Hoe ziet de wereldkaart eruit als je landen gaat meten naar de omvang van hun staatsschuld?
De wereldkaart in staatsschulden (Bron: viewsoftheworld.net)
Tag: schulden
-
Grafiek: Schulddeflatie in de VS
De volgende grafiek van Business Insider willen we u niet onthouden. Deze grafiek is gebaseerd op cijfers die de New York Fed onlangs publiceerde in haar laatste kwartaalrapport over de schulden van huishoudens.
We zien dat in 2008 plotseling een einde kwam aan de private schuldengroei. Vanaf dat moment begonnen Amerikaanse huishoudens netto weer schulden af te lossen. Vooral de hypotheekschuld wordt steeds kleiner, maar die daling wordt voor een deel opgevangen door een toename in studentenleningen (nu al $1,03 biljoen), autoleningen ($845 miljard) en creditcardleningen ($672 miljard) die door de lage rente steeds aantrekkelijker worden.
De schulddeflatie op privaat niveau wordt opgevangen door extra overheidsbestedingen. Dit jaar komt het begrotingstekort van de VS naar schatting uit op ruim $600 miljard, maar in de vier voorgaande jaren lag het tekort steeds hoger dan $1 biljoen.
Schulddeflatie in de VS (Bron: Businessinsider)
-
Hoge schulden ondergraven de democratie
Afgelopen week zijn de VS er maar ternauwernood in geslaagd om een default af te wenden. De dreiging is echter nog lang niet voorbij, want over 90 dagen begint de discussie over het schuldenplafond weer van voor af aan.
Zowel in de VS als in Europa neemt het thema schulden een belangrijke plaats in de publieke discussies. In Europa ligt daarbij de nadruk op de aard van de schuld. Hoe is die ontstaan en is ze in strijd met de regels? In de VS gaat het erom, waarvoor de schuld gebruikt wordt. In de onlangs afgesloten discussie ging het erom of die gelden gebruikt mochten worden om Obamacare te financieren.
Waar de discussie in feite om draait of in ieder geval om hoort te draaien is het toenemend belang van schuld voor het besturen van een land. De reden is, dat de belastingen al lang niet meer voldoende liquide middelen genereren om aan alle wensen van het kiezersvolk te voldoen.
Zeer liquide internationale markten voor schuldpapier stellen politici in staat, in hun streven het kiezersvolk te behagen, om moeilijke en lastige vragen te vermijden. Een lastige vraag is uiteraard of het niet verstandig is om belastingen te verhogen of om keuzes te maken bij het alloceren van financiële middelen.
Deze manier van werken lijkt nu echter tegen zijn grenzen aan te lopen. De schulden worden zowel in de VS als in Europa gewoonweg te hoog. Het wordt steeds moeilijker om de schuldenlast af te betalen. Er zit echter nog een aspect aan het stelselmatig opbouwen van schulden door overheden. Wat de overheid wel en niet kan, wordt niet langer door de kiezer bepaald, maar door het schema van afbetaling. Het is gebleken, dat de schuldeisers in tijden van nood de toon zetten. Het zijn niet langer de politici en de kiezers.
Door schulden aan te gaan, leveren overheden als het ware een stukje soevereiniteit in. Ze doen dat om lastige discussies met het electoraat te omzeilen. De schuldenlast ontneemt hen tegelijk wel de flexibiliteit om van koers te veranderen als het electoraat daar om vraagt.
Het probleem is ook, dat het Westen geen vitale instituties kent om schulden te beheren en te managen. In Europa bepaalt een verdrag de hoogte van de schuld. In de praktijk blijkt zo’n verdrag van nul en generlei waarde. In de VS is de hoogte van de schuld constitutioneel bepaald. Maar ook hier kleven grote nadelen aan, zoals nog onlangs gebleken is. Een kleine minderheid kan dankzij een effectief veto misbruik maken van deze grondwettelijke bepaling. Zeker als blijkt, dat de schuld vooral in handen is van het buitenland. De democratie moet leren omgaan met schulden. Zo niet, dan komt deze vorm van burgerlijk zelfbestuur in gevaar. De belofte om nooit de belastingen te verhogen, blijkt in de praktijk levensgevaarlijk. De regering en de overheid blijken dan gemakkelijk slachtoffer te worden van fanatici.
Cor Wijtvliet
Bron:
Katharina Pistor, America’s debt-ceiling debacle. Project-syndicate October 17 2013 -
China heeft het helemaal gehad met de VS
Het had maar een haartje gescheeld of de VS hadden zich flink in de eigen voet geschoten. Maar de discussie over het schuldenplafond kan over 90 dagen gewoon weer opflakkeren met alsnog een desastreuze uitkomst. Maar terwijl de Amerikaanse regering stekeblind de duisternis in tuurt, is er een andere partij die met steeds meer chagrijn naar Washington tuurt. Dat land is China.
Het chagrijn is maar wat goed te begrijpen. Het land is verreweg de grootste schuldeiser van de VS. In juli van dit haar had het land voor een bedrag van $ 1,3 biljoen Amerikaans schatkistpapier op de plank liggen. Dat is ongeveer 11% van de totale staatsschuld van de VS. Dit duizelingwekkend bedrag loopt op naar $ 2 biljoen als je het belang in semioverheidsbedrijven als Fannie Mae en Freddie Mac meetelt.
Externe schulden in handen van China
China koopt al die schuld niet uit bewondering voor het land en al helemaal niet voor het rendement of omdat het zo veilig is. China koopt eindeloos veel Amerikaans schatkistpapier, omdat dit al 33 jaar in het economisch beleid van het land past.
Sinds 1994 heeft het land een reusachtig overschot op de lopende rekening opgebouwd met een waarde van ongeveer $ 3,7 biljoen. Ongeveer 60% van deze reserves zijn omgezet in dollar gedenomineerde waardepapieren van de Amerikaanse overheid. Dat was de beste manier om de voortdurende waardestijging van de renminbi ten opzichte van de dollar af te remmen. Minder dollars kopen zou de waardevermeerdering versnellen en daarmee de exportpositie van het land in het geding brengen.
Die wens van de Chinezen liep parallel aan de noodzaak van de Amerikanen om hun schuld extern te financieren. Interne besparingen zijn sinds jaar en dag te laag. De massieve aankoop van de Chinezen had nog een voordeel voor de VS. Het houdt de rente laag en dat geeft onbedoeld steun aan de aandelenmarkten en de onroerend goed markt.
Wederzijdse afhankelijkheid
Twintig jaar lang heeft dit recept van wederzijds afhankelijkheid goed gewerkt. Het compenseerde de onbalans in de besparingen van beide landen en diende tegelijkertijd beider groei-agenda. Maar successen uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Er zijn grote veranderingen op til. Het kan goed zijn, dat de verregaande onverantwoordelijkheid van Washington in de afgelopen weken het beslissende zetje heeft gegeven.
De discussie over het schuldenplafond mag dan beslissend zijn, er waren voor de Chinezen al meer onrustbarende tekenen. Zo is de vraag uit de VS sinds de crisisjaren matig tot zwak. Dat is slecht voor Chinese exporteurs. In 2012 leek bovendien China-bashing een nationale sport in de VS en dat kan zich zomaar herhalen. De Chinezen hebben daar een broertje dood aan. Als dan de schuldpapieren ook al niet zo veilig meer zijn, dan is de maat vol.
Hervormen
Het land zal waarschijnlijk vaart gaan zetten achter een grondige verbouwing van de eigen economie. Die zal veel minder het accent krijgen van export en investeringen, maar veel meer van private binnenlandse consumptie. In november kan daar meer duidelijkheid over komen. Dan komt het 18de Chinese partijcongres bijeen.
Mochten er op dat congres spijkers met koppen geslagen worden, dan zal een van de gevolgen zijn dat het land minder overschotten met het buitenland opbouwt. Het land exporteert immers minder. Daarmee daalt ook de vraag naar dollar gedenomineerde waardepapieren. Anders gezegd, de VS zullen meer moeten betalen om hun schuldpapier te kunnen slijten. Chinese commentatoren nemen nu al een voorschot op een gedeamerikaniseerde wereld. Dat wordt wennen, zeker voor de Amerikanen.
Cor Wijtvliet spreekt aankomende tijd op de seminar reeks ‘Bescherm uw toekomst’. Meer informatie…
Bron:
Stephen S. Roach, China’s wake-up call from Washington. Project-syndicate, Oktober 21 2013 -
Grafiek: Federal Reserve koopt de schulden van de VS
De Federal Reserve haalt sinds het begin van de crisis bijna onafgebroken tientallen miljarden dollars aan schuldpapier uit de markt. Wie dacht dat we het ergste nu achter de rug hebben gehad moet eens goed naar de volgende grafiek kijken.
De centrale bank van de Verenigde Staten heeft in vijf jaar tijd meer schuldpapier op haar balans gezet dan wat alle commerciële banken in tientallen jaren op organische wijze hebben opgebouwd… Is dit het voorspel van een Weimar hyperinflatie?
Schulden bij Federal Reserve en commerciële banken (h/t: Goudstudieforum.com)
-
“Chinese economie groeit dit jaar mogelijk met 7,6%”
De Chinese economie kan dit jaar met meer dan 7,5% groeien, zo denkt gouverneur Yi Gang van de Chinese centrale bank. Tijdens een bijeenkomst van het IMF in Washington zei hij tegenover de pers van Xinhua dat de economie van China dit jaar met 7,6% kan groeien. Dat zou een welkome verrassing zijn, want in twaalf van de afgelopen veertien kwartalen nam de economische groei juist af.
Door lagere belastingen voor kleine ondernemers en door meer investeringen in de infrastructuur kan de Chinese economie dit jaar een beter groeipercentage laten zien. Over een week worden de definitieve groeicijfers van de Chinese economie gepresenteerd, maar dat weerhoudt de gouverneur van de Chinese centrale bank er niet van om nu al uitspraken te doen over de groei.
Chinese economie gedreven door schulden
Volgens analisten nemen ook de bedreigingen voor de Chinese economie toe. Zo neemt de private kredietgroei nog steeds razendsnel toe, wat mogelijk tot economische bubbels kan leiden. De huizenmarkt in nog steeds booming in China, maar tegelijkertijd neemt ook de leegstand toe. Ook worden woningen voor steeds meer Chinezen onbetaalbaar. De private schulden dragen bij aan de economische groei, maar kunnen over een aantal jaar juist een drukkend effect hebben op de economie.
Ook maken analisten zich zorgen over de 9,7 biljoen yuan aan schulden bij lokale overheden in China. De Chinese toezichthouder loopt momenteel de financiën van alle lokale overheden na, zodat voor het einde van dit jaar vastgesteld kan worden wat de totale publieke schuldquote van China is. Volgens verschillende economen is de publieke schuld in China mogelijk verdubbeld sinds 2010, toen de totale schuld bij een soortgelijke meting $10,7 biljoen yuan bleek te zijn.
Onderstaande grafiek laat zien dat de publieke schulden op lokaal niveau razendsnel zijn toegenomen. Waren ze in 1994 nog maar 4% van het GDP, in 2010 was dat al toegenomen tot meer dan 26%. De hoge groeicijfers in China hebben dus niet alleen betrekking op een toenemende productiviteit van de Chinezen, maar ook op een toename van de hoeveelheid schulden in de economie.
Bron: Reuters
Publieke schulden in China stijgen razendsnel (Bron: The Intercollegiate Finace Journal)
-
Het is erop of eronder voor de Italiaanse politiek
Afgelopen week was op zijn zachts gezegd een geruchtmakende. Er kwam toch nog een onverwacht einde aan de lange politieke carrière van oud-premier Berlusconi. Hij vergiste zich schromelijk in de absolute loyaliteit van zijn partijgenoten van de Popolo della Liberta (PdL). Zijn medestrijder Angelino Alfano vond het toch een brug te ver het kabinet te laten vallen om zo de mogelijkheid te openen dat Berlusconi via nieuwe verkiezingen zijn bedreigde Senaatszetel veilig kon stellen.
Populisme
De overwinning van zittend premier Letta op zijn rivaal Berlusconi mag ook een overwinning genoemd worden van het politieke centrum op het rechtspopulisme. De afgang van de oud-premier biedt het centrum een grote kans om politiek orde op zaken te stellen. Het is echter zeer de vraag of de politici deze kans met beide handen zullen aangrijpen of dat ze die weer eens verkwanselen met alle negatieve gevolgen van dien.
Moed en daadkracht
Er is op voorhand reden tot grote bezorgdheid, ook al zijn de randvoorwaarden voor Letta gunstig. Hij kan naar alle waarschijnlijkheid doorregeren tot 2015. Zijn huidig kabinet heeft een comfortabele meerderheid. Die is zonder meer nodig om werkelijke daadkracht aan de dag te kunnen leggen. Zo zou het van wilskracht getuigen als hij de regionale democratie zou weten in te dammen en liefst afschaffen. Het is in feite niet meer dan een overbodige bestuurslaag die wel kost maar niet rendeert.
Zal Letta ook de moed hebben om de belasting op arbeid te verlagen en zal hij een groot del van het publieke bedrijfsleven eindelijk eens privatiseren? Het is maar zeer de vraag of hij hiertoe in staat is. Staatsbedrijven zijn een warm toevluchtsoord voor politici die hun carrière in Rome beëindigd hebben. Partijen als de PdL, maar ook de PD van Letta zelf heeft steeds de belangen van deze politieke kaste verdedigd.
Bankensector
Maar misschien is de grootste uitdaging wel om de bankensector te saneren. De Italiaanse banken hebben te weinig eigen vermogen en teveel schulden. Van het beetje geld, dat ze nog in kas hebben, kopen ze staatsobligaties in plaats van bedrijven van krediet te voorzien. Gebrek aan krediet is uiteraard een sta-in-de-weg voor een voorspoedig herstel van de economie.
Maar ook in dit geval heeft de politiek zo haar eigen belangen. Ze domineert feitelijk de sector.
Gevestigde belangen
Zou Letta het aandurven om de gevestigde belangen, ook binnen zijn eigen partij te trotseren? Het land moet komende jaren zeer zwaar herstructureren en bezuinigen om überhaupt in de buurt van een tekort van 3% te komen. Dat zal om zeer impopulaire maatregelen vragen. Daarbij zal Letta alle steun nodig hebben die hij kan krijgen. Hij kan zeker niet zonder de steun van zijn eigen partijbaronnen.
Comeback
En dan nog. Letta en Alfano hebben een grote overwinning behaald op populistisch rechts, maar die is nog niet definitief verslagen. Het is beslist niet ondenkbaar dat de partij van Berlusconi en Alfano zich gaat opsplitsen in een gematigde centrumpartij en een rechts-populistische. De laatste zou waarschijnlijk opnieuw onder leiding staan van de clan van Berlusconi. Die laatste zou beslist niet kansloos zijn bij de komende verkiezingen als het land dan nog steeds in een uitzichtloze recessie verkeert. Mario Monti weet daar alles van. Hij verloor de verkiezingen aan Berlusconi.
Als het politieke centrum nu niet de crisis echt aanpakt, krijgt ze daar in 2015 alsnog de rekening voor gepresenteerd in de vorm van een glorieuze comeback van Berlusconi en zijn paladijnen. Dan is Italië waarlijk vervloekt en aan de goden overgeleverd.
Cor Wijtvliet spreekt aankomende tijd op de seminar reeks ‘Bescherm uw toekomst’. Meer informatie…
Bron:
Wolfgang Münchau: Italy’s chance to realign – or to mess things up.Finanacial Times, October 7 2013
-
Marc Faber: “Het eindspel is de crash van de dollar”
Volgens Marc Faber staan we aan de vooravond van de crash van de dollar. Dat is althans de conclusie die we trekken uit de toespraak die hij hield voor het CLSA Investor Forum. In zijn toespraak ging Faber in op de historie van schulden, economische bubbels en financiële markten. Hij merkte daarbij op dat crises van alle tijden zijn, maar dat de totale hoeveelheid schuld in de economie in de jaren ’50 en ’70 lang niet zo hoog was als nu. Daardoor bracht een financiële crisis in het verleden zelden grote schade toe aan de economie als geheel. Vandaag de dag zijn de schulden op alle niveaus zodanig hoog dat we moeten vrezen voor de stabiliteit van de economie, aldus Faber.
“We hebben een lange periode van enorm hoge inflatie achter de rug. Aandelen, obligaties, grondstoffen en vastgoed stegen allemaal in prijs. Daardoor hebben we een gigantische asset bubble in de wereldwijde economie. Alle prijzen zijn opgeblazen. Misschien kunnen we de volgende bubbel niet zien omdat we er zelf in zitten, dat is iets om rekening mee te houden”, zo stelt Marc Faber.
Schulden versus economische groei
Volgens Marc Faber moeten economen het onderscheid maken tussen gezonde en ongezonde economische groei. Faber spreekt van een gezonde situatie als de kredietgroei ongeveer even groot is als de economische groei. Problematische wordt het als er te veel kredieten verstrekt worden in verhouding tot de economische groei. Ook is het volgens de beleggingsgoeroe belangrijk hoe de extra kredieten worden benut. “Kredieten die geïnvesteerd worden in kapitaalgoederen en die daarmee uiteindelijk meer economische productiviteit opleveren zijn beter dan kredieten die gebruikt worden voor consumptie, zoals dat het geval is in de VS”, aldus Faber.
“Op een dag zal deze totale kredietbubbel op dramatische wijze in elkaar zakken. We gaan een implosie meemaken van de prijzen van verschillende bezittingen, maar wanneer dat gebeurt weet ik niet.”
Eindspel
De eerste tekenen van dit eindspel zijn volgens Marc Faber al zichtbaar. Hij zegt dat elke dollar extra krediet in het verleden nog veel economische groei opleverde, maar dat extra kredieten vandaag de dag bijna geen effect meer hebben op de economische groei. “Dat is het teken dat we het einde van dit monetaire beleid naderen”. Een andere indicator die aangeeft wanneer het helemaal mis gaat is als de Amerikaanse regering obligaties moet uitgeven om de rente op haar staatsschuld te financieren. “Dat zal het eindspel zijn waarin we de complete destructie van de dollar meemaken”.
Onderstaande grafiek van Incrementum laat zien wat Marc Faber bedoelt met schulden die steeds minder economische groei opleveren. Amerika is bijna op een punt gekomen waarop meer schulden niet meer bijdragen aan economische groei. Dat terwijl de extra rentelasten alleen gedragen kunnen worden als de economie groeit en de belastinginkomsten toenemen. Het is een val waar we langzaam in zijn gelopen en waar we niet gemakkelijk meer uit kunnen komen. Linksom of rechtsom moeten we die schulden van onze rug af schudden, maar dat is geen sinecure. Ons spaargeld zit voor een groot gedeelte ook in schulden gevangen. Denk aan uw eigen spaartegoed bij de bank en aan de stapel staatsobligaties en bedrijfsobligaties in uw pensioenfonds.
Ook in Nederland groeit de schuld inmiddels al een stuk sneller dan de economie, iets wat Marc Faber ongezonde groei zou noemen.
Steeds minder productiviteit uit schulden
Marc Faber draait niet om de hete brij heen (Afbeelding via SCMP)
-
Grafieken: Hypotheekschuld in het Verenigd Koninkrijk
De volgende grafiek uit een rapport van Barclays laat zien dat ook de omvang van de hypotheekschuld in Groot-Brittannië begint te stagneren. Vanaf 1994 tot en met begin 2008 is de totale hypotheekschuld razendsnel toegenomen, maar daarna zakte het aantal nieuwe hypotheekleningen drastisch terug. Sinds het uitbreken van de crisis zakte het netto bedrag aan hypotheekleningen bijna naar het nulpunt, want betekent dat er inmiddels bijna evenveel geld wordt afgelost als dat er geleend wordt. Het stagneren van de totale hypotheekschuld kan grote gevolgen hebben voor de huizenmarkt. Zodra starters niet meer bereid zijn een woning te kopen stroomt er niet meer geld richting de huizenmarkt, waardoor het ook afgelopen kan zijn met de prijsstijging.
We hebben in Nederland al gezien wat de gevolgen zijn van een veel te hoge hypotheekschuld in combinatie met dalende huizenprijzen. Het vooruitzicht voor het Verenigd Koninkrijk is ook niet best, want daar is de hypotheekschuld nog ongeveer 80% van het BBP. De tweede grafiek brengt de hoogte van de hypotheekschuld en de ontwikkeling van de huizenprijzen vanaf 1990 mooi in beeld. Om de vergelijking te maken, in Nederland ligt deze schuldquote boven de 100%.
Totale hypotheekschuld groeit niet meer, het begin van een lange fase van deleveraging?
Relatie tussen hypotheekschulden en huizenprijzen (Bron: Bondvigilantes)
-
Video: Beppe Grillo
Zonder verdere toelichting, gewoon kijken…
-
Vijftig grafieken over goud, schulden en de financiële crisis
De volgende grafieken zijn afkomstig van een presentatie van Incrementum AG, een vermogensbeheerder die verstand heeft van goud en het geldsysteem. We kunnen de hele verzameling van vijftig grafieken aanbevelen (zie hier), maar om het de lezer makkelijker te maken hebben we een selectie gemaakt van de meest spraakmakende grafieken.
Groei monetaire basis centrale banken
Schuldengroei versus economische groei
Begrotingstekort VS
Inflatie sinds ontkoppeling van de dollar van goud
Groei balans centrale bank versus goudprijs
Kredietgroei versus economische groei
Goud bier ratio
Goud als percentage van totale financiële bezittingen
Goud versus reële rente
Goud en zilver tijdens deflatie
Goud versus aandelen
Goudprijs tijdens een valutacrisis
Stock to flow ratio van goud
Nog geen parabolische stijging