Marketupdate

Auteur: Redactie

  • Goud en de stock to flow ratio

    Hieronder volgt een volledige vertaling van het artikel dat op 7 november 2012 verscheen op het blog van Gold Bullion International (GBI). Wat mij betreft een must read!!

    Vraag- en aanboddynamiek van goud en het potentiële eindspel van de dollar

    Vraag en aanbod? Het draait vandaag de dag allemaal om de stock to flow ratio.

    Terwijl we de titel lezen zijn we ervan overtuigd dat collega economie professoren uit schaamte hun hoofd laten buigen omdat het krabbelen van x en y grafieken niets heeft opgeleverd. Economen over de hele wereld worden getroost met het feit dat de wet van vraag en aanbod nog steeds domineert in de markt. Echter, we geloven dat er een belangrijke uitzondering gemaakt dient te worden voor een geel en nutteloos metaal. Een metaal dat toevallig een paar duizend jaar de monetaire systemen heeft gevormd, namelijk goud.

    Het ‘aanbod’ van goud dat traditioneel wordt gespecificeerd als de wereldwijde mijnproductie heeft vrijwel geen betekenis in het bepalen van de goudprijs. Hoe is dat mogelijk? Analisten stellen dat de wereldwijde vraag- en aanboddynamiek integraal onderdeel is in het bepalen van een toekomstig koersdoel voor goud. We kunnen dit gegeven uitsluitend toeschrijven aan het feit dat deze analisten nog steeds kortzichtig vasthouden aan de visie dat goud een grondstof is.

    Goud, zelfs wanneer het gezien wordt als een grondstof, is uniek vanwege het feit dat het niet geconsumeerd wordt. Omdat er maar weinig kosteneffectieve industriële toepassingen zijn voor het gele metaal bestaat er maar heel weinig ‘natuurlijke’ vraag. Vrijwel al het goud dat ooit is gewonnen bestaat nog steeds op de aardbol, ergens verstopt in een kluis of in gedragen in de vorm van een sieraad. Er is naar schatting 170.000 metrische ton goud boven de grond dat in iemands bezit is. Gegeven dat het jaarlijkse aanbod van goud afkomstig van mijnproductie ongeveer 2.500 ton groot is, hoe kan het dan dat de goudprijs niet dicht bij nul ligt? Er is tenslotte een overschot van 65 jaar mijnproductie in de goudmarkt! Tegen alle vraag- en aanbod fundamenten in benadert de goudprijs inmiddels weer recordniveaus in vrijwel alle valuta wereldwijd.

    Een factor die bijdraagt aan de huidige goudprijs is dat de overgrote meerderheid van het edelmetaal in sterke handen is. Het goud is voor een groot gedeelte in het bezit van zeer vermogende families of overheden en hun centrale banken. Dit goud ligt er zeer stil, een deel ervan wisselt decennia of zelfs nog langer niet van eigenaar en blijft op dezelfde locatie liggen. Deze bezitters van gigantische hoeveelheden goud hebben weinig behoefte om uberhaupt wat te verkopen, omdat ze goud bezitten als opslag van vermogen voor de lange termijn. Centrale banken bezitten goud als waardevolle reserve. Goud heeft van nature de belangstelling van de grootste spaarders, omdat goud een geschiedenis heeft als de ultieme opslag van waarde die vrij is van tegenpartij risico. Natuurlijk kan men ook vastgoed, kunst, of klassieke auto’s kopen en dat doen vermogende mensen ook. Maar afgezien van de illiquiditeit en het subjectieve risico van dit type bezittingen zijn ze ook nog eens kostbaar om te bezitten. Denk daarbij aan opslagkosten, onderhoud, verzekering enzovoort. Goud wordt universeel herkend als een waardevolle bezitting, maar wel één die bijna oneindig deelbaar, relatief draagbaar en liquide is. De waarde van goud is totstandgekomen over een periode van een paar duizend jaar en is het ultieme object dat de waarde van alle andere objecten kan uitdrukken.

    Stock to flow ratio

    In plaats van het aanbod in de traditionele zin wordt de goudprijs gedreven door het percentage van het totale aanbod (170.000 ton) die op een bepaalde dag beschikbaar is voor verkoop. Het percentage van de totale goudvoorraad (stock) die wereldwijd beschikbaar is voor kopers is de stroom (flow). Deel de voorraad door de stroom en je krijgt wat men de ‘stock-to-flow ratio’ noemt. Een lage stock to flow ratio betekent dat een groot percentage van de totale goudvoorraad te koop is en een hoge stock to flow ratio betekent dat de eigenaren van fysiek goud liever aan hun goud vasthouden dan dat ze het inwisselen voor een valuta (euro, dollar enz). Stel dat op een bepaalde dag al het goud in de wereld te koop wordt aangeboden, dan zal de stock to flow ratio zakken naar 1 en zal de prijs waarschijnlijk zakken naar bijna 0. Maar wat als op een dag alle eigenaren van goud besluiten om helemaal geen goud meer te verkopen, omdat ze liever aan hun goud vasthouden? Kan dit uberhaupt gebeuren? Zegt de conventionele wijsheid en de wet van vraag en aanbod dan niet dat een stijgende goudprijs als gevolg heeft dat er meer goud wordt aangeboden en de vraag daalt?Goud en de stock to flow ratio

    Goud en de stock to flow ratio

    De stock to flow ratio van goud

    Giffen good

    Naar onze mening gaat de stelregel van vraag en aanbod hier niet op. Goud is naar onze mening een goed dat beschouwd kan worden als een ‘Giffen good’ (Wikipedia). Een Giffen good is een goed dat een positief verband heeft tussen de prijs en de vraag. Dit type goed wordt gekenmerkt door een toename in de vraag als de prijs stijgt. Omgekeerd geldt dat de vraag naar een Giffen good afneemt naarmate de prijs daalt. Binnen de financiële wereld is het concept van een Giffen good bekend, al is het aantal praktijkvoorbeelden ervan zeer beperkt en gelokaliseerd in specifieke grondstoffenmarkten. Een gouden uitzondering hierop speelt zich op dit moment voor onze ogen af. Precies zoals het een Giffen good betaamd werd goud een aantal jaar geleden de verkoop gedaan door zowel particulieren als centrale banken toen de prijs op een relatief laag niveau stond. Vandaag de dag is de vraag naar goud toegenomen tot recordhoogte, net als de prijs ervan in tal van verschillende valuta.

    Veel prominente personen in de goudmarkt beweren nadrukkelijk dat de goudprijs aanzienlijk gaat stijgen door een toenemende stroom van geld richting goud in de komende jaren. Ze kunnen daar best wel gelijk in hebben en wij van Gold Bullion International hopen dat dat ook gaat gebeuren. Maar we kunnen ook een andere ontwikkeling zien. Wij geloven dat een gigantische revaluatie van goud in dollars zeer plotseling kan gebeuren, bij wijze van spreken zelfs in één dag. Maar niet vanwege een blijvend toenemende vraag naar goud, maar simpelweg omdat de huidige bezitters van goud het edelmetaal niet meer willen verkopen en daarmee de stock to flow ratio tot in het oneindige omhoog drijven. Daarom is het zo belangrijk om de stock to flow ratio van goud goed te begrijpen.

    Kun je je voorstellen dat een autofabrikant (of een producent van een ander consumptiegoed met een afnemend marginaal nut) op zijn voorraad gaat zitten en besluit om tot in de eeuwigheid niets meer te verkopen? Of zal een producent zijn goederen te koop aan bieden en daar een zo goed mogelijke prijs voor vragen? Natuurlijk verkoopt de producent zijn goederen voor geld, want een producent moet zijn toegevoegde waarde daaruit halen. Voor vrijwel alle goederen is de vraag- en aanboddynamiek vrij simpel. De fabrikant wil zijn spullen verkopen voor geld, omdat de spullen voor de producent anders geen waarde hebben. Voor iemand die goud bezit is er geen behoefte om dat edelmetaal in te ruilen voor geld, vooral niet als er een lawine aan geld ‘op jacht’ is naar het goud.

    Als die lawine aan dollars eraan komt, kun je je dan voorstellen dat iemand met veel goud (of een centrale bank in een land met een handelsoverschot) er de voorkeur aan geeft om op zijn of haar goud te blijven zitten. Of denk je dat iemand met goud op dat moment zal besluiten om het in te ruilen voor geld dat haar koopkracht snel verliest (zoals de autofabrikant)? Zodra je ziet dat de ene optie hout snijdt en de ander niet ben je goed op weg om te begrijpen hoe goud geprijsd wordt en hoe grote veranderingen in de goudprijs soms vrijwel niets te maken hebben met de traditionele wet van vraag en aanbod. Er hoeft nooit een gigantische stroom van geld richting de goudmarkt te gaan om de goudprijs naar een onvoorstelbaar veel hoger niveau te brengen. De huidige eigenaren van fysiek goud hoeven alleen maar te besluiten om geen gram goud meer aan te bieden. En om het terug te koppelen op Giffen, zodra het goud zich ‘verstopt’ zal de vraag naar goud alleen maar proportioneel toenemen met de stijging van de prijs.

    Het is nuttig om het concept te begrijpen van valuta die bieden op bezittingen. Als dollars steeds opnieuw blijven bieden op een bepaald aandeel (hoge omloopsnelheid), dan zal de prijs van dat aandeel sterk stijgen. Als er geen dollars meer worden geboden op aandelen van Apple, dan zal de prijs van dat aandeel zakken naar nul. In werkelijkheid prijst de dollar dus het aandeel Apple. Goud is een uniek bezit in die zin dat het valuta prijst. Geld biedt niet op goud, maar het goud biedt op geld. Als je het moeilijk vindt om dit te begrijpen, denk dan aan een extreem voorbeeld zoals hyperinflatie in Zimbabwe of de Weimarrepubliek. Iemand die goud bezit kan kiezen om een bepaalde hoeveelheid geld te accepteren of te weigeren in ruil voor zijn of haar goud. Als het geboden bedrag geweigerd wordt, dan drijft dat de stock to flow ratio hoger en hoger. Wat zou voor mensen die goud bezitten een reden zijn om niet meer te bieden op valuta? Voor dezelfde reden waarom we vandaag de dag goud kopen, als bescherming van koopkracht tegen een alsmaar in waarde dalende valuta. En waar moet het aanbod van goud vandaan komen onder deze omstandigheden? Centrale banken zullen zeker niet meer verkopen en ook de Aziaten zullen op hun goud blijven zitten.

    Op microniveau zien we dat een gelimiteerde hoeveelheid goud op de markt komt in landen als Spanje en Griekenland, waar mensen die het financieel moeilijk hebben besluiten hun gouden spullen verkopen. Maar wat gebeurt er als deze stroom van goud opdroogt, omdat mensen die het financieel moeilijk hebben geen goud meer hebben liggen om te verkopen en er nog steeds vraag is naar goud? Wat gebeurt er op macroniveau als landen met een handelsoverschot besluiten om niet langer meer te sparen in Amerikaanse dollars en in plaats daarvan goud gaan accumuleren? Wat gebeurt er als de stroom van goud verandert in een dun straaltje of als deze volledig opdroogt? We kunnen makkelijk een meervoud van scenarios bedenken die niet veel verbeeldingsvermogen vereisen. Zullen dollars dan gaan jagen op fysiek goud? Misschien, maar zullen de mensen die goud bezitten dan nog wel de dollars willen accepteren in ruil voor het gele edelmetaal? Wat voor consequenties zal dat hebben voor de koopkracht van de dollar ten opzichte van alle andere goederen en diensten?

    Het is aan de lezer om te beslissen welk van de volgende twee uitkomsten het meest waarschijnlijk is. Is het meer waarschijnlijk dat de mensheid tot het besef komt dat hun dollars aan koopkracht verliezen en dat men geleidelijk aan meer en meer geld gaat omzetten in goud? Of is het meer waarschijnlijk dat de mensen die momenteel fysiek goud bezitten – omdat ze jaren geleden al tot de conclusie kwamen dat het geld snel aan koopkracht verliest – op een gegeven moment zullen besluiten om helemaal geen goud meer te verkopen in ruil voor een valuta die snel minder waard wordt?

    De vraag is dus wie de goudprijs naar ongekende hoogte kan brengen. Zijn dat de nieuwe kopers op de goudmarkt die geld willen omzetten in goud of zijn het de mensen die nu het goud in handen hebben? Natuurlijk kan de goudprijs sterk stijgen door een stijgende vraag naar goud, maar de goudprijs kan nog veel sneller stijgen als de huidige bezitters van goud besluiten om hun edelmetaal niet meer van de hand te doen. Het verschil voor iemand die nog fysiek goud wil kopen is dat het eerste scenario zich in een tijdsbestek van jaren kan voltrekken, terwijl het tweede scenario van de één op de andere dag kan voltrekken.

    Wat gebeurt er met de ‘prijs’ van goud als niemand meer zijn goud wil verkopen. Gaat de goudprijs dan naar nul of stijgt die tot in het oneindige? Maak uw keuze.

    Bron: Gold Bullion International (De strekking van dit artikel komt sterk overeen met die van FOFOA. De stock to flow ratio en het bieden van goud op geld werd in dit artikel ook al beschreven).

  • S&P 500 index zakt onder 200-daags gemiddelde

    De aandelenmarkt in de VS lijkt te zijn begonnen aan een correctie, die mogelijk gedreven wordt door zorgen om de fiscal cliff en door zwakke macro-economische cijfers in Amerika en Europa. Op de herverkiezing van Obama ging de goudprijs sterk omhoog, maar aandelen kozen juist de weg naar beneden. De S&P 500 maakte deze week de grootste koersdaling op één dag mee sinds juni en stond bij het sluiten van de handel op donderdag op 1377 punten.

    Het doorbreken van het 200-daags gemiddelde wordt door veel beleggers gezien als een zeer negatief signaal. Soms ook ten onrechte, want de vorige keer dat de beurs onder het 200-daags gemiddelde zakte volgde er snel een rally die de index 10% hoger zette. Onderstaande grafiek van Businessinsider laat het koersverloop van de S&P 500 over de afgelopen twaalf maanden zien. Toen de goudprijs enkele maanden terug door het 200-daags gemiddelde zakte maakte Nouriel Roubini zich niet populair door te suggereren dat de bull market in goud voorbij was. Sindsdien is de goudprijs weer met ongeveer 10% gestegen.

    S&P 500 zakt voor het eerst sinds maanden weer door de 200-DMA (Bron: Businessinsider)

  • ECB publiceert rapport over Bitcoins

    De ECB publiceerde onlangs een rapport over digitale geldsystemen, zoals Bitcoins en Linden dollars. Sinds de uitbraak van de financiële crisis is er meer aversie tegen fractioneel bankieren en het ‘beleid’ van centrale banken om meer geld in de economie te pompen. Als gevolg hiervan werden nieuwe initiatieven ontwikkeld, waarvan Bitcoins de meest bekende is. Door de toenemende populariteit van alternatief geld werd ook de aandacht van de ECB getrokken.

    In een 55 pagina’s tellend rapport beschijft de ECB (PDF) de opkomst van virtuele valuta als alternatief naast het officiële geld. Het rapport bestaat uit vier gedeeltes, namelijk (1) de historie van geld, (2) de definitie van een digitaal geldsysteem, (3) de werking van Bitcoins en Linden dollars en (4) hoe centrale banken het beste om kunnen gaan met de opkomst van alternatieve digitale geldsystemen.

    Het eerste hoofdstuk beschrijft hoe geld zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld van ‘commodity money’ met intrinsieke waarde (gouden, zilveren, koperen muntstukken), naar goud gedekt papiergeld (certificaten en inwisselbaar geld via een goudstandaard) naar ongedekt geld dat uitsluitend op vertrouwen gebaseerd is en dat geen intrinsieke waarde meer vertegenwoordigd. Samen met deze overgang werd geld ook meer gecentraliseerd. Kon iedereen vroeger gouden en zilveren munten slaan, nu is er een centrale bank die toezicht houdt op de geldhoeveelheid en de integriteit (koopkracht) van het geld.

    De ECB omschrijft geld in de huidige vorm (euro’s, dollars, enz) in haar rapport als een sociaal contract. Een uitvinding die ontwikkeld is in de evolutie van de maatschappij en die zich goed is afgestemd op de tijdsgeest. Daardoor kennen we vandaag de dag het gemak van digitale transacties via het internet.

    Alternatief geld

    Maar de komst van het internet heeft ook een goede voedingsbodem gecreëerd voor alternatieve geldsystemen, zoals Bitcoins en Linden dollars (het geld uit Second Life). Dat onderschrijft ook de ECB in haar rapport. Door het internet kunnen individuen met een bepaalde interesse elkaar makkelijker vinden. Sociale netwerken op internet helpen daarbij om nieuwe initiatieven zoals alternatieve geldsystemen van de grond te krijgen. Er zijn natuurlijk veel verschillende vormen van online geld, die de ECB in drie verschillende categorieën onderbrengt.

    1. Gesloten virtueel geldsysteem: Deze systemen hebben bijna geen koppeling met de reële economie en zijn vaak gekoppeld aan een speciale toepassing. Dit geld blijft in die gesloten omgeving circuleren en kan bijvoorbeeld ingewisseld worden voor virtuele goederen of diensten binnen die omgeving. Een voorbeeld hiervan is het geld in een computerspel als WoW, dat spelers kunnen verdienen door in het spel bepaalde opdrachten te doen. Dit geld kan besteed worden aan virtuele gadgets en attributen die de speler helpen om een hoger level te bereiken.
    2. Virtueel geld zonder uitstapmogelijkheid: Dit is het type geld dat gebruikers kunnen kopen met officieel geld (euro’s, dollars enz) tegen een vastgestelde wisselkoers. Dit geld blijft in de gesloten online omgeving en kan alleen worden uitgegeven aan zaken binnen die omgeving. Er is hier geen mogelijkheid om uit te treden en de punten weer om te wisselen in ‘echt’ geld. Een voorbeeld hiervan zijn de Credits op Facebook (een Facebook Credit voor $0,10) en de punten die gebruikers kunnen kopen om betalingen mee te verrichten op hun Xbox 360 spelcomputer of Nintendo spelcomputer. Games, video’s en andere extra content kan met dit soort punten gekocht worden.
    3. Virtueel geld met uitstapmogelijkheid: Gebruikers van dit type virtuele geld kunnen instappen én uitstappen, waarbij de waarde van het geld bepaald wordt aan de hand van vraag en aanbod. De wisselkoers met echt geld als euro’s of dollars zal om deze reden fluctueren. Voorbeelden hiervan zijn Linden dollars (het geld in Second Life) of Bitcoins. Op die laatste gaan we nu verder inzoomen.

    Bitcoins

    Bitcoin is een digitaal geldsysteem, maar heeft veel eigenschappen gemeen met contant geld. Het werd in 2009 ontwikkeld door een Japanse programmeur die zich Satoshi Nakamoto noemt. Dat is overigens niet zijn echte naam, maar een pseudoniem. Bitcoins werken op basis van het peer-to-peer principe, wat inhoudt dat al het betalingsverkeer op decentraal niveau plaatsvindt en dat er geen centraal punt is waar het digitale geld wordt opgeslagen. Wel is er een centrale database waarin alle bedrijven staan die Bitcoins accepteren als betaalmiddel. Deze lijst bevat een breed scala aan bedrijven met uiteenlopende diensten, zoals kleding, elektronica, boeken, vakanties, enzovoort. Anders dan bij het bij wet bepaalde geld (in ons geval euro’s) is er geen banksysteem dat transacties tussen bankrekeningen regelt en is er geen centrale bank of andere autoriteit die de geldhoeveelheid kan aanpassen. De geldhoeveelheid kan alleen groeien door een activiteit die ‘mining’ wordt genoemd, maar daar komen we later op terug.

    Het economische fundament waarop Bitcoins gestoeld is lijkt volgens de ECB afkomstig te zijn van de Oostenrijkse economische school. Die stellen dat centrale banken in combinatie met het fractionele banksysteem stelselmatig crises veroorzaken en daarmee de bedrijfscyclus veroorzaken of versterken. Doordat banken meer kunnen uitlenen dan ze feitelijk hebben wordt een vals beeld gecreëerd van de totaal beschikbare hoeveelheid geld. Een kunstmatig lage rente en overvloedig krediet stimuleert bedrijven en particulieren om meer te investeren en consumeren dan normaal. Dit schept een onbalans in de economie, waarin investeringen worden gedaan die later niet rendabel blijken te zijn. Dit leidt tot een neergaande fase waarin veel verliezen genomen moeten worden.

    De manier waarop de totale hoeveelheid Bitcoins gereguleerd wordt lijkt geïnspireerd te zijn op een goudstandaard, zo stelt de ECB. De geldhoeveelheid kan alleen met veel inspanning uitgebreid worden en zal op een gegeven moment een plafond bereiken. Dit geeft een neerwaartse druk op de prijzen in een groeiende economie.

    Kopen en verkopen

    Nieuwe gebruikers van Bitcoins hebben Amerikaanse dollars nodig om Bitcoins te kunnen kopen. Dat gebeurt via verschillende handelsplatformen, waarvan Mt.Gox de meest bekende is. Omdat gebruikers Bitcoins en dollars in beide richtingen kunnen omruilen is er ook een wisselkoers, die van dag tot dag verschilt op basis van vraag en aanbod fundamenten. Een gebruiker van Bitcoins installeert een programma op zijn of haar computer, waarin de Bitcoins na aankoop opgeslagen worden. Er is geen automatische ‘backup’ van Bitcoins binnen het Bitcoin systeem, wat wil zeggen dat gebruikers geheel zelf verantwoordelijk zijn voor het bewaren van hun saldo. Wordt er op de computer ‘ingebroken’ of crasht de harde schijf, dan is het geld verdwenen en kan er geen aanspraak meer op worden gemaakt. Dit is dus vergelijkbaar met contant geld. Verlies van een bankbiljet of een portemonnee is ook iets waar een bank u niet voor kan compenseren.

    Transacties

    Elke Bitcoin is een soort digitale keten van handtekeningen, die uniek zijn en die niet gekopieerd kunnen worden. Elke gebruiker van het Bitcoins netwerk krijgt twee unieke digitale sleutels, één publieke en één private. Deze sleutel moet de gebruiker ook zelf goed bewaren, want zonder deze sleutel kunnen de Bitcoins die aan die rekening gekoppeld zijn niet meer gebruikt worden. Zodra een betaling wordt verricht in Bitcoins wordt de Bitcoin aangepast met een tijdstempel en wordt automatisch de digitale handtekening van de eigenaar overgezet. Voor elke transactie wordt een bestand uitgezonden in het Bitcoin netwerk, dat geanalyseerd wordt door gebruikers die de rekenkracht van hun computer ter beschikking stellen. Omdat er de nodige processorkracht en tijd vereist is om de authenticiteit van alle transacties vast te stellen worden mensen die hun computer hiervoor vrijwillig ter beschikking stellen beloond. Dat gebeurt door die computers aan het werk te zetten, een proces dat ook wel ‘mining’ genoemd wordt. Door digitale sleutels te kraken kunnen deze computers nieuwe Bitcoins creëren, een proces dat volgens een zeer voorspelbaar patroon zou moeten verlopen.

    Transacties binnen Bitcoins gaan via digitale handtekeningen en tijdstempels (Bron: ECB)

    Geldhoeveelheid

    Daarmee komen we gelijk bij het volgende punt, de geldhoeveelheid in het Bitcoin systeem. Deze groeit doordat sommige gebruikers hun computer beschikbaar stellen voor het verifiëren van transacties binnen het netwerk en daarbij ook zoeken naar nieuwe sleutels. De ontwikkelaar van Bitcoins stelt dat de hoeveelheid unieke Bitcoins in omloop zal stijgen in een voorspelbaar tempo, waarbij tegen 2040 een limiet van 21 miljoen bereikt wordt. Dan zal de ‘mining’ activiteit van Bitcoins stopgezet worden en kan er bijvoorbeeld geld verdiend worden aan de transacties. Die zijn nu nog vrijwel overal gratis, door de verwaarloosbare kosten van een internetverbinding en een beetje processorkracht.

    Door de opzet van het Bitcoin systeem kan de geldhoeveelheid groeien, maar is er geen manier om plotseling veel meer Bitcoins in omloop te brengen. De vooraf vastgestelde groei van de geldhoeveelheid levert volgens de ECB mogelijk ook problemen op in de toekomst, als veel meer gebruikers het systeem gaan omarmen. Er zou dan zoveel vraag naar Bitcoins zijn dat de waarde van elke Bitcoin toeneemt en dat de prijzen in Bitcoins gaan dalen. Als Bitcoins snel in waarde stijgen zullen mensen minder geneigd zijn om hun Bitcoins te gebruiken voor betalingen en zal de omloopsnelheid dalen. Hierdoor neemt de liquiditeit en bruikbaarheid van Bitcoins als betaalmiddel af en wordt de spaarfunctie mogelijk meer dominant. Bitcoins kent momenteel ongeveer 10.000 gebruikers, die samen 6,5 miljoen Bitcoins bezitten. De geldhoeveelheid kan zich dus moeilijk aanpassen op het aantal gebruikers.

    Geldhoeveelheid binnen Bitcoins bereikt limiet van 21 miljoen (Bron: ECB)

    Gevaren en problemen

    Bitcoins is een privaat initiatief dat niet wordt ondersteund door de overheid en het bankwezen. Daardoor is er ook geen onafhankelijke controle mogelijk op dit systeem en kunnen deelnemers niet beschermd worden tegen fraude en diefstal. Ook het gegeven dat gebruikers zelf hun Bitcoins moeten bewaren op hun eigen computer vormt een obstakel, want het is daardoor kwetsbaarder voor verlies of diefstal. In 2011 werd het Bitcoin netwerk getroffen door een cyberaanval, waarbij één rekening met 400.000 Bitcoins werd ‘overgenomen’. Deze Bitcoins werden vervolgens allemaal op de markt gedumpt in ruil voor ‘echt’ geld, met als gevolg dat de wisselkoers van Bitcoins ten opzichte van de dollar in elkaar klapte. Die ging plotseling van $17,50 per Bitcoin naar $0,01. Toen bleek dat niet het hele systeem, maar slechts één account was gehackt keerde het vertrouwen in Bitcoins langzaam terug.

    Koersval Bitcoins na hacken account (Bron: ECB)

    Deze problemen horen bij een jong en onvolwassen geldsysteem, dat gebaseerd is op compleet nieuwe fundamenten. Het experimentele karakter van Bitcoins maakt het digitale geld dan ook niet geschikt als spaarmiddel. Het heeft uitsluitend een betaal- en rekenfunctie. Dit jaar werd er ook een rekening van Bitcoins gehackt, waaruit mogelijk vertrouwelijke persoonsgegevens gestolen zijn.

    Ook heeft Bitcoins het probleem dat het door haar anonieme opzet (gebruikers hebben alleen een eigen sleutel, geen rekeningnummer met persoonsgegevens die een bank kan opvragen) gebruikt kan worden voor criminele doeleinden zoals het witwassen van geld. Verder wordt wel eens gezegd dat Bitcoins iets weg heeft van een piramidespel, omdat men er alleen uit kan stappen door Bitcoins te verkopen aan een andere deelnemer of een nieuwe toetreder. Dit wekt de suggestie van een piramidespel, waaraan deelnemers niet kunnen ontsnappen. Het speculatieve element zit hem hierbij in het gegeven dat de waarde van het beperkte aanbod Bitcoins zal toenemen als er veel nieuwe deelnemers toetreden tot het netwerk. De waarde van elke Bitcoin zal dan stijgen, waardoor het netwerk ten prooi kan vallen aan speculanten die uitsluitend willen verdienen aan een waardestijging van hun Bitcoins en die niet van plan zijn om ermee te gaan betalen.

    Een ander probleem is dat transacties in het Bitcoin netwerk niet ongedaan gemaakt kunnen worden, zoals dat vaak wel mogelijk is in het officiële banksysteem. Het feit dat de maker van Bitcoins niet zijn echte naam maar een pseudoniem gebruikt kan ook als verdacht worden aangemerkt.

    Conclusie

    De ECB stelt op basis van haar onderzoek dat alternatieve geldsystemen nog geen bedreiging vormen voor de prijsstabiliteit, mits de geldcreatie in het banksysteem op een laag pitje blijft. Verder merkt de ECB op dat virtuele geldsystemen zoals Bitcoins van nature instabiel zijn en nog een beperkte koppeling hebben met de reële economie. De transacties in Bitcoins zijn klein in omvang en er is nog geen breed gedragen steun voor Bitcoins in de maatschappij. Een belangrijk probleem van de virtuele geldsystemen is dat ze niet ondersteund worden door het financiële systeem en dat er geen toezicht op plaatsvindt. Dit stelt gebruikers bloot aan grote risico’s ten aanzien van de liquiditeit van hun vermogen en de veiligheid.

    De ECB stelt dat alternatieve geldsystemen een probleem kunnen vormen voor publieke autoriteiten, vanwege de onduidelijke wettelijke bepalingen van virtueel geld als Bitcoins. Het virtuele geld kan gemakkelijk gebruikt worden voor criminele toepassingen. De ECB stelt dat alternatief geld zoals Bitcoins een bedreiging kan vormen voor centrale banken als ze meer tractie krijgen. Als er een incident plaatsvindt in dit alternatieve geldsysteem zal het publiek ook de centrale bank daarop aankijken, wat schadelijk is voor de reputatie.

  • ‘Verenigde Staten is Griekenland in het groot’

    Amerikaanse media hebben er een handje van om de vinger naar Europa te wijzen als het economisch tegenzit. Vaak wordt de Europese schuldencrisis aangedragen als reden voor een daling van de Amerikaanse aandelenmarkt, ook als er niet direct een verband zichtbaar is. Nu slaat David Böcking terug met een artikel op Der Spiegel. De Verenigde Staten hebben meer gemeenschappelijk met de ‘probleemlanden’ in de eurozone dan menigeen denkt.

    David Böcking schreef naar aanleiding van de discussie rondom de fiscal cliff een artikel over de problemen die men in de VS niet kan negeren. In de verkiezingscampagne maakten de Democraten en de Republikeinen elkaar zwart in verkiezingsspotjes, die de indruk wekten dat vier jaren Obama het land socialistisch maken, terwijl vier jaar Romney zou leiden tot uitbuiting van de middenklasse en de groep  mensen met lagere inkomens.

    Maar nu het toneelstuk van de verkiezingen voorbij is en duidelijk is geworden dat Obama nog vier jaar mag zitten komt het volgende probleem om de hoek kijken; de fiscal cliff. Na de jaarwisseling zal er een groot pakket aan bezuinigingsmaatregelen ingevoerd worden, mogelijk met grote gevolgen. Volgens Böcking kan het zomaar gebeuren dat er over een aantal weken duizenden kinderen geen toegang mee krijgen tot vaccinaties, dat scholen gesloten worden en dat subsidies voor huizenbezitters komen te vervallen. Zelfs in de luchtvaartbegeleiding, bij de FBI en bij de grensbewaking zouden bezuinigingen grote gevolgen kunnen hebben.

    Verenigde Staten naderen fiscal cliff

    De fiscal cliff in de Verenigde Staten is geen probleem van 2013, want er moet in negen jaar tijd in totaal tot $1,2 biljoen bezuinigd worden. De helft daarvan moet bezuinigd worden op het leger, de andere helft van alle andere overheidsprogramma’s. In het eerste jaar moet er al $65 miljard bezuinigd worden conform de Budget Control Act van 2011, waarin ook de verhoging van het schuldenplafond is vastgesteld. De bezuinigingen die vanaf 2013 ingaan zijn in augustus van 2011 besproken, toen er een impasse dreigde te ontstaan over de verhoging van het schuldenplafond. De Republikeinen gingen pas akkoord nadat er op papier was gezet dat er in de toekomst stappen gezet zouden worden om de begroting weer in evenwicht te brengen.

    Door een einde te maken aan belastingverlaging voor de allerrijksten kan er in 2013 ongeveer $221 miljard extra belastinggeld worden opgehaald. Een ander belastingvoordeel dat stopgezet wordt zou nog eens $95 miljard moeten toevoegen aan de staatskas. Met het gezondheidsprogramma van Obama komen er nog eens $18 miljard aan lastenverzwaringen bij, terwijl er met bezuinigingen op uitkeringen $26 miljard bespaard zal worden. In totaal zou het tekort over 2013 als gevolg van de automatische bezuinigingen halveren tot $560 miljard.

    Volgens Böcking klinkt een halvering van het tekort in 2013 als een stap in de goede richting, maar zal het wel tot gevolg hebben dat de economie in een recessie gestort wordt. Het Congressional Budget Office (CBO) becijferde een krimp van 4 procentpunt in de groei van de Amerikaanse economie, indien alle maatregelen doorgevoerd worden. Volgens een rapport van het IMF uit oktober zou de terugval van de Amerikaanse economie direct gevolgen hebben voor haar belangrijkste handelspartners. Volgens een panel van Duitse topeconomen kan de fiscal cliff zelfs zorgen voor een structureel verlies van vertrouwen op de financiële markten. Maar met de enorme staatsschuld van de Verenigde Staten lijkt er geen alternatief te zijn. Dan moeten we niet vergeten dat de fiscal cliff 2x zo ingrijpend zou moeten zijn, wil het de begroting van Amerika in evenwicht brengen. Dat lijkt een onhaalbaar streven onder de huidige omstandigheden.

    Percentage overheidsuitgaven gefinancierd met leningen in de VS en Griekenland (Via Fortressgoldgroup)

    Griekenland

    Böcking stelt dat Amerika in dezelfde situatie zal belanden als Griekenland, waar drastisch bezuinigd moet worden om het schuldenprobleem beheersbaar te houden. In politieke campagnes tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen werd vaak verwezen naar het doemscenario van Europa, maar Amerika staat er in feite niet veel beter voor. Een belangrijk verschil volgens Böcking is dat Griekenland kon rekenen op hulp uit het buitenland (lees: Europa), terwijl Amerika niet op hulp hoeft te rekenen in de aanpak van haar schuldenprobleem.

    De Republikeinen, die in de VS hun meerderheid hebben weten te behouden in het Huis van Afgevaardigden, kunnen simpelweg wachten op de fiscal cliff en vervolgens Obama de schuld geven van de gevolgen die de bezuinigingen zullen hebben op de economie. In Griekenland hebben de bezuinigingen die vanuit Europa zijn afgedwongen gezorgd voor een recessie die inmiddels al vijf jaar duurt. Door de bezuinigingen zijn mensen al vele malen de straat op gegaan om te demonstreren, met alle negatieve publiciteit van dien. Het is te hopen dat Amerika niet een soortgelijk probleem te wachten staat als het haar tekorten wil terugdringen. De Amerikaanse overheid heeft sinds het uitbreken van de crisis in 2008 jaarlijks meer dan $1 biljoen moeten bijlenen om alle uitgaven te kunnen doen.

    Het Amerikaanse Congres dwingt bezuinigingen af, welke gevolgen zal dat hebben vanaf 2013? (Foto van AP)

  • Staatsschuld Japan nadert magische grens van duizend biljoen

    Onderstaande grafiek van Zero Hedge laat de omvang van de staatsschuld zien vanaf 1996. In zestien jaar tijd is de schuld bijna verdrievoudigd. Klik voor een grotere versie van de grafiek.

    Japanse staatsschuld van 1996 tot en met 2012 (Bron: Zero Hedge)

    Dankzij Wikipedia worden we wegwijs in het rijk van de grote getallen (handige tabel voor een onderzoek naar hyperinflatie)..

    Getal Korte schaal Lange schaal
    103 thousand duizend
    106 million miljoen
    109 billion miljard (of duizend miljoen)
    1012 trillion biljoen (miljoen2; bi=2)
    1015 quadrillion biljard (of duizend biljoen)
    1018 quintillion triljoen (miljoen3; tres=3)
    1021 sextillion triljard (of duizend triljoen)
    1024 septillion quadriljoen (miljoen4; quattuor=4)
    1027 octillion quadriljard (of duizend quadriljoen)
    1030 nonillion quintiljoen (miljoen5; quinque=5)
    1033 decillion quintiljard (of duizend quintiljoen)
    1036 undecillion sextiljoen (miljoen6; sex=6)
    1039 duodecillion sextiljard (of duizend sextiljoen)
    1042 tredecillion septiljoen (miljoen7; septem=7)
    1045 quattuordecillion septiljard (of duizend septiljoen)
    1048 quindecillion octiljoen (miljoen8; octo=8)
    1051 sexdecillion octiljard (of duizend octiljoen)
    1054 septendecillion noniljoen (miljoen9; novem=9)
    1057 octodecillion noniljard (of duizend noniljoen)
    1060 novemdecillion deciljoen (miljoen10; decem=10)
    1063 vigintillion deciljard (of duizend deciljoen)

    Bron: Wikipedia

  • LIVE: ECB persconferentie 8 november 2012

    De ECB verlaagde in juli de rente van 1% naar 0,75%, maar tegelijkertijd werd ook de depositorente met 25 basispunten verlaagd tot 0%. De maatregelen was destijds blijkbaar nodig vanwege de grote druk op de obligatiemarkt. De Spaanse en Italiaanse rente op 10-jaars leningen piekte in juli naar respectievelijk 7,6 en 6,6 procent. Sindsdien heeft de ECB geen aanpassingen gedaan aan de rente en dat doet het ook vandaag niet. Voor de volledige persverklaring en de reacties van de pers kunt u onderstaande videostream bekijken. Het is ook mogelijk om na afloop de persverklaring terug te kijken. De persconferentie wordt dit keer uitgezonden vanuit Frankfurt an Main in Duitsland.

  • Inflatie Nederland naar hoogste punt in vier jaar: 2,9%

    De inflatie die in oktober werd gemeten was het hoogst in vier jaar tijd en was ook een stuk hoger dan de 2,3% op jaarbasis die een maand eerder gemeten werd. Door de BTW-verhoging werden vooral grote uitgaven als gas, benzine, telefoon- en inteetdiensten duurder. De gemiddelde consument doet 42% van zijn of haar bestedingen in het hoge BTW-tarief. Verder werd de inflatie aangejaagd door stijging van de voedselprijs. Het CBS schrijft dat de prijzen van aardappelen, groenten en fruit door slechtere oogsten hoger zijn dan vorig jaar.

    Volgens de Europees geharmoniseerde methode (HICP) steeg het prijspeil in oktober in Nederland zelfs met 3,3%, het hoogste niveau in tien jaar tijd. In de hele eurozone was de inflatie in oktober 2,5%. Door de BTW-verhoging was de inflatie in Nederland beduidend hoger dan elders in de eurozone. Onderstaande grafiek en tabellen geven de ontwikkeling van de inflatie over de afgelopen jaren weer en laten zien met hoeveel de prijzen stegen in de maand oktober voor de verschillende soorten producten en diensten. Klik op onderstaande afbeeldingen voor een grotere en beter leesbare versie.

    ECB-president Draghi verklaarde vanmiddag dat hij onder de huidige omstandigheden in Europa geen bron ziet waaruit een blijvend hoge inflatie kan voortvloeien. De neerwaartse druk op de financiële markt en het afbouwen van schulden zal vooral drukkend werken op de prijsontwikkeling van verschillende goederen en diensten. Draghi verwacht dan ook dat de inflatie niet veel verder op zal lopen en dat deze in de loop van volgend jaar weer gaat dalen naar het gewenste limiet van 2%.

    Ontwikkeling inflatie vanaf 2008

    Inflatie per maand vanaf 2000

    Inflatie per categorie

  • Bank of England houdt rente op 0,5% en pauzeert aankopen obligaties

    De verwachting was dat de Bank of England zou besluiten het opkoopprogramma van staatsobligaties met nog eens £50 miljard uit te breiden tot £425 miljard. Maar door positieve macro-economische cijfers uit het Verenigd Koninkrijk besloot de centrale bank om een stapje terug te doen in het ondersteunen van de markten. Als gevolg van het pauzeren van het QE-programma door de Bank of England steeg het Britse pond naar het hoogste niveau ten opzichte van de euro in vijf weken tijd. Tegelijkertijd liep de rente op de Britse 10-jaars leningen op, die steeg donderdag met 1,6%. Voor de Britse 10-jaars obligaties, de zogeheten 'Gilts', wordt nu 1,79% rente gevraagd op de obligatiemarkt.

    Gunstige macro-economische cijfers

    De president van de Bank of England kwam tot het besluit om het QE programma te pauzeren nadat er in de afgelopen weken verschillende goede cijfers zijn vrijgegeven over de Britse economie. In de drie maanden naar september toe steeg het BBP met 1% en volgens de laatste cijfers daalde de officiele werkloosheid naar 7,9%. Dat was lager dan wat analisten voorspeld hadden. Naast een groeiend aantal parttime en fulltime banen in het Verenigd Koninkrijk ging de prijsinflatie omlaag, tot 2,2%. Dat ligt dicht bij de doelstelling van 2% inflatie per jaar die de Bank of England hanteert. Er is wel kritiek op de gepubliceerde macro-economische cijfers. Zo hebben sommige economen berekend dat de economische groei in werkelijkheid maar 0,2% was, in plaats van de gerapporteerde 1%.

    Binnen de Bank of England was het besluit om het QE-programma te pauzeren op £375 miljard waarschijnlijk niet unaniem, zo schrijft de Telegraph op de blog sectie van de site. ''Waarschijnlijk hebben er dire of vier mensen voor een uitbreiding van het QE-programma gestemd'', aldus Philip Aldrick. Op 14 november zal de Bank of England haar inflatie- en groeiverwachtingen voor de Britse economie publiceren. Een week later komt de centrale bank met een uitwerking van haar rentebesluit.

    Reuters schrijft dat er in het Verenigd Koninkrijk nog steeds zorgen zijn over de Europese schuldencrisis, omdat Europa haar belangrijkste handelspartner is en de Britse economie geraakt kan worden door economische krimp in het Europese vasteland. Recente macro-economische data uit de eurozone, zoals de inkoopmanagersindex en de werkloosheid, laten zijn dat de crisis in Europa blijft voortwoekeren en ook steeds meer de 'kelanden' raakt.

    Balans Bank of England vol met staatsobligaties

    Onderstaande grafiek laat het groeiende balanstotaal van de Bank of England zien vanaf 2007. Eind 2008 groeide de balans splotseling sterk als gevolg van het uitbreken van de crisis op de financiele markten. Vanaf 2009 werd het QE-programma in werking gesteld en werden er veel staatsobligaties opgekocht om de tekorten van de overheid te financieren. Inmiddels is de balans van de Bank of England verder opgelopen dan deze grafiek laat zien.

    Balans van Bank of England groeide door aankopen staatsobligaties via QE-programma

  • Werkloosheid Griekenland gestegen naar 25,4%

    De werkloosheid in Griekenland daalde voor het laatst in april 2011, sindsdien is de werkloosheid elke maand alleen nog maar gestegen. Het werkloosheidspercentage is sinds de zomer van 2010 al gestaag opgelopen van 12% naar meer dan 25%, een verdubbeling in slechts twee jaar tijd. Ondertussen blijft Europa de duimschroeven aandraaien voor de Grieken, door harde bezuinigingen en begrotingsdiscipline af te dwingen in ruil voor noodkredieten. Met een werkloosheid van meer dan 25% is het logisch dat men regelmatig de straat op gaat om te demonstreren. Helaas is er nog geen zicht op een spoedig herstel van de Griekse economie, die na het uitbreken van de financiële crisis bezweek onder een veel te hoge publieke schuldenlast.

    Toch is Griekenland met een werkloosheid van 25,4% geen lijstaanvoerder in Europa, die dubieuze eer komt toe aan Spanje. Daar is vooral de bouwsector hard geraakt, met als gevolg dat de werkloosheid daar al eerder begon op te lopen. Volgens de meest recente data is de werkloosheid in Spanje inmiddels 25,5%. Onder jongeren beneden de 25 jaar is de werkloosheid in zowel Griekenland als Spanje extreem hoog, ruim 50% van de jong volwassenen kan geen baan vinden. De tweede grafiek brengt dat goed in beeld.

    Werkloosheid Griekenland steeg in augustus naar 25,4% (Bron: Zero Hedge)

    Jeugdwerkloosheid in Spanje en Griekenland extreem hoog, meer dan 50% zonder werk (Bron: Zero Hedge)

  • Marc Faber: “Bescherm je vermogen met een wapen”

    Marc Faber verwacht een correctie van 20% op de aandelenmarkten, maar is daar nog niet zo zeker over. Hij ziet aan de ene kant de belastingverhogingen en nieuwe regulering als negatieve factoren voor het bedrijfsleven, maar aan de andere kant is er door het soepele monetaire beleid van de Fed wel meer goedkoop geld dat helpt om de markten omhoog te stuwen. De steunaankopen van de centrale bank, bestaande uit onder meer $40 miljard aan hypotheekleningen per maand, injecteren nieuw geld in de economie dat op zoek gaat naar rendement. Dat zal indirect ook aandelenkoersen omhoog stuwen. Desondanks blijft Faber bij zijn standpunt dat de aandelenmarkt nog minimaal 20% omlaag zal gaan.

    Faber denkt dat de levensstandaard in de hele Westerse wereld de komende jaren omlaag zal gaan, omdat het beleid van centrale banken de inflatie aanjaagt en de kosten van levensonderhoud zal verhogen. Daaaast verwacht de van oorsprong Zwitserse beleggingsgoeroe dat de koopkracht van huishoudens verder omlaag zal worden gebracht door stijgende belastingen. De veelbesproken 'fiscal cliff' maakt weinig indruk op Faber. Hij denkt wel dat Republikeinen en schuldenprobleem van de VS meer serieus nemen dan de democraten, maar tegelijkertijd heeft hij niet het idee dat er echt substantieel bezuinigd zal worden. Het zijn volgens hem vooral cosmetische maatregelen.

    Faber denkt dat de VS volgend jaar opnieuw in een recessie kan belanden, maar voegt eraan toe dat het GDP daarvoor geen goede indicator hoeft te zijn. Dat cijfer bestrijkt veel verschillende sectoren van de economie en laat op zichzelf dus niet zien dat het op bepaalde gebieden veel slechter gaat dan op andere.

  • Vermist Russisch schip met gouderts gevonden

    De Amurskaya, het vrachtschip dat in 1972 werd gebouwd, vervoerde 700 ton gouderts voor het bedrijf Polymetal Inteational. De lading met een waarde van $230.000 ligt op de zeebodem, in ondiep water. Duikers vonden het schip op een diepte van slechts 25 meter. De Amurskaya was waarschijnlijk gekapseisd door de slechte weersomstandigheden. Het schip was op 28 oktober vertrokken vanuit de haven van Kiran en vervoerde gouderts uit de Avlayakan mijn van Polymetal. Het is nog niet bekend wat er met de lading gaat gebeuren.

    De Amurskaya met 700 ton gouderts is gevonden op de zeebodem op 25 meter diepte (Bron: Bullionstreet)