Tag: herstel

Schokkend: Amerikaanse economie kromp!

Terwijl de manisch-depressieve Mr. Market zich uitsluitend richt op nieuws dat een economisch herstel bevestigt, werd het bericht over de erbarmelijke Amerikaanse economische groei stilzwijgend genegeerd. Het meest schokkende aan de recente publicatie van de Amerikaanse kwartaalcijfers was het feit dat zonder Obamacare het bbp jaar-op-jaar met 1% gedaald zou zijn. Erbarmelijk, inderdaad, maar markten lijken alles te negeren dat het herstelsprookje zou tegenspreken, aangezien de goud- en zilverprijs daalden en de Dow Jones nieuwe recordhoogtes bereikt.

Obamacare & economische groei

De Amerikaanse economie groeide 0,1% in het eerste kwartaal: er werd slechts $4,3 miljard aan het bbp toegevoegd. Maar wat voor invloed had Obamacare hierop? De zorguitgaven schoten omhoog en kwamen uit op $40 miljard, goed voor een bijdrage van 1.1% aan het bbp. Kortom, zonder de tijdelijke opleving in zorguitgaven zou het bbp gedaald zijn. Weerspiegelen deze ziektekosten een economisch herstel? Zeker niet: het betreffen door de overheid opgelegde bestedingen vanwege Obamacare, niets meer en niets minder.

De cijfers tonen geen economische heropleving of een aanwas van nieuwe, levensvatbare investeringsprojecten. Als de zorguitgaven het afgelopen kwartaal ook maar enigszins rond het gemiddelde zouden liggen (in plaats van een uitschieter te zijn), zou het Amerikaanse bbp licht gekrompen zijn in Q1.

Markten geloven herstelsprookje

Velen lijken de Federal Reserve op haar woord te geloven. Denk bijvoorbeeld aan de prognose van Goldman Sachs voor het bbp van Q1: zij voorspelden een groei van 3% op jaarbasis, en zaten er uiteindelijk een luttele 97% naast. Zijn zij nu van mening veranderd wat betreft het ‘herstel’? Nee, Goldman Sachs voorspelt wederom een groei van 3% voor Q2. “Volhardendheid loont”, denken ze.

Het is niet alleen de bbp-groei in het eerste kwartaal: ook de bbp-cijfers van vorig jaar werden naar beneden bijgesteld. De jaarlijkse BBP-groei in het vierde kwartaal van vorig jaar werd verlaagd tot 2,4%, in plaats van de eerdere raming van 3,2%. Tot zover het herstel…

Dit ‘herstel’ is vergelijkbaar met het vermeende herstel halverwege de Grote Depressie van de jaren ’30. Niets gaat recht omlaag, maar achteraf gezien was iedereen het erover eens dat het herstel destijds niet bepaald een ‘herstel’ genoemd had mogen worden. Iedereen zal later hetzelfde zeggen over het huidig herstel.

Wanneer het herstel geen herstel is: een pleidooi voor goud

Dit populaire waanidee kan niet voor eeuwig aanhouden. Op een dag zullen markten wakker schrikken en beseffen dat het huidig herstel schijn en bedrog is. Op dat moment zal een belegging in goud gerechtvaardigd blijken. Wanneer de velen zich bij de weinigen voegen, zullen aandelenmarkten dalen en zal goud in hernieuwde belangstelling van beleggers staan.

Zodra de wind draait, zullen diegenen die goud kopen en over goud beschikken aan het langste eind trekken.

Zonder Obamacare kromp de Amerikaanse economie

6 mei 2014
Twintig bewijzen dat Amerikaanse economie niet hersteld is

De Amerikaanse economie groeit weer. Maar wat groeit er eigenlijk? Juist, het gross domestic product… Door de extreem lage rente wordt er weer meer geld geleend, geld dat in de economie circuleert en een illusie geeft van welvaart. Maar de volgende twintig statistieken die The Economic Collapse Blog verzamelde tonen aan dat het in werkelijkheid helemaal niet zo goed gaat met de Amerikaanse economie…

