Marketupdate

Tag: restschuld

  • DNB: Restschuld blijft een groot probleem

    De Nederlandsche Bank schrijft in haar nieuwste kwartaalrapport ‘Overzicht Financiële Stabiliteit’ dat het probleem van restschuld op de Nederlandse woningmarkt nog een geruime tijd een risico zal blijven voor banken en overheden. Hoewel de betalingsachterstanden en de verliezen op hypotheken totnogtoe beperkt zijn gebleven blijft de hoge private schuldenlast in bakstenen als een molensteen om veel Nederlandse huishoudens hangen.

    Sinds 2008 zijn de huizenprijzen in Nederland met gemiddeld ruim 21% gedaald, met als gevolg dat bijna 30% van alle hypotheken op dit moment onder water staat. Dat percentage is reeds gecorrigeerd voor de spaartegoeden en vermogens die als onderpand beschouwt kunnen worden voor de hypotheekschuld. Die onderwaarde zit vooral bij de jonge huishoudens, die een relatief hoge hypotheekschuld hebben in verhouding tot de waarde van het huis.

    Restschuld is hardnekkig

    De DNB laat in haar rapport zien dat veel huishoudens de komende jaren met een restschuld blijven zitten. Indien de huizenprijzen vanaf het huidige niveau stabiliseren en nog tien jaar op dat niveau blijven, dan staat 2/3 deel van alle hypotheken die eind 2012 onder water stonden over tien jaar nog steeds onder water. Maar ook als de huizenprijzen vanaf dit jaar weer met 2% per jaar stijgen wordt het schuldenprobleem niet voor iedereen opgelost. In dit scenario zijn de huizenprijzen over tien jaar weer op het niveau van eind 2008, maar is een kwart van de huishoudens die eind 2012 een restschuld had nog steeds niet 'boven water' gekomen.

    Marktaandeel van de aflossingsvrije hypotheek daalt

    Marktaandeel van de aflossingsvrije hypotheek daalt (Bron: DNB)

    LTV-ratio

    Het grote verschil met de vorige crisis op de Nederlandse huizenmarkt is dat de loan-to-value ratio (LTV-ratio) nu veel hoger ligt. Tijdens de vorige crisis hadden huishoudens veel grotere buffers, omdat ze zelf geld meebrachten om een huis te kopen. In de jaren vlak voor de crisis was het heel normaal om alles in de hypotheek te financieren, want de huizenprijzen zouden toch wel verder stijgen. Omdat huishoudens relatief gezien een hogere hypotheekschuld hebben zijn ze erg kwetsbaar voor tegenslagen. Een terugval in het inkomen van een huishouden kan al snel leiden tot betalingsproblemen. Houden die problemen aan, dan is executieverkoop soms de enige oplossing. Pas dan worden de verliezen zichtbaar. Die verliezen jukken in een stress-scenario (zie pagina 25 van het rapport) verdrievoudigen.

    Versneld aflossen gebeurt vooral bij huishoudens met een lagere schuldenlast

    Versneld aflossen gebeurt vooral bij huishoudens met een lagere schuldenlast

    Maatregelen

    De Nederlandsche Bank noemt een aantal beleidsmaatregelen die genomen zijn om de schuldenproblematiek in te dammen. Zo hebben banken hun voorzieningen verhoogd om oplopende betalingsachterstanden op te vangen en zijn de voorwaarden voor de NHG-hypotheken versoberd. Ook kunnen banken de voorwaarden van de hypotheek tijdelijk aanpassen, bijvoorbeeld door een rentepauze te geven. Al deze maatregelen hebben als doel de verliezen te minimaliseren en deze zo draaglijk mogelijk te maken voor de bankensector.

  • Kosten NHG stegen in 2013 met 34%

    In 2013 is het aantal aanspraken op de National Hypotheek Garantie (NHG) toegenomen naar 4.522 huishoudens. Dat zijn huishoudens die door een echtscheiding of door verlies van baan gedwongen zijn de eigen woning met verlies te verkopen. Voor deze gevallen neemt het garantiestelsel de restschuld over van het betreffende huishouden. Vergeleken met 2012 steeg het aantal aanvragen op de NHG met 27%, wat door de daling van de huizenprijzen in overeenstemming was met de verwachting van het garantiefonds.

    In 65% van de gevallen was de beëindiging van de relatie de aanleiding voor gedwongen verkoop van de woning. Slechts in 17% van de gevallen gaf werkloosheid daar aanleiding toe. Dat komt omdat er in het eerste geval vaak een acute nood is om de woning te verkopen, terwijl er in het tweede geval nog ingeteerd kan worden op reserves en op de WW-uitkering. De kwijtschelding van de restschuld wordt niet gegeven als er op basis van het inkomen of het vermogen geen noodzaak is tot verkoop.

    NHG onverminderd populair

    Het garantiefonds beschermt huishoudens tegen potentieel zeer grote restschulden en is om die reden erg populair. Ongeveer 90% van alle hypotheken die in 2013 werd afgesloten was met de NHG. “Meer dan ooit blijkt NHG een uniek vangnet voor huishoudens die na een noodzakelijke verkoop van hun woning worden geconfronteerd met een restschuld”, stelt Karel Schiffer, algemeen directeur van de Nationale Hypotheek Garantie. “Zonder NHG zouden deze huishoudens nog jaren gebukt gaan onder een torenhoge schuld”.

    In 2013 hebben in totaal 85.200 huishoudens de aankoop van de woning gefinancierd met NHG. Dat was echter 9% minder dan in 2012, een verschil dat grotendeels te verklaren is door het feit dat de maximale hoogte van de NHG-hypotheek naar beneden werd bijgesteld. Was die in het begin nog €350.000, later werd deze afgebouwd naar €320.000 (1 juli 2012) en naar €290.000 (1 juli 2013).

    NHG keer meer uit

    Werd in 2012 nog 90,2% van alle ingediende verliesdeclaraties bij de NHG gehonoreerd, in 2013 was dat met 93,1% iets meer (3.876 over 92% van 4.522). Het totale verliesbedrag dat de NHG het afgelopen jaar uitkeerde was met €150,7 miljoen overigens een stuk groter dan het bedrag van €112 miljoen in 2012. Zie ook de rechter twee kolommen in onderstaande tabel. Update: In de oorspronkelijke versie van dit artikel stond een verkeerd percentage voor het aantal gehonoreerde verliesdeclaraties in 2013. Die fout is inmiddels hersteld.

    Uitgekeerd verliesbedrag NHG met 34,5% gestegen

    Uitgekeerd verliesbedrag NHG met 34,5% gestegen  (Bron: NHG Kwartaalbericht Q4 2013)

    Vermogen garantiefonds daalt

    Het vermogen van het garantiefonds is in 2013 voor het eerst gedaald. Groeide de 'oorlogskas' van eind 2011 tot eind 2012 nog met €57 miljoen (naar €786 miljoen), eind 2013 was het totaal €8 miljoen lager op €778 miljoen. Volgens de NHG is dat nog geen reden tot zorg, want in hun eigen prognoses houden ze rekening met een verdere daling van het garantievermogen tot minder dan €600 miljoen. Het dieptepunt zal in 2014 bereikt worden, daarna verwacht men dat het vermogen weer zal aansterken.

    Liquiditeitsprognose NHG

    Liquiditeitsprognose NHG (Bron: NHG Kwartaalbericht Q4 2013)

    Mocht de situatie toch uit de hand lopen en het garantiefonds geheel verbruikt worden, dan kan de NHG aanspraak maken op financiering via de overheid. Denkt u dat het zo ver zal komen?

    [polldaddy poll=7719765]

  • Een derde hypotheken Rabobank onder water

    Onlangs maakte ook de Rabobank de cijfers over haar hypotheekportefeuille bekend. Om maar meteen met de deur in huis te vallen: het ziet er niet best uit. Door de daling van de huizenprijzen is de loan-to-value (LTV) ratio gestegen van gemiddeld 76,6% in 2012 naar gemiddeld 83% in 2013. Dat is vergelijkbaar met de LTV-ratio van 84% bij de ABN Amro.

    Waar de Rabobank veel slechter op scoort is het aantal hypotheken dat hoger is dan de waarde van het onderpand. Ten opzichte van een jaar geleden is percentage huizenbezitters dat ‘onder water’ staat (LTV-ratio van 100% of meer) gestegen van 22,6% naar 34,9% van het totaal aantal uitstaande hypotheken. Vooral het aantal extreme gevallen is in een jaar tijd explosief toegenomen. Had vorig jaar nog ongeveer 4% van alle woningbezitters een hypotheeklening van minstens 115% ten opzichte van de woningwaarde, een jaar later is dat gestegen naar ruim 17% van alle woningbezitters die een hypotheek hebben bij de Rabobank. Dat is vier keer zoveel!

    Tegelijkertijd steeg ook het percentage huizenbezitters met een relatief lage hypotheekschuld. Kennelijk waren er het afgelopen jaar ook huizenbezitters die extra hebben afgelost op hun hypotheek en daarmee in de <50% categorie vielen.

    Loan to value ratio bij hypotheken van de Rabobank

    De LTV-ratio van de hypotheekportefeuille van de Rabobank. Veel meer huizenbezitters onder water. (Bron: DasKapital)

  • “Gebruik pensioen voor aflossing restschuld”

    Het FD publiceerde vandaag een interview met Lans Bovenberg, hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg. In het interview zegt Bovenberg dat het tijd is voor onorthodoxe maatregelen, omdat het economische herstel in Nederland beduidend langzamer gaat dan in andere Europese landen. De Nederlandse economie wordt volgens de hoogleraar geplaagd door onderbestedingen van consumenten, wat het gevolg is van de stijgende werkloosheid en de dalende huizenprijzen. Consumenten zijn onzeker en sparen meer dan voor de crisis, terwijl er tegelijkertijd veel geld opzij gezet moet worden voor het pensioen.

    Volgens Bovenberg wordt onze economie geplaagd door de ‘spaarparadox’ van Keynes. Burgers en bedrijven willen hun schulden omlaag brengen en consumeren en investeren daarom minder. Dat terwijl er veel geld ‘gevangen’ zit in de pensioenpotten. Bovenberg roept daarom op tot een verlaging van de pensioenpremies, zodat de consumptieve bestedingen en investeringen weer een impuls krijgen. Die impuls kan zorgen voor extra economische activiteit en daarmee meer bedrijvigheid en banen.

    Restschuld wegwerken

    Voor huishoudens die ‘onder water’ staan met hun eigen woning moeten volgens de hoogleraar ook maatregelen getroffen worden. Hij stelt voor dat deze huishoudens hun pensioenvermogen gebruiken om de restschuld weg te werken. “Ik zie wel dat dit uitvoeringsproblemen geeft, maar het macro-economische belang is nu zo groot, dat het kabinet naar onorthodoxe maatregelen moet kijken”, aldus Bovenberg. Fiscaal is dat lastig te regelen door de zogenaamde ‘doorsneesystematiek’ waarmee de individuele pensioenopbouw wordt berekend.

    Door restschulden af te lossen verkleinen huishoudens niet alleen hun eigen schulden, ook versterken ze de balans van banken. Nederland telt inmiddels al een miljoen huishoudens die onder water staan. Dat is een groeiende risicofactor op de balans van Nederlandse bankensector.

    Dekkingsgraad

    Het terugbrengen van de minimale inleg voor het pensioen kan de economie stimuleren, bijvoorbeeld door extra consumptie en investeringen. Maar men moet niet vergeten dat het pensioen een appeltje voor de dorst moet zijn voor de oude dag. Wat blijft daar nog van over als we korten op de inleg? Volgens Bovenberg moet dat probleem niet overschat worden. Hij zegt er het volgende over in het Financieele Dagblad:

    “Het pensioenstelsel moet minder procyclisch worden, met een stabielere rekenrente, door schokken langer uit te smeren en door de premies te stabiliseren. Dat kan door de pensioenopbouw invers te laten variëren met de kosten van de opbouw. Als de rekenrente laag is, moet je minder pensioen inkopen.’”

    Door de lage rente is het weinig zinvol om nu veel geld in te leggen. Het rendeert nauwelijks en daarom kan het volgens Bovenberg beter benut worden om schulden af te lossen en de bestedingen op te schroeven. Het Nederlandse consumentenvertrouwen is vergelijkbaar met dat van de zwakste landen uit de Eurozone, terwijl we tegelijkertijd heel vermogend zijn met goed gevulde pensioenpotten.

    Pensioenen

    De Nederlandse bevolking heeft gezamenlijk €1.000 miljard gespaard via pensioenfondsen. Geld dat zoekt naar rendement, terwijl de rente op dit moment extreem laag staat. Juist die lage rente maakt het interessant om naar alternatieven te kijken. Volgens Bovenberg is het verlagen van de pensioenpremie om de economie te stimuleren een goed alternatief.

    Bron: FD