen af, omdat die van buitenaf gezien kunnen worden als een vorm van belangenverstrengeling of die afwijken van datgene wat mensen van een centrale bank verwachten. Ik denk dus dat we het oké doen, al kan het natuurlijk altijd beter. We leren van kritiek en passen onze procedures aan als we vinden dat de kritiek terecht is.
Maakt de lage rente het voor millennials niet onmogelijk vermogen op te bouwen?
Als eerste is het de vraag over welke millennials het gaat. Diegene die dankzij het beleid van de ECB een baan hebben kunnen vinden zullen waarschijnlijk blij zijn met dit beleid. Er zijn ook millennials die geld sparen of die ouders hebben die geld hebben.
Ik heb het al vaak gezegd en zal het nog eens herhalen, besparingen komen van groei. Als er geen groei is zijn er ook geen besparingen. De rente moet op dit moment wel laag zijn om groei te krijgen. Wanneer die groei eenmaal komt en de inflatie richting de doelstelling gaat zal de rente ook toenemen en krijgen spaarders hun rendement. Maar als we de rente op het verkeerde moment verhogen krijgen we een recessie en daar wordt niemand beter van. Spaarders en schuldenaren niet.
Millennials zijn vaak nog te jong om een huis te kopen, maar voor de iets oudere groep is de lage rente gunstig voor de hypotheek. We moeten dus geduldig zijn, de rente zal op termijn wel weer herstellen.
Zie je de lage productiviteitsgroei van de laatste jaren als een korte termijn fenomeen of een langere trend?
Dat is een lastige vraag waar veel verschillende visies op zijn. De cyclische daling van de economische productiviteit begon al ruim voor de grote financiële crisis. Tijdens de crisis daalde de kredietverlening en de investeringen en daalden ook de verwachtingen ten aanzien van de economische groei. Maar ook belangrijk voor productiviteitsgroei is een optimale verspreiding van nieuwe technologieën.
Gaat de ECB meer investeren in fintech?
De ECB ondersteunt fintech. We zijn het afgelopen anderhalf jaar met verschillende projecten begonnen. De meest recente is instant payment, een technologie waarmee iedereen 24 uur per dag en 365 dagen per jaar direct betalingen kan doen. Ook ondersteunen we de distributed ledger technologie, een zeer belangrijke ontwikkeling waarmee je informatie op decentrale manier kunt opslaan.
We besteden hier om verschillende redenen veel aandacht aan. Ten eerste omdat ze het financiële systeem kunnen versterken tegen cyberaanvallen. De andere reden is dat cybermisdaad een grote dreiging is voor financiële stabiliteit en dat toezichthouders hier meer en meer op zullen gaan inspelen. Daar is tijdens de laatste G7 top ook veel over gesproken.
De afgelopen tien jaar heeft Portugal bijna €10 miljard aan bail-outs verstrekt. Wat is er de laatste jaren gedaan om te voorkomen dat er weer belastinggeld naar banken gaat?
In het verleden werd er inderdaad belastinggeld gebruikt om aandeelhouders, obligatiehouders en spaarders van banken te compenseren. In reactie op deze ontwikkeling heeft de Europese Unie de Banking Resolution aangenomen, waarmee het veel moeilijker is geworden om voor een bail-out in aanmerking te komen.
Als er weer een nieuwe bankencrisis komt zal eerst worden gekeken naar de bail-in van aandeelhouders en bepaalde categorieën van obligatiehouders. Als dat niet genoeg is zal dat worden aangevuld met een speciaal fonds. Het doel van de bail-in is dat het gebruik van belastinggeld wordt geminimaliseerd, maar dat tegelijkertijd ook wordt voorkomen dat activiteiten van banken worden stopgezet, met alle verliezen die daaruit voortkomen.
Het is nog te vroeg om te zeggen dat er niet meer belastinggeld naar het redden van banken gaat. Banken moeten nu meer middelen opzij zetten om toekomstige verliezen op te vangen.
Hoe kan de ECB beleid voeren als de lidstaten allemaal in een andere fase van de economische cyclus zitten en om die reden allemaal misschien een ander beleid nodig hebben?
We hebben niet allemaal verschillende landen, maar één Eurozone. Ons beleid is voor de hele Eurozone. Om een meer inhoudelijk antwoord te geven, laat mij eens de vergelijking maken met de Verenigde Staten. In de VS heb je verschillende staten die allemaal op verschillende snelheden werken. Dat veroorzaakt misschien onbalans, maar dat wordt verzacht via de landelijke begroting. Er zijn dus geldstromen tussen verschillende delen van de Verenigde Staten om te compenseren voor mogelijke onbalans van een verschillende snelheid.
