Marketupdate

Tag: frank knopers

  • Column: Hebben centrale banken iets geleerd van de crisis?

    In augustus 2007, inmiddels tien jaar geleden, zei de gouverneur van de Bank of England dat het financiële systeem veel degelijker was geworden, omdat banken hun risicovolle bezittingen door middel van securitisatie gemakkelijk konden herverpakken en doorverkopen aan pensioenfondsen en andere beleggers. Daarmee was het risico van de bankbalans verdwenen.

    Met het bundelen en doorverkopen van hypotheken en andere leningen verdween niet alleen het risico op de bankbalans, ook ontstond er een grote markt van verhandelbare schuldpapieren die volgens de grote kredietbeoordelaars net zo veilig waren als staatsleningen.

    De gouverneur van de Bank of England concludeerde dat het financiële systeem aanzienlijk veiliger was geworden. Letterlijk zei hij daarover het volgende: “Ons systeem is nu niet meer zo kwetsbaar. De groei van securitisatie heeft die kwetsbaarheid aanzienlijk verminderd.”

    Iets meer dan een jaar later werd het tegendeel al bewezen, toen Lehman Brothers het hele financiële systeem in haar val dreigde mee te sleuren. De honderden miljarden aan gebundelde en doorverkochte leningen waren onverkoopbaar geworden, omdat niemand op dat moment kon inschatten hoeveel slechte hypotheken er in deze gebundelde portefeuilles zaten.

    securitisatie

    Risicovrij

    Door het herverpakken van leningen werden de risico’s van de onderliggende Amerikaanse huizenmarkt op een statistisch verantwoorde wijze weggepoetst. De laatste twijfels van beleggingsfondsen werden weggenomen door kredietbeoordelaars die (in ruil voor een zak geld) hun zegen uitspraken en door verzekeraars als AIG die voor een kleine premie het risico van beleggers overnamen.

    Terwijl de Amerikaanse banken, verzekeraars en kredietbeoordelaars een grote financiële ramp aan het voorbereiden waren keken toezichthouders en centrale banken toe. Misschien waren ze er werkelijk van overtuigd dat de markt deze risico’s zelf wel kon beheersen…

    Herhaling van zetten?

    De gouverneur van de Bank of England maakte dus een verkeerde inschatting van de risico’s van het bundelen en doorverkopen van hypotheekportefeuilles. Zijn Amerikaanse collega Ben Bernanke bij de Federal Reserve zag het niet veel beter, want die ontkende vlak voor het hoogtepunt van de Amerikaanse huizenmarkt nog dat er sprake is van een bubbel.

    We zijn nu tien jaar verder en door de kunstmatig lage rente lijkt alles weer normaal. De beurzen staan weer op recordhoogte, terwijl de volatiliteit op de aandelenmarkt alsmaar verder daalt. Daaruit blijkt dat beleggers weer veel vertrouwen hebben en weinig oog hebben voor de risico’s. Ondertussen stijgen de huizenprijzen weer en verstrekken de banken weer volop hypotheken.

    Volgens Janet Yellen, de voorzitter van de Federal Reserve, zal deze generatie waarschijnlijk nooit meer zo’n financiële crisis meemaken als die van 2008. Gelooft u dat nog?

    Frank Knopers

    Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

    Reageren op deze column kan onderaan dit artikel of per email naar [email protected]

  • Column: Hypotheekrenteaftrek is een subsidie voor banken

    De hypotheekrente is een middel om het eigen woningbezit te stimuleren. Door de kopers van een huis een belastingvoordeel te geven zouden meer mensen in staat zijn een eigen huis te kopen. De gedachte achter deze maatregel is dat kopers beter voor hun huis zorgen dan huurders en dat daarmee de kwaliteit van leven in de buurt zou verbeteren en dat de waarde van de huizen daardoor zou stijgen.

    De laatste jaren is deze maatregel echter steeds vaker onderwerp van discussie, vooral in negatieve zin. Door de financiële crisis van 2008 kwamen honderdduizenden huishoudens onder water te staan, omdat de hypotheekschuld veel hoger was dan de waarde van hun huis. Daarnaast waren er allerlei nieuwe en risicovolle hypotheekvormen ontstaan die mensen in staat stelden nog meer te lenen, zoals de aflossingsvrije hypotheek en de beleggingshypotheek.

    Volgens cijfers van de Nederlandsche Bank bestond de hypotheekschuld bij de vier grootste banken eind 2016 voor circa 60% uit gedeeltelijk of volledig aflossingsvrije hypotheken. De totale hypotheekschuld is met €650 miljard, omgerekend 95% van het bbp, zelfs een van de hoogste ter wereld. Dat zijn praktijken die in de meeste landen onbekend of zelfs verboden zijn!

    Hogere schulden

    Door de uitzonderlijk ruime kredietverlening in Nederland hebben we collectief een enorme vastgoedzeepbel opgeblazen. Voor de crisis dachten huizenbezitters vermogend te zijn door de overwaarde op hun huis, maar na de crisis werd pijnlijk duidelijk dat dit een illusie was. Nu de huizenprijzen weer stijgen lijken we dezelfde fouten weer te herhalen, omdat er fundamenteel geen grote hervormingen hebben plaatsgevonden op de woningmarkt.

    De verlaging van het maximale leenbedrag stelt weinig voor, terwijl de toekomstige restschuldproblematiek onder een tapijt wordt geschoven dat Nationale Hypotheekgarantie heet. Dankzij dit garantiefonds verdwijnt het gevaar van een restschulden weliswaar voor het individu, maar niet voor de samenleving als geheel. Hoe solide is dit garantiefonds als het echt mis gaat?

    Hypotheekrenteaftrek afbouwen

    Moeten we deze subsidie op schuld nog langer in stand houden? En wat zijn de gevolgen voor het woningbezit en voor de huizenprijzen als we de hypotheekrenteaftrek afbouwen? Precies die vragen worden beantwoord in een zeer recente studie van Jonathan Gruber, Amalie Jensen en Henrik Kleven. Zij onderzochten de gevolgen van een drastische versobering van de hypotheekrenteaftrek die eind jaren tachtig heeft plaatsgevonden in Denemarken.

    Uit dat onderzoek komen een aantal interessante conclusies naar voren. Zo blijkt dat het afbouwen van de subsidie in Denemarken geen enkel effect had op het eigen woningbezit, enkel op de leeftijd waarop mensen een huis kopen. Die ging vanaf eind jaren tachtig een paar jaar omhoog, maar uiteindelijk wisten evenveel mensen een eigen woning te bemachtigen. Het positieve effect van het versoberen van de hypotheekrenteaftrek in Denemarken is dat huishoudens zich daarna minder diep in de schulden staken. Doordat er minder geleend kon worden voor een huis ging men wel iets kleiner wonen.

    De onderzoekers concluderen dat er weinig redenen te bedenken zijn om een vorm van hypotheekrenteaftrek in stand te houden. De maatregel die wordt aangeprezen als een extraatje voor de huizenbezitter zorgt er in de praktijk niet voor dat meer mensen een eigen huis kunnen veroorloven. Wel zorgt deze subsidie ervoor dat huishoudens zich dieper in de schulden steken en dat overheden meer geld kwijt zijn aan deze subsidie. De hypotheekrenteaftrek is dus vooral een subsidie voor de banken…

    Frank Knopers

    Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

    Reageren op deze column kan onderaan dit artikel of per email naar [email protected]

    home-ownership-rate

    Eigen woningbezit in Denemarken bleef vrijwel gelijk na afbouw

    age-profile-homeowners

    Deens huishoudens kopen later een eigen huis, maar niet minder vaak

    effect-homesize

    Huishoudens in Denemarken gingen wel iets kleiner wonen

    effect-interest-expense

    Lagere hypotheekschulden zorgen voor lagere rentelasten

  • Hoge huizenprijzen: voorbode nieuwe crisis?

    radio1Vanmorgen was ik te gast bij het programma Nieuwsshow van Radio 1 om te praten over de stand van zaken op de Nederlandse huizenmarkt. Banken verstrekken weer volop hypotheken en door de kunstmatig lage rente steken we ons nog dieper in de schulden.

    Hoe groot is dit probleem en welke maatregelen kunnen we in overweging nemen om de woningmarkt te stabiliseren? En kunnen we iets leren van het Duitse voorbeeld, waar banken veel terughoudender zijn met het verstrekken van hypotheken?

    Klik hier om het interview terug te luisteren. Werkt de link niet? Klik dan hier.

  • Column: Leen je rijk!

    Als kind was ik altijd al vrij spaarzaam. Ik legde iedere maand zoveel mogelijk van mijn zakgeld opzij, zodat ik kon sparen voor een nieuwe trein of spaceshuttle van LEGO. Toen ik ouder werd begon ik met een bijbaantje en spaarde ik voor een andere hobby, namelijk computers.

    Het idee dat je eerst moet sparen voordat je iets kon kopen beschouwde ik als iets vanzelfsprekends, totdat ik begon met studeren en opeens bijna gratis geld kon lenen van de IB-Groep (later DUO genoemd). Dat werd zelfs zo aantrekkelijk gemaakt dat het loonde om maximale studiefinanciering op te nemen en dat geld vervolgens op een spaarrekening te parkeren tegen een hogere rente. Dat veel studenten niet van die mogelijkheid gebruik maken en het geld besteden aan allerlei andere dingen is een tweede, maar het leerde mij wel dat het heel aantrekkelijk kan zijn om te lenen in plaats van te sparen.

