Paul Buitink van DeBitcoin sprak recent met oud DNB-directeur en hoogleraar monetaire economie Lex Hoogduin over geld en bitcoins. Volgens Hoogduin Lex zullen de crypto-currencies de komende vijf jaar nog geen bedreiging vormen voor het systeem van centrale banken. Wel is hij van mening dat de techniek achter de virtuele munt een grote vlucht gaat nemen.
Al met al een interessant interview dat we onze lezers niet willen onthouden!
(Foto bij artikel van ANP)
Paul Buitink (DeBitcoin) sprak met monetair econoom Edin Mujagic over geld, inflatie, centrale banken en tal van andere aanverwante onderwerpen. Volgens Mujagic hollen centrale banken de waarde van ons geld uit, omdat er in de periode voor de komst van centrale banken vrijwel geen geldontwaarding was. Hoewel centrale banken zeggen prijsstabiliteit na te streven staan ze een inflatie van 2% per jaar toe, waardoor het geld over de langere termijn toch aanzienlijk aan waarde verliest.
In de volgende video van de Bank of England wordt uitgelegd waarom het handig is om één soort universeel geld te hebben boven verschillende onderlinge claimbewijzen. Een interessante en leerzame video, gefilmd in de goudkluis van de Bank of England.
De hoofdredacteur van Marketupdate werd deze week geïnterviewd door Paul Buitink van deBitcoin.org. In dit gesprek geeft Frank zijn mening over goud, geld en bitcoin. Hoe verhouden deze drie zich tot elkaar als betaalmiddel en als spaarmiddel? En in hoeverre kan Bitcoin functioneren als een alternatief voor geld? Het gesprek duurt ongeveer een half uur en is op Youtube te beluisteren.
Is geld de bron van al het kwaad? Of is het toch een van de beste uitvindingen van onze beschaving? Mike Maloney bespreekt het boek Atlas Shrugged van filosofe Ayn Rand. Een interessante video!
Mike Maloney over Ayn Rand
Maarten Verheyen twitterde vorige week het volgende…
Niemand wil een valuta die op een week de helft in koopkracht kan verliezen. En wat met een valuta die op een jaar de koopkracht x 100 doet?
— Maarten Verheyen (@maartenverheyen) February 10, 2014
Ik heb het vermoeden dat Verheyen in het ‘goud is geld’ kamp zit en dat hij met deze tweet refereert naar goud als geld dat in koopkracht toeneemt. Misschien heb ik dat verkeerd begrepen, maar dat is voor de strekking van dit artikel minder belangrijk. Feit is dat steeds meer mensen de mening toebedeeld zijn dat goud geld is of dat het beter is als goud weer geld wordt.
Een terugkeer naar goud als geld klinkt misschien fantastisch, omdat u dan kunt je ieder jaar meer kunt kopen met je spaargeld. Een terugkeer naar de klassieke goudstandaard beschermt de koopkracht van de spaarder, de koopkracht van de vermogende mensen die zich het goud kunnen veroorloven.
Marketupdate duikt in het video archief en zal de komende weken verschillende oude beeldfragmenten publiceren. We trappen af met André van Duin, die naar de bank gaat om zijn tientje op te halen. Hilariteit gegarandeerd!
De permanente relatie tussen geld en goud als waardevol metaal heeft altijd zeer gevoelig gelegen. De pogingen om de koppeling tussen beide te verbreken waren altijd zeer dubieus. Denk bijvoorbeeld aan John Law (1671), Nixon (1971) en meer recent Wim Duisenberg (acceptatiespeech over de euro uit 2002).
“De euro vertegenwoordigt, waarschijnlijk meer dan elke andere valuta, het onderlinge vertrouwen in het hart van onze gemeenschap. Het is de eerste valuta die niet alleen haar koppeling aan goud verbroken heeft, maar ook haar koppeling aan de natiestaat. De euro wordt niet gedekt door de duurzaamheid van het metaal of door de autoriteit van de staat. Precies datgene wat Sir Thomas More vijfhonderd jaar geleden zei over goud – dat het gemaakt is voor mensen en dat het door hen gewaardeerd wordt – sluit goed aan op de euro.”
De ontkoppeling van goud en geld was altijd halfslachtig en van relatief korte duur. Het was altijd een kwestie van afwaarderen, wat het gevolg was van monetaire expansie. Maar dit keer is het de situatie waarschijnlijk anders.
Het oude Europese continent en China voeren op dit moment een strategie ten aanzien van goud. Beide machtsblokken willen een einde maken aan monetair goud, goud dat gekoppeld is aan geld. Want goud is geen geld, maar een tastbaar en waardevol metaal. Het Euroland, het Midden-Oosten en het Verre Oosten willen geen aan geld gekoppelde goudstandaard die functioneert als een monetaire en financiële disciplinerende kracht.
Daarom veranderde de ECB haar goudreserve - die voorheen gekoppeld was aan een vaste goudprijs - in een goudwaarde reserve op de balans, waar het goud periodiek gewaardeerd wordt naar de marktprijs. Bedenkt u zich goed dat goud in de Eurozone volledig is vrijgesteld van BTW! Niemand lijkt zich ervan bewust te zijn dat dit de meest ingrijpende en fundamentele wijziging is ten opzichte van de oude dollar-gebaseerde goudstandaard... die in de basis al geen disciplinerende waarde-opslag kon zijn. Het idee om goud te demonetiseren (of is het een strategie?) leefde al tijdens het decennium van Charles de Gaulle en Jacques Rueff and is sindsdien nooit meer weggegaan. Lees ook deze speech van Robert D. Sleeper, hoofd van de BIS Banking Department, over het waarderen van de goudreserve aan de marktprijs. Deze speech werd op 18 februari 2005 gehouden bij de centrale bank van Zuid-Afrika.
Vrijgoud: De ontkoppeling van goud en geld
Disclaimer: De artikelen van gastschrijver 24 karaat zijn op persoonlijke titel geschreven en hoeven daarom niet altijd de visie van Marketupdate te vertegenwoordigen. Marketupdate geeft geen beleggingsadvies en de artikelen van 24 karaat moeten ook niet als zodanig worden aangemerkt. Marketupdate heeft geen geld ontvangen of betaald voor de bijdragen van 24 karaat.
Klanten van HSBC mogen geen grote bedragen van hun bankrekening halen, tenzij ze kunnen aantonen waarvoor ze het geld nodig hebben. In het Britse radioprogramma Money Box vertelden klanten van de bank dat ze bedragen uiteenlopend van £5.000 tot £10.000 niet los konden krijgen bij de bank. HSBC heeft toegegeven dat ze een verandering in het beleid – dat in november vorig jaar werd doorgevoerd – niet heeft gecommuniceerd naar haar klanten.
Stephen Cotton wilde £7.000 opnemen bij zijn lokale HSBC bank, zodat hij een lening aan zijn moeder kon terugbetalen. Een jaar geleden had hij ook al een relatief groot bedrag opgenomen, maar dit keer ging het niet zonder problemen. De bank weigerde het geld te geven, omdat naar hun zeggen onvoldoende was aangetoond waarvoor het geld bestemd was. De bank wilde eerst een brief zien van de moeder van Cotton. Zonder die extra informatie kon de bank het volledige bedrag niet vrijgeven. Na enig aandringen en onderhandelen kreeg hij £3.000 mee, nadat bedragen van £5.000 of £4.000 hem ook ontzegd waren. Voor het resterende bedrag moest hij de volgende dag terug komen. Volgens HSBC was het niet nodig om de klanten van tevoren te informeren over de verandering in het beleid. "Het was geen verandering in de algemene voorwaarden van de bankrekening. Daarom waren we niet verplicht dat van tevoren te melden aan klanten", zo schrijft de bank in een schriftelijke verklaring.
HSBC doet moeilijk over vrijgeven spaartegoeden
Vertaald door: MK10 / Bron: Modern Monetary Theory: Real Economics
Veel academici – en economen vormen hierop geen uitzondering – zijn van mening dat een bepaalde moeilijkheidsgraad om iets te begrijpen een vereiste is. Een blik op moderne economische verslagen bevestigt dit beeld. Een onbegrijpelijk argument kan een berg academische roem creëren. Het probleem evenwel is dat wanneer een argument onbegrijpelijk lijkt diezelfde persoon het meestal zelf ook niet zo goed begrijpt en bijgevolg wel eens fout kan zitten. Ik heb al eens een blog gelezen dat de moeilijkheidsgraad van economie vergelijkt met kwantumfysica. Dit slaat echter helemaal nergens op!
We kunnen dikwijls inzicht krijgen in bepaalde problemen in onze economie door een heel eenvoudig economisch model als voorbeeld te nemen. Bijvoorbeeld: veronderstel een vereniging van babysitters, opgericht door enkele ouders met kleine kinderen. Zij zetten zelf een clubje op, kiezen een raad en geven iedere deelnemer twee tickets. Strikt genomen kunnen we concluderen dat de raad een "schuld" heeft gelijk aan het aantal uitgegeven tickets. Dit systeem kan perfect werken als elk stel ouders regelmatig gaat babysitten en op hun beurt ook regelmatig laat babysitten. Zij die gaan sitten krijgen een ticket, zij die laten sitten betalen een ticket.
Na verkoop van tijd krijgen sommige ouders plots het idee om tickets op te sparen. Ze steken deze in de spreekwoordelijke koekjestrommel voor later. Wat ook de reden is, ze doen nu meer sittings dan ze laten doen. Misschien plannen ze aan gezinsuitbreiding in de toekomst en denken ze dat hun tickets later nog goed van pas zullen komen. Of misschien hebben ze een hamstermentaliteit gekregen. Wie weet...
Het onvermijdelijke gebeurt. Het aantal "actieve" tickets dat binnen dit systeem circuleert vermindert. De ouders ondervinden dat er blijkbaar niet genoeg tickets meer zijn. Vele ouders hebben behoefte aan sitters en andere willen wel gaan sitten, maar er zijn echter niet voldoende tickets om dit mogelijk te maken. Hierdoor zullen ouders zelfs moeten thuisblijven, weg sociaal leven. Ze vragen bijgevolg aan de raad van de vereniging om meer tickets uit te geven.
Diegenen met hun koekjestrommel vol tickets vinden dit echter geen goed idee. Zij argumenteren dat de anderen moeten leren leven binnen hun mogelijkheden. Zij zeggen dat het fout is om meer tickets uit te geven en dieper in de schuld te gaan. Zij waarschuwen voor het feit dat meer tickets uitgeven een weg is naar hyperinflatie! Zij vragen de clubleden of ze graag willen betalen met een kruiwagen vol tickets voor een nacht babysitten!
Marketupdate sprak deze week met Dirk Bezemer, hoofddocent Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Bezemer heeft al tal van wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan. Hij is lid van het Sustainable Finance Lab en werkt samen met het Institute of New Economic Thinking. Bezemer schrijft in de Financial Times en de Nederlandse pers en verscheen recent bij actualiteitenprogramma’s en in de documentaire De Schuldvraag, die Radar eind vorig jaar naar buiten bracht.
Marketupdate vroeg Bezemer naar het ontstaan van de huidige financiële crisis en de effecten die deze crisis heeft op de huizenmarkt, op de pensioen en uw spaargeld. Zoals u van ons gewend bent vroegen we monetair en financieel econoom Bezemer ook naar zijn visie ten aanzien van goud.
Volgens Dirk Bezemer is ons financiële systeem een piramidespel, omdat een steeds groter deel van de rendementen te verklaren is door een instroom van nieuwe kredieten. Dat is misschien nog wel het meest zichtbaar op de woningmarkt, maar ook op de markt voor aandelen en obligaties. Ook daar heeft een instroom van kredieten een prijsopdrijvend effect gehad. Bezemer zegt daar tegen Marketupdate het volgende over:
“De huizenprijzen stijgen omdat mensen leningen opnemen en dat geld gebruiken om een huis te kopen. Doordat er steeds meer geleend geld in de huizenmarkt gestopt wordt ontstaat er fictief vermogen. Dat geldt ook in zekere zin voor de aandelenmarkt en de obligatiemarkt, waar het de laatste jaren steeds duidelijker werd dat stijgingen veroorzaakt werden door een instroom van nieuwe kredieten.”
De instroom van nieuwe kredieten heeft vooral de afgelopen twintig tot dertig jaar een hoge vlucht genomen. Dat het zo uit de hand heeft kunnen lopen is volgens Bezemer te wijten aan verschillende ontwikkelingen:
Binnen dit financiële systeem concentreert steeds meer vermogen zich in de top van de piramide. Dat zien we onder andere terug aan de groeiende inkomensongelijkheid en aan het feit dat een zeer kleine groep mensen een relatief groot gedeelte van de financiële activa in handen heeft en steeds vermogender wordt.
"De winnaars van dit financiële systeem zijn de mensen die al over veel soorten kapitaalgoederen beschikken die niet met schulden gefinancierd zijn. Deze mensen surfen mee op de enorme toename van financiële producten. Dus je kunt in het algemeen zeggen dat de mensen met veel bezittingen de afgelopen twintig jaar enorm van de 'boom' geprofiteerd hebben. De middenklasse en de lagere inkomens hebben er niet van geprofiteerd, of ze hebben zich in de schulden moeten steken om mee te kunnen doen. Dat zijn de mensen die nu te maken hebben met restschuld en andere schuldenproblematiek. Je zag dus ook dat gedurende dit piramidespel de inkomensongelijkheid in bijvoorbeeld de Verenigde Staten enorm is toegenomen. Hoe meer inkomen je naar verhouding haalt uit kapitaalgoederen, hoe meer je de afgelopen twintig jaar geprofiteerd hebt."
Bezemer merkt op dat het piramidespel eigenlijk in 2007 al geklapt is. Vanaf dat moment begon een grote hoeveelheid geld (schuld) rond te schuiven in het financiële systeem, op zoek naar rendement. Dat levert een opeenstapeling van financiële bubbels op. Bezemer verwijst naar Larry Summers, een Amerikaanse econoom die laatst gezegd heeft dat de opeenstapeling van bubbels het 'nieuwe normaal' is geworden. Sinds het uitbreken van de financiële crisis is de aandacht verschoven van ons (deels) fictieve vermogen naar onze schuldenlast. Daardoor begon men opeens meer af te lossen en daalde de consumptie. "Het probleem kan zijn dat de economie ook krimpt bij het aflossen van schulden, waardoor de schuldenlast naar verhouding niet kleiner wordt. De schuldenlast is nu zo groot dat er vrijwel onvermijdelijk afgeschreven moet worden op bepaalde schulden. Volgens Bezemer ligt de crisis nog lang niet achter ons. Hij zei daar het volgende over:"Wat je nu ziet is dat er heel veel druk is om het piramidespel opnieuw te gaan spelen door de regels voor de kredietverleningen door banken te versoepelen. Dat geeft alleen maar tijdelijke oplossingen, die steeds gevolgd zullen worden door een crash. Daarom ben ik ook niet zo optimistisch dat we uit deze crisis zijn geraakt. Er wordt meestal niet gekeken naar de omvang van de schuld en wat daar nog het effect van is."
"Er zijn genoeg investeringen die je voor 2% rente kunt doen en waar de overheid zelfs winst op kan maken. Hetzij via hogere belastinginkomsten uit de groei die daarop volgt, hetzij uit de investeringen zelf. Er is eigenlijk geen enkele reden om dat niet te doen. Als de economie krimpt dan is het niet verstandig dat de overheid ook nog eens gaat bezuinigen."
"Ik denk dat er nu wel een consensus over is, nu we gezien hebben wat voor slechte gevolgen het stimuleren van hypotheken heeft voor de Nederlandse economie. Een tijdje geleden mocht het h-woord nog niet uitgesproken worden, maar daar zijn we nu helemaal van af. Iedereen is het er nu wel over eens dat de hypotheekrenteaftrek een schadelijke maatregel is".
Als gevolg van deze ontwikkeling is het niet waarschijnlijk dat de huizenprijzen weer snel zullen aantrekken. Maar dat betekent volgens Bezemer ook dat we in de toekomst niet meer zo snel in een huizenbubbel terecht zullen komen. De vraag of huizenprijzen nog verder zullen dalen is volgens Bezemer moeilijk te beantwoorden, omdat verschillende factoren daarbij een rol spelen. In hoeverre de onderwaarde op meer dan 1 miljoen huishoudens een probleem zal worden hangt sterk af van de conjunctuur. "Als de lonen bevroren worden en de werkloosheid toeneemt wordt voor een groot deel van de huishoudens moeilijk om de schulden te dragen". Het is volgens Bezemer juist nu zo belangrijk dat de overheid gaat investeren, zodat de negatieve spiraal doorbroken wordt. "Als de economie groeit dan is de schuld wel een last, maar dan is dat iets waar we overheen kunnen groeien. Als de economie niet groeit wordt de schuld een steeds grotere last"."Een heel belangrijke implicatie is dat de rendementen waar pensioenfondsen rekening mee hebben gehouden voor de crisis de komende decennia niet meer terug zullen komen. Dat waren rendementen die in gang werden gehouden door een grote schuldgroei. We zullen moeten nadenken over nieuwe manieren om rendement te realiseren op ons pensioenvermogen, bijvoorbeeld door het vermogen te investeren om economische groei op gang te brengen."
"We hebben twee problemen met ons pensioensysteem. Het eerste is de vergrijzing waar iedereen over praat, maar het andere probleem is de schuld-gedreven economische groei die zorgde voor schuld-gedreven rendementen. De continu hoge rendementen zijn voorbij en daar zullen pensioenfondsen zich op aan moeten passen. Het vermogen dat we dachten te hebben is er niet meer en zal ook niet terugkomen."
Daarom is het volgens Bezemer noodzakelijk om op een andere manier naar pensioenopbouw te kijken. "Aan de ene kant hebben wij als Nederlandse huishoudens grote besparingen in onze pensioenfondsen en aan de andere kant hebben we veel schulden op onze hypotheken. Er is laatst een voorstel gedaan om pensioenvermogen beschikbaar te maken om hypotheekschulden af te lossen. De jonge generatie is een relatief groot deel van het inkomen kwijt aan pensioenopbouw, terwijl ze dat geld hard nodig hebben om hun schulden af te betalen. Als je jongeren nu een deel van hun pensioengeld gebruiken om hypotheekschuld af te lossen, dan zou dat een positief effect kunnen hebben." Ook zouden pensioenfondsen meer in de Nederlandse economie moeten investeren. Volgens de laatste cijfers van de Nederlandsche Bank is dat momenteel slechts 14% van het totale pensioenvermogen. "Nederlandse pensioenfondsen zouden meer ten dienste van de Nederlandse economie kunnen beleggen. Nu beleggen ze voornamelijk in internationale financiële markten. Het kan een idee zijn om het fiscaal aantrekkelijk te maken voor pensioenfondsen om in eigen land te beleggen." Doordat we tegelijkertijd veel schulden en veel besparingen hebben is het mogelijk om aan balansverkorting te doen. "Het is bijvoorbeeld een idee om pensioenfondsen in Nederlandse hypotheken te laten beleggen, zodat we onze besparingen gebruiken om onze schuldenlast af te bouwen.""Een spaardersheffing is mogelijk, maar ik denk niet dat het politiek haalbaar is. Het verbaast me wel dat het zover gekomen is en dat het genoemd wordt in een rapport van het IMF. Dat zegt iets over de ernst van de situatie. Je wilt dat de mensen die investeren in een bank en die aandelen hebben in de bank pijn kunnen leiden, want dat is risicodragend kapitaal. Dat is net als een investering in ieder ander bedrijf. Maar je wilt dat het spaargeld veilig is, want dat is in het belang van de financiële stabiliteit. Een spaardersbelasting zou ik daarom niet goed kunnen rechtvaardigen. Ik vind het een vreemde gedachte en ik denk dat het politiek niet haalbaar is."
Tijdens een financiële crisis kunnen grond en vastgoed fungeren als een soort veilige haven, aldus Bezemer. Beide leveren niet heel veel rendement op, maar het voordeel is dat er altijd vraag is naar dit soort bezittingen. Ook is de volatiliteit van deze activa lager dan die van financiële activa of goud. Ook staatsobligaties kunnen als veilige haven beschouwd worden, maar dan alleen die van landen met een goede kredietstatus. Het nadeel is dan weer dat daar ook vrijwel geen rendement meer op te behalen valt. In grote lijnen kun je volgens Bezemer stellen dat een laag rendement het 'nieuwe normaal' is. We moeten er aan wennen dat de rendementen in de toekomst lager zijn dan in het verleden, omdat het rendement uit schuld gedreven economische groei uit zal blijven. "Misschien moeten we daarom maar gaan denken in termen van veilige havens in plaats van rendement"."Volgens mij is Bitcoin heel interessant, omdat het laat zien wat de mogelijkheden van het nieuwe bankieren zijn. Het is dus niet meer van deze tijd dat het een paar dagen duurt voordat je geld wordt overgeschreven van de ene naar de andere bank en dat het allemaal veel sneller kan. Ook laat Bitcoin zien dat het creëren van geld, met moderne elektronische middelen, zelfs buiten banken om kan. Dit is nieuw en niet nieuw, omdat er al heel lang transacties in de economie gebeuren buiten banken om. Dat heet handelskrediet. Bedrijven handelen met elkaar met gesloten beurzen en creëren op die manier een vorm van krediet. Uitgestelde betalingen zijn een vorm van krediet en dat gebeurt al heel lang, maar Bitcoin is een vorm van krediet die niet gekoppeld is aan een handelsrelatie. Iedereen kan daar aan mee doen."
Over de volatiliteit van Bitcoin:"Hoe meer vertrouwen mensen in Bitcoin hebben, hoe stabieler de koers zal worden. Toch denk ik dat de volatiliteit van Bitcoin relatief groot zal blijven, omdat er geen grote stabiliserende institutie achter zit. Daardoor verwacht ik dat het heel makkelijk een bubbel object kan worden. In die zin lijkt het een beetje op goud, het beweegt tegen de conjunctuur in.
Het kan niet failliet gaan, maar het kan wel heel weinig waard worden en jaren lang heel weinig waard blijven. Gaat het goed met de economie, dan daalt de prijs. Dat kan ook gelden voor de prijs van Bitcoin."
Maar er is ook een andere mogelijkheid. De opkomst van Bitcoin is volgens Bezemer niet alleen een soort motie van wantrouwen tegenover het fiat geld, het kan ook onderdeel zijn van een transitie naar een andere manier van betalen. Als er meer draagvlak komt voor betalingen in Bitcoin kan er ook een wisselkoers ontstaan tussen Bitcoin en de euro. "Dan krijg je verschillende soorten geld, waarbij er naast de dollar en de euro en een aantal andere valuta er ook een Bitcoin is waarmee je internationaal kunt betalen". Bezemer wijst op een uitspraak van Minsky die in de discussie omtrent Bitcoin relevant is."Iedereen kan geld maken, maar het probleem is om het geaccepteerd te krijgen. Bitcoin laat heel mooi zien wat het wezen is van geld. Het is een claim die uitgegeven kan worden en zodra mensen die claim accepteren is het geld. Veel mensen accepteren al Bitcoins, dus is het geld. Zodra Bitcoin om wat voor reden dan ook niet meer geaccepteerd wordt is het geen claim meer. Dat is de logica van geld: het houdt op te bestaan als niemand het meer accepteert."
"Goud hoeft volgens mij geen rol in het monetaire systeem te spelen. Het vervult op dit moment een soort showbizz functie. Goud komt uit de historische tijd dat er een link was tussen de dollar en goud en uit de tijd dat de hoeveelheid goud in de munt bepaalde hoeveel waarde het geld had. Dat is zo geweest in sommige tijden en plaatsen, maar er is geen enkele reden waarom dat nu zo zou zijn."
Waarom centrale banken weer netto kopers zijn van goud:"Dat zie ik meer als een soort belegging, niet iets wat een betekenis heeft voor het financiële systeem. Ons huidige financiële systeem is helemaal niet afhankelijk van goud. Wat zou je met goud kunnen doen als het financiële systeem klapt? Als je nieuw geld uitgeeft moet men vertrouwen hebben in jou, niet in je goud. Omdat centrale banken mijn mening niet zijn toegedaan hebben ze hun goudvoorraad nog niet verkocht. Centrale banken zouden naar mijn mening moeten kijken naar het rendement op goud in vergelijking met andere beleggingen."
Volgens Bezemer vormt goud geen uitzondering op andere materialen die ooit als geld werden gebruikt. Hij zei daar het volgende over:"Goud is niet het echte geld. De essentie van geld is dat het iets is dat mensen accepteren. Dat kan van alles zijn. Zo betaalden we vroeger met kerfstokken en hadden de mensen in Babylon kleitabletten als geld. Dat zijn verschillende materialen. Klei, hout, papier of bits en bytes in een computer, het kan allemaal dragers van geld zijn, zo lang we het allemaal gebruiken. Het geld zelf is niet een ding, het is een idee; het is vertrouwen. Ik denk niet dat goud daar een uitzondering op is. Goud is eigenlijk een ontzettend zacht en waardeloos metaal. Je kunt er kiezen mee vullen en er zijn beperkte industriële toepassingen. Maar als je denkt dat er altijd vertrouwen zal blijven in goud, dan is het zinvol om wat goud te houden. De fluctuaties in de goudprijs zijn echter zo groot zijn dat je je af moet vragen of het wel een goede belegging is, in vergelijking met andere beleggingen."
Dirk Bezemer: "Geld is niet een ding, het is een idee. Het is vertrouwen." (Afbeelding van INET Economics)