Tag: column

Column: Prijsstabiliteit boven alles

Deze week was Mario Draghi in de Tweede Kamer om uitleg te geven over het monetaire beleid van de ECB. Niet geheel onverwachts kreeg hij vooral vragen over het stimuleringsprogramma van €60 miljard per maand. De conclusie van het verhaal was dat de ECB haar stimuleringsbeleid zal voortzetten, omdat het allemaal binnen de kaders van het mandaat van prijsstabiliteit blijft.

Onder het mom van prijsstabiliteit heeft de centrale bank inmiddels voor €1.700 miljard aan staatsobligaties en bedrijfsobligaties opgekocht. Daarmee is de rente naar een historisch laag niveau gedaald, met als gevolg dan iedereen weer kan lenen alsof er niets aan de hand is. In Nederland zitten we met een huizenbubbel, terwijl de zuidelijke landen van de Eurozone achterover kunnen leunen en de noodzakelijke bezuinigingen voor zich uit kunnen schuiven.

Prijsstabiliteit

Wat de ECB op dit moment doet is misschien niet in strijd met het mandaat van prijsstabiliteit, maar wel met de gedachte waarmee de centrale bank ooit werd opgericht. Duisenberg zei in 2005 dat geld boven alles een sociaal contract is, waar alle gebruikers van de munt op moeten kunnen vertrouwen. Met de lancering van de euro was de eerste valuta geboren die geheel onafhankelijk opereerde van de politiek.

Dat gaf spaarders vertrouwen, omdat die niet meer bang hoefden te zijn voor devaluaties. Ook gaf het bedrijven en investeerders vertrouwen, omdat die niet langer hoefden te vrezen voor grote schommelingen in de wisselkoersen.

ECB moet terug naar haar fundament

Het leek allemaal zo mooi, maar vandaag de dag moeten we helaas concluderen dat ook de ECB onderhevig is aan politieke druk. Tijdens de Europese schuldencrisis werden de fundamenten van de euro ondermijnd om een acute politieke crisis te voorkomen.

Nog niet zo lang geleden werd een nieuw dieptepunt bereikt, toen de ECB bekend maakte dat ze er alles aan zou doen om banken te helpen die door de uitslag van de Franse verkiezingen in de problemen zouden komen. Een centrale bank die iedereen te hulp schiet… dat kan alleen maar van kwaad naar erger!

Draghi zei in de hoorzitting van deze week dat het niet zijn taak is om een held te zijn. Hij zou pas echt een held zijn als hij de onafhankelijkheid van de centrale bank zou respecteren door het opkoopprogramma snel af te bouwen!

Frank Knopers

Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

16 mei 2017
Column: De ‘heer’ Dijsselbloem

Ik heb wederom veel leuke reacties gekregen op mijn schrijven van vorige week. Lezers hadden prachtige ideeën over samenwerkingen en verder waren er een aantal goede adviezen. Dank hiervoor, helaas heb ik geen tijd gehad iedereen persoonlijk te antwoorden en bedanken.

Afgelopen week konden we lezen dat onze demissionaire minister van Financiën, de ‘heer’ Dijsselbloem zijn zegen uitspreekt over het feit dat banken negatieve rente mogen rekenen aan klanten. Dit heeft hij laten weten na Kamervragen van de SP n.a.v. een bericht van Triodos Bank dat de rente op spaarrekeningen naar 0% wil brengen.

Denkt Dijsselbloem ook aan de spaarders?

Dit is dezelfde ‘heer’ die zo fatsoenlijk was om in een interview over de Zuid-Europese landen te zeggen dat het niet eerlijk is om leningen te vragen, nadat je je geld hebt verbrast aan “Schnapps und Frauen”. Natuurlijk snap ik wat hij bedoelt, en daar heeft hij grotendeels gelijk in, maar dit op zo’n manier te communiceren is beneden alle peil.

En neemt u van me aan, ik ben absoluut geen voorstander van politieke correctheid, maar dit is zoals ik hierboven al schreef: onfatsoenlijk en totaal onnodig. Dit is dezelfde ‘heer’ die in 2013 verkondigde dat de bail-in bij Cypriotische banken niet een template (blauwdruk) zou zijn voor toekomstige reddingen van banken. Zoals u weet is de bail-in met ingang van 2016 wettelijk vastgelegd in geheel Europa…

Negatieve rente

Maar wat denken onze (financiële) machthebbers te bereiken met negatieve rente? Het is inmiddels al lang duidelijk dat dit niet leidt tot meer consumptie. Consumenten voelen aan dat negatieve rente zeer uitzonderlijk is en zeker geen reden is om meer uit te gaan geven. Sterker nog; consumenten gaan juist meer sparen, omdat ze voelen dat het economisch systeem op z’n zachtst gezegd niet helemaal lekker loopt.

Overigens snap ik in het licht van deze negatieve rente wel dat overheden cash geld willen afschaffen. Als er negatieve rente wordt aangekondigd, gaan veel mensen natuurlijk hun geld van de bank halen. Cash geld is dan één van de weinige mogelijkheden – naast edelmetaal natuurlijk – om het tegenpartij risico van banken uit te sluiten. Maar zoals u via onze grote kranten weet; cash geld wordt alleen gebruikt voor terrorisme en witwassen, ze hebben nooit enigszins kritisch geschreven dat er misschien wel hele andere redenen zijn om het cash geld af te schaffen.

De meest gangbare economische theorie gaat uit van positieve rente. Als u uw geld bv in bewaring geeft bij een bank, krijgt u rente omdat u hierover risico loopt (de zogenaamde risico-opslag). Zullen al deze modellen nu de prullenbak in gaan? Ik denk nog steeds dat ze over vijftig jaar terug zullen blikken naar deze periode en zullen concluderen dat we met z’n allen compleet gek waren geworden.

India

Overigens las ik een artikel van het tijdschrift Forbes over de afschaffing van contant geld in India waarvan mijn nekharen recht overeind gingen staan. De strekking van het artikel was dat er per dag veel meer mensen doodgaan (het artikel praat over honderd doden, maar in werkelijkheid zijn het er veel meer) aan andere zaken dan aan de Indiase overheid die de grootste bankbiljetten had afgeschaft. Ik vind het werkelijk een schandalig artikel, leest u het zelf even. Ik hoop en denk dat u mijn reactie zult begrijpen.

Verder heb ik de afgelopen week bijzonder weinig gelezen over een belangrijke stemming bij de Verenigde Naties. Deze geheime (!) stemming was voor de United Nations Commission on the Status of Women. De doelstelling hiervan luidt officieel als volgt:

“Every year, representatives of Member States gather at United Nations Headquarters in New York to evaluate progress on gender equality, identify challenges, set global standards and formulate concrete policies to promote gender equality and advancement of women worldwide.”

Tot verbijstering van velen werd nota bene Saoedi-Arabië herkozen als lid van deze Commissie. Saoedi-Arabië is een land waar bij wet (!) geregeld is dat vrouwen niet dezelfde rechten hebben als mannen. Een organisatie die hier kritiek op uitte verwoordde het als volgt:

“De verkiezing van Saoedi-Arabië als een partij om de vrouwenrechten te verdedigen is compleet onbegrijpelijk”, aldus Hillel Neuer, directeur van UN Watch. “Men zou evengoed aan een pyromaan de functie van brandweercommandant kunnen aanbieden.” Er is berekend dat minstens vijf Europese landen daadwerkelijk voor Saoedi-Arabië gestemd hebben. Misschien was het de ‘heer’ Dijsselbloem?

Sander Noordhof

Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

Deze column van Sander Noordhof verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

29 april 2017
Column: Raakt de olie wel op?

Op school hebben we altijd geleerd dat olie ooit ontstaan is uit de ontbinding van plantenresten en prehistorische zeedieren, vandaar de naam fossiele brandstof.

Gekoppeld aan deze theorie is de theorie dat de olie binnen afzienbare tijd opraakt (peak oil) en dat we daarom versneld moeten overschakelen naar alternatieve en duurzame energiebronnen. Doen we dat niet, dan gaat de wereld aan onbetaalbare olie of aan klimaatverandering ten onder.

Maar loopt het allemaal echt zo’n vaart? En zijn onze veronderstellingen ten aanzien van de herkomst van olie wel correct? Ik heb mij onlangs eens verdiept in een radicaal andere theorie, die stelt dat olie bij hoge temperaturen ontstaat in de kern van de aarde.

Volgens deze theorie is er binnenin de aarde een gigantische hoeveelheid koolstof aanwezig, die door de hoge temperatuur verandert in olie en vervolgens door de scheurtjes in de aardlagen zijn weg naar boven vindt. De olie komt tot vlak boven het aardoppervlak, waar het zich ophoopt en een olieveld vormt. Dat verklaart misschien ook wel waarom olie meters omhoog gespoten wordt bij het aanboren van een nieuw veld.

De vondst van een olieveld in 1910

Abiotische olie

De theorie van deze zogeheten abiotische olie werd in de jaren vijftig nieuw leven ingeblazen door de Russische geoloog Nikolai Alexandrovitch Kudryavtskev en de Oekraïense professor Emmanuïl Bogdanovych Chekaliuk. Zij documenteerden de theorie die door een minderheid van de Russische en Oekraïense geologen nog steeds onderschreven wordt.

Onderzoekers hebben de omstandigheden in het binnenste van de aarde proberen na te bootsen, waaruit naar voren kwam dat er inderdaad olie kan ontstaan bij de hoge druk en hoge temperatuur die op 10 kilometer diepte te vinden zijn. Hieronder een Duitse documentaire met meer uitleg. Helaas is er geen ondertiteling voor beschikbaar, maar de video is over het algemeen goed te volgen.

Raakt de olie echt op?

Op het internet zijn verschillende bronnen en video’s te vinden waarin deze alternatieve theorie over olie verder wordt uitgelegd. Ik kan u ten zeerste aanraden om hier eens wat over te lezen of te bekijken, want de implicaties van deze theorie zouden wel eens enorm kunnen zijn.

Er zijn al aanwijzingen te vinden die deze theorie van abiotische olie bevestigen, want in oude olievelden die al lang geleden als uitgeput werden beschouwd is vele jaren later opnieuw olie gevonden. Zou dat olie zijn die vanuit het binnenste van de aarde weer naar boven komt en in de lege reservoirs stroomt?

Peak oil?

Wereldwijd wordt nog steeds aangenomen dat olie een fossiele brandstof is die over een aantal generaties niet meer zo ruim voorhanden is als nu. Juist in dat kader is het interessant om te luisteren naar de woorden van de directeur van Saudi Aramco, het grootste oliebedrijf van Saoedi-Arabië.

Hij zei deze week nog het volgende over ‘peak oil’ en de voorspelling dat de vraag naar olie door de komst van alternatieve energiebronnen ook een piek zal bereiken:

De wereldeconomie zal in 2050 volgens schattingen in omvang verdubbeld zijn, dus de vraag naar olie zal dan ook groter zijn. Het idee van de vraag naar olie dicht bij een maximum ligt is minstens zo misleidend als de inmiddels ontkrachtte theorieën over ‘peak oil’.

Wat denkt u? Raakt de olie echt op of is het een energiebron die voortdurend wordt aangemaakt in het binnenste van de aarde? En wat zouden implicaties hiervan kunnen zijn ten aanzien van geopolitiek, de economie en ons milieu? Kortom, voer om over na te denken!

Frank Knopers

Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

29 april 2017
Column: Wie weet hoe het echt werkt?

Afgelopen week ontving ik naar aanleiding van mijn column een aantal zeer interessante reacties (waarvoor dank!). Erg leuk dat er massaal gereageerd wordt, uit een aantal reacties kwamen zeer intelligente inzichten naar voren. Ik kom hier in de toekomst nog op terug.

Afgelopen week viel mij op dat de hele wereld – terecht – viel over United Airlines. Een Chinese arts werd letterlijk met geweld uit het vliegtuig getrokken, omdat de vlucht overboekt was (er moesten op het laatste moment vier medewerkers mee). Elke luchtvaartmaatschappij verkoopt expres meer stoelen dan dat er beschikbaar zijn. Ze gaan er dan vanuit dat er een aantal passagiers uiteindelijk niet op komen dagen. Stel dat er 100 plaatsen in een vliegtuig zijn, er worden dan door de luchtvaartmaatschappij 105 tickets verkocht voor deze vlucht. Ze gaan ervan uit dat minstens 5% van de passagiers niet op komen dagen. Met andere woorden, ze verkopen zitplaatsen die in werkelijkheid niet bestaan. Op zich geen probleem, totdat alle passagiers wel komen opdagen en er problemen ontstaan zoals op de vlucht van United Airlines.

Bovenstaand voorbeeld is precies wat banken wereldwijd ook doen, op een veel grotere schaal. En het opvallende is dat er geen haan is die er momenteel naar kraait! Banken lenen geld uit en vragen rente over dit geld dat ze eigenlijk niet bezitten.

Fractioneel bankieren

Dit heet ‘Fractional Reserve Banking’, een financieel systeem waarbij banken maar een piepklein deel van het spaargeld van de klanten daadwerkelijk hoeft aan te houden. Henry Ford, oprichter van het gelijknamige automerk, verwoordde het als volgt:

“It is well enough that people of the nation do not understand our banking and monetary system, for if they did, I believe there would be a revolution before tomorrow morning.”

Een zeer klein gedeelte van de bevolking wereldwijd heeft écht door hoe ons geldsysteem werkt. Ik heb zelfs tijdens mijn studie economie aan de UvA nooit geleerd hoe dit systeem precies werkte. Media schrijven er vrijwel niet over en het overgrote deel van de bevolking vindt het maar een saai onderwerp. Die kijken liever naar The Voice of laten al hun vrienden weten wat ze de avond daarvoor gegeten hebben.

Er zijn overigens nog een aantal landen ter wereld waar het systeem niet zo in elkaar steekt, bijvoorbeeld in Iran en Noord-Korea. Tot voor een aantal jaren geleden hadden ook Libië, Irak en Afghanistan andere geldsystemen.

Nu een voorbeeld ter verduidelijking: Een persoon stort €100.000 op een spaarrekening bij bank A. Deze bank houdt €5.000 als reserve aan, de resterende €95.000 wordt uitgeleend. Dat geld begint te circuleren en komt uiteindelijk op een bankrekening bij bank B. Deze bank ziet dat geld weer als ‘bezit’ en leent op basis daarvan weer €90.250 EUR uit (95%). Dit gaat alsmaar door, totdat het banksysteem als geheel leningen ter waarde van €2 miljoen heeft verstrekt op basis van een oorspronkelijke inleg van €100.000.

Dit is natuurlijk geen probleem als het goed gaat, de bankiers verdienen dan enorme salarissen en bonussen. In 2008 zagen we hoe het echter bijna volledig misging en de banken door u als belastingbetaler gered moesten worden. Ik geloof niet dat ze de bonussen van de jaren daarvoor hebben hoeven teruggeven…

Hypotheekschulden

Verder las ik afgelopen week een stuk over de hoogte van de hypotheekschulden in Nederland. De Nederlandse hypotheekschuld is ten opzichte van het bruto binnenlands product één van de hoogste ter wereld en vormt het grootste deel van de schuldenlast van Nederlandse huishoudens, te weten maar liefst 277% van het bbp.

Over schulden moet rente worden betaald en dat geld kunnen huishoudens dus niet besteden aan consumptiegoederen. Een te grote nationale schuld remt zo de nationale consumptie.

Er is echter een truc gebruikt door ervoor te zorgen dat de consumptie niet vermindert. De Europese Centrale Bank (ECB) houdt al enkele jaren de rente kunstmatig laag. Hierdoor hoeven huishoudens weinig rente te betalen over bestaande schulden en is het goedkoop om nog meer te lenen, het wordt zelfs aangemoedigd. Met dat geld kunnen burgers alsnog dat huis of een nieuwe auto kopen. Er wordt geld uitgegeven alsof er geen vuiltje aan de lucht is en het lijkt of de economie weer is aangetrokken.

Het is alleen geen duurzame groei, maar koopkrachtgroei aangedreven door groei van schulden. Consumeren op de pof en speculatief investeren met geleend geld overschaduwen het onderliggende probleem dat ondertussen almaar groter wordt: Echte economische groei blijft uit en de uiteindelijke klap zal daardoor heftiger zijn dan alle voorgaande. Een kleine renteverhoging kan grote gevolgen hebben voor de houdbaarheid van schulden en bestedingen en zo een nieuwe financiële en economische schok veroorzaken.

De rekening wordt zonder twijfel ooit gepresenteerd. En wat zullen de mensen dan boos zijn op de politiek dat dit probleem nooit écht aangepakt is. Maar snappen, net als het geldsysteem, zullen de meesten het niet. Wel weten ze inmiddels alles wat hun vrienden in de tussentijd hebben gegeten…

Sander Noordhof

Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

24 april 2017
Column: Pensioenen, een tikkende tijdbom?

Ik zou wat kunnen schrijven over de grootste stijging van de huizenprijzen in jaren of over de impact van de Franse verkiezingen, maar in deze column wil ik graag uw aandacht vestigen op een ander onderwerp waar nog niet zoveel over geschreven is. En dan heb ik het over het Amerikaanse pensioenstelsel, dat in potentie een tikkende tijdbom is.

Een bekend probleem van de pensioenfondsen in de Verenigde Staten is dat ze te maken hebben met zogeheten ‘unfunded liabilities’. Dat zijn toekomstige verplichtingen die de pensioenfondsen hebben aan hun deelnemers, maar waar ze geen geld voor opzij hebben gezet.

‘Unfunded liabilities’

In 2007 hadden de pensioenfondsen voor ambtenaren van verschillende Amerikaanse steden en staten gezamenlijk een tekort van $292 miljard, maar door de financiële crisis is dat tekort inmiddels opgelopen tot $1,9 biljoen.

Het bedrag aan zogeheten ‘unfunded liabilities’ is nu zo groot dat kredietbeoordelaars overwegen de kredietwaardigheid van bepaalde Amerikaanse steden en staten te verlagen, omdat de vrees bestaat dat zij in de toekomst moeten bijspringen om de pensioenpotten bij te vullen.

Amerikaanse staten en steden die nu al moeite hebben om de begroting rond te krijgen zullen daardoor nog verder in de problemen komen, waardoor faillissementen niet uitgesloten zijn. Obligaties die door Amerikaanse staten worden uitgegeven – de zogeheten ‘municipal bonds’ – zijn dan opeens een zeer risicovolle belegging!

Lager rendement

Door de extreem lage rente komen pensioenfondsen voor een lastig dilemma te staan. Om toch het gewenste rendement te halen kunnen ze de pensioeninleg verhogen of een groter deel van de beleggingsportefeuille in meer risicovolle beleggingen stoppen.

Konden de pensioenfondsen voor ambtenaren in de Verenigde Staten in 1952 nog voldoende rendement halen met uitsluitend obligaties in hun portefeuille, door de extreem lage rente is het aandeel in obligaties vandaag de dag minder dan 30%. De rest beleggen de pensioenfondsen in aandelen, vastgoed en in meer risicovolle private equity fondsen, in een poging het vereiste rendement toch te halen.

In Nederland kunnen pensioenfondsen hun toekomstige verplichtingen berekenen aan de hand van de rekenrente, maar dat werkt in de Verenigde Staten net even anders. Pensioenfondsen van bedrijven moeten strenge regels volgen en zijn daarom verplicht de inleg te verhogen als de rendementen achterblijven. Maar dat geldt niet voor de pensioenfondsen van ambtenaren, want die mogen uitgaan van veel hogere historische rendementen.

Tekort van $6 biljoen

Zouden de pensioenfondsen voor ambtenaren hun rendement op dezelfde manier berekenen als de pensioenfondsen van bedrijven, dan zou het gat van ‘unfunded liabilities’ in één klap verdrievoudigen tot meer dan $6 biljoen. Nogmaals, dat zijn uitkeringen waar Amerikaanse werknemers wel op rekenen, maar die er helemaal niet zijn.

Het is de vraag wie deze rekening uiteindelijk gepresenteerd krijgt. Kunnen plaatselijke overheden die extra lasten wel op zich nemen? Of zal de Federal Reserve dan moeten ingrijpen om een nieuwe crisis te voorkomen?

Frank Knopers

Bron: Bloomberg, Pension Crisis Too Big for Markets to Ignore

Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

24 april 2017
Column: Wat gebeurt er als de Fed insolvabel is?

Vorige keer schreef ik over de situatie in Syrië en het belang van objectieve nieuwsvoorziening door de media. Vrijwel alle grote Westerse media gebruiken het Syrisch Observatorium (gerund door één persoon vanuit een tweekamerwoning in de Engelse stad Coventry, die daar tevens een kledingzaak heeft). Dit is natuurlijk absoluut geen objectief, professioneel persbureau. Maar dit is niet het punt dat ik wil maken.

Waarom lees ik nergens in de media over een pijplijn voor olie en gas die door Syrië loopt? Eerst even wat achtergrondinformatie: Waar het in feite om draait in Syrië is de vraag wie de energiemarkt voor Europa uiteindelijk in handen zal gaan krijgen. Europa is namelijk de grootste energiemarkt ter wereld. Voor de aanleg van gas- en oliepijpleidingen is Syrië van grote strategische waarde, want al die pijplijnen vanuit locaties uit het Midden-Oosten kunnen simpelweg niet om Syrië heen.

Syrië belangrijk voor route van aardgas (Bron: Oil-price.net)

Op dit moment zijn er twee machtsblokken die beiden strijden om de controle over Syrië en dus over de Europese energiemarkt. Momenteel is Rusland de voornaamste energieleverancier van Europa en dat wil ze natuurlijk ook graag blijven. Iran, een Sjiitisch moslimland met grote voorraden olie en gas, wil de Europese markt delen met Rusland. Daar heeft Rusland geen bezwaar tegen. Qatar is echter een Soennitisch moslimland, dat met haar enorme gasvoorraad ook de grootste gasleverancier van Europa wil worden. Saoedi-Arabië is eveneens een Soennitisch moslimland en wil net als Qatar de grootste leverancier worden in Europa.

Qatar en Saoedi-Arabië worden van oudsher gesteund door de VS. Om de gas- en olievoorraden van Qatar en Saoedi-Arabië naar Europa te kunnen transporteren moeten er pijplijnen worden aangelegd die ook door Syrië zullen lopen. Assad heeft een aantal jaren geleden gekozen voor de Russische pijpleiding. Kort na deze beslissing begonnen de negatieve berichtgevingen over Assad in Westerse media. Of dit toeval is? Ik heb werkelijk geen idee, maar vindt u ook niet dat deze belangen door de vrije Westerse media in ieder geval genoemd moeten worden, zodat eenieder volledig geïnformeerd is?

Federal Reserve
Een ander onderwerp waar ik weinig over lees is de financiële situatie van de Federal Reserve. In september 2008, net voor het uitbarsten van de financiële crisis, had de Fed $925 miljard aan bezittingen op haar balans staan. Om de schade van de crisis in te dammen begon de centrale bank met Quantitative Easing. Dit is een chique woord voor het 'bijdrukken' van geld en dit ter beschikking te stellen aan de grote banken. Ze kochten met dit geld bijvoorbeeld de subprime leningen, terwijl de Amerikaanse overheid bedrijven als AIG en Fannie Mae moest redden. Begin 2015 was het balanstotaal van de Federal Reserve opgelopen tot $4,5 biljoen. De Federal Reserve had op dat moment een positie in Amerikaanse staatsobligaties groter dan dat van China, Japan en Saudi-Arabië samen! Het eigen vermogen van de centrale bank bedraagt momenteel $40 miljard, dit is dus 0,9% van het balanstotaal. Dit betekent dus dat wanneer de bezittingen van de centrale bank 0,9% minder waard worden, ze in theorie insolvabel is.

Balans Federal Reserve naar $4,5 biljoen door opkopen schuldpapier
Nu weet u vast dat obligaties minder waard worden als de rente stijgt en vice versa. Nu is de Federal Reserve verantwoordelijk voor de hoogte van de belangrijkste rente, de zogenaamde Federal Funds rate. Ze hebben aangegeven deze rente in de toekomst op te gaan trekken, wat betekent dat ze daarmee haar eigen financiële positie uitholt. Een erg vreemde situatie dus. Ik moet u eerlijk bekennen dat ik niet weet wat er dan gaat gebeuren. We komen dan in een situatie die volgens mij geen precedent kent. Wellicht weet een lezer het wel? Sander Noordhof Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

18 april 2017
Column: Objectieve media belangrijker dan ooit

Terwijl ik deze column schrijf, zie ik op mijn andere scherm een scherp opgelopen goudkoers. Dit heeft natuurlijk te maken met de raketaanval door de VS in Syrië en de politieke spanningen die dit wereldwijd veroorzaakt. Sinds er een aantal dagen geleden in de Westerse media werd bericht dat Assad zeer waarschijnlijk verantwoordelijk is voor deze vreselijke aanval met chemische wapens, blijf ik maar nadenken over ‘waarom’ en word ik natuurlijk gegrepen door de afschuwelijke beelden van de slachtoffers en de gevolgen voor hun families.

Waarom zou Assad – die niet dom is – terwijl de hele wereld meekijkt, chemische wapens gebruiken? De VS hebben vorige week juist aangegeven dat het verdrijven van Assad geen prioriteit meer heeft. Het regeringsleger heeft de overwinning in Aleppo bijna binnen en herovert elke dag meer grond op terroristische groeperingen.

Kort na de bombardementen werd Assad door vrijwel alle Westerse media eensgezind als hoofdschuldige aangewezen en afgelopen nacht was daar de vergelding. Zo’n vergelding is enigszins te begrijpen, maar er dient natuurlijk geen enkele twijfel te zijn over de schuldige van de aanval. Er moeten waterdichte bewijzen geleverd worden en deze heb ik tot op heden in ieder geval nog niet gezien.

Vanuit Rusland komt het bericht dat de door de VS uitgevoerde aanval al eerder voorbereid moet zijn, ruim voor de aanval met chemische wapens. Maar wat moet je nu geloven? In 2013 is er ook een chemische aanval uitgevoerd op de bevolking van Syrië. Ook toen werd Assad als schuldige aangewezen door het Westen. De VN heeft daarna echter na grondig onderzoek bekendgemaakt dat het toch de rebellen waren die de chemische wapens gebruikten.

Nu wordt er zelfs door kranten gebracht dat Assad, net als in 2013, wéér chemische wapens heeft gebruikt! Zoals ik al vele malen eerder heb geschreven; het is van het allergrootste belang dat de media wereldwijd objectief verslag doen van gebeurtenissen en de situatie van alle relevante kanten bekijken én daarover berichten. Ik heb het idee dat dit momenteel niet gebeurt en dat zou in de nabije toekomst wel eens desastreuze gevolgen kunnen hebben.

Icesave

Nu naar een geheel ander onderwerp. Een lezer (dank!) stuurde me vorige week een erg interessant stuk. Ik heb hieronder een voor een zijn tekst overgenomen.

“Er wordt altijd gerefereerd dat er in Europa een bankgarantie stelsel is van € 100.000, maar dat is een leugen. Het Europees gerechtshof heeft in de Icesave zaak een duidelijke uitspraak gedaan dat “in geval er een situatie ontstaat dat een land zijn financiële verplichtingen ten aanzien van het garantiestelsel niet na kan komen het garantie stelsel niet nageleefd hoeft te worden”.

In januari 2013 heeft het Hof van Justitie van de Europese Vrijhandelsassociatie (EFTA) IJsland gelijk gegeven dat het weigerde Nederlandse en Britse rekeninghouders van Icesave te compenseren.^[43] Tegen de uitspraak is geen beroep mogelijk. Volgens het Hof waren de gevolgen van de kredietcrisis voor IJsland dermate zwaar, dat het land van compensatie af kon zien.”

Dit is een zéér belangrijk precedent. In 2008 werd het depositogarantiestelsel aangepast. In alle landen van de Eurozone werd voortaan een bedrag tot €100.000 per persoon per bank ‘gegarandeerd’ in plaats van de lagere bedragen (die per land ook nog eens verschillend waren, in Nederland lag die grens op €38.000). Een destijds zeer slimme actie van de autoriteiten, want hierdoor werd het vertrouwen hersteld en werd een halt geroepen aan het massaal verschuiven van spaartegoeden tussen banken en landen en het openen van rekeningen bij verschillende banken.

Het was eigenlijk altijd al bekend – ook voor bovenstaande uitspraak – dat dit depositogarantiestelsel nooit zou kunnen uitbetalen bij het omvallen van één van de grotere banken in Nederland (ING, ABN AMRO en de Rabobank). Het garantiefonds bezit niet genoeg reserves en zou deze moeten aanvullen met nieuwe financiële middelen die naar rato door de Nederlandse banken zelf opgehoest moeten worden.

Komt één van de drie grote banken in de problemen, dan hebben ook die andere twee banken dus direct een probleem. In de praktijk komt het erop neer dat bijvoorbeeld de ING een derde van het totaal van het garantiefonds zou moeten ophoesten bij een faillissement van de ING zelf. Totaal onmogelijk dus. Ook zijn de Nederlandse banken totaal met elkaar verweven, wat betekent dat een faillissement van de één ervoor zorgt dat de rest ook automatisch omvalt. Toch heeft vrijwel iedereen in Nederland het idee dat z’n spaargeld tot €100.000 wel veilig is, wat er ook gebeurt. Ik hoop dat ik u ervan overtuigd heb dat dit geenszins het geval is. Bezit geeft zorgen, zorg er goed voor!

Sander Noordhof

Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

10 april 2017
OPEC bouwt stilletjes aan nieuwe productiecapaciteit

In maart daalde de olieprijs in een behoorlijk tempo. De prijsval kwam nadat bekend was geworden dat de voorraden in de VS met 8,2 miljoen vaten veel sterker waren gegroeid dat verwacht. Niet alleen de prijs van een vat olie kelderde, maar ook olieaandelen gingen in de aanbieding. Binnen de S&P 500 staat de sector energie dit jaar op een duidelijk verlies.

Een ongeluk komt nooit alleen. Een dag voordat het nieuws over de voorraden naar buiten kwam, sprak de minister van oliezaken van Saoedi Arabië waarschuwende woorden. Khalid al-Falih wees erop dat de huidige overeenkomst van OPEC met non-OPEC landen de schalie-industrie in de VS weer op de been had geholpen. Dat deed de prijzen geen goed. De minister drong aan op een verlening van de overeenkomst om zo het huidige overschot terug te dringen naar meer normale niveaus.

Van overproductie naar tekort

In die week van prijsdalingen en overaanbod sprak ook het Internationaal Energie Agentschap waarschuwende woorden. Door de aanhoudend lage olieprijs zijn investeringen in nieuwe oliewinning op de lange baan geschoven. Bedrijven als Exxon Mobile investeren wel, maar dan in projecten met een korte looptijd die al na drie jaar winstgevend zijn. Als dat zo blijft, dan vreest de IEA dat rond het jaar 2020 de huidige overproductie wel eens kan omslaan in een tekort. Dan kunnen aan het begin van het komende decennium prijzen wel eens sterk gaan stijgen.

Door de langzaam verbeterende economische groei en bijvoorbeeld het herstel van de luchtvaart verwacht het IEA dat de vraag naar olie tot 2022 jaarlijks met 1,2 miljoen vaten per dag gaat stijgen. De verwachte snelle doorbraak zal daar weinig aan kunnen veranderen. Als de oliemaatschappijen hun investeringen niet snel opvoeren, zal de wereld een steeds groter beroep op OPEC moeten doen. De organisatie zal dan zijn productie opvoeren van 32,2 miljoen vaten per dag in 2016 naar 35,8 miljoen vaten in 2022, zo heeft het IEA berekend.

Verschillende OPEC-landen willen productie verhogen (Grafiek via Bloomberg)

OPEC verwacht meer vraag naar olie

De beweringen van het IEA hangen niet in de lucht. De organisatie stelt vast dat OPEC zich nu al aan het voorbereiden is op het herstel in de vraag. Het bouwt aan het verhogen van zijn productiecapaciteit met 1,95 miljoen vaten in 2022 per dag. In 2015 voorspelde het IEA dat de verbetering van de capaciteit niet veel verder zou reiken dan 800.000 vaten per dag.

Vooral landen met een lage kostenbasis sleutelen driftig aan hun productiecapaciteit. De koppositie wordt daarbij ingenomen door Irak. Dat land streeft ernaar om in 2022 ongeveer 5,4 miljoen vaten per dag op te pompen in plaats van het eerdere streefcijfer van 4,6 miljoen vaten. Iran volgt op de voet en wil in 2022 een volume van 4,15 miljoen vaten per dag op de markt zetten.

Het is voor het IEA nog maar de vraag of de verbeterde capaciteit ook onmiddellijk gevolgd wordt door een daadwerkelijke verhoging van de productie. Dan zouden prijzen in 2018 wel eens naar historisch lage niveaus kunnen dalen. Daar lijkt geen enkele producent bij gebaat, maar dat op zich wil weinig zeggen. Dat beseffen ze bij het IEA ook!

Cor Wijtvliet

Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door Beurshalte

Over Beurshalte:

Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden!

Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.

4 april 2017
Evenveel schuld, maar dit keer geen onderpand
Ik kan me nog goed herinneren dat ik begin 2007 naar een Amerikaans nieuwsprogramma zat te kijken, ik weet niet meer precies welke zender het was, waar ik het woord ‘subprime’ voor het eerst hoorde. Er bekroop mij toen een angstig gevoel, ik kon het verder niet plaatsen. Ik was toen werkzaam als portfolio manager bij een middelgrote vermogensbeheerder en ruim een half jaar barstte de financiële crisis in alle hevigheid los.

Nu las ik afgelopen week een artikel waarbij ik datzelfde angstige gevoel kreeg. Dit artikel ging over studieleningen in de VS. In het laatste decennium is er een explosie geweest van krediet aan studenten die zo hun opleiding konden betalen. In 2004 bedroeg de totale waarde hiervan $260 miljard, maar inmiddels zijn deze studieleningen opgelopen tot een grootte van $1,3 biljoen (dit zijn 12 nullen!). Overigens bedroeg de totale waarde van alle subprime leningen op het hoogtepunt ook $1,3 biljoen.

Een belangrijk verschil hierbij is dat bij de subprime leningen het gekochte huis als onderpand diende. Bij deze studieleningen heeft de desbetreffende student geen onderpand afgegeven. Als elke student deze lening na zijn studie keurig terugbetaalt, dan is er natuurlijk niets aan de hand. Maar volgens cijfers van de FED blijft inmiddels 11,2% van deze leningen in gebreke. De verwachting is dat dit percentage verder gaat oplopen. We zullen dit de komende tijd verder gaan volgen.

Vorige week ging de totale staatsschuld van de VS over de $20 biljoen, maar dit bedrag is nog vele malen groter als je toekomstige verplichtingen hierbij optelt. Dan kom je uit op een totaal van $166.000 per belastingbetaler in ‘The Land of the Free’. Hiermee werd de hoogte van het wettelijk afgesproken schuldenplafond overschreden. U kunt zich waarschijnlijk herinneren dat hetzelfde gebeurde in 2011, 2013 én 2015. Telkens was er een langdurig proces van onderhandelingen binnen de Amerikaanse politiek nodig om dit plafond te verhogen.

Dit jaar moet het schuldenplafond wederom verhoogd worden. U kunt zich voorstellen hoe moeilijk deze onderhandelingen zullen zijn met de huidige politieke verhoudingen in de VS (heeft u hier overigens afgelopen week iets over gelezen in de grote media?). Tot er in het Congres een nieuwe deal is over het schuldenplafond worden alle huidige rekeningen betaald uit de pensioenpotten van Amerikaanse ambtenaren. Bizar toch dat het welvarendste land van de wereld pensioenen moet plunderen om ervoor te zorgen dat het licht aanblijft. Een vroegere staatssecretaris van het Amerikaanse ministerie van Financiën vatte de situatie als volgt samen: “How long can the world’s biggest borrower remain the world’s biggest power?”.

Bij ons in Europa hebben we ook een heel scala aan (financiële) problemen. Wanneer we kijken naar de EU en het totaalbedrag aan NLP’s (Non Performing Loans) oftewel leningen die niet (meer) worden terugbetaald, dan praten we voor de EU over 5,4 procent van de uitstaande leningen, hetgeen neerkomt op een bedrag van ongeveer 1.000 miljard EUR. Dit percentage is ongeveer drie keer hoger dan in andere gebieden op de wereld. Als 5,4% gemiddeld al een hoog percentage is van NLP, wat dan te denken van de tien Europese landen waar dit boven de tien procent ligt. Hieronder de top zes van landen waar leningen heel slecht worden terugbetaald, compleet met het bijbehorende percentage.
- Ierland: 15.8%
- Italië: 16.6%
- Portugal: 19.2%
- Slovenië: 19.7%
- Griekenland: 46.6%
- Cyprus: 49%
In Griekenland en Cyprus wordt dus ongeveer de helft van alle leningen niet terugbetaald.

Een derde van de totale onbetaalde schuldenberg komt uit Italië, waar men maar liefst het bedrag van ongeveer €350 miljard aan onbetaalde leningen in de boeken heeft staan. Nu wordt er in de achtergrond driftig gewerkt aan een plan, waarbij uiteindelijk (wederom) de Europese belastingbetaler op een geniepige manier zal opdraaien voor de schulden. Ik zal dit plan op korte termijn verder toelichten.

Helaas wederom een pessimistisch stukje van mij deze week. Ik ben graag positief ingesteld maar de financiële situatie wereldwijd is gewoonweg dramatisch. Al blijft dit natuurlijk een persoonlijke mening. Ik vind het erg belangrijk om onze lezers dit te laten zien, zodat een grote klap niet als volledig onverwacht komt. Grote media doen, net als voorafgaand aan de val van Lehman Brothers, alsof er niets aan de hand is en alles geweldig verloopt. Ik hoop zéér dat ik ongelijk zal krijgen, maar ik ben bang van niet.

Sander Noordhof

Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].
27 maart 2017
Whoever has the gold, makes the rules

De verkiezingen zijn weer achter de rug. Persoonlijk ben ik hier blij mee. Ik was wel klaar met alle gesprekken die ik hierover heb gehad in mijn omgeving. Helaas gingen deze nooit over de inhoud, maar meer over de vorm. Ik vond dat er hoofdzakelijk werd gepraat over de lijsttrekkers: “Ik stem niet op Henk Krol, want die verspreekt zich zo vaak” of “Jesse Klaver heeft van die lieve, betrouwbare ogen”. Verkiezingen lijken elke keer meer een soort tv-programma als The Voice. Ik hoop dat er nu snel een regering gevormd kan worden met daadkracht, al lijkt me dat lastig als GroenLinks met de VVD gaat regeren.

We zullen zien hoe snel verkiezingsbeloften de komende tijd zullen sneuvelen. Verder neem ik aan dat Rutte inmiddels een paar bosjes bloemen naar Istanboel heeft gestuurd, want dat heeft hem natuurlijk enorm geholpen met zijn verkiezingsoverwinning van -8 zetels. De tijd zal leren of er écht wat zal veranderen aan het beleid t.o.v. de afgelopen kabinetten.

Renteverhoging

Afgelopen week verhoogde de Federal Reserve de rente met een kwart procent, geheel conform de verwachtingen. En opnieuw zagen we wat we in het verleden al meerdere malen gezien hebben, namelijk dat de prijzen van edelmetalen flink stegen nadat de renteverhoging wereldkundig werd gemaakt. Laten we hopen dat deze trend zich de komende tijd voortzet.