De Eurozone is geen transferunie, dat is wat het Verdrag van Maastricht ook zegt. Wij hebben dus geen federaal budget. Wel hebben we andere manieren om te compenseren voor landen die op verschillende snelheden werken. Dat is waarom convergentie in de Eurozone essentieel is. Ik denk dat we daarin grote vooruitgang hebben geboekt sinds het verdrag van Maastricht.
Cijfers op dat gebied lieten onlangs zien dat de mate van divergentie tussen landen, gemeten als de toegevoegde waarde per land, op een historisch dieptepunt staat. Die verschillen staan op het laagste niveau sinds 1997. Dat betekent dat inspanningen richting convergentie geleverd worden.
Ook op het gebied van beleid is er convergentie, zoals het doorvoeren van hervormingen en het overeenstemmen van beleid dat bewezen heeft het beste te werken. Dat is erg belangrijk voor de weerbaarheid van de monetaire unie. Convergentie is een van de twee pilaren waarop de monetaire unie gebouwd is. De andere pilaar is vertrouwen. Wat we op dit moment doen is convergentie versterken en het vertrouwen repareren en versterken.
Karel van Wolferen was onlangs weer te gast bij Café Weltschmerz. In een gesprek met Laszlo Maracz praat hij ons bij over de laatste politieke en geopolitieke ontwikkelingen in de wereld. Hieronder de hoofdlijnen, scroll verder naar beneden voor het hele interview.
Over Trump
Van Wolferen merkt in het gesprek op dat het niet de bewijzen tegen Trump zijn die zich opstapelen, maar de voortdurende verdachtmaking en herhaling van vermeende banden die hij zou hebben met Rusland. Door voortdurend deze onbewezen verdachtmaking te herhalen ga je vanzelf denken dat Trump werkelijk iets misdaan heeft, terwijl daar helemaal geen bewijs voor geleverd is.
Over de rol van Europa
In het gesprek praten Karel van Wolferen en interview Laszlo Maracz ook over de evoluerende rol van Europa, dat langzaam maar zeker probeert los te komen van de Amerikaanse invloedssfeer. Van Wolferen haalt recente uitspraken van de Duitse bondskanselier Merkel aan, die gezegd heeft dat Europa op eigen benen moet staan en minder afhankelijk moet worden van de Verenigde Staten.
Over Hongarije
Laszlo Maracz vertelt in het interview over alle ontwikkelingen in Hongarije sinds het aantreden van president Orban, een man die zich sterk verzet tegen de neoliberale invloeden uit het Westen. Een man die onder de eigen bevolking veel steun geniet, maar die in de Westerse media juist zeer bekritiseerd wordt. Maracz wijst daarbij op een recent artikel in de Washington Post, waarin werd opgeroepen tot een kleurenrevolutie in Hongarije.
Over de media
Beide heren praten ook over de verschraling van het medialandschap, waarin er steeds minder redacties zijn die zelf het controlerende werk kunnen doen. Ook zijn het vaak jonge mensen die minder kennis hebben van de geschiedenis.
Doordat er steeds minder verdiend kan worden in de journalistiek worden journalisten volgens Van Wolferen vatbaar voor extra bijverdiensten via de Atlantische Commissie, waar ze opdracht krijgen om op een bepaalde manier over zaken te gaan schrijven. Dat verklaart waarom sommige protesten breed worden uitgemeten in de media, terwijl beelden die het tegendeel bewijzen niet getoond worden. Daardoor krijgen we volgens hem geen goed beeld van de realiteit.
Over de MH17
Volgens Karel van Wolferen is het heel duidelijk dat de MH17 is neergehaald door de Oekraïense regering en dat het duidelijk is dat dat door een gevechtsvliegtuig is gedaan. Daarom is het erg opvallend dat onlangs bekend is geworden dat de Oekraïense geheime dienst bewijsmateriaal met betrekking tot het ongeluk met de MH17 heeft uitgewist.
Van Wolferen denkt dat het slechts een kwestie van tijd is voordat deze doofpotaffaire uitkomt, maar dat dergelijke berichtgeving toch niet snel zijn weg naar de mainstream media zal vinden. De reden daarvoor is dat zelfs de Nederlandse inlichtingendienst volgens Van Wolferen niet geheel onafhankelijk kan opereren.
Met de Poetin interviews probeert documentairemaker Oliver Stone een andere kant van de Russische president te laten zien. In verschillende interviews die tussen 2015 en begin 2017 werden opgenomen geeft Oliver Stone alle tijd en ruimte aan Poetin om zijn kant van het verhaal te vertellen.
Het doel van deze uitgebreide interviewreeks is om de rest van de wereld (en dan vooral de Westerse wereld) meer inzicht te geven in het Russische perspectief. En dat is geen gek idee in een wereld waarin er meer over dan met Rusland gesproken wordt en waarin het land vaak met negatieve associaties omgeven wordt.
De interviewreeks met de Russische president wordt van maandagavond tot en met donderdagavond Amerikaanse tijd uitgezonden door Showtime. Nederlandse kijkers hoeven er ook niets van te missen, want National Geographic zendt alle afleveringen uitgesmeerd over twee avonden uit. Dat zal gebeuren op vrijdagavond en op zaterdagavond om 22:00.
Poetin Interviews (Deel 1)
In het eerste deel van het interview vertelt Poetin meer over zijn eigen achtergrond en hoe zijn ouders de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. Toen hij van Leningrad naar Moskou verhuisde voor zijn studie rechten kwamen de zaken in een stroomversnelling. Hij wilde bij de inlichtingendienst en binnen de kortste keren kwam hij ook op de radar bij het Kremlin.
Poetin vertelt in het interview over het moment waarop hij door Boris Jeltsin gevraagd werd om de nieuwe president van Rusland te worden. Over alle uitdagingen waar het land voor kwam te staan na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de grootschalige privatisering van staatseigendommen als olie- en gasbedrijven. Over de terreuraanslagen en het gewapende conflict in Tsjetsjenië, waarbij talloze burgerslachtoffers vielen. Maar ook over de economie die volledig in puin lag na het instorten van de staatseconomie.
Het is bijzonder wat Poetin sinds zijn aantreden heeft weten te bereiken. Zo steeg het inkomen per hoofd van de bevolking aanzienlijk, terwijl het aantal mensen in bittere armoede daalde. De productie van de industrie en de landbouwsector namen sterk toe door een inhaalslag van innovatie.
Winsten uit natuurlijke energiebronnen als olie en gas, die na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie verdeeld werden onder een groepje superrijke oligarchen, werden onder Poetin weer voor een groter deel teruggebracht naar de staat. Hij wilde voorkomen dat publieke eigendommen zoals grondstoffen onevenredig ten goede zouden komen aan een kleine groep mensen.
Poetin bracht de begroting op orde en verlaagde de staatsschuld naar 12 á 13% van het bbp. Tegelijkertijd werden de valutareserves versterkt, waardoor Rusland minder kwetsbaar is voor economische schokken van buitenaf.
In het eerste deel van het Poetin interview sprak de Russische president ook zijn frustratie uit over de uitbreiding van de NAVO, die geheel tegen de afspraken in was. Hij beschrijft de NAVO als een systeem waarbij Europese landen gereduceerd worden tot vazalstaten, die van de andere kant van de oceaan opdrachten opgelegd krijgen en zich daar aan moeten houden. De bouw van het raketschild is daar een voorbeeld van.
Volgens Poetin heeft de NAVO na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie bewust aangestuurd op een conflict met Rusland, omdat de veiligheidsunie anders geen bestaansrecht meer had. Een uitermate gevaarlijke situatie, gezien de oplopende spanningen langs de grenzen.
Volgens Poetin is de Russische interventie in Syrië niet bedoeld om Assad te steunen, maar om te voorkomen dat Syrië als staat uiteenvalt en dat daaruit een situatie van chaos ontstaat die vergelijkbaar is met landen als Libië, Somalië en Afghanistan.
Tijdens het Sint Petersburg International Economic Forum (SPIEF) geeft de Russische president tekst en uitleg over zijn optreden in Syrië en over het wel of niet steunen van de regering van de Syrische president Assad. Hij werd geïnterviewd door de Amerikaanse journaliste en politiek commentator Megyn Kelly. De complete vertaling staat onder de video.
Megyn Kelly: De Amerikaanse president heeft gezegd dat je een slechte man steunt in Syrië, hij zei dat Assad een slechterik is. Geloof je dat?
Poetin: Wat moet ik geloven? Dat Assad een slechte man is? Je moet de andere leiders vragen die met Assad gesproken hebben. Hij is na zijn verkiezing vaker in Europa geweest dan in Rusland. Het is niet Assad die we willen beschermen, maar de Syrische staat. We willen niet dat daar een situatie ontstaat die vergelijkbaar is met Libië, Somalië of Afghanistan. In Afghanistan zitten ze al vele jaren, maar de situatie is niet bepaald beter geworden. We willen de Syrische staat behouden. Om het fundamentele probleem op te lossen moeten we naar politieke middelen kijken. Natuurlijk kan iedereen daar wel ergens schuldig aan worden bevonden, maar laten we niet vergeten dat er zonder een actieve inmenging van buitenaf waarschijnlijk geen burgeroorlog was uitgebroken in Syrië.
Waar wordt Assad precies van beschuldigd? We weten dat hij beschuldigd wordt van het gebruik van chemische wapens, maar er is geen bewijs om dat te onderbouwen. Vlak na het incident suggereerden we dat er een inspectie uitgevoerd moest worden op de luchtbasis waar naar verluid het vliegtuig van Assad zou zijn opgestegen. Als er chemische wapens gebruikt zouden zijn, dan waren die op het vliegtuig geladen en dan zou je dat met moderne apparatuur kunnen opsporen. Maar de Amerikanen weigerden dergelijke inspecties. Ze praten dus veel, maar doen weinig. We hebben voorgesteld om een inspectie te houden op de plaats waar de aanval werd uitgevoerd, maar dat vonden ze te gevaarlijk. Waarom is het gevaarlijk als de aanval werd gericht tegen de goed gezinde oppositie?
Er is een vertegenwoordiger van Irak hier die we verwelkomen, en één van Irakees Koerdistan. De militanten gebruikten chemische wapens en de internationale gemeenschap erkende dat. Dus de militanten daar hebben chemische wapens, maar volgens de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) heeft Syrië haar voorraad chemische wapens vernietigd. Als er een excuus gecreëerd wordt, zonder dat er bereidheid is om de zaken echt te onderzoeken, dat brengt ons dat nergens. Laten we substantieel praten. Heeft Assad fouten gemaakt? Ja, waarschijnlijk heel veel. Maar zijn diegene die tegenover hem staan engelen? Wie vermoord mensen en executeert kinderen? Onthoofd mensen? Moeten we de mensen steunen die dat soort dingen doen?
Samen met onze Amerikaanse bondgenoten hadden we discussie over de verschillende gebieden waar we wel of niet moesten bombarderen. Ze vertelden ons dat er gebieden waren waar we niet mochten bombarderen, omdat daar de goede oppositie vermengd was met de terroristen van Al Nusra. In dat geval moeten ze de slechte van de goede scheiden binnen de oppositie. Moeten we wachten tot de terroristen naar ons land toe komen? Nee, natuurlijk niet. Laten we een overeenstemming bereiken. Volgens onze inschattingen zijn er ongeveer 4.000 mensen uit Rusland naar Syrië gegaan en nog eens 4.500 uit de centraal Aziatische landen. Dit is een reële bedreiging, want sommigen proberen terug te komen en dat lukt ze soms ook.
We zijn onze aanval in Syrië begonnen omdat we wisten waar dit allemaal toe zou leiden. Je moet niet proberen mensen te oormerken. We moeten substantieel samenwerken en we zijn bereid om dat te doen, maar we hebben een constructieve benadering nodig van de Amerikaanse kant.
Megyn Kelly: We weten dat Assad wel eens chemische wapens gebruikt heeft en dat Rusland in 2013 een overeenkomst heeft bereikt om dat te stoppen. De enige vraag is nog of hij ook achter de aanval van een paar maanden geleden zit. Ik wil je vragen – we zagen die video van stervende kinderen, de reden voor Trump om die raketaanval uit te voeren – geloof je dat die video nep is?
Poetin: Als eerste, toen president Obama en ik overeenstemming bereikten over het vernietigen van de chemische wapens van Syrië, toen wisten we alleen dat die wapens er waren. Niet of Assad ze ook daadwerkelijk gebruikt heeft. Wees dus alsjeblieft wat specifieker. Ten tweede, voor wat betreft de mensen die om het leven zijn gekomen door het gebruik van deze chemische wapens, dat is valse informatie. We zijn er op dit moment erg zeker van dat Assad geen chemische wapens heeft gebruikt. Het is allemaal in scène gezet om hem te kunnen beschuldigen. Bovendien heeft onze inlichtingendienst informatie dat er in een ander gebied in Syrië, niet ver van Damascus, plannen waren om dit scenario te herhalen. Wij hebben deze plannen bekend gemaakt en diegene die dat van plan waren kunnen stoppen.
Megyn Kelly: De lichamen van de slachtoffers werden onderzocht in het forensisch medisch instituut van Ankara in Turkije. Daarbij waren mensen van de WHO (World Health Organisation) en van de OPCW aanwezig als getuigen. Zij concludeerden dat de slachtoffers waren aangevallen met sarin gas. Zijn we bereid om te geloven dat alles in scène is gezet? Dat iedereen daarbij betrokken was?
Poetin: Het antwoord is erg eenvoudig en dat weet jij ook. Ja, sarin kan gebruikt zijn door iemand, maar niet door Assad. Het kan door iemand gebruikt zijn met als doel Assad ervan te beschuldigen. We moeten dus begrijpen wie we de schuld kunnen geven. En anders – als er geen echt onderzoek is – dan speelt dat alleen maar de daadwerkelijke daders in de kaart. Dan wil ik je graag vragen: Waarom ging men niet gelijk naar het vliegveld waar de chemische wapens naar verluid zijn ingeladen? Waarom wilde men het vliegtuig niet zien waarmee die aanslag naar verluid zou zijn uitgevoerd? Het antwoord is simpel: Men was bang dat de waarheid boven tafel zou komen.
Wat je mij vertelt overtuigt mij op geen enkele manier. Het sterkt mij in de gedachte dat we beter niet kunnen speculeren en dat we de krachten moeten bundelen om echte bedreigingen aan te kunnen pakken. En we weten wat deze bedreigingen zijn. We weten waar terrorisme om draait. We hebben daar genoeg voorbeelden van gezien. Niemand moet terrorisme gebruiken om korte termijn politieke belangen te behartigen. Waarom zou je pogingen ondernemen om terroristen op te zetten tegen bijvoorbeeld Assad? Dat doen ze omdat niemand anders bereid is voor dat doel te vechten. Ik denk dat het niet de moeite waard is om dit soort terroristen vandaag de dag te gebruiken, want morgen gaat het je veel kosten. Toen Al-Qaida in Afghanistan werd gecreëerd om te vechten tegen de Sovjet-Unie wisten ze niet dat het later de Verenigde Staten zou raken met de aanslagen van 9/11. We moeten dus nadenken over de gevolgen van dit beleid voor de lange termijn.
De Russische president Poetin gaf deze week een openhartig interview aan de Franse krant Le Figaro. In het interview praat hij over de diplomatieke en historische banden tussen Rusland en Frankrijk, maar ook over actuele thema’s als het geweld in Syrië en Oekraïne en de voortdurende provocaties richting Rusland. Het volledige interview is in het Engels ondertiteld, klik daarvoor op de bijbehorende knop onder de tijdbalk. Een samenvatting van het gesprek staat onder de video.
Over Syrië
Volgens Poetin hebben Turkije en Iran een belangrijke bijdrage geleverd aan het bewerkstelligen van een staakt-het-vuren in Syrië. Ook is er overeenstemming bereikt over een aantal zogeheten de-escalatie zones, waar de lokale bevolking zich veilig kan bewegen. Volgens Poetin is dit een tijdelijke maatregel om tot een diplomatieke oplossing te kunnen komen. Hij benadrukte dat het geen prototype moet zijn voor een toekomstige territoriale opdeling van Syrië. Het is uiteindelijk aan de Syrische bevolking om te bepalen of Assad weg moet, niet aan Rusland of aan een ander land.
Ten aanzien van de chemische aanval in Idlib merkt Poetin op dat Amerikanen een grondig onderzoek naar deze terreuraanval weigerde. Als Assad werkelijk chemische wapens had gebruikt, dan hadden ze daar met moderne onderzoekstechnieken zeker sporen van terug moeten vinden op het vliegveld en in het vliegtuig waarmee waarmee aanval was uitgevoerd. Hij vraagt zich af waarom dat onderzoek geen steun kreeg van de bondgenoten in het Westen.
Volgens Poetin zijn de beschuldigingen aan het adres van Assad enkel en alleen maar bedoeld om aanvullende maatregelen te rechtvaardigen tegen zijn regering. Hij heeft geen bewijs kunnen vinden dat Assad achter de aanslag zit.
