Paul Buitink sprak voor Café Weltschmerz met politicoloog Sander Boon over het op kredieten gebaseerde financiële systeem dat zich de afgelopen decennia heeft ontwikkeld. Boon merkt op dat centrale banken het ineenstorten van het financiële systeem wisten te voorkomen met een overvloed aan liquiditeit, maar dat daarmee de fundamentele problemen niet zijn opgelost.
Sterker nog, met het opkopen van staatsobligaties en hypotheekleningen verkleinden centrale banken het aanbod van kwalitatief goed onderpand, waardoor er een verkrapping en een afnemende liquiditeit te zien is in het financiële systeem.
Sander Boon merkt op dat de financiële markten eigenlijk al sinds 2013 niet meer geloven wat centrale bankiers zeggen. Centrale banken zeggen wel dat ze de rente gaan verhogen, maar de markt ziet dat de economische groei die daarvoor vereist is er helemaal niet is.
We hebben een aantal passages van het interview hieronder uitgeschreven. De video duurt een half uur en is absoluut de moeite waard!
“De afgelopen dertig tot veertig jaar is bij de dalende rente de totale schuld enorm gestegen, in Nederland hebben we dan ook nog eens een hele hoge de hypotheekschuld. Als je wereldwijd kijkt zie je dat als gevolg van die schulden er nu een heel deflatoire pool van schulden is. Het is heel moeilijk om daar uit te komen.
Het hangt er nu een beetje vanaf wat centrale banken en overheden gaan doen. In wezen is er niet zo veel verschil tussen deflatie en hyperinflatie. Onder deflatie kiest de bevolking voor de veiligheid van cash en bij hyperinflatie kiest men voor de veiligheid van fysiek goud. Een hyperinflatie gemeten in goud is eigenlijk ook gewoon deflatie, want alle prijzen dalen dan in termen van goud…
Bij sommige centrale banken, zoals in Engeland en de Verenigde Staten en binnen bepaalde wetenschappelijke economische kringen zie je wel signalen dat cash moet worden afgeschaft. Ze zeggen dan dat dat handig is, vanwege het gebruik van cash geld voor terrorisme en criminaliteit….
Er zitten veel morele argumenten onder om contant geld af te schaffen, maar eigenlijk reden is dat in een omgeving waarbij de rente negatief is mensen een prikkel hebben om in cash te sparen. Als mensen dat massaal gaan doen geeft dat een deflatoire druk op de prijzen van assets.”
Over de pensioenfondsen...
"Ik moet eerlijk zeggen dat het niveau van economisch denken in de sector van me tegenvalt. In de zin dat heel veel mensen bijvoorbeeld hun rentevisie gebaseerd hebben gebaseerd op: de rente zal wel omhoog gaan, want hij was al een hele tijd laag. Dat is geen basis van economisch denken, dat is geen logica maar een geloof.Wat zijn omstandigheden waarin die omhoog zou gaan of waarom die laag zou blijven, dan vinden ze het heel moeilijk om daarmee te spelen. Dat is overigens een van de redenen waarom wij een kwantitatieve tool hebben ontwikkeld om in scenario's te kunnen nadenken over wat je doen met je assets.Als de centrale banken eigenlijk geen controle meer hebben om de economie op de rails te krijgen, dan zul je in dit systeem dus zelf na moeten gaan denken over wat er aan de hand is."
Over het falen van de verzorgingsstaat
"Wat me op is gevallen is dat politici eigenlijk al wel honderd jaar veel meer geld willen uitgeven dan ze binnenkrijgen, daarvoor was het nodig om te kunnen lenen. En ze hebben in dat hele spel - er zijn een hoop dingen gebeurt zoals een grote depressie, de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog - staatsobligaties een steeds grotere rol gegeven in het banksysteem. En dat gaf overheden eigenlijk, in samenspraak met centraal bankiers, de mogelijkheid om obligaties liquide te houden. Daarmee konden overheden mooie dingen doen voor de mensen, gebaseerd op geleend geld.Na de Koude Oorlog en de val van de Berlijnse muur en de Sovjet-Unie zei men dat het kapitalisme gewonnen had, maar als ik nu kijk naar de ontwikkelingen in West-Europa en Amerika, dan concludeer ik eigenlijk nu na die crisis van 2008 dat eigenlijk niet zozeer het kapitalisme is gevallen, maar dat de sociaaldemocratie nu in crisis verkeert. Het op leningen gebaseerde voortbestaan van verzorgingsstaten. Dat thema wil ik in een nieuw boek graag uitdiepen, ik zie veel parallellen.Daar ben daar overigens ik niet alleen in. Als je bijvoorbeeld boeken leest van Vaclav Havel, een dissident uit Tsjecho-Slowakije, dan is dat een man die in 1978 al de parallellen heeft gezien tussen de centralistische bestuursstructuur van het Oostblok en die van het Westen. Dat is een gradueel verschil, geen fundamenteel verschil."
Systeemcrisis
"Vaclav Havel zei al: Er zijn eerst dissidenten, dan klonteren de dissidenten zij zich samen en daaromheen gaan groepen ontevreden mensen komen. Dat zijn parallelle samenlevingen en die hollen het systeem uit. Dat is ook precies wat je nu ziet gebeuren bij ons.Ze ziet grote onvrede, je ziet de flanken van de politieke partijen groeien, het midden bloedt leeg. ZZP'ers en jongeren die niet aan een pensioen willen deelnemen en die bijvoorbeeld gebruik van auto's willen delen... Je ziet overal een systeemcrisis van deze politiek economische constellatie, van deze samenwerking tussen overheden en banksysteem."Lees ook:
Eind november werd in San Francisco het Silver Summit 2015 gehouden, een conferentie voor beleggers die ieder jaar georganiseerd wordt door verschillende bedrijven in de mijnbouwsector. Onderdeel van deze conferentie was een paneldiscussie met Mike Maloney (directeur Goldsilver.com), Jeffrey Christian (Managing Partner CPM Group) en Grant Williams (Auteur van de financiële nieuwsbrief Things That Make You Go Hmmm…). Alle drie de heren hebben een affiniteit met edelmetalen, maar ze zijn het zeker niet altijd met elkaar eens. Bekijk hier de highlights van de discussie…
Willem Middelkoop sprak voor Café Weltschmerz met Herman Wijffels over de grote veranderingen in de financiële wereld, de voortdurende economische crisis en de neergang van de Verenigde Staten als absolute wereldmacht. In al deze onderwerpen speelt de macht van Wall Street en de verwevenheid van banken met de overheid een zeer belangrijke rol.
Wijffels zegt in het interview dat de Verenigde Staten niet bestuurd wordt door de regering in Washington, maar door de grote financiële instellingen op Wall Street. Ook is hij kritisch over het buitenlandse beleid van de VS, met name in het Midden-Oosten. Steeds weer blijkt dat de interventies van de VS te herleiden zijn tot de wens om controle uit te oefenen op de oliebronnen. “De onrust in Syrië begon pas toen er met Iran overeenstemming was bereikt over een nieuwe pijpleiding”, zo constateert Wijffels.
Wijffels is ook kritisch over het buitenlandse beleid van Nederland. Daarover zegt hij het volgende in het drie kwartier durende gesprek.
“De kern van de Nederlandse buitenlandpolitiek is; eerst kijken wat Engeland en Amerika er van vinden om er achter aan te lopen. Ik vind dat we in dit land teveel met onze rug naar dit continent leven.
Ik vraag tijdens mijn lezingen wel eens aan mensen of ze denken dat die straaljagers die in Jordanië rondvliegen en bommen rond gooien, er ook geweest zouden zijn als het niet om de olie begonnen was. Onze bommen sturen daar nog meer mensen weg. We komen onszelf daarmee tegen. De Verenigde Staten staan daar zover vandaan dat zij de gevolgen niet zo direct voelen als wij.”
Over Herman Wijffels: Herman Wijffels werkte van 1981 tot en met 1999 als bestuursvoorzitter bij de Rabobank. Daarna werd hij voorzitter van de SER en was hij een aantal jaar werkzaam bij de Wereldbank. Momenteel is hij hoogleraar ‘duurzaamheid en maatschappelijke verandering’ aan de Universiteit van Utrecht.
Klik hier om je te abonneren op de Youtube pagina van Café Weltschmerz.
Deze documentaire geeft een inkijkje in hoe landen tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerden hun goud in veiligheid te brengen. Ook wordt de termijnmarkt van edelmetalen besproken, waar een veelvoud van het goud wordt uitgeleend via contracten. Een interessante documentaire.
Volgens Mike Maloney van Goldsilver krijgen we eerst te maken met deflatie, die mogelijk gevolgd zal worden door hyperinflatie. In een nieuwe video legt hij uit dat we om verschillende redenen rekening moeten houding met een grote deflatoire crash. Hij noemt onder meer de hoge schuldenlast van huishoudens en bedrijven, de relatief hoge waardering van de aandelenmarkt, de vergrijzing en de machtsverschuiving van West naar Oost. In deze video van een half uur legt hij uit hoe al deze factoren op deflatie wijzen. Een interessante video…
Princes of the Yen is een documentaire over de macht van centrale banken, gebaseerd op een boek van professor Richard Werner. Werner deed in de jaren ’90 onderzoek naar de economische crisis in Japan, waarbij de aandelenkoersen en huizenprijzen met meer dan 80% daalden. Deze documentaire onthult de werkelijke oorzaak van de deflatoire depressie waar het land nog steeds in gevangen zit.
In de documentaire komt professor Werner zelf ook veelvuldig aan het woord. Hij legt uit hoe centrale banken opereren en hoe zij proberen de economie te ‘sturen’. De makers van de documentaire laten zien dat centrale banken daar maar tot zekere hoogte toe in staat zijn. Zo dreigt Europa in dezelfde deflatoire crisis weg te zakken als het Japan van 25 jaar geleden. Een lezer van Marketupdate tipte ons over deze documentaire van anderhalf uur, die gratis te bekijken is op Vimeo en Youtube.
Willem Middelkoop was op 26 september een van de sprekers tijdens de Reinvent.money conferentie in Rotterdam. Hij sprak over de laatste geopolitieke ontwikkelingen, zoals de machtsverschuiving van het ‘Westen’ richting opkomende grootmachten als China en Rusland, maar ook over hervormingen van het monetaire systeem en de rol die goud daarin speelt. Middelkoop laat zien dat de Chinezen de afgelopen jaren ongekend veel goud verzameld hebben, zowel de centrale bank als de Chinese huishoudens.
Opvallend is dat Willem Middelkoop aan het begin van zijn presentatie zegt we geld niet opnieuw hoeven uit te vinden, omdat goud het enige echte geld is. We zijn ervan overtuigd dat de meningen daarover verschillen. Wat vinden jullie? Is goud het meest nuttig in de rol van betaalmiddel? En hoe zouden we goud moeten gebruiken in een wereld die in toenemende mate overschakelt naar digitaal betalingsverkeer?
Fox Business behandelde deze week een vraagstuk waar veel beleggers mee worstelen: Hoeveel goud is het beste voor je beleggingsportefeuille? Fox Business vroeg het aan Jim Rickards, auteur van de boeken ‘Currency Wars’ en ‘Death of Money’ en deskundige op het gebied van goud en geld. Volgens Rickards is 10% een goed uitgangspunt, omdat goud vooral gezien moet worden als een vorm van verzekering van het vermogen. Andere experts zien ook de toegevoegde waarde van goud in de portefeuille, maar nemen genoegen met een weging van vijf procent in het gele edelmetaal.
In de goudgids die Goudstandaard in samenwerking met Slimbeleggen heeft samengesteld is ook een hoofdstuk toegewijd aan de waarde van goud voor een beleggingsportefeuille. Wil je meer weten? Lees dan dit artikel of download de goudgids.
Volgens voormalig Fed-voorzitter Alan Greenspan gaat het nog steeds niet goed met de Amerikaanse economie. De productiviteit neemt amper toe en dat betekent dat we voorlopig ook geen sterke economische groei hoeven te verwachten. Ook blijven de investeringen achter, omdat de besparingen van de Amerikaanse huishoudens amper toenemen. Wat wel toeneemt is de omvang van de ongedekte sociale verplichtingen, de zogeheten ‘unfunded liabilities’. Die zijn volgens Greenspan inmiddels zo groot geworden dat ze een negatief effect hebben op de totale besparingen in de economie.
In een gesprek met Fox News benadrukt Greenspan dat de rente in de VS nog nooit zo lang zo laag is geweest. We hebben een deel van het interview voor u uitgeschreven:
“Millennia lang lag de rente gemiddeld rond de 4 a 5 procent. We hebben data tot het oude Griekenland en ook toen was de rente ongeveer op dat niveau. Het lijkt erop alsof die rente van 4 tot 5 procent de tijdswaarde vertegenwoordigt die de mensheid aan geld toekent. Maar nu hebben we de rente al een aanzienlijke periode ver onder dit niveau gebracht.”
En welk gevaar schuilt daar in?
“Het gevaar dat de rente ooit weer terugkeert naar het niveau waar het al millennia lang op terugkomt. En dat belooft niet veel goeds. Ik denk dan aan een bubbel in obligaties. Als er een bubbel is op de aandelenmarkt, dan denken we aan extreem hoge koers/winst verhoudingen. Als je dan kijkt naar de prijs van staatsobligaties en dat vergelijkt met de rente opbrengst uit die staatsobligaties, dat moeten we ons heel erg zorgen maken…”
Dus je voorziet een bubbel in obligaties?
“Er zijn twee mogelijkheden. Of we keren langzaam terug naar een normale situatie, of het gebeurt op een agressieve manier. De geschiedenis leert ons dat die laatste optie het meest waarschijnlijk is.”
De grote vraag is nu of deze markt in staat is verder te stijgen. Wat denkt u?
“De koers/winst ratio is in feite opgebouwd uit twee krachten. De ene is de equity premium. De andere is de rentestand. Wanneer de obligatiekoersen daling heeft dit een ernstig negatieve uitwerking op aandelenkoersen. En dat is waar de problemen zijn voor wat betreft aandelen. Ook die ontkomen niet aan het feit dat de rente historisch gezien te laag is en uiteindelijk weer zal moeten stijgen.”
Ondanks de extreem hoge schuldenlast van de Verenigde Staten is er geen enkele kans dat het land failliet gaat. Dat zegt niet alleen voormalig Fed-voorzitter Alan Greenspan, maar ook econoom Joseph Stiglitz en waardebelegger Warren Buffett. Het is eigenlijk heel simpel. De verplichtingen die de Amerikaanse overheid heeft zijn allemaal uitgedrukt in dollars, geld dat het land zelf kan beheren en uitgeven. De centrale bank kan altijd meer dollars aan de overheid verstrekken, bijvoorbeeld door staatsobligaties op te kopen (QE). Zo kunnen alle schuldeisers van de Amerikaanse overheid betaald worden.
Monetaire soevereiniteit
De Amerikaanse overheid kan dus altijd aan haar verplichtingen blijven voldoen, omdat het land zelf de beheerder van de munt is. Anders is het voor Amerikaanse staten, die slechts ‘gebruiker’ van de munt zijn. Een staat als Detroit of Californië kan dus wél bezwijken onder een zware schuldenlast. Als er niet genoeg belastinginkomsten binnenkomen en de tekorten niet meer gefinancierd kunnen worden met de uitgifte van nieuwe obligaties, dan kan een deel van de schuld simpelweg niet meer betaald worden. Een Amerikaanse staat kan dus failliet gaan, zonder dat het voortbestaan van de munt (dollar) wordt bedreigd.
Eurozone
De euro lijkt in een bepaald opzicht op de Amerikaanse dollar. Net als Amerikaanse staten als Californië en Detroit hebben ook lidstaten van de Europese muntunie geen monetaire soevereiniteit met een eigen centrale bank. Deze landen zijn gebruikers van de munt en zijn daarom gedwongen hun begroting enigszins op orde te houden. Heeft een land teveel schulden en te hoge begrotingstekorten (Griekenland), dan is het inderdaad mogelijk dat zo'n land failliet gaat.
Maar net zo min als het bankroet van een staat als Californië of Detroit het voortbestaan van de dollar bedreigt, zo heeft een bankroet van Griekenland of Spanje geen gevolgen voor het voortbestaan van de euro. Waarom zouden consumenten en bedrijven in de Europese muntunie opeens geen euro's meer willen gebruiken als blijkt dat de Griekse overheid haar schuldeisers (banken, pensioenfondsen, beleggers) niet kan betalen?
Met de introductie van de Eurozone hebben landen hun monetaire soevereiniteit overgedragen naar een supranationaal niveau, conform het Amerikaanse model.
Hyperinflatie
Een bankroet van de Verenigde Staten is uitgesloten, omdat de VS altijd meer dollars in omloop kan brengen. Maar dat betekent niet dat ze dat ongestraft kunnen doen. Een roekeloos monetair beleid kan hyperinflatie tot gevolg hebben, wat betekent dat de VS haar verplichtingen kan voldoen met waardeloos geld. In dat scenario heeft de VS wel een groot probleem, omdat ze de import van goederen dan op een andere manier moet betalen. Met euro's? Chinese yuan? Goud?
In deze aflevering van Café Weltschmerz gaat Willem Middelkoop in gesprek met financieel geograaf Ewald Engelen. Engelen heeft een zware tijd achter de rug. Kritiek op de lijst met namen in zijn boek en zijn reflectie daarop, bracht hem in een persoonlijke crisis. Hij heeft zich daar inmiddels uitgevochten en met Willem bespreekt hij zijn mentale houding tegenover de financiële wereld en de media. Vind je de gesprekken van Café Weltschmerz leuk? Abonneer je dan op hun Youtube pagina of kijk op hun website voor meer spraakmakende interviews.
Het hangt er nu een beetje vanaf wat centrale banken en overheden gaan doen. In wezen is er niet zo veel verschil tussen deflatie en hyperinflatie. Onder deflatie kiest de bevolking voor de veiligheid van cash en bij hyperinflatie kiest men voor de veiligheid van fysiek goud. Een hyperinflatie gemeten in goud is eigenlijk ook gewoon deflatie, want alle prijzen dalen dan in termen van goud…