1. Er staat ongeveer 92,9 miljoen vierkante meter aan winkelruimte leeg in de Verenigde Staten.
2. Elektronicazaak Radio Shack gaat meer dan duizend winkels sluiten.
3. Staples, een winkelketen voor kantoorartikelen, sluit 225 vestigingen.
4. De omzet van de Office Depot winkels (kantoorartikelen) daalt al dertien kwartalen op rij.
5. JC Penney (kledingzaak) draait al enige tijd slecht en zal 33 winkels sluiten.
6. JC Penney verloor alleen in het tweede kwartaal van 2013 al $586 miljoen.
7. Warenhuisketen Sears heeft sinds 2010 ongeveer 300 winkels gesloten en volgens CNN zullen er in de nabije toekomst nog 500 Sears en Kmart winkels sluiten.
8. De omzet van warenhuisketen Sears daalt al 27 kwartalen op rij.
9. Target (speelgoedartikelen) schrapt 475 banen en zal 700 openstaande posities niet meer opvullen.
10. Kledingzaak Aéropostale gaat de komende jaren 175 winkels sluiten.
11. Warenhuisketen Macy’s gaat vijf winkels sluiten en zal 2.500 banen schrappen.
12. The Children’s Place gaat tussen nu en 2016 de 125 minst goed draaiende winkels sluiten.
13. Videotheek Blockbuster heeft al haar winkels gesloten.
14. Volgens de laatste inschatting zal de omzet van supermarkten in de VS dit jaar met 1,7% dalen, terwijl de Amerikaanse populatie groeit.
15. McDonalds zag de omzet in de VS in januari met 3,3% dalen.
16. Elektronicazaak American TV gaat al haar elf winkels sluiten.
17. Wal-Mart heeft een winstwaarschuwing afgegeven. Volgens de CEO van deze winkelketen is de markt slecht en staat de economie in alle gebieden waar Wal-Mart gevestigd is onder druk.
18. In een recent artikel op CNBC wordt gesuggereerd dat Wal-Mart 100 ‘onder de maat presterende’ filialen zou moeten sluiten in de landelijke gebieden.
19. Winkelconsultant Howard Davidowitz verwacht dat de helft van alle winkelketens in de VS binnen vijftien tot twintig jaar zal sluiten.
20. De voorraden in de retail sector groeiden in januari sterker dan verwacht, voornamelijk omdat de verkopen tegenvielen. De winkelverkopen kwamen uit op het laagste niveau in bijna vijf jaar, aldus Reuters.

Amerikaanse economie blijft zwak

De Amerikaanse economie doet het slechter dan sommige cijfers ons doen geloven. De officiële werkloosheid daalt, maar dat komt vooral doordat meer mensen stoppen met zoeken naar werk. Het aantal ontmoedigde werklozen is dit jaar gestegen naar ruim 91 miljoen en de participatiegraad staat op slechts 63%, het laagste niveau in 34 jaar. Er worden weliswaar weer banen gecreëerd, maar het zijn er niet genoeg om de werkloosheid fundamenteel omlaag te brengen. Dat komt omdat de populatie van de VS blijft groeien.

Participatiegraad naar laagste niveau in 34 jaar (Bron: St. Louis Fed)

Een ander signaal dat economisch herstel tegenspreekt is het feit dat steeds meer jongeren met een academische opleiding genoegen moeten nemen met een part-time baan of met werk dat niet aansluit bij hun opleidingsniveau. En dan hebben we het nog niet eens over het grote aantal jongeren dat helemaal geen werk kan vinden.

Ook als je het aan de Amerikanen zelf vraagt krijg je de indruk dat er geen sprake is van economisch herstel. Uit een recent onderzoek van Pew Research blijkt dat steeds minder Amerikanen hun maatschappelijke positie beschouwen als ‘middenklasse’. Was dat in 2008 nog 53% van de ondervraagden, dit jaar was dat nog maar 44%. Het percentage respondenten dat zegt tot de lagere klasse te behoren groeide in dezelfde periode van 25 naar 40 procent. Ook hier zien we dat vooral de jongere generatie pessimistischer is geworden.

Hoe Amerikanen hun sociale positie inschatten (Bron: Pew Research)

Hoe Amerikaanse jongeren hun sociale positie inschatten (Bron: Pew Research)

13 maart 2014
Gebrek aan gedurfd denken belemmert het economisch herstel

U kent de discussie nog wel van enkele jaren terug onder economen. Hoe zou het komende herstel er gaan uitzien? Zou het in de vorm van een V zijn zoals gebruikelijk? Of zou het in de vorm van een U zijn of als alles tegen zou zitten, in de vorm van een W? Na vijf jaar crisis komt een nieuwe letter uit het alfabet aan bod om het herstel te duiden en wel de letter L.