De renteverhoging van deze week werd ingegeven door betere economische cijfers uit de VS en de oplopende inflatie. Maar dit beleid van renteverhogingen door de Fed kan snel roet in het eten gooien in het verhaal van economische groei, want in een situatie van excessieve schuld heeft een bescheiden ‘verkrapping’ in het monetaire beleid meteen een heel diepgaand negatief effect op de economie. Dit betreft niet alleen de Amerikaanse economie, maar ook de wereldwijde economie. Bedrijven hebben wereldwijd immers geleend in dollars.

Internationaal zal deze renteverhoging dus niet met gejuich ontvangen worden. Een groot gedeelte van de schuld moet regelmatig verlengd worden, al is maar om de rentelasten te financieren. De speelruimte voor een centrale bank om bij een dergelijke stand van zaken de rente te ‘normaliseren’ is uiterst gering. Zodra blijkt dat de Fed en de regering Trump op dit gebied de degens zullen gaan kruisen, moet men rekening houden met een ingreep van president Trump. Hij heeft immers plannen om de belastingen flink te verlagen en veel te investeren in bijvoorbeeld de infrastructuur. Hiervoor zal hij veel moeten gaan lenen, terwijl de VS momenteel al een enorm begrotingstekort hebben. Een hogere rente zal Trump hierbij zeker niet helpen!

Inflatie loopt op

De toenemende zorgen over hogere inflatie zijn begrijpelijk. Toch is het van groot belang om niet tot een overhaast oordeel te komen. De enorme inflatoire verwachtingen als gevolg van de super-stimulering (QE) sinds 2009, met de daaropvolgende laagste economische groei in zeventig jaar, liggen nog vers in het geheugen. We weten allemaal hoe dit afgelopen is. De wereldeconomie verschilt in de praktijk immers niet veel van een supertanker, die maar heel langzaam van koers kan veranderen. Er zijn talloze redenen, zoals een hogere dollar, monetaire verkrapping en mogelijk lagere olieprijzen, om juist aan te nemen dat de prijsinflatie en rente tijdens de tweede helft van 2017 weer zullen dalen. We zullen het de komende maanden gaan zien!

Als laatste wilde ik afsluiten met een quote van een zeer ervaren belegger:

De edele metalen moet men beschouwen als schilderijen van Rembrandt, als wegleggertjes, die soms uit de mode geraken, maar nooit mogen worden verkocht, ongeacht de prijs. “Remember the GOLDEN RULE: whoever has the GOLD, makes the rules.” Wat kennelijk solide is voor de gemiddelde centrale bank, moet ook solide zijn voor de gemiddelde belegger.

Sander Noordhof

Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

20 maart 2017
Column: Consumptie gedreven economische groei

Tijdens de verkiezingscampagne konden politici van links tot rechts weer allemaal mooie dingen beloven om de gunst van de kiezer te winnen, omdat de economie weer ‘groeit’. Dat klinkt natuurlijk heel mooi, maar mogen we ons eigenlijk wel rijk rekenen? Is de economische groei van de afgelopen jaren het resultaat van een hogere productiviteit? Of zijn we door de lage rente meer gaan lenen, waardoor we ons rijker voelen?

Dat zijn zomaar een paar dingen waar we goed over na moeten denken, zeker nu de extreem lage rente de illusie geeft dat alles gratis is. Een hypotheek binnen een week, een zakelijke lening binnen een paar dagen op je bankrekening, een auto op krediet tegen bijna nul procent rente… betalen doen we later wel.

Door een overvloed aan goedkoop geld is bijna alles te regelen. Maar voegt deze schuld gedreven en consumptie gedreven economische groei wel genoeg waarde toe om de economische groei ook op lange termijn in stand te houden? Precies daarover schreef de Bank for International Settlements (BIS) onlangs een zeer interessant artikel.

Schuld gedreven economische groei

De BIS onderzocht de economische groei sinds het uitbreken van de financiële crisis en concludeerde dat de opwaartse trend van de afgelopen jaren wereldwijd in zeer grote mate gedreven werd door een stijgende consumptie van huishoudens. Investeringen en de export leverden slechts een marginale bijdrage aan het ‘herstel’ van de afgelopen jaren.

Consumptie gedreven economische groei (Bron: BIS)

Maar waarom is dat een probleem? Voor de volledige uitleg raad ik u aan het rapport van de BIS te lezen, maar waar het in feite op neerkomt is dat een economische groei die leunt op consumptie geen duurzame groei is.

Men leent geld voor consumptieve doeleinden en doet dat in sommige gevallen tegen de waardestijging van het onderpand (eigen huis). Op korte termijn levert dat meer consumptie en dus meer economische activiteit op, maar door het uitblijven van investeringen neemt de productiviteit die nodig is om de nieuwe schulden af te betalen niet toe. De schuld komt als een boemerang terug!

Nieuwe recessie

Het resultaat is dat de economie al vrij snel weer in een nieuwe recessie terechtkomt, omdat het geld op een gegeven moment is uitgegeven en consumenten weer moeten bezuinigen om leningen terug te betalen. Deze cyclus blijkt versterkt te worden in landen waar men veel kan lenen om een huis te kopen. Precies, daarin lopen wij Nederlanders voorop…

De op consumptie gedreven economische groei van de laatste jaren stelt beleidsmakers voor nieuwe uitdagingen. Ze zouden zich juist nu moeten richten op een beleid dat de groei van onproductieve schulden beperkt en dat investeringen juist stimuleert. Alleen op die manier kan er duurzame groei gerealiseerd worden, zo concludeert de BIS.

Frank Knopers

Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

18 maart 2017