Het nieuwe verschijnsel kwam bekend te staan als de “flash-crash”. Aan de financiële crisis werd een nieuwe bladzijde toegevoegd. De gevolgen waren groot want binnen enkele minuten verdampte er bijna één biljoen dollar op de Amerikaanse aandelenbeurzen. Ondanks het razendsnelle herstel van de beurskoersen, incasseerden tal van nietsvermoedende beleggers en beleggingsfondsen grote verliezen. In een uitgebreid artikel gaan we in op achtergronden van de flash-crash en de merkwaardige conclusie van de Amerikaanse toezichthouder SEC.
Voor een impressie van de sfeer op de beursvloer, tien zinderende minuten ten tijde van de de flash-crash:
In februari van dit jaar was in VPRO's Tegenlicht, “Money and Speed – Inside The Black Box”, te zien dat het onderzoek van de Amerikaanse beurswaakhond SEC, de Security and Exchange Commission (SEC), de nodige gebreken vertoonde. Tegenlicht sprak met Erik Hunsader van Nanex, dat gespecialiseerd is in het analyseren van de gigantische hoeveelheid orders die door computeraloritme's naar de “zwarte box” van de beurzen worden gestuurd. Hunsader legde in Tegenlicht uit dat het fonds Waddell & Reed, die in media gepresenteerd werden als de veroorzaker van de flash-crash, niet de veroorzaker was van de automatische verkoop van duizenden E-mini contracten. Uit tal van voorgeprogrammeerde algoritmes die een handelsstrategie uitvoeren, werd het algoritme van Waddell & Reed desalniettemin aangewezen als schuldige, terwijl Nanex aantoonde dat de flash-crash werd veroorzaakt door één of meerdere andere algoritmes. Nanex beschikt echter niet over de volledige data zodat de schuldige partij(en) niet aangewezen kan worden. De SEC beschikt wel over die informatie maar zegt daar niets mee te kunnen.
“Money and Speed – Inside The Black Box”:
De SEC lijkt niet geïnteresseerd te zijn in de daadwerkelijke totstandkoming van de flash-crash gezien de merkwaardige conclusie van hun onderzoek. De financiële industrie die gebruikt maakt van voorgeprogrammeerde beleggingsalgoritmes, doorgaans aangeduid met “high frequency trading” (HFT), wordt ondersteund met een grote lobby. Die lobby begraaft alle bezwaren tegen de hypersnelle computerhandel onder stapels gesponsorde onderzoeken van 'onafhankelijke' onderzoeksbureaus en zelfs professoren. De lobby heeft de beschikking over het veelal luisterende oor van toezichthouders en de politiek. Dat de oneerlijke situatie die mede hierdoor is ontstaan en de risico's op een herhaling zijn blijven bestaan, leveren bizarre taferelen op de Amerikaanse aandelenmarkten op. Het heeft het vertrouwen van beleggers weggevaagd, want eigenlijk weet iedereen in de markt, dat het doorgestoken kaart is.
Partijen die handelen met high frequency trading software kopen bij de beurs een speciale aansluiting op de server waar alle opdrachten voor de beurshandel binnenkomen. Tegelijkertijd met HFT-concurrenten worden zij aangesloten op de beurs, maar dan wel zó dat zij de snelste verbinding hebben, sneller dan die van andere beleggers die zonder HFT handelen. Onder de speciale mogelijkheden behoort ook de verregaande inzage in de data-feeds van de beurshandel. Met de algoritme's kunnen fondsen door supersnelle berekeningen en aan- en verkoopopdrachten andere handelaren een stap voor zijn omdat zij gebruik kunnen maken van die informatievoorsprong. Zij kunnen op handelsorders anticiperen en, voordat die orders op de beurs aankomen en worden uitgevoerd, een stap voor zijn. Dit is eigenlijk gewoon “front-running” of het handelen met (al dan niet onrechtmatig verkregen) informatie – voorkennis – zodat hier misbruik van kan worden gemaakt. Dat is normaal gesproken illegaal, maar omdat de huidige regels deze hypersnelle beurshandelingen toestaan, is er veel ruimte ontstaan om dus gebruik te maken van de mogelijkheden. Wie Joe Salluzi van Themis Trading, en Nanex volgt, weet dat het gebruik van HFT-software gretig aftrek vindt. Naar schatting bestaat 70 tot 80 procent van de dagelijkse handelsvolumes uit handel die met deze supersnelle algoritmes wordt verricht.
Een ander probleem is het zogenaamde “quote-stuffing”. Orders worden zo goed als tegelijkertijd zowel opgegeven als ingetrokken waardoor enorme hoeveelheden data naar de beurs worden gestuurd, zonder dat er transacties plaatsvinden. De aandelenmarkten worden bestookt met voorgeprogrammeerde handelsstrategieën van algoritmes die elkaar een stap voor proberen te zijn. Bij de grote flash-crash gebeurde dit ook en werden er als gevolg hiervan gigantische verkooporders in nanosecondes geplaatst. Ook zijn er zogenaamde “mini flash-crashes”. In november 2010 bedroeg het aantal mini flash-crashes het schrikbarende aantal van 549. Mini flash-crashes hebben betrekking op individuele aandelen die door op hol geslagen algoritme's crashen. Op de onderstaande afbeelding is een mini-crash weergegeven, van $44 naar $4 en weer terug naar $44, in één seconde. Het toont in één oogopslag de essentie van de idiotie die de Amerikaanse financiële markten domineert.
Bron: Zero Hedge.
De beurzen hebben eigenlijk een groot belang bij een eerlijk verloop van de handel. Immers, dat is goed voor het vertrouwen van beleggers in de beurs, en dat is goed voor de handel en de omzet van de beurs. Tegenwoordig verdienen de beurzen aan de omzet van de speciale aansluitingen op hun servers (zogenaamde co-locaties) en zoals dat normaal gesproken gebeurt, aan de transacties. En voor een hoger aantal transacties zorgen high frequency traders. De marktstructuur die is ontstaan, is een gevolg van ad hoc maatregelen die achter de nieuwe ontwikkelingen aan loopt, en levert een evenzo hypergevaarlijke situatie op als ten tijde van de flash-crash. Die kan ook elk moment opnieuw plaatsvinden. Bovendien verliezen beleggers dagelijks. En dat loopt van pensioenfondsen tot aan kleine beleggers. Met name die laatste groep beleggers zijn de beurs gaan mijden.
De SEC, die toch al onder grote druk staat vanwege grote schandalen, lijkt eerder een gedoogpartner te zijn geworden voor fraude en manipulatie door Amerika's grootste financials dan dat zij haar taken vervult en opereert als een handhavende toezichthouder. Via Zero Hedge kwam vorige week het opmerkelijke bericht er nog iets schortte aan het onderzoek van de SEC naar de flash-crash. Ondanks dat het tegendeel uit de analyse van Nanex al was gebleken, hebben de onderzoekers in het eindrapport geconcludeerd dat het algoritme dat Waddell & Reed gebruikte, de flash-crash veroorzaakte. Dat algoritme liep via de handelsdesks bij Barclays en kon onmogelijk de flash-crash hebben veroorzaakt omdat het alleen automatisch verkoopt na een prijsstijging, en niet na een prijsdaling zoals bij de flash-crash gebeurde. De SEC deed het onderzoek samen met collega-toezichthouder de Commodities Futures Trading Commission, of kortweg de CFTC. Via de website van de CFTC kwam Zero Hedge erachter dat de SEC/CFTC pas gesproken hebben met de handelaren van Barclays twee weken nadat de conclusie in het rapport al was getrokken. De SEC concludeerde een oorzaak die technisch niet mogelijk is, beschuldigt een niet nader genoemd mutual fund en spreekt pas met de betrokken handelaren nadat het rapport is uitgekomen?
De SEC is ergens wel heel letterlijk de waakhond van Wall Street geworden. Toen bleek dat de SEC op de hoogte was van de oplichtingspraktijken van Beard Madoff (zie dit bericht op CNN) werd al gevreesd voor een afbrokkelende reputatie. Toen onlangs bleek dat de SEC jarenlang duizenden documenten van voorlopige onderzoeken naar manipulatie, handel met voorkennis en meer van dat soort zaken, letterlijk veietigden, was iedereen verbijsterd. Wie het opzienbarende artikel van Matt Taibbi leest over Darcy Flynn krijgt een onthutsend beeld voorgeschoteld van hoe de SEC te werk gaat. Flynn werkte jarenlang als advocaat bij de SEC en heeft voor het Amerikaanse congres de klokken geluid, want hoe kan een toezichthouder op deze manier 'toezicht' houden? Hoe kan je handhaven als je alle aanwijzingen en bewijzen in een vroegtijdig stadium veietigt? Hedge funds en andere financials konden jarenlang wegkomen met van alles en nog wat. Niet alleen vanwege de juiste connecties, maar ook vanwege de draaideur van goedbetaalde baantjes die toezichthouders naar Wall Street bracht en Wall Street bankiers onderdak vonden op cruciale plekken bij de SEC (en CFTC).
De uitzending van Tegenlicht, Taibbi's bevindingen over de werkwijze van de SEC, evenals als de wekelijkse berichtgeving door Nanex, Themis Trading en Zero Hedge, schetsen tezamen een onthutsend beeld over het Amerikaanse toezicht. Dat beeld doet het ergste vrezen, want de flash-crash van 6 mei 2010 kan opnieuw gebeuren. Gezien de huidige onzekerheden op de wereldwijde financiële markten is dit geen geruststellende gedachte. En wie zich afvraagt wat de oorzaak is van een eventuele herhaling van de flash-crash, zal de vraag moeten stellen wat nu de hoofdoorzaak is: een algoritme dat op hol slaat of een falend regime van Amerikaans toezicht en regelgeving.