Tevredenheid
Natuurlijk, het afgelopen jaar mocht er best zijn, zeker voor de ontwikkelde landen. De eurozone krabbelde op uit een reeks van recessies en in de VS is het niveau van werkloosheid lager dan in welk jaar van de crisis ook. Zelfs Japan begon tekenen van leven te vertonen na jaren van een comateuze slaap.
Als we echter iets verder graven, dan blijft er weinig over om tevreden over te zijn. In de eurozone dreigen meer landen in de malaise weg te zinken dan de gebruikelijke uit de periferie. Denk maar aan ons eigen land en bijvoorbeeld Tsjechië. In landen als Frankrijk en Zweden is de groei zo abominabel, dat het inkomen per hoofd van de bevolking aan het dalen is. In economisch sterke landen als de VS en Duitsland laat de arbeidsmarkt nog steeds zeer te wensen over. In Duitsland dreigt de werkloosheid weer licht omhoog te gaan, terwijl in de VS de onderliggende werkloosheid hoger is dan ooit tevoren. Dat kan in de toekomst tot nodeloze fricties op de arbeidsmarkt leiden. Iedereen is er trouwens van overtuigd, dat het herstel in Japan van korte duur zal zijn, als premier Shinzo Abe niet onverdroten verder gaat met hervormen. Figuur 1 Van Rompuy is tevreden met de status quo Gebrek aan innovatie Het is met andere woorden niet louter kommer en kwel, maar er is ook weinig om met enig optimisme de nabij toekomst in te turen. Daar komt nog iets bij. Moderne technologie maakt het mogelijk, dat de bewoners van de opkomende landen gemakkelijk deelgenoot kunnen worden van de wereldwijde markten. Dit proces heeft vooral de ontwikkelde landen zwaar getroffen, omdat er geen innovatie is die compenseert voor het verlies van werkgelegenheid en groei van deze nieuwkomers. Er zijn ook weinig innovatieve ontwikkelingen waarneembaar, die aannemelijk maken dat de ontwikkelde landen zich ontworstelen aan de nadelen van de nieuwe economische verhoudingen. Sterker nog, het denken van de beleidsmakers in de westerse landen is geenszins meegegroeid met de nieuwe verhoudingen in de wereld, laat staan dat het een antwoord weet te formuleren op de uitdagingen van het voortschrijdend proces van globalisering. Figuur 2 President Franklin D. Roosevelt zocht naar nieuwe antwoorden om de Grote Depressie het hoofd te bieden Terughoudend Voor een deel is deze stagnatie in denken en doen goed te begrijpen. Crises nopen tot voorzichtigheid, zowel in het geval van de ondernemer als in het geval van de beleidsmaker. Men kiest in eerste instantie voor voorzichtigheid en voor wat men kent en vertrouwt. Nieuwe projecten en initiatieven worden in eerste instantie op de lange baan geschoven. Dat kiezen voor voorzichtigheid en vertrouwdheid blijft echter maar voortduren, terwijl na vijf jaar crisis het duidelijk is dat nieuwe antwoorden nodig zijn op nieuwe en ongekende uitdagingen. Dat resulteert in een geestelijke opstelling waar zekerheid een absolute conditio sine qua non is en waar het waden in onbekende wateren bijna een doodzonde is. Het betekent wel, dat de beleidsmaker en zijn adviserende econoom voor de status quo kiezen. Ze gaan er aan voorbij, dat de status quo alleen nog maar meer slachtoffers zal maken en meer verliezers zal tellen. Illustratief daarvoor is het halsstarrig vasthouden aan de 3% norm in de eurozone, terwijl na vijf jaar van bezuiniging die norm steeds verder weg lijkt te komen liggen! In Nederland blijven economen en beleidsmakers hameren op het aanbeeld van het loonoffer alsof daarmee het schrikbeeld van het totaal wegvallen van de binnenlandse koopkracht weggepoetst kan worden! Figuur 3 Keynes brak met het oude denken Aanpak Iedere grote crisis vraagt om zijn eigen aanpak. In Nederland zijn we er nog steeds van overtuigd, dat we de Grote Depressie van het begin van de 21ste eeuw kunnen bestrijden met de wapens, ontwikkeld ten tijde van de crisis van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Zolang die manier van denken prevaleert in Nederland en meer in het algemeen in het westen, dan zal ervan groei van enig formaat geen sprake kunnen zijn. Cor Wijtvliet, Bron: Kaushik Basu, the fear of ‘L’. Project syndicate, January 5 2013

25 februari 2014
NVM ziet al zes jaar herstel op de woningmarkt

De NVM probeert ons er al zes jaar van te overtuigen dat de woningmarkt in Nederland weer herstelt of op zijn minst aan het ‘uitbodemen’ is. Zetten we alle persberichten van de Nederlandse Vereniging van Makelaars op een rij, dan blijkt dat ze behoorlijk hard door de mand vallen. Met de kennis van nu zien we dat de huizenprijzen over dezelfde periode met ongeveer 20% zijn gedaald. Een vrijwel onafgebroken prijsdaling die geen enkel aanknopingspunt lijkt te vinden met de vele ‘lichtpuntjes’ die de NVM ons voor ogen heeft gehouden.