Over de relatie met het Westen
Het is volgens Poetin geen verrassing dat de relatie met de Verenigde Staten nog niet verbeterd is, omdat de politieke situatie daar volgens hem beïnvloedt wordt door diegene die de verkiezingen verloren hebben en hun verlies niet willen accepteren. Die blijven Rusland van alles beschuldigen. Daarom kan het volgens de Russische president nog wel even duren voordat de relatie met de VS hersteld kan worden.
Over de NAVO
Poetin merkt op dat het militaire budget van de Verenigde Staten groter is dan dat van alle andere landen in de wereld bij elkaar. Vanuit dat oogpunt gezien is het ook niet vreemd dat Trump een grotere bijdrage verlangt van haar NAVO bondgenoten. Maar wat Poetin niet begrijpt is dat Europese landen hun militaire budget willen opschroeven, terwijl ze tegelijkertijd hun relatie met Rusland willen verbeteren. Tegen wie zijn ze van plan te gaan vechten?
Volgens Poetin blijkt hieruit hoe kortzichtige het beleid in Europa en de Verenigde Staten is. Poetin brengt in herinnering dat toen de Sovjet-Unie uiteenviel, er een mondelinge afspraak is gemaakt met Westerse politici dat de NAVO zich niet verder zou uitbreiden richting het oosten. Sommige Duitse politici stelden destijds al een nieuwe Europese veiligheidsunie voor, waar zowel de Verenigde Staten als Rusland aan zouden deelnemen.
Was dat gebeurd, dan hadden we volgens Poetin niet de problemen gehad waar we de laatste jaren mee geconfronteerd worden, namelijk de expansie van de NAVO richting de Russische grens en de verschuiving van militair materieel richting landen grenzend aan Rusland. Het raketschild in Polen en Roemenië zou er dan niet zijn geweest, een systeem dat de strategische balans tussen Rusland en de Verenigde Staten fundamenteel verstoord heeft.
We kunnen dit allemaal niet meer terugdraaien, daarom moeten we volgens de Russische president niet de spanningen opbouwen met allerlei fictieve dreigingen uit Rusland en met hybride oorlogsvoering. Deze dreigingen heeft het Westen zelf verzonnen en nu maken ze zichzelf daar bang mee. Daarmee stuurt het Westen volgens Poetin aan op een beleid dat geen enkele toekomst heeft.
De toekomst ligt volgens de Russische president in samenwerking met het Westen op alle gebieden, inclusief veiligheidsvraagstukken. De dreiging van vandaag de dag komt immers niet uit Rusland, maar van terreuraanslagen. Aanslagen in Parijs, in België, maar ook in Rusland. Er is een oorlog gaande in het Midden-Oosten, dat is waar we ons volgens Poetin zorgen over zouden moeten maken.
Mario Draghi gaf afgelopen woensdag in de Tweede Kamer een toelichting op het monetaire beleid van de centrale bank. Inmiddels staat ook de volledige video van de twee uur durende hoorzitting online.
Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn de Verenigde Staten de grootste economische, politieke en militaire macht ter wereld, maar de laatste jaren is het voor veel meer mensen duidelijk geworden dat die Amerikaanse overheersing niet voor altijd zal duren.
De wereld is klaar met die voortdurende reeks van oorlogen die de Verenigde Staten voeren om de controle te krijgen over strategische oliereserves en daarmee hun petrodollar te verdedigen. Ook begint men langzaam maar zeker in te zien hoe de Verenigde Staten de afgelopen decennia met een aaneenschakeling van kleurenrevoluties en ‘regime changes’ probeert regeringen weg te krijgen die niet de belangen van de Verenigde Staten behartigen.
William Engdahl – A Century of War
Het beïnvloeden van verkiezingen, het financieren van oppositiepartijen, het actief opzetten en aanmoedigen van demonstraties en indirecte steun aan terreurorganisaties zijn allemaal instrumenten die de Amerikaanse overheid, haar NGO’s en inlichtingendiensten gebruiken om de wereld naar haar hand te zetten.
William Engdahl schreef hier verschillende boeken over, waaronder A Century of War. Vorig jaar was hij te gast in Utrecht, waar hij in minder dan een uur tijd de belangrijkste geopolitieke en monetaire ontwikkelingen van de afgelopen honderd jaar bespreekt. Echt een video om even voor te gaan zitten op deze vrije dag!