    Lenen loont meer dan sparen

    Zo ging ik eind 2015 naar de bank om een hypotheek aan te vragen voor de aankoop van een appartement. Dat was in de tijd dat je nog rustig verschillende appartementen kon bekijken en je zelfs in een stad als Haarlem vaak nog ruimte had om beneden de vraagprijs te bieden. Ik kocht een appartement onder de vraagprijs en door de lage rente waren mijn maandlasten amper hoger dan in de (veel kleinere) studio die ik eerst huurde. De bank hoefde alleen maar een loonstrookje te zien en de rest was zo geregeld.

    Door de extreem lage rente zijn er veel meer mensen zoals ik op zoek gegaan naar een koopwoning, met als gevolg dat de huizenprijzen in de grote steden weer de pan uit rijzen. Iedereen steekt zich weer vol in de schulden, omdat kopen op maandbasis nog steeds goedkoper is dan huren of omdat de verwachting is dat de economie zal blijven groeien en huizenprijzen daarom zullen blijven stijgen.

    Door de gekte op de huizenmarkt heb ik in anderhalf jaar tijd waarschijnlijk net zoveel vermogen aan overwaarde opgebouwd als dat ik in de afgelopen tien jaar bij elkaar heb gespaard door hard te werken en relatief zuinig te leven! Waarom zou je nog sparen als je rijk kunt worden door te lenen en een huis te kopen?

    Huizenmarkt als bron voor nieuwe crisis?

    Voor mij als individu is het natuurlijk erg prettig dat de waarde van mijn huis stijgt, maar voor de samenleving als geheel is deze ontwikkeling op de huizenmarkt juist ongezond. Door de stijgende huizenprijzen kunnen we de risico’s van lenen namelijk niet meer goed inschatten.

    Banken zien geen risico’s meer, omdat het onderpand van een hypotheek bij stijgende huizenprijzen vanzelf groter wordt dan de hypotheekschuld. Ook makelaars en notarissen zijn enthousiast, want meer transacties en hogere huizenprijzen betekent dat er weer een goede boterham verdiend kan worden. De makelaarskantoren schieten weer als paddenstoelen uit de grond. En dan hebben we natuurlijk de bouwsector, die het orderboek weer kan vullen met nieuwe vastgoedprojecten en renovaties aan bestaande woningen. Door de overwaarde komen huizenbezitters in de verleiding om een nieuwe badkamer, keuken of uitbouw te financieren, want ‘het huis is toch meer waard geworden’.

    Zoals je ziet handelt iedereen in deze keten volledig rationeel vanuit zijn eigenbelang, dat is logisch en dat is ook wat je in een kapitalistisch economisch model van iedereen mag verwachten. Maar voor de samenleving als geheel is het uitermate onwenselijk, want de kans op een herhaling van de huizenmarktcrash van 2009 neemt op deze manier alleen maar verder toe.

    Tijd voor nieuw beleid!

    Wat kunnen we daar dan samen aan doen? Laten we wat mij betreft beginnen met het versneld afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, want dat is simpelweg een subsidie die de huizenprijzen alleen maar verder opdrijft. Om huishoudens niet in de problemen te brengen zou je de subsidie ook in stand kunnen houden, maar deze juist gebruiken om het versneld aflossen te stimuleren.

    Ook zouden we een voorbeeld kunnen nemen aan Duitsland, waar je eerst een deel moet sparen voordat je een huis kunt kopen. Tegenstanders zeggen dat dat onhaalbaar is met de hoge huizenprijzen in ons land, maar dat is een omkering van oorzaak en gevolg. Juist omdat de Duitsers minder geld mogen lenen voor een huis zijn de prijzen daar veel lager dan in Nederland.

    Het wordt tijd dat de politiek (wanneer komt er eindelijk een kabinet??) hier eens goed over nadenkt en een visie gaat uitdragen die de woningmarkt weer gezond kan maken. Nu rekenen we ons rijk, terwijl we ons in werkelijkheid alleen maar dieper in de schulden gestoken hebben…

    Frank Knopers

    Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

  • Column: Geldcreatie

    Column: Geldcreatie

    Afgelopen zondag was ik aanwezig bij het symposium van Burgerinitiatief Ons Geld. Het was een stralende zondagochtend en het beloofde ook nog eens een zeer warme dag te worden. Ik verwachtte daarom ook niet meer dan enkele tientallen mensen tegen te komen, want wie gaat er nou op zo’n prachtige zondagochtend in een theater zitten luisteren naar iets ingewikkelds als het hervormen van ons geldsysteem?

    Helemaal verkeerd gedacht, want de zaal bleek grotendeels uitverkocht te zijn. Een paar honderd man! Het lijkt er dus op dat het onderwerp van geldcreatie echt begint te leven bij een grotere groep mensen, een goede ontwikkeling. Geld is tenslotte iets van ons allemaal, iets waarvan we verwachten dat het er altijd is en waar we bijna blind op moeten kunnen vertrouwen. Dan werkt ons geld tenslotte het best.

    Het feit dat zoveel mensen kwamen opdagen is aan de ene kant een goed teken (bewustwording), maar aan de andere kant ook weer niet. Zou ons geldsysteem helemaal perfect werken, dan zouden we er immers helemaal niet meer bij stilstaan. Dan hadden we op die betreffende zondagochtend tijd besteed aan familie, vrienden, hobby’s en dergelijke.

    Ons Geld

    Het symposium begon met een verhaal van Luuk de Waal Malefijt, de oprichter van Stichting Ons Geld. Ook hij raakte gegrepen door de financiële crisis en begon zich te verdiepen in de werking van ons geldsysteem. In de uithoeken van het internet vond hij documentaires en video’s over de geschiedenis van geld, de werking van ‘fractional reserve banking’ en de geleidelijke evolutie van geld op basis van goud en zilver naar geld dat op vertrouwen gebaseerd is.

    Een feest van herkenning, want dat is ongeveer dezelfde weg die ik aflegde met het bestuderen van het geldsysteem. Dezelfde fascinatie voor dit onderwerp verklaart waarom ik nu deze column aan het schrijven ben.

    Luuk de Waal Malefijt wilde deze kennis niet voor zichzelf houden en richtte in 2012 een stichting op om het onderwerp van geldcreatie bij een groter publiek onder de aandacht te brengen. En met succes, want in 2016 kwam er zelfs een debat over geldcreatie in de Tweede Kamer!

    Hoe nu verder?

    Allemaal leuk en aardig natuurlijk, maar de grote vraag is nu hoe we het geldsysteem dat we hebben verder kunnen perfectioneren. Volgens Burgerinitiatief Ons Geld ligt die oplossing in een nieuw soort geld, die als een virtuele munt in omloop moet worden gebracht. Schuldenvrij geld, dat permanent circuleert en dat ook buiten commerciële banken om tussen individuen en bedrijven verhandeld kan worden. Dat nieuwe geld moet door een nieuwe onafhankelijke monetaire autoriteit in omloop worden gebracht, waarmee de geldscheppende functie van banken komt te vervallen en geld weer een publieke zaak wordt.

    Het alternatief dat door Burgerinitiatief Ons Geld wordt aangedragen is interessant, maar ik heb er zo mijn vraagtekens bij of ons geldsysteem daar beter door zal werken. Het voorstel van Ons Geld geeft veel meer macht aan de overheid om te bepalen hoeveel geld er in omloop moet zijn, terwijl de ervaring ons leert dat we de overheid geen toegang moeten verlenen tot de geldpers!

    Euro is zo slecht nog niet

    Misschien zijn we ons er niet voldoende van bewust, maar naar mijn idee hebben we in Europa het doel van een onafhankelijke monetaire autoriteit al gerealiseerd. De euro is namelijk de allereerste valuta ter wereld die is losgekoppeld van de natiestaat én van goud. Waarom is dat belangrijk? Omdat het verleden heeft uitgewezen dat de meeste geldsystemen uit elkaar vielen door misbruik van de geldpers of door een gebrek aan goud tegen de afgesproken vaste wisselkoers..

    De euro is om verschillende redenen een zeer degelijke valuta. Niet alleen omdat zoveel mensen hem dagelijks gebruiken, maar ook omdat het geld precies doet wat je ervan mag verwachten. En mocht het vertrouwen in de euro onder druk komen te staan, dan is het goed om je als burger te realiseren dat alle bankbiljetten in je portemonnee indirect ondersteund worden door de goudvoorraden van de lidstaten. Een gouden fundament, daarvoor hoef je alleen maar op de balans van de ECB te kijken…

    balans-ecb

    Alle eurobiljetten in omloop worden indirect gedekt door goud (Bron: ECB)

    Ander geldsysteem?

    Natuurlijk zijn er problemen in de Eurozone. Hoge staatsschulden in een aantal zuidelijke landen, de exorbitante private schuldenberg in sommige andere landen, de honderden miljarden aan slechte leningen op de Europese bankbalansen en het zogeheten “too big to fail” probleem, waardoor onrendabele banken overeind gehouden worden.

    Veel uitdagingen dus, maar ik heb er nog steeds vertrouwen in dat we deze één voor een kunnen aanpakken binnen een geldsysteem wat in de basis goed werkt. Staatsobligaties en bankobligaties moeten weer risicodragend kapitaal worden en de garanties voor spaartegoeden moeten geleidelijk afgebouwd worden. Ook moet er denk ik een infrastructuur gebouwd worden om het betalingsverkeer sneller en minder kwetsbaar te maken voor het wegvallen van een grote bank. Het lijkt erop alsof de ECB daar al volop mee bezig is.

    Natuurlijk kost dat allemaal veel tijd en geld, maar dat is op zichzelf denk ik geen reden om ons hele geldsysteem overhoop te gooien en in te ruilen voor iets dat nog niet in detail is uitgewerkt en waar ongetwijfeld ook veel nadelen aan kleven. Ik denk dat het verstandiger is om binnen het huidige systeem aan verbeteringen te werken, waardoor de euro een nog betere munt wordt.

    Geld moet rollen

    Mijn visie ten aanzien van geld is misschien wel te vatten met de uitspraak “geld moet rollen”. Geld is het beste in haar functie als betaalmiddel en rekenmiddel en ik gebruik het daarom ook alleen als zodanig.

    Het feit dat de spaarrente zo laag is komt natuurlijk ook doordat de meeste mensen nog steeds hun spaargeld op de bankrekening laten staan. Daardoor is er veel meer aanbod van geld dan dat er vraag naar is, waardoor de rente (de prijs van geld) daalt.

    Ik geef Mario Draghi dan ook volledig gelijk toen hij eerder dit jaar zei dat spaarders alternatieven hebben en verder moeten kijken dan alleen hun spaarrekening. Is het niet toevallig dat fysiek goud tegelijk met de introductie van de euro in alle eurolanden werd vrijgesteld van btw om het bezit van goud te bevorderen? Dat is stof om over na te denken.

    Frank Knopers

    Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

  • Column: Risicovrij bestaat niet meer

    Voor het uitbreken van de crisis in 2008 was er in de Westerse wereld een zeer groot vertrouwen in financiële instellingen. Spaargeld en staatsobligaties hadden het imago van absolute zekerheid, daar kon helemaal niets mee gebeuren. Economische theorieën werden gebouwd rondom de aanname van volledige zekerheid, een voorwaarde die in 2008 volledig onderuit werd gehaald met de val van Lehman Brothers en alles wat erop volgde.

    Ruim acht jaar na de crisis hebben we geleerd dat banken werkelijk kunnen omvallen en dat vermogende spaarders niet meer onder alle omstandigheden op steun van de belastingbetaler hoeven te rekenen. Heb je meer dan €100.000 spaargeld, dan wordt je geacht zelf onderzoek te doen en je vermogen te spreiden over verschillende banken of beleggingen.

    Zelfs Jean Claude Juncker, voormalig topman van de ECB, zei in 2012 dat er niet meer zoiets bestaat als een risicovrij rendement. Woorden die begin vorig jaar door de Europese Bankenautoriteit (EBA) en de Bank for International Settlements (BIS) nog eens bevestigd werden.

    Risico van obligaties

    Heeft u veel spaargeld, dan is het dus verstandig om de risico’s zoveel mogelijk af te dekken. Dat betekent niet alleen dat u het beste onder de grens van €100.000 spaargeld per bank kunt blijven, maar dat u ook voorzichtig moet zijn met bepaalde achtergestelde obligaties en deposito’s van uw bank.

    Dit soort beleggingsproducten bieden weliswaar een hogere rente, maar daar staat tegenover dat uw geld dan niet altijd gedekt is in het geval de bank gered moet worden. Daar weten ze in Spanje sinds kort ook alles van, want bij de overname/redding van Banco Popolar werd er in één keer een streep gezet door een bepaald type achtergestelde lening van de bank. Spaarders die het onderste uit de kan wilden kregen de deksel op de neus!

    Heeft u ook een achtergestelde obligatielening of deposito bij uw bank, dan is dus ten zeerste aan te bevelen de voorwaarden nog eens door te nemen. Zo voorkomt u dat u straks met een waardeloos papiertje bij de bank staat, net als de klanten van de V&D die na het faillissement van de warenhuisketen opeens hun waardebonnen niet meer konden inleveren…

    Frank Knopers

    Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

  • Column: Heksenjacht op Trump

    Column: Heksenjacht op Trump

    Poetin grapte afgelopen week dat hij erg teleurgesteld was in zijn minister van Buitenlandse Zaken. Hij kon zich niets herinneren van geheime informatie die hij volgens verschillende Amerikaanse media had gekregen tijdens zijn gesprek met Trump. Toch blijven de Amerikaanse mainstream media de suggestie wekken dat er nauwe banden zijn tussen president Trump en het Kremlin. Waar al die hysterie in de Amerikaanse mainstream media op gebaseerd is, dat blijft voor de kritische toeschouwer een groot vraagteken.

    Hij was niet de enige, want ook andere personen die bij deze ontmoeting aanwezig waren konden zich daar niets van herinneren. Toch blijven de Amerikaanse mainstream media de suggestie wekken dat er nauwe banden zijn tussen president Trump en het Kremlin. Waar al die hysterie in de Amerikaanse mainstream media op gebaseerd is, dat blijft voor de kritische toeschouwer een groot vraagteken.

    In plaats van inhoudelijk verslag te doen van de ontmoeting tussen Lavrov en Trump heeft een krant als de Washington Post meer aandacht voor de vraag of die Russische fotograaf niet toevallig een spion is die stiekem een zendertje in het Witte Huis geplaatst heeft. Er moest toch iets zijn om Trump te kunnen beschuldigen van banden met Rusland? Misschien kunnen de Amerikaanse media een nieuw feitenvrij verhaal verzinnen, op basis van anonieme bronnen en vage bewijzen die niemand kan controleren.

    Het was grappig geweest als het niet zo ernstig was. Met de kracht van herhaling creëren de gelijkgeschakelde Amerikaanse media hun eigen werkelijkheid, waarin president Trump de grote boeman is en Rusland ter verantwoording wordt geroepen voor alles wat verkeerd gaat. Feiten doen er kennelijk niet meer toe, want die passen niet bij het beeld dat de media proberen te schetsten.

    Een voorbeeld daarvan is het nieuws dat afgelopen week naar buiten kwam over Seth Rich, de campagnemedewerker van de Democraten die vorig jaar onder verdachte omstandigheden vermoord werd. Uit het onderzoek naar deze moord kwamen sterke aanwijzingen naar voren dat hij de vertrouwelijke e-mails van Hillary Clinton had doorgestuurd naar Wikileaks. Dat terwijl Clinton ‘Russische hackers’ de schuld gaf van het lekken van haar emails. Heeft u daar iets over gehoord in de media?

    Frank Knopers

    Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

  • Column: Prijsstabiliteit boven alles

    Deze week was Mario Draghi in de Tweede Kamer om uitleg te geven over het monetaire beleid van de ECB. Niet geheel onverwachts kreeg hij vooral vragen over het stimuleringsprogramma van €60 miljard per maand. De conclusie van het verhaal was dat de ECB haar stimuleringsbeleid zal voortzetten, omdat het allemaal binnen de kaders van het mandaat van prijsstabiliteit blijft.

    Onder het mom van prijsstabiliteit heeft de centrale bank inmiddels voor €1.700 miljard aan staatsobligaties en bedrijfsobligaties opgekocht. Daarmee is de rente naar een historisch laag niveau gedaald, met als gevolg dan iedereen weer kan lenen alsof er niets aan de hand is. In Nederland zitten we met een huizenbubbel, terwijl de zuidelijke landen van de Eurozone achterover kunnen leunen en de noodzakelijke bezuinigingen voor zich uit kunnen schuiven.

    Prijsstabiliteit

    Wat de ECB op dit moment doet is misschien niet in strijd met het mandaat van prijsstabiliteit, maar wel met de gedachte waarmee de centrale bank ooit werd opgericht. Duisenberg zei in 2005 dat geld boven alles een sociaal contract is, waar alle gebruikers van de munt op moeten kunnen vertrouwen. Met de lancering van de euro was de eerste valuta geboren die geheel onafhankelijk opereerde van de politiek.

    Dat gaf spaarders vertrouwen, omdat die niet meer bang hoefden te zijn voor devaluaties. Ook gaf het bedrijven en investeerders vertrouwen, omdat die niet langer hoefden te vrezen voor grote schommelingen in de wisselkoersen.

    ECB moet terug naar haar fundament

    Het leek allemaal zo mooi, maar vandaag de dag moeten we helaas concluderen dat ook de ECB onderhevig is aan politieke druk. Tijdens de Europese schuldencrisis werden de fundamenten van de euro ondermijnd om een acute politieke crisis te voorkomen.

    Nog niet zo lang geleden werd een nieuw dieptepunt bereikt, toen de ECB bekend maakte dat ze er alles aan zou doen om banken te helpen die door de uitslag van de Franse verkiezingen in de problemen zouden komen. Een centrale bank die iedereen te hulp schiet… dat kan alleen maar van kwaad naar erger!

    Draghi zei in de hoorzitting van deze week dat het niet zijn taak is om een held te zijn. Hij zou pas echt een held zijn als hij de onafhankelijkheid van de centrale bank zou respecteren door het opkoopprogramma snel af te bouwen!

    Frank Knopers

    Wilt u reageren? Mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

  • Column: Raakt de olie wel op?

    Op school hebben we altijd geleerd dat olie ooit ontstaan is uit de ontbinding van plantenresten en prehistorische zeedieren, vandaar de naam fossiele brandstof.

    Gekoppeld aan deze theorie is de theorie dat de olie binnen afzienbare tijd opraakt (peak oil) en dat we daarom versneld moeten overschakelen naar alternatieve en duurzame energiebronnen. Doen we dat niet, dan gaat de wereld aan onbetaalbare olie of aan klimaatverandering ten onder.

    Maar loopt het allemaal echt zo’n vaart? En zijn onze veronderstellingen ten aanzien van de herkomst van olie wel correct? Ik heb mij onlangs eens verdiept in een radicaal andere theorie, die stelt dat olie bij hoge temperaturen ontstaat in de kern van de aarde.

    Volgens deze theorie is er binnenin de aarde een gigantische hoeveelheid koolstof aanwezig, die door de hoge temperatuur verandert in olie en vervolgens door de scheurtjes in de aardlagen zijn weg naar boven vindt. De olie komt tot vlak boven het aardoppervlak, waar het zich ophoopt en een olieveld vormt. Dat verklaart misschien ook wel waarom olie meters omhoog gespoten wordt bij het aanboren van een nieuw veld.

    oil-gusher

    De vondst van een olieveld in 1910

    Abiotische olie

    De theorie van deze zogeheten abiotische olie werd in de jaren vijftig nieuw leven ingeblazen door de Russische geoloog Nikolai Alexandrovitch Kudryavtskev en de Oekraïense professor Emmanuïl Bogdanovych Chekaliuk. Zij documenteerden de theorie die door een minderheid van de Russische en Oekraïense geologen nog steeds onderschreven wordt.

    Onderzoekers hebben de omstandigheden in het binnenste van de aarde proberen na te bootsen, waaruit naar voren kwam dat er inderdaad olie kan ontstaan bij de hoge druk en hoge temperatuur die op 10 kilometer diepte te vinden zijn. Hieronder een Duitse documentaire met meer uitleg. Helaas is er geen ondertiteling voor beschikbaar, maar de video is over het algemeen goed te volgen.

    Raakt de olie echt op?

    Op het internet zijn verschillende bronnen en video’s te vinden waarin deze alternatieve theorie over olie verder wordt uitgelegd. Ik kan u ten zeerste aanraden om hier eens wat over te lezen of te bekijken, want de implicaties van deze theorie zouden wel eens enorm kunnen zijn.

    Er zijn al aanwijzingen te vinden die deze theorie van abiotische olie bevestigen, want in oude olievelden die al lang geleden als uitgeput werden beschouwd is vele jaren later opnieuw olie gevonden. Zou dat olie zijn die vanuit het binnenste van de aarde weer naar boven komt en in de lege reservoirs stroomt?

    Peak oil?

    Wereldwijd wordt nog steeds aangenomen dat olie een fossiele brandstof is die over een aantal generaties niet meer zo ruim voorhanden is als nu. Juist in dat kader is het interessant om te luisteren naar de woorden van de directeur van Saudi Aramco, het grootste oliebedrijf van Saoedi-Arabië.

    Hij zei deze week nog het volgende over ‘peak oil’ en de voorspelling dat de vraag naar olie door de komst van alternatieve energiebronnen ook een piek zal bereiken:

    De wereldeconomie zal in 2050 volgens schattingen in omvang verdubbeld zijn, dus de vraag naar olie zal dan ook groter zijn. Het idee van de vraag naar olie dicht bij een maximum ligt is minstens zo misleidend als de inmiddels ontkrachtte theorieën over ‘peak oil’.

    Wat denkt u? Raakt de olie echt op of is het een energiebron die voortdurend wordt aangemaakt in het binnenste van de aarde? En wat zouden implicaties hiervan kunnen zijn ten aanzien van geopolitiek, de economie en ons milieu? Kortom, voer om over na te denken!

    Frank Knopers

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

  • Column: Pensioenen, een tikkende tijdbom?

    Column: Pensioenen, een tikkende tijdbom?

    Ik zou wat kunnen schrijven over de grootste stijging van de huizenprijzen in jaren of over de impact van de Franse verkiezingen, maar in deze column wil ik graag uw aandacht vestigen op een ander onderwerp waar nog niet zoveel over geschreven is. En dan heb ik het over het Amerikaanse pensioenstelsel, dat in potentie een tikkende tijdbom is.

    Een bekend probleem van de pensioenfondsen in de Verenigde Staten is dat ze te maken hebben met zogeheten ‘unfunded liabilities’. Dat zijn toekomstige verplichtingen die de pensioenfondsen hebben aan hun deelnemers, maar waar ze geen geld voor opzij hebben gezet.

    ‘Unfunded liabilities’

    In 2007 hadden de pensioenfondsen voor ambtenaren van verschillende Amerikaanse steden en staten gezamenlijk een tekort van $292 miljard, maar door de financiële crisis is dat tekort inmiddels opgelopen tot $1,9 biljoen.

    Het bedrag aan zogeheten ‘unfunded liabilities’ is nu zo groot dat kredietbeoordelaars overwegen de kredietwaardigheid van bepaalde Amerikaanse steden en staten te verlagen, omdat de vrees bestaat dat zij in de toekomst moeten bijspringen om de pensioenpotten bij te vullen.

    Amerikaanse staten en steden die nu al moeite hebben om de begroting rond te krijgen zullen daardoor nog verder in de problemen komen, waardoor faillissementen niet uitgesloten zijn. Obligaties die door Amerikaanse staten worden uitgegeven – de zogeheten ‘municipal bonds’ – zijn dan opeens een zeer risicovolle belegging!

    Lager rendement

    Door de extreem lage rente komen pensioenfondsen voor een lastig dilemma te staan. Om toch het gewenste rendement te halen kunnen ze de pensioeninleg verhogen of een groter deel van de beleggingsportefeuille in meer risicovolle beleggingen stoppen.

    Konden de pensioenfondsen voor ambtenaren in de Verenigde Staten in 1952 nog voldoende rendement halen met uitsluitend obligaties in hun portefeuille, door de extreem lage rente is het aandeel in obligaties vandaag de dag minder dan 30%. De rest beleggen de pensioenfondsen in aandelen, vastgoed en in meer risicovolle private equity fondsen, in een poging het vereiste rendement toch te halen.

    In Nederland kunnen pensioenfondsen hun toekomstige verplichtingen berekenen aan de hand van de rekenrente, maar dat werkt in de Verenigde Staten net even anders. Pensioenfondsen van bedrijven moeten strenge regels volgen en zijn daarom verplicht de inleg te verhogen als de rendementen achterblijven. Maar dat geldt niet voor de pensioenfondsen van ambtenaren, want die mogen uitgaan van veel hogere historische rendementen.

    Tekort van $6 biljoen

    Zouden de pensioenfondsen voor ambtenaren hun rendement op dezelfde manier berekenen als de pensioenfondsen van bedrijven, dan zou het gat van ‘unfunded liabilities’ in één klap verdrievoudigen tot meer dan $6 biljoen. Nogmaals, dat zijn uitkeringen waar Amerikaanse werknemers wel op rekenen, maar die er helemaal niet zijn.

    Het is de vraag wie deze rekening uiteindelijk gepresenteerd krijgt. Kunnen plaatselijke overheden die extra lasten wel op zich nemen? Of zal de Federal Reserve dan moeten ingrijpen om een nieuwe crisis te voorkomen?

    Frank Knopers

    Bron: Bloomberg, Pension Crisis Too Big for Markets to Ignore

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

  • Column: Consumptie gedreven economische groei

    Tijdens de verkiezingscampagne konden politici van links tot rechts weer allemaal mooie dingen beloven om de gunst van de kiezer te winnen, omdat de economie weer ‘groeit’. Dat klinkt natuurlijk heel mooi, maar mogen we ons eigenlijk wel rijk rekenen? Is de economische groei van de afgelopen jaren het resultaat van een hogere productiviteit? Of zijn we door de lage rente meer gaan lenen, waardoor we ons rijker voelen?

    Dat zijn zomaar een paar dingen waar we goed over na moeten denken, zeker nu de extreem lage rente de illusie geeft dat alles gratis is. Een hypotheek binnen een week, een zakelijke lening binnen een paar dagen op je bankrekening, een auto op krediet tegen bijna nul procent rente… betalen doen we later wel.

    Door een overvloed aan goedkoop geld is bijna alles te regelen. Maar voegt deze schuld gedreven en consumptie gedreven economische groei wel genoeg waarde toe om de economische groei ook op lange termijn in stand te houden? Precies daarover schreef de Bank for International Settlements (BIS) onlangs een zeer interessant artikel.

    Schuld gedreven economische groei

    De BIS onderzocht de economische groei sinds het uitbreken van de financiële crisis en concludeerde dat de opwaartse trend van de afgelopen jaren wereldwijd in zeer grote mate gedreven werd door een stijgende consumptie van huishoudens. Investeringen en de export leverden slechts een marginale bijdrage aan het ‘herstel’ van de afgelopen jaren.

    consumption-growth-bis

    Consumptie gedreven economische groei (Bron: BIS)

    Maar waarom is dat een probleem? Voor de volledige uitleg raad ik u aan het rapport van de BIS te lezen, maar waar het in feite op neerkomt is dat een economische groei die leunt op consumptie geen duurzame groei is.

    Men leent geld voor consumptieve doeleinden en doet dat in sommige gevallen tegen de waardestijging van het onderpand (eigen huis). Op korte termijn levert dat meer consumptie en dus meer economische activiteit op, maar door het uitblijven van investeringen neemt de productiviteit die nodig is om de nieuwe schulden af te betalen niet toe. De schuld komt als een boemerang terug!

    Nieuwe recessie

    Het resultaat is dat de economie al vrij snel weer in een nieuwe recessie terechtkomt, omdat het geld op een gegeven moment is uitgegeven en consumenten weer moeten bezuinigen om leningen terug te betalen. Deze cyclus blijkt versterkt te worden in landen waar men veel kan lenen om een huis te kopen. Precies, daarin lopen wij Nederlanders voorop…

    De op consumptie gedreven economische groei van de laatste jaren stelt beleidsmakers voor nieuwe uitdagingen. Ze zouden zich juist nu moeten richten op een beleid dat de groei van onproductieve schulden beperkt en dat investeringen juist stimuleert. Alleen op die manier kan er duurzame groei gerealiseerd worden, zo concludeert de BIS.

    Frank Knopers

    Reageren? Stuur een mail naar [email protected]

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].