De NVM zit er al zes jaar naast met haar lichtpuntjes (Bron: @michiel_bijlsma)

3 februari 2014
Fata morgana van het Amerikaans herstel

Bij het World Economic Forum in Davos overheerste het voorzichtig optimisme. De Verenigde Staten staan aan de vooravond van een krachtig cyclisch herstel, eindelijk! Maar toch zijn er in dit koor van optimisten dissonanten. Ze zingen een ander lied. Een van die dissidente zangers in Stephen Roach, ooit voorzitter van Morgan Stanley Asia en van oudsher een criticus van het Amerikaanse beleid.

Figuur 1: Dissidente stem in Davos

Minder groei

Volgens hem is het nog veel te vroeg om de vlag uit te hangen. Inderdaad kwam de groei in de tweede helft van 2013 uit op 4%. Op zich is dat vertrouwenwekkend, maar al twee keer eerder in deze recessie kwam de groei één of twee kwartalen boven de 3% en 4% uit. Dat was respectievelijk in 2010 en 2011. Beide keren bleek het vals alarm en verpieterde de groei weer in sneltreinvaart. Waarom zou het dit keer niet weer zo gaan? De huidige groei is vooral gestoeld op de opbouw van voorraden. Als je dat corrigeert dan blijft er een tamelijk armzalige groei over van 1,6%. De voorraadvorming kan echter niet ongelimiteerd doorgaan en zodoende lijkt het voor de hand te liggen dat de groei gaat terugvallen naar dat te lage groeiniveau.

Joe Sixpack doet het rustig aan

Wil de groei wel echt aantrekken, dan zal de Amerikaanse consument toch echt de kar moeten gaan trekken. Joe Sixpack’s consumptie is goed voor 69% van de economie. Maar kan of wil hij dat wel. Gelet op de cijfers gebeurt het in ieder geval nog niet. Sinds de Grote Recessie groeien de consumptieve bestedingen jaarlijks met 2,2%. Voor de crisisjaren lag de groei van de consumptie op 3,6% per jaar. Maar dat gering enthousiasme om te consumeren laat zich goed verklaren. In de boomjaren voor de crisis stak Joe Sixpack zich tot ver over de oren in de schulden. Dat was de enige manier om toch te consumeren, terwijl zijn besteedbaar inkomen geleidelijk daalde. Hij kon lenen, omdat iedereen dacht of deed alsof de huizenprijzen eeuwig zouden stijgen.

Schulden afbouwen
Dat bleek een misvatting van de eerste orde, toen eerst de huizenbubbel en later de kredietbubbel barstte. Sindsdien is Joe Sixpack druk doende om zijn schuldenlast af te bouwen. (waar zien we dat meer?) Voordat dit proces is afgerond, kunnen de bestedingen niet verbeteren en de economie niet opnieuw tot wasdom komen. Het Japanse voorbeeld leert, dat dergelijke pijnlijke aanpassingsprocessen decennia kunnen duren. In de VS duurt dit proces van aanpassing en aflossing vijf jaar en er lijkt nog een lange weg te gaan. De verhouding tussen schuld en inkomen bedraagt nu 109%. Dat is al veel minder dan aan het einde van 2007, toen die verhouding 135% bedroeg. Het is echter nog steeds 35% hoger dan het gemiddelde over de laatste 30 jaar van de 20ste eeuw. Hetzelfde beeld is te zien bij de besparingen. Amerikanen sparen gemiddeld 4,9% van hun inkomen. Dat is fors meer dan de besparing van 2,3% van 2005. Het is echter nog maar de helft van wat de Amerikanen spaarden in het laatste kwart van de vorige eeuw. Welbeschouwd zijn de Amerikanen pas halfweg, willen ze in dezelfde financiële conditie komen als in de goede oude tijd. Voor de optimisten zijn dit inderdaad verhalen uit grootvaders tijd, toen alles toch al beter was. Ze wijzen erop, dat de werkloosheid aan het dalen is en dat de kosten voor het afbetalen van schuld historisch laag zijn. Voilà, als dat geen recept is voor een mooi cyclisch herstel! Maar misschien is Joe Sixpack toch slimmer dan de beleidsmaker in Washington denkt. Hij beseft dondersgoed, dat die hele lage kosten een vorm van subsidie zijn met dank aan de gulheid van de Fed. En hij weet ook heel goed, dat de daling van de werkloosheid vooral een gevolg is van het grootschalig afhaken van werkzoekers. Als daarvoor gecorrigeerd wordt, bedraagt de werkloosheid geen 6,7% maar 11%. Voor Stephen Rag is het klip en klaar. Ja, er zijn stapjes gezet op de weg naar herstel, maar de mooie vergezichten zijn inderdaad niet meer dan een fata morgana.

Het Amerikaanse herstel is een fata morgana
Cor Wijtvliet Bron: Stephen S. Roach, Amerca’s false dawn. Project-Syndicate, January 27, 2014 Vragen en opmerkingen kunt u richten aan [email protected]

30 januari 2014
Euforie

De NYSE schuld-margins staat op absolute recordhoogte met 2,5% van GDP! Dat betekent dat er met steeds meer geleend geld op de beurs wordt belegd. Aandelen hebben nu *cultstatus*. Buy-the-dips, want beurzen gaan in 2014 nog eens 10% verder omhoog en de meeste economieën gaan nu uit hun startblokken???

NYSE Margin Debt naar recordhoogte

Euforie op de beurs

De parabolische fasen van de S&P worden steeds driftiger in navolging van al de monetaire expansies (fractaal theorie). De propaganda van het financiële rijkdom-effect en het economische optimisme blaast de crisisstemming van haar sokkel. All is well!

De oplopende totale financiële markt kapitalisatie (& schuld) tegenover het GDP van alle landen is reeds krankzinnig hoog!

Balanstotaal Federal Reserve en de S&P 500 index

Geen correcties maar interventies
Aandelen, obligaties en schulden (financiën) zijn overal een veelvoud van het GDP (de economie). Het zou normaliter slechts de helft mogen zijn. Dit moet dan doorgaan voor het economisch stimulerende wealth-effect waar Bernanke naar verwijst ter onderbouwing van het expansieve monetaire beleid van de Federal Reserve. Een totaal absurde grondslag, natuurlijk. Men blijft deze dynamiek crescendo propageren ten nadele van goudmetaal rijkdom reserve consolidatie. Dit systeem kan dus niet meer corrigeren (crashen). Iedere nadelige uitwas zal kunstmatig weggewerkt worden door interventies van centrale banken... De doom zit hem niet in de crash-dreiging maar in de continuatie van het foute & falende economisch-financieel systeem. Geen beurscrash en enkel wat dipjes die zelfs geen correcties zijn. In dergelijke toestand moet het systeem ook goud opwaardering buiten alle radars houden door het laag bij de grond te drukken. Chinezen denken daar anders over. Ze staan aan te schuiven om hun rijkdom vast te leggen in fysiek goud. Het draait hem nu allemaal rond de dollar-index als spil van de financiële industrie. Een sterke aanhoudende stijging van de dollar rente zal voor de hele wereld aangeven dat de dollar z’n laatste uur geslagen is. Misschien is het niet aangeraden om op dit event te blijven wachten zonder afdoende bescherming... Door: 24 karaat

Chinezen kopen goud en sieraden

Disclaimer: De artikelen van gastschrijver 24 karaat zijn op persoonlijke titel geschreven en hoeven daarom niet altijd de visie van Marketupdate te vertegenwoordigen. Marketupdate geeft geen beleggingsadvies en de artikelen van 24 karaat moeten ook niet als zodanig worden aangemerkt. Marketupdate heeft geen geld ontvangen of betaald voor de bijdragen van 24 karaat.

27 december 2013
Rick Santelli: “Waar is Bernanke bang voor?”

Hoe kun je nou van economisch herstel spreken als de Federal Reserve iedere maand nog steeds tientallen miljarden aan staatsobligaties en hypotheken uit de markt moet halen? En waarom opereren centrale banken over de hele wereld nog steeds in de crisis modus? Hoe onwerkelijk is het dat de financiële markten goed macro-economisch nieuws voor slecht aanzien, omdat de centrale bank dan mogelijk eerder gaat stoppen met stimuleren?

De video is niet nieuw (19 juni), maar het betoog van Rick Santelli is daar niet minder treffend door!

18 december 2013
Stef Blok over de huizenmarkt: “Het lijkt wel of u het herstel niet wilt zien”

Stef Blok ziet herstel op de Nederlandse huizenmarkt en mag dat komen toelichten in de studio bij BNR Nieuwsradio. Dankzij vastgoedzeepbel staat dit audiofragment nu ook op Youtube. We lichten er twee opmerkelijke quotes uit.

“De cijfers illustreren dat het vertrouwen weer terugkomt. Dat zie je toch gebeuren? Dat is een constatering op basis van de cijfers die maand op maand naar buiten komen”

“Het lijkt wel of u het herstel niet wilt zien”

Voor meer nieuws over de Nederlandse huizenmarkt raden we u aan om @Woningnieuws te volgen op twitter.

18 november 2013
Vijf vragen aan Cor Wijtvliet

Sinds vorige week houdt de Amerikaanse ‘shutdown’ de wereldwijde financiële markten in de tang. De politieke impasse in de Verenigde Staten leidt (tijdelijk) af van alle problemen in de rest van de wereld. Japan, Italië, Griekenland maar ook ons eigen Nederland hebben het in meer of mindere mate zwaar. Gemene deler is het gebrek aan economisch herstel. Cor Wijtvliet schrijft dagelijks over deze macro-economische ontwikkelingen en stelt wekelijks een betaalde nieuwsbrief op met diepte-analyses en een modelportefeuille. Afgelopen week sprak Cor op het seminar ‘Bescherm uw toekomst’ waar hij uitgebreid aandacht gaf aan de economische uitgangspositie van Nederland.

MU: Cor, afgelopen week schetste je de huidige economische situatie waar Nederlandse spaarders en beleggers zich in bevinden. Wat waren de reacties van het publiek?

CW: Wat mij vooral opvalt, is dat ik in principe niets nieuws vertel voor de mensen. Niet in de zin dat ik geen nieuwe informatie met ze deel maar ik benoem een gevoel dat al bij allen leeft. We kunnen niet langer zo doorgaan. En het hebben van deze gedachte heeft verregaande implicaties voor het spaargeld, pensioen en vermogen van elke Nederlander.

MU: Hoe kijk je aan tegen de huidige onderhandelingen tussen het kabinet en de oppositie?

CW: Naar mijn inzien is de discussie tussen de verschillende partijen politiek geneuzel binnen de marge. Niemand is bereidt de structurele problemen onder ogen te zien en al helemaal niet bereidt om deze echt aan te pakken. Kenmerkend hiervoor zijn de lastenverzwaringen die het kabinet aan de burgers probeert te verkopen onder de noemer bezuinigingen. In de jacht op korte termijn succes brengt het kabinet onnodig veel schade toe aan vooral de binnenlandse economie. Ik heb bovendien het onprettige gevoel, dat veel politici nog steeds niet inzien hoe ingrijpend de crisis is. Die gaat veel verder dan alles wat we sinds WOII hebben meegemaakt, de crisis van de jaren tachtig incluis.

Dat onvermogen, dat gebrek aan fundamenteel inzicht is misschien wel de grootste sta-in-de-weg voor het ontwikkelen van een adequaat beleid.

MU: De Amerikanen hebben inmiddels een week lang te maken met een shutdown. De dag dat het schuldenplafond daadwerkelijk wordt bereikt komt steeds dichterbij. Zullen wij hier in Nederland directe gevolgen van ondervinden?

Laten we in godsnaam niet de fout maken, zoals we die in 2008 maakten. Toen zeiden de Europeanen dat de crisis van Amerikaanse makelij was en dat die er maar mooi mee opgescheept zaten. Als het echt misloopt, dan zal heel de wereld daar de consequenties van ondervinden. Mevrouw Lagarde van het IMF heeft daar met veel nadruk op gewezen. Maar zelfs als het niet allemaal echt misgaat, dan kunnen we hier behoorlijk nadeel ondervinden. De huidige onzekerheid in de VS heeft als gevolg dat daar de rente gaat oplopen. Het is bijna een wetmatigheid, dat niet veel later de rente in Europa omhoog gaat. Ik hoef niemand uit te leggen, dat de zwakke Europese economie niet gebaat is bij oplopende rentes.

Maar dat is nog niet alles. De Amerikaanse dollar is een van de eerste slachtoffers van het politieke gekissebis. Maar een zwakke dollar is wel positief voor het Amerikaanse bedrijfsleven op de internationale exportmarkten. Daