‘Je kunt een kredietcrisis niet oplossen met extra krediet’
Omdat hij de kredietcrisis begin 21e eeuw al voorspelde, werd Willem Middelkoop in 2008 opeens de rol van ziener toebedeeld. Dagelijks gaf de onafhankelijke financieel-economisch specialist in tal van media zijn ongezouten mening. Opeens werd naar hem geluisterd en zijn mening gerespecteerd, hoe pessimistisch de tendens ervan vaak ook was. Ruim twee jaar later is de economie enigszins hersteld en lijken de visie en argumenten van Middelkoop alweer vergeten. Maar of we daar verstandig aan doen?
Dat niet iedereen Willem Middelkoop (48) even serieus neemt, heeft ongetwijfeld te maken met zijn afkomst en profilering. Hij studeerde af aan de HTS in Amsterdam, in de richting confectie-industrie. Daaa werkte hij als fotojoualist en later als verslaggever. Middelkoop is dus allesbehalve opgeleid in of gevormd door de financieel-economische wereld. Dat maakt hem onafhankelijk, maar ook controversieel. ‘Ik ben een nieuwsgierig mens, en ontdekte bij het lezen van artikelen over economie en financiële markten in wat voor een wereld wij leven.’
Monopolie
Volgens Middelkoop is het een maatschappij die op schulden is gebaseerd, en op het vertrouwen dat we die schulden op termijn weer kunnen aflossen. Een wereld ook die door de kapitalistische Verenigde Staten is gecreëerd en vooral ook door de machthebbers daar in stand wordt gehouden. ‘Als ik het over machthebbers heb, dan praat ik over de politiek – dus het Witte Huis – maar meer nog over Wall Street en specifiek over de FED. Hoewel de naam Federal Reserve anders doet vermoeden, is de bank nièt het eigendom van de staat; de aandelen zijn namelijk verdeeld over de deelnemende banken. Het is dus in feite een private ondeeming, die dan weer wel het monopolie bezit op de dollaruitgifte. En juist dat instrument is in de afgelopen twee jaar regelmatig gebruikt of beter gezegd: misbruikt.’
Bidden
Middelkoop weet waarover hij praat. In de afgelopen tien jaar deed hij actief onderzoek naar de vermeende geheimen van het financiële systeem in de VS. Zijn conclusie: het systeem staat op ontploffen, vooral door de enorme schuldenlast en de ontembare geldgroei. Om dit statement kracht bij te zetten, schreef hij in 2007 een boek over de wereldwijde gevolgen van de ineenstorting van het dollarsysteem. Nog geen jaar later werd zijn profetie deels bewaarheid. Met de val van de investeringsbank Lehman Brothers – het grootste faillissement in de Amerikaanse geschiedenis – ontstond een mondiale kredietcrisis van schrikbarende omvang. ‘Het voorspellen ervan was niet zo moeilijk. Wat mij echter wel heeft verrast, is de snelheid en vooral de omvang. Ik had niet verwacht dat de totale Westerse wereld in zo’n kort tijdsbestek zou worden geïnfecteerd.’ Middelkoop vertelt een verhaal over Henry Paulsen, de minister van Financiën van de VS ten tijde van de uitbraak van de kredietcrisis. ‘Die heeft op een gegeven moment de deur van zijn kantoor dichtgedaan, zijn vrouw opdracht gegeven het geld van de bank te halen en voor hem te bidden.’
Liegen
Waarmee Middelkoop de est van de situatie twee jaar geleden nog maar eens onderstreept. Zelf had hij ook zo’n moment van bezinning. ‘Ik was te gast bij De Wereld Draait Door. Matthijs van Nieuwkerk vroeg vlak voordat de slottune werd ingestart of we nog wel rustig konden slapen of dat we extra moesten pinnen. Hoewel ikzelf die dag – bezorgd als ik was – ruim 2.000 euro had opgenomen en tien minuten lang het failliet van ons financieel systeem had uitgelegd, besloot ik te liegen. Ik realiseerde mij dat een eerlijk antwoord het vertrouwen wellicht nog meer zou ondermijnen. Die keer koos ik voor het gezamenlijk belang.’
Het is bij die ene uitzondering gebleven. Voor het overige leeft Middelkoop in betrekkelijke autonomie. Hij schrijft boeken, geeft zijn mening in lezingen en presentaties en is eigenaar van twee bedrijven, de edelmetaalwebwinkel amsterdamgold.com en het Gold & Discovery Fund. Beide ondeemingen zijn gebaseerd op de waarde van edelmetaal en delfstoffen. ‘Goud heeft door de geschiedenis heen haar koopkracht behouden. Bovendien gedijt de prijs ervan bij een zwakke dollar.’ En daar is en blijft de komende jaren sprake van, is Middelkoop’s vaste overtuiging. ‘Als je – zoals de FED doet – het schuldprobleem wilt oplossen door meer dollars te creëren, krijg je als munteenheid maar ook als land vroeg of laat de rekening gepresenteerd.’
Instorten
Daarom staan de VS aan de vooravond van het grote verval. ‘De gedachte om oneindige welvaart te creëren door blijvend te anticiperen op toekomstige groei van de economie en vertrouwen van de consument, mist elk fundament. Daarom staat het kredietkaartenhuis van het Amerikaanse financiële systeem nu op instorten. De waarde van de bezittingen weegt in veel gevallen niet langer meer op tegen de enorme schuldenlast.’ Een dergelijke situatie zie je volgens de auteur overigens terug in nagenoeg de hele Westerse wereld. ‘En de oplossing van overheden om deze schuldenlast van banken over te nemen, leidt uitsluitend tot het failliet van landen. Kijk naar Griekenland en Ierland. Je kunt een kredietcrisis niet oplossen met extra krediet.’ Volgens Middelkoop zijn we met hulpkredieten uitslaande brandjes aan het blussen, maar niet de onderliggende veenbrand. ‘Uiteindelijk moeten we mondiaal onze schulden saneren en de financiële wereld van scratch af aan opnieuw inrichten. Maar dat gebeurt niet. Dat laten degenen die nu de macht hebben niet toe.’
Decadentie
En dus? ‘Dus draait de wereld door, tot we de façade niet langer kunnen ontkennen. En dan …’ Middelkoop is voor een moment stil. ‘Kijk naar de geschiedenis. De crisis in de dertiger jaren bleek later de oorsprong van het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. Hitler kwam aan de macht omdat vooral Duitsland in de hoek zat waar de economische klappen vielen en mensen daar zo arm waren. Amerika voelt zich met een zwakke dollar straks vergelijkbaar in het nauw gedreven. Dan lijkt er maar één uitweg. De geschiedenis leert namelijk dat een oorlog altijd voor nieuwe economische groei zorgt.’ De ondeemer illustreert het sombere perspectief met een andere vergelijking, die van het Romeinse Rijk. ‘De Westerse wereld – en dan met name de VS – gaat ook aan decadentie en verloedering ten onder. Kijk naar de gemiddelde Amerikaan; die is zo volgevreten, dat hij te dik is om überhaupt nog in actie te komen.’
En Nederland? ‘Wij zijn een satellietstaat van de VS, doen gedwee wat van ons verlangd wordt. Ons wacht in principe hetzelfde lot, met dit verschil dat het verval aan de randen van het Romeinse Rijk nog eerder begon.’ Maar kunnen we dan helemaal niets doen? ‘Ik zou elke ondeemer nu adviseren zijn of haar bedrijf te verkopen, nog even flink te cashen en een boerderijtje ergens te kopen, ver weg van het naderende verval.’
Dit interview verscheen in Business Nationaal.
Tekst: Mart Rienstra