Auteur: Marketupdate

  • De volgende oorlog is begonnen

    De volgende oorlog is begonnen

    Bron: Francisco van Jole

    Trump kan de NAVO opblazen door een beroep te doen op artikel 5 na een Iraanse tegenaanval

    Tot vanochtend was het enige positieve dat ik over het presidentschap van Trump kon bedenken het feit dat hij niet van zins leek een nieuwe oorlog te starten. Dat maakte hem tot een prettige uitzondering als het gaat om Republikeinse presidenten. De aanval op het konvooi met de Iraanse generaal Qassem Soleimani heeft daar een einde aan gemaakt. Een nieuwe oorlog lijkt onvermijdelijk. Alleen is nog niet duidelijk hoe die er precies uit zal zien.

    Kort na zijn aantreden in 2017 ontstond er twijfel of president Trump zich nog wel zou houden aan artikel 5 van de NAVO: een aanval op een van de lidstaten wordt beschouwd als een aanval op allen. Dat Drie Musketiers-achtige motto is het afschrikkende middel van de militaire verdragsorganisatie. De weigerachtige houding van Trump baarde alom zorgen. Wat als Poetin bijvoorbeeld ineens Estland zou inpikken, zoals hij al eerder met de Krim deed?

    Tot vanochtend was het enige positieve dat ik over het presidentschap van Trump kon bedenken het feit dat hij niet van zins leek een nieuwe oorlog te starten. Dat maakte hem tot een prettige uitzondering als het gaat om Republikeinse presidenten. De aanval op het konvooi met de Iraanse generaal Qassem Soleimani heeft daar een einde aan gemaakt. Een nieuwe oorlog lijkt onvermijdelijk. Alleen is nog niet duidelijk hoe die er precies uit zal zien.

    De enige keer in de geschiedenis dat artikel 5 van stal werd gehaald, was na de aanslagen van 9/11 in New York en Washington. Het Taliban-regime in Afghanistan weigerde het brein achter die terreurdaad, Osama bin Laden, uit te leveren. Enkele weken later werden de Taliban door geallieerde troepen uit de hoofdstad Kaboel verjaagd. Dat was het begin, of de hervatting, van een guerrilla-oorlog die tot op de dag van vandaag voortduurt.

    Iran heeft wraak gezworen voor de dood van de generaal en wraak is zoals bekend een zeer efficiënte brandstof voor het voeren van oorlogen. Het is onwaarschijnlijk dat Teheran reguliere troepen of een zeemacht richting het Amerikaanse continent zal sturen. De hedendaagse oorlog volgt veel meer de wetten van een guerrillastrijd: ga nooit de strijd aan met de vijand als die daar op voorbereid is, val alleen aan daar en wanneer het niet verwacht wordt en veroorzaak met zo min mogelijk middelen zoveel mogelijk schade. De Iraanse generaal was gespecialiseerd in aanvallen op zogeheten ‘zachte doelen’, militaire taal voor weerloze burgers. Denk aan 9/11 en bedenk dat de uitvoerders van die terreurdaad amateurs waren.

    Moeten de NAVO-landen mee optrekken met de Amerikanen tegen Iran als er straks zo’n tegenaanval komt? Het enige NAVO-lid dat daar waarschijnlijk wat voor voelt, zit in Downing Street. Die kan ook wel wat afleiding gebruiken als het land door de Brexit in een crisis wordt gestort. De geschiedenis zit vol met oorlogen die zo begonnen.

    Tot nu toe werd de oorlog die na 9/11 ontstond door de vijand vooral buiten de VS uitgevochten, als je terrorisme nog vechten kunt noemen. Deels ook op het Europese continent, denk aan de aanslagen in Frankrijk en Spanje. Maar de Britten horen niet meer bij Europa en de VS is geen trouw lid meer van de NAVO. Europa staat niet op voet van oorlog met Iran.

    Trump kan de NAVO na een Iraanse tegenaanval opblazen door een beroep te doen op artikel 5. Het zou geheel in de stijl van deze president zijn: lekker inconsequent, de politieke tegenstanders in complete verwarring achterlaten en zelf de vermoorde onschuld kunnen spelen. In Moskou staat de champagne vast klaar.

  • Beleggers vluchten naar goud door spanningen in Midden-Oosten

    Beleggers vluchten naar goud door spanningen in Midden-Oosten

    Bron: nu.nl

    De goudprijs is naar het hoogste niveau in bijna zeven jaar tijd gestegen door de geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten. Beleggers zouden het edelmetaal beschouwen als ‘veilige haven’ om naar te vluchten in roerige tijden.

    De prijs van een troy ounce goud, 31,1 gram, steeg met 1,42 procent naar 1.574 dollar (ongeveer 1.410 euro). Vergeleken met twee weken geleden is de goudprijs met 5,7 procent gestegen. Vooral na de recente spanningen tussen Iran en de Verenigde Staten heeft het edelmetaal de weg omhoog gevonden.

    Vorige week doodde een Amerikaanse aanval de Iraanse generaal Qassem Soleimani. Iran dreigde met vergelding, maar de Amerikaanse president Donald Trump dreigde op zijn beurt ook geweld te gebruiken als de Iraanse regering dit doet.

    Verder besloot het Iraakse parlement om de Amerikaanse troepenmacht weg te sturen. Maandag dreigde Trump met sancties als Irak dit voornemen doorzet.

  • Oliebedrijven in trek op Aziatische beurzen

    Oliebedrijven in trek op Aziatische beurzen

    Bron: AFN

    De Aziatische aandelenbeurzen lieten vrijdag een gemengd beeld zien. De oplopende geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten zorgden voor terughoudendheid bij beleggers. De olieprijzen schoten omhoog na de luchtaanval van de Verenigde Staten op het vliegveld van de Iraakse hoofdstad Bagdad. Bij de aanval kwamen de hoge Iraanse militair generaal Qassem Soleimani en de Iraakse militieleider Abu Mahdi al-Muhandis om.

    De beursgraadmeter in Shanghai noteerde tussentijds een fractie lager en de Hang Seng-index in Hongkong leverde 0,3 procent in. De oliebedrijven profiteerden van de hogere olieprijzen, die met zo’n 3 procent toenamen. De Chinese olieproducenten PetroChina en CNOOC dikten in Hongkong respectievelijk 2,8 en 1,9 procent aan.

    In Tokio was de beurs gesloten vanwege een vakantieperiode. De Kospi in Seoul verloor 0,1 procent. De All Ordinaries in Sydney ging met een winst van 0,6 procent het weekeinde in. De Australische oliebedrijven Santos en Beach Energy stegen 2,3 en 3,2 procent.

  • Een goed begin: goud als Trend Tracker

    Een goed begin: goud als Trend Tracker

    Bron: Eric Mecking

    De goudprijs wist in december haar neerwaartse trend te doorbreken en maakte vervolgens een indrukwekkende eindejaarsrally. Dit werd ingegeven door de Trend Tracker, een zelf ontwikkeld beleggingsmodel op basis van technisch analyse.

    Trend Tracker is een fractaal geometrisch systeem. Op basis van technische analyse en grafieken worden waarschijnlijkheden opgesteld voor de toekomst. Centraal staan de goudgekleurde getallen uit de Fibonacci-reeks (1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55 etc.), de Lucas-reeks (2, 1, 3, 4, 7, 11, 18, 29, 47, 76 etc.) en de Padovan-reeks (1, 1, 1, 2, 2, 3, 4, 5, 7, 9, 12, 16, 21, 28, 37 etc.) en de verhoudingen tussen de getallen uit deze reeksen.

    De eerste afbeelding geeft de meest recente weekgrafiek van goud. De toelichting op deze grafiek en de voorspelling die ik een maand geleden deed, vindt u hieronder.

    Analyse goud

    De trend wordt weergegeven door de blauwe trendlijnen. Een belangrijk kenmerk van trendlijnen is dat ze vaak parallel aan elkaar lopen. Hier is de trend gelijk aan de standaardgolf uit het Elliott Wave Principe van vijf subgolven. Daarbij lopen de trend-subgolven 1, 3 en 4 niet alleen volledig parallel aan elkaar lopen maar zijn ze ook in tijd volledig gelijk aan elkaar zijn.

    Hetzelfde geldt voor de correctie-subgolven 2 en 4. Ook die lopen parallel aan elkaar en zijn ook in tijd gelijk aan elkaar, te weten 11 bars. Hieruit volgt dan ook dat de golven 1,2 en 3,4 evenzo een gelijke tijdsduur kennen, in dit geval 37 bars. Bovendien lopen de rode lijnen vanuit de bodems van 1 en 2 en de top van 3 en bodem van 4 precies parallel aan elkaar.

    De tijd – de cyclus – wordt vooral weergegeven door de MMM-indicator, die gemiddeld 21 bars en maximaal 29 bars telt. Bars staan hier voor candles op de grafiek, waarbij elke bar een beursweek weergeeft. Dat betekent dat er gemiddeld bij 21 bars (21 beursweken) en uiterlijk 29 bars een bodem of top in de koers komt. In de grafiek komt de koersbodem bij bar 27, waar hij bovendien afketst op de parallelle trendlijn.

    De verhouding tussen trendgolf 1 en trendgolf 3 is 162%, waarbij hun correctiegolven 2 en 4 elk 38% terugvallen.

    De vorm is het minst belangrijk. Bij het Elliott Wave Principe echter is vorm het belangrijkste en is de volgorde van belangrijkheid: vorm, verhouding, tijd. Vormen hebben echter het grote nadeel dat ze subjectief en suggestief zijn. Bovendien manifesteren ze zich vaak pas halverwege of tegen het einde van de trend waardoor er vaak fouten kunnen optreden.

    Marketupdate geeft geen beleggingsadviezen.

  • Marketupdate wenst u een gezond en fantastisch 2020 toe.

    Marketupdate wenst u een gezond en fantastisch 2020 toe.

    Beste lezers,

    Wij wensen u allen een gezond en fantastisch 2020 en hopen dat u met veel plezier de artikelen op marketupdate.nl in 2020 zult lezen.

    Wij gaan ook in 2020 met veel plezier voor onze lezers aan de slag. Ook hebben wij een aantal primeurs in de pen zitten, zo stay alert.

  • Russisch staatsfonds overweegt te investeren in goud

    Russisch staatsfonds overweegt te investeren in goud

    Het Russische staatsfonds moet overwegen een deel van haar vermogen in goud te beleggen. Dat liet de Russische minister van Financiën, Anton Siluanov, eerder deze week weten. Hij verklaarde dat beleggen in edelmetaal op lange termijn stabieler is dan beleggen in financiële activa.

    Het staatsfonds van Rusland beheert de inkomsten uit olie en is bedoeld als aanvulling op het nationale pensioenstelsel. Het fonds beheerde op 1 december een vermogen van $124 miljard. Ter vergelijking, dat is bijna een kwart van de totale reserves van de Russische centrale bank.

    Volgens Siluanov zou het staatsfonds hetzelfde beleggingsbeleid moeten voeren als de centrale bank. Dat betekent dat het fonds ook een aanzienlijk deel van haar vermogen moet omzetten in goud. De centrale bank heeft met een goudvoorraad van 2.250 ton ruim 20% van haar reserves in edelmetaal.

    Goudmijnsector
    Rusland is met een productie van 295 metrische ton in 2018 een van de grootste goudproducenten ter wereld. De goudmijnen verkopen hun goud aan commerciële banken, die het weer doorverkopen aan de centrale bank. De grootste goudmijnen van het land zijn Polyus, Polymetal en het Canadese Kinross.

    Sinds de invoering van Westerse sancties heeft Rusland haar goudaankopen sterk opgeschroefd. De centrale bank ziet het edelmetaal als een veilig alternatief voor dollarreserves, omdat het geen tegenpartij risico heeft. Ook is het een instrument om minder afhankelijk te worden van het dollarsysteem. Landen die goud hebben kunnen dat in theorie gebruiken om handel te drijven, zonder tussenkomst van de dollar.

    Siluanov is van mening dat het staatsfonds ook goud in haar portefeuille moet hebben. Daar zegt hij het volgende over:

    “Het Russische ministerie van Financiën vereist niet dat het fonds in edelmetalen moet beleggen, maar men zou hier over kunnen nadenken en het overwegen. Mijn visie is dat goud onderdeel mag zijn als het gaat om het investeren van reserves.”

  • Vooruitblik 2020: Kansrijke grondstoffen

    Vooruitblik 2020: Kansrijke grondstoffen

    Bron: Koen Lauwers/ IEX

    Ieder jaar eindigen we bij IEX traditiegetrouw met de vooruitblikken van onze vaste columnisten. Geen vaste lijst, maar juist gericht op hun eigen expertise. Wat worden belangrijke ontwikkelingen in 2020?

    Grondstoffenexpert Koen Lauwers tipt kansrijke grondstoffen. Zijn tips voor 2019 deden het heel aardig en ook voor 2020 staan de sterren gunstig.

    Terugblik grondstoffentips 2019

    Er liggen nog twee handelsdagen in het verschiet. Maar de prijzen van de grondstoffen die Lauwers voor 2019 tipte laten rendementen zien om van te watertanden:

    Koffie (maart future ’19 98,6 USc => ’20 129,3 USc): +31,1%
    Suiker (maart future ’19 12.27 USc=> ’20 13.56 USc): +10,5%
    Goud (spot price YTD 27/12): +18,1%
    Zilver (spot price YTD 27/12:+15,9%
    (peildatum 27-12-2019)

    Gaat het in 2020 ook crescendo? Of moeten beleggers zich voorbereiden op een onsje minder?

    1. Koffie en suiker

    Het prijsherstel bij koffie (+31%) en suiker (+10,5%) kwam traag op gang, maar de klim versnelde naarmate het jaar vorderde. Beide soft commodities gaan volgend jaar van een aanbodoverschot naar een deficit. Het duurde een tijdje voordat dit besef tot de markt doordrong, maar toen ging het ineens ook heel snel.

    Koffie steeg begin december naar het hoogste peil in anderhalf jaar. Vanaf het dieptepunt in mei klom de koffieprijs met ruim de helft.

    Toch is de grondstof historisch bekeken nog steeds erg goedkoop. De prijs komt in vele productieregio’s ook na de recente stijging amper boven de productiekosten uit. Op korte termijn kan de koffieprijs wat lager, omdat de momentumtraders hun long posities fors hebben opgeschroefd. Het aantal speculatieve longs op de termijnmarkt (ICE) was in drie jaar niet meer zo hoog.

    De output in Brazilië, de grootste producent van de arabicavariant, zal in het lopende oogstjaar dalen. Dit heeft gevolgen voor zowel de uitvoer als de voorraden. De koffievoorraden in de geregistreerde opslagplaatsen zijn de voorbije maanden al sterk gedaald.

    Het verhaal bij suiker is grotendeels gelijklopend aan dat van koffie. Ook de suikeropbrengst in Brazilië zal dit oogstjaar lager uitkomen. Tegelijk zorgt de hogere olieprijs ervoor dat meer ruwe suiker in ethanol wordt omgezet, waardoor er nog minder geraffineerde suiker overblijft.

    Naast Brazilië zal ook in India, de grootste suikerproducent, de output lager uitkomen. De marktverstorende subsidiepolitiek van de Indiase regering blijft wel een factor van onzekerheid.

    Opmerkelijk is dat de recente stijging van de koffie- en suikerprijs zich voltrok tegen de achtergrond van een aanhoudende daling van de Braziliaanse real (BRL) tegenover de Amerikaanse dollar. De BRL bereikte eind 2019 zelfs een nieuw dieptepunt, maar ik verwacht de komende tijd een herstel van de Braziliaanse munt.

    Dit is in principe gunstig voor de prijsontwikkeling bij koffie en suiker. Om die reden blijven beide grondstoffen ook in 2020 op mijn kooplijst staan, al is op korte termijn een terugval mogelijk.

    2. Goud en zilver

    Voor goud was 2019 het jaar dat het technische weerstandsniveau uit 2013 ($1.365) eindelijk sneuvelde. Het gele metaal stoomde door naar $1.500 en zette de beste prestatie neer sinds 2010, met een klim van 18% in dollar en zelfs meer dan 23% in euro. Goud zette in nagenoeg alle valuta een nieuwe recordprijs neer in 2019. Alleen de dollar blijft voorlopig een uitzondering.

    Het succes van goud hoeft niet te verbazen, want het klassieke opportuniteitsnadeel van een belegging in goud is omgedraaid naar een voordeel. Goud wordt als niet rentedragende belegging namelijk niet getroffen door de nadelige effecten van de negatieve rente. Anders gesteld: goud is voor private beleggers een uitgelezen manier om te schuilen voor de repressie van het financiële systeem met zijn negatieve rentes en roekeloze monetaire politiek.

    Overigens hebben de centrale banken ook zelf hun goudaankopen opnieuw opgevoerd.

    Er is alle reden om aan te nemen dat het goud het ook in 2020 goed zal blijven doen. De koopkracht van geld zal door lage of negatieve reële rentevoeten verder onder druk komen. Ook de monetaire politiek is gunstig voor goud, nu opnieuw volop de kaart van bijkomende versoepeling wordt getrokken.

    Bij een volgende recessie zijn de klassieke monetaire tools nagenoeg uitgeput. Een en ander zal dus nog onconventioneler moeten worden dan het nu al is, met nieuwe experimenten, zoals modern monetary theory (in essentie helicoptergeld), die de waarde van het geld nog verder zullen aantasten.

    Zilver presteerde nagenoeg even goed als goud, met een klim van 16% (21% in euro). Het goedkoopste edelmetaal profiteerde onder meer van een aantrekkende investeringsvraag, maar toch vooral van de historische link en dus hoge prijscorrelatie met goud.

    Toch is zilver in verhouding tot goud nog steeds ondergewaardeerd. De goud/zilver ratio piekte vorige zomer op het hoogste niveau sinds 1992 en staat nog steeds ver boven het historisch gemiddelde.

    Ik verwacht dat deze situatie in 2020 verder zal normaliseren. Zowel goud als zilver blijven bij de huidige prijzen onverminderd koopwaardig.

    3. Aardgas en katoen

    Geen nieuw jaar zonder nieuwe tips. Een eerste is aardgas en ik zal al meteen waarschuwen dat dit in tegenstelling tot de edelmetalen zeker geen buy-and-hold tip is voor een volledig kalenderjaar.

    De evolutie van de aardgasprijs is traditioneel een stuk volatieler dan die van ruwe olie, waarbij weersomstandigheden en voorraadniveaus een belangrijke rol spelen. In augustus daalde de aardgasprijs tot $2 per miljoen British thermal units (mm Btu), de referentieprijseenheid. Dit was het laagste niveau sinds 2016.

    Aardgas wordt meestal duurder in aanloop naar het withdrawal season, de periode van november tot en met maart, waarin de aardgasvoorraden per saldo dalen. Dit ging dit najaar gepaard met een aantal productieonderbrekingen als gevolg van tropische stormen. Daardoor klom de prijs begin november naar $2,80 per mm Btu. De afgelopen weken is de aardgasprijs teruggevallen naar $2,20.

    De lage prijzen hebben het afgelopen decennium het marktaandeel van aardgas in de energiemix sterk doen toenemen. Dit ging vooral ten koste van steenkool.

    Maar het hogere verbruik ging ook gepaard met een flinke stijging van de productie. Door de schalierevolutie was de Amerikaanse aardgasproductie nooit eerder zo hoog. Er is dus een overaanbod en dit zal op korte termijn niet worden weggewerkt.

    Uitvoer van aardgas is in theorie een oplossing, maar ook dat komt niet zo snel op gang, vanwege de hoge investeringskosten die zijn verbonden aan de bouw van pijpleidingen en installaties die gas vloeibaar maken (LNG).

    Die LNG-prijs is de afgelopen twaalf maanden eveneens sterk gedaald. De markten in Japan en Zuid-Korea, respectievelijk de grootste en derde grootste afnemer van LNG, zijn stilaan volwassen. In China, de tweede grootste markt, daalt de groei van de consumptie.

    Fysiek overaanbod corrigeert uiteindelijk zichzelf. Er zijn nu al signalen dat de meeste aardgasproducenten hun investeringen in 2020 zullen terugschroeven. Maar het duurt een hele tijd voordat dit een impact heeft op de output.

    Op korte termijn spelen de weersomstandigheden een meer doorslaggevende rol. Zo is de recente prijsdaling mede ingegeven door het vooruitzicht op een zachte start van de winter in grote delen van de Verenigde Staten. Enkele stevige winterprikken begin 2020 kunnen zomaar de balans in de andere richting duwen.

    Een eventuele verdere terugval richting $2 biedt een interessante koopkans voor aardgas. Maar ik herhaal dus dat aardgas een tradingtip is en geen buy-and-hold tip.

    Katoen zat net als soja en maïs in het oog van de storm, die werd veroorzaakt door de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China. Laatstgenoemde is traditioneel een belangrijke invoerder van katoen en granen uit de VS. Als gevolg van de invoertarieven sprak China in eerste instantie de eigen productie en voorraden aan. Daarna ging het land zich met name in Zuid-Amerika bevoorraden.

    Voor het uitbreken van de handelsoorlog kostte een pond katoen nog $1. In augustus viel de prijs terug tot minder dan $0,60, een nieuw dieptepunt.

    De eerste fase van het handelsakkoord tussen beide economische grootmachten zorgde voor ontspanning op de grondstoffenmarkten. China beloofde onder meer om met name meer soja en katoen te zullen invoeren. Die intentie werd bevestigd door de hogere exportcijfers van het Amerikaanse Ministerie van Landbouw in de laatste weken van het jaar.

    Door de lage katoenprijs van het afgelopen anderhalf jaar is de kans groot dat de landbouwoppervlakte voor de teelt van katoen in 2020 zal afnemen. De katoenprijs klom intussen richting $0,70 per pond: het hoogste peil in bijna zes maanden.

    Daar ligt ook een technische weerstand die op korte termijn tot wat winstnemingen zou kunnen leiden. Een nieuwe terugval richting $0,60 zou een interessant instapmoment kunnen creëren voor katoen.

    Net als aardgas is ook katoen geen buy-and-hold, want één tweet van de wispelturige Amerikaanse president kan de handelsafspraken met China op de helling zetten.

    Marketupdate.nl geeft geen beleggingsadviezen.

  • RUN OP GOUD IN DUITSLAND

    RUN OP GOUD IN DUITSLAND

    In Duitsland is de laatste weken een run op goud door nieuwe wetgeving omtrent anonieme aankopen. Vanaf volgend jaar mogen Duitsers nog maar voor €2.000 contant aan goud kopen zonder zich te hoeven legitimeren, terwijl die grens nu nog op €10.000 ligt.

    Daarom besluiten veel Duitsers op het laatste moment nog een deel van hun geld om te zetten in goud. Zo is de levertijd op goudbaren uit Duitsland sterk opgelopen. Er ontstaan in sommige gevallen zelfs lange rijen bij goudhandelaren, zoals bij deze winkel van Degussa in Keulen.

    Hele rijen met mensen die goud willen kopen in 2019.

  • Klimaatbeleid via de geldpers

    Klimaatbeleid via de geldpers

    Bron: Syp Wynia

    Werkelijk niets wordt nagelaten om de samenleving onder het mom van ‘klimaat’ dan wel ‘vergroening’ verregaand te sturen. In Frankfurt wordt de geldpers aangezet en in Brussel wordt bedrijven voorgeschreven welke investeringen wel en welke niet oké zijn. Soms lijkt de Sovjet-Unie wel heel dicht bij.

    Op 16 december 2019 is er in de Europese Unie een overeenkomst gesloten over de zogenaamde ‘taxonomie’, een lijst van investeringen die als ‘duurzaam’ kunnen worden gekenmerkt. Deze investeringen kunnen dan worden geclassificeerd met labels die worden gehangen aan specifieke financiële producten.

    Hiermee wordt het mogelijk om via regulering institutionele beleggers en banken in de gewenste groene richting te laten beleggen. De overeenkomst kwam na een week van vruchteloos overleg in de EU toch nog tot stand. Hoofdonderhandelaar namens het Europees Parlement Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks, zei hierover: ‘De politiek wijst het grote geld de juiste weg’.

    Klimaatpact

    In de EU staan alle pijlen richting vergroening van de economie. De nieuwe EU-Commissie-Von der Leyen, met onze eigen klimaatpaus Frans Timmermans, heeft afgesproken om minstens een kwart van de EU begroting te gaan besteden aan vergroening van het beleid. De European Investment Bank (EIB) wordt een ‘Climate Bank’. En de ambities zijn nog veel groter. Al dit beleid komt bovenop de klimaatwet die Nederland zelf al heeft aangenomen. Het gaat hier niet alleen om een nieuwe ideologie, maar ook om grote bedragen. Het is niet toevallig dat deze twee zaken met nieuw beleid aaneen worden gesmeed.

    Depolitisering

    De afgelopen decennia is er in het westen sprake geweest van vergaande depolitisering van de samenleving. Dit kon gebeuren omdat technocraten zich zijn gaan ontfermen over de werking van de politieke economie en het complexe financiële systeem. Door deregulering van financiële markten in de jaren 80 en 90 groeide de kredietcreatie uitbundig. De hierdoor snel gestegen welvaart heeft de politieke strijd om schaarse middelen naar de achtergrond gedrukt.

    Door deze depolitisering ontstond er een ideologische leegte en verschraling van politiek profiel bij de klassieke middenpartijen. De nieuwe klimaatideologie valt dan ook zowel bij hen als bij grote groepen mensen in vruchtbare aarde. De menselijke eigenschap om collectief en doelgericht, vaak zonder kritische zelfreflectie, goed te willen doen werd afgelopen jaren door velen node gemist. Het vindt nu via de klimaatideologie een nieuwe uitweg.

    Economische stagnatie

    Ideologie is echter niet genoeg. Toen het financiële systeem dreigde te imploderen in 2008 trokken overheden en centrale banken alles uit de kast om het te stabiliseren. Er was politiek gezien ook geen alternatief. Toch is er toen iets veranderd. De reële economie bleef sindsdien achter en mensen uit de middenklasse zijn er in reële termen niet meer echt op vooruit gegaan, terwijl de collectieve schulden alleen maar verder zijn toegenomen.

    Het is steeds meer zichtbaar dat de door technocraten gemanagede Globalisering vastloopt en de vermogensongelijkheid toeneemt. De onvrede neemt dan ook toe. Economische onvrede kan sociale onrust veroorzaken. We hebben aan de gele hesjes in Frankrijk gezien wat voor impact dat kan hebben. De status quo komt in gevaar als de onrust toeneemt. Om dit te voorkomen moet de economie worden gestimuleerd.

    Economische stimulering

    Dat er iets mis is met de economie is af te lezen aan de stagnerende industriële productie en aan de tanende gezondheid van banken. Afgelopen weekend was er weer een nieuwe bail-out van een Italiaanse bank. De regering besloot om Zuid-Italiaanse Banca Populare di Bari van een noodlening te voorzien.

    Ook werd bekend dat er bij Europese banken zo’n 60.000 ontslagen zullen gaan vallen wegens slechte resultaten en vooruitzichten. Aan de andere kant van de oceaan heeft de Amerikaanse centrale bank (Fed) draconische maatregelen genomen om voor het eerst sinds 2008 de stagnerende geldmarkt weer vlot te trekken. De mondiale economische vooruitzichten voor 2020 en 2021 zijn ronduit slecht.

    Internationale organisaties als het IMF, de Wereldbank, de OESO en de BIS weten als geen ander dat onze schuldeneconomie alleen kan blijven draaien als er sprake is van economische groei. Bovendien is de financiële sector met de huidige lage rente naarstig op zoek naar nieuwe mogelijkheden om van te profiteren.

    Nu de klassieke middelen van centrale banken om te hulp te schieten uitgeput zijn geraakt, neemt de roep om overheidsinvesteringen dan ook weer toe. Geen traditioneel Keynesiaanse sturing dit keer, maar geheel volgens de laatste politiek-bestuurlijke trend: een koppeling tussen economie en klimaat.

    Geldpers als redding

    Er verschijnen steeds vaker berichten van centrale banken die waarschuwen voor de schadelijke effecten van klimaatverandering voor het financieel systeem. Meest recent nog die van Noorwegen. Opvallend was ook dat de eerste officiële bijeenkomst die de nieuwe IMF voorzitter Kristalina Georgieva bijwoonde ging over de vraag of en hoe centrale banken klimaatverandering konden voorkomen. Ze spoorde daar centrale banken aan om meer te doen en gaf tevens aan klimaatrisico’s een integraal onderdeel te maken van het beleidstoezicht van het IMF.

    T.I.N.A.

    De nieuwe voorzitter van de ECB, Christine Lagarde, heeft ook meermaals aangegeven een speerpunt te gaan maken van vergroening va het monetair beleid van de ECB. De taxonomie gaat haar daarbij helpen. En ze krijgt daar binnen haar mandaat ook de ruimte voor.

    De ECB moet namelijk niet alleen zorgen voor prijsstabiliteit, maar ook bijdragen aan de algemene – steeds groenere – doelen van de EU. De geldpers van de ECB zal dus niet alleen worden ingezet voor economische stimulering, maar ook voor vergroening. Overheden en centrale banken spelen zo via wet- en regelgeving een steeds dominantere rol in de ordening van onze samenleving.

    Door deze publiek-private vervlechting van bestuurlijke en financiële belangen leven we in een wereld van T.I.N.A.: ‘There Is No Alternative’. Dit is problematisch. Het werkt verstikkend en zet de maatschappelijke verhoudingen op scherp.

    Winnaars en verliezers

    Mensen en organisaties die direct of indirect een band hebben met de overheid – politici, bestuurders, ambtenaren, opdrachtnemers, subsidieontvangers of uitkeringsgerechtigden – profiteren en kunnen invloed uitoefenen. Onderwerpen die sterk leven in de hoofden van de publieke bovenlaag, zoals nu klimaatverandering, staan dan ook bijna vanzelfsprekend hoog op de politieke agenda.

    Mensen die minder makkelijk toegang hebben tot de netwerken van bestuurlijke beslissers of een zelfstandig economisch bestaan proberen te handhaven buiten de overheid om hebben het nakijken. Er is sprake van terugkeer van de strijd om schaarse middelen, maar nu bepaalt een overheid wie de winnaar is en wie de verliezer.

    EUSSR?

    Met het fiscaal en financieel stimuleren van klimaatbeleid worden twee doelen verenigd: het ondersteunen van economie en banken en het optuigen van een politiek-ideologisch project. Deze twee samenhangende ontwikkelingen stemmen tot nadenken.

    Het begint allemaal erg te lijken op de manier hoe de Sovjet-Unie werd aangestuurd. We hebben toen kunnen aanschouwen wat de gevolgen zijn als een overheid status quo en ideologie boven de economische en maatschappelijke belangen van een steeds groter deel van de bevolking plaatst. Zet deze trend door, dan zal de polarisatie alleen maar toenemen.

  • Olie: drie vragen voor 2020

    Olie: drie vragen voor 2020

    Bron: Jilles van den Beukel

    Waar gaat het heen met de olievraag? Waar gaat het heen met de olieprijs? Hoe aantrekkelijk is het nog om in olie te investeren?

    1. Waar gaat het heen met de olievraag?

    Alle publiciteit en enthousiasme over de energietransitie kan soms het beeld creëren dat we al een eind op weg zijn. Niets is minder waar. Als we kijken naar het wereldwijde energieverbruik dan zijn er drie grote fossiele olifanten in de kamer en zij heten olie, gas en kolen. Die steken met kop en schouders boven alle andere energiebronnen uit.

    De vraag naar kolen lijkt nu een plateau te hebben bereikt. In de VS en Europa worden kolen vervangen door gas en duurzame bronnen als zon en wind. In China, het land dat verantwoordelijk was voor de snelle groei van het kolenverbruik tussen 2000 en 2010, is die groei gestopt. Dat komt niet zozeer door zorgen over klimaatverandering maar door langzamere groei van de Chinese economie en zorgen over de enorme luchtverontreiniging in de grote Chinese steden.

    Maar op de korte termijn groeit de olievraag gewoon door; elk jaar weer met ongeveer 1 tot 1,5%. Voor 2020 verwacht men ongeveer 1,2%. De energietransitie heeft daarop nog maar weinig invloed. Elektrische auto’s gaan een grote vlucht nemen maar tot nu toe hebben zij de vraag naar olie slechts met ongeveer 0,1% verminderd. De tendens naar grotere en zwaardere auto’s, iets dat een verdere afname van het brandstofverbruik van fossiele auto’s bemoeilijkt, doet het voordeel voorlopig volledig teniet.

    Maar het grootste effect heeft de wens van de 6 miljard mensen die in minder ontwikkelde landen wonen om ook een iets comfortabeler leven te leiden; iets dat al snel een hoger energieverbruik met zich meebrengt. Dat zouden wij toch ook willen als we in hun schoenen stonden?

    De vraag naar olie zal een plateau bereiken (en enige tijd daarna langzaam maar zeker gaan zakken); de vraag is niet òf, maar wanneer. De noodzaak om iets tegen klimaatverandering te doen maakt dat onvermijdelijk.

    Misschien zal dat plateau rond 2030 bereikt worden maar eigenlijk weten we het gewoon niet. Wat wel duidelijk is: de energietransitie zal een zaak van de lange adem zijn. Hoe paradoxaal het ook klinkt: de vraag naar olie (en dat geldt ook voor de vraag naar gas) is wel het laatste waar een olie- en gasbedrijf zich nu zorgen over maakt.

    2. Waar gaat het heen met de olieprijs?

    Als gevolg van de beschikbaarheid van schalieolie bevindt de olieprijs zich niet alleen op een lager niveau dan in de jaren voor 2014, maar beweegt de prijs zich ook in een relatief nauw interval.

    Schalieolie kent een veel kortere cyclus dan conventionele olie. Bij schalieolie zit er niet meer dan pakweg 6 maanden tussen de beslissing om te boren en de productie. Maar die productie uit een nieuwe put zakt ook snel weer in; gemiddeld geeft een put 50 tot 70% van de totale productie in het eerste jaar.

    Dat betekent dat de schalieolieproductie relatief snel reageert op veranderingen in de olieprijs. Gaat de olieprijs omhoog, dan ziet men dat binnen enige maanden terug in het aantal actieve boortorens in de VS en enige maanden daarna in de productie.

    Daarmee heeft schalieolie, ondanks dat het nog geen 10% van de totale olieproductie in de wereld uitmaakt, een relatief grote invloed op de olieprijs. Het lijkt er op dat die rol van semi swing producer (vrijwel prijsbepalend) blijvend is maar dat er ook een grens zit aan het productievolume tot waaraan Amerikaanse schalieolie kan blijven doorgroeien, althans bij olieprijzen in de buurt van de huidige.

    Verdere kostendalingen en technologische vooruitgang worden moeilijker te verwezenlijken en kunnen steeds moeilijker compenseren voor toenemende geologische problemen zoals een toename van de hoeveelheid water en gas die met de olie wordt meegeproduceerd. Financiers en investeerders zijn minder bereid geld te stoppen in een al 10 jaar lang verliesgevende sector.

    Ik verwacht voor de olieprijs in 2020 een voortzetting van de trend die we de afgelopen drie jaar hebben gezien: de olieprijs bevindt zich in een relatief nauwe bandbreedte en op de achtergrond zien we een langzaam stijgende trend.

    Die langzaam stijgende trend komt door de relatief lage investeringen in nieuwe conventionele olievelden. Een terugkeer naar de 100 dollar per vat van voor 2014 lijkt er echter net zo min in te zitten als een terugkeer naar de 40 dollar per vat uit 2016.

    Saoedi-Arabië (en Rusland) wil niet dat de prijs te veel zakt ten opzichte van het huidige niveau. President Trump wil niet dat die te veel stijgt, met de naderende presidentsverkiezingen in het achterhoofd. Beide kunnen grote invloed hebben op de olieprijs – althans op de korte termijn.

    3. Hoe aantrekkelijk is het nog om in olie te investeren?

    Olie- en gasproducenten hebben het, door de bank genomen, niet goed gedaan het laatste decennium. Hun aandeel in de totale marktwaarde van beurzen nam geleidelijk af en dat werd slechts gedeeltelijk gecompenseerd door een veelal relatief hoog dividend.

    In de afgelopen weken schreef Chevron ongeveer 10 miljard af op bezittingen in schalieolie. Een onafhankelijke Britse producent als Tullow verloor na tegenvallend nieuws over een producerend veld in Ghana en een tegenvallende ontdekking in Guyana liefst 70% van de beurswaarde.

    Zo gering als de invloed van de energietransitie is op olievraag en olieprijs, zo groot is de invloed op de koersen van de aandelen van oliebedrijven. Daaraan zijn gevaren verbonden maar ook kansen.

    Een aantal grote investeerders, zoals Warren Buffett, keerde het afgelopen jaar weer terug in de olie- en gassector. Hun redenering is dat bij de huidige lage waarderingen, en een energietransitie die een lange tijd gaat duren, deze sector weer aantrekkelijk is.

    Grote oliebedrijven als Shell maken tenslotte in de huidige wereld, met een olieprijs van rond de 60 dollar per vat, een winst die niet veel onderdoet voor die van 5 tot 10 jaar geleden, toen de olieprijs nog boven de 100 dollar per vat lag. Kostenbesparingen hebben geleid tot een substantiële verlaging van de break-evenkosten.

    Die lagere kosten zijn goed nieuws voor de grote olieproducenten als Shell of Total. Zij zijn daarmee als sector aantrekkelijker dan dienstverlenende bedrijven in de olie- en gassector.

    Die laatste sector lijkt vooralsnog met een blijvend lager activiteitenniveau te kampen en een onvermogen om hogere prijzen voor de diensten te vragen. Voor een enkele deelsector, zoals het bouwen van FPSO’s voor het produceren van deepwater-olie (denk aan SBM offshore), hoeft dat niet te gelden.

    Dat betekent niet dat het investeren in oliebedrijven zonder risico is. Een rechter die een internationaal verdrag zo weet te interpreteren dat hij onze regering kan dwingen aan een bepaalde ambitie voor nationale emissiewaarden van broeikasgassen te laten voldoen, vindt misschien ook een manier om een olieproducent te laten opdraaien voor kosten gerelateerd aan klimaatverandering.

    Wat men daar ook van denkt: de constatering moet zijn dat de gunfactor voor de olie- en gasindustrie in een groot deel van de ontwikkelde wereld nu snel afneemt.

    Een gezond 2020 voor een ieder die dit leest!

  • Islamitische landen overwegen goud tegen economische sancties

    Islamitische landen overwegen goud tegen economische sancties

    Iran, Maleisië, Turkije en Qatar overwegen onderling handel in goud af te rekenen tegen mogelijke economische sancties. Dat zei de Maleisische premier Mahathir Mohamad vandaag tijdens een bijeenkomst van verschillende islamitische landen in Maleisië. Hij wil een door goud gedekte munt als alternatief voor de Amerikaanse dollar in het internationale betalingsverkeer.

    Aan het einde van de Kuala Lumpur bijeenkomst sprak Mahathir zijn bewondering uit voor Iran en Qatar, twee landen die ervaring hebben met economische sancties. Ook zei hij dat het belangrijk is voor de islamitische wereld om zelfstandiger te worden, zodat ze zich beter kan weren tegen toekomstige bedreigingen.

    “Nu de wereld ziet dat landen eenzijdig beslissingen nemen, zoals het opleggen van sancties, moeten Maleisië en andere landen er altijd van bewust zijn dat er ook sancties tegen ons opgelegd kunnen worden. Ik heb voorgesteld dat we opnieuw naar het idee kijken om onderling te handelen met de gouden dinar of door middel van ruilhandel. We kijken hier serieus naar en hopen een systeem te vinden om dit in werking te stellen.”

    Goud tegen economische sancties

    Verschillende Arabische landen verbraken twee jaar geleden hun diplomatieke en economische banden met Qatar. Ook kreeg Iran de laatste jaren Amerikaanse sancties opgelegd. Niet alleen na het opbreken van de internationale deal met Iran in 2018, maar ook al voor deze deal in 2015 tot stand kwam.

    Iran heeft al eens goud gebruikt om Amerikaanse sancties te ontwijken. In 2012 begon het land op grote schaal goud met Turkije te verhandelen als betaling voor buitenlandse goederen. Het land werd door sancties afgesneden van het internationale betaalsysteem en gebruikte daarom goud als alternatief betaalmiddel.

    ‘Goud gedekte munt voor internationale handel’

    Het is niet voor het eerst dat de Maleisische premier begint over goud. Afgelopen zomer kwam hij al met het voorstel van een gemeenschappelijke door goud gedekte munt. Verschillende landen in zuidoost-Azië kunnen een dergelijke munt gebruiken voor internationale transacties. Daarmee worden landen minder afhankelijk van dollars en transacties via het dollarsysteem. Tijdens de Nikkei Future of Asia conferentie in Tokyo zei Mahathir daar het volgende over:

    “Als we in het Verre Oosten dichter bij elkaar willen komen, dan moeten we beginnen met een gezamenlijke handelsmunt. Niet voor lokaal gebruik, maar voor het afrekenen van internationale handel. We moeten nu vertrouwen op de Amerikaanse dollar, maar de dollar is niet stabiel. Dus de munt die we voorstellen zou gebaseerd moeten zijn op goud, omdat goud veel stabieler is.

    Als we die munt gebruiken om de export en import van landen te evalueren, dan kunnen we verrekenen met die munt. En die munt moet relateren aan de lokale valuta via een wisselkoers. En dat is iets dat gerelateerd kan worden aan de prestaties van het betreffende land. Zo weten we hoeveel we verschuldigd zijn en wat we moeten betalen.”

    MH17

    Het is niet voor het eerst dat de Maleisische premier opvallende uitspraken doet. Eerder dit jaar kwam hij ook al uitgebreid in het nieuws, nadat hij de bewijslast van het JIT ten aanzien van de vliegramp met MH17 in twijfel had getrokken. Op basis van alle beschikbare informatie betwijfelt hij of Rusland daarvoor aansprakelijk kan worden gesteld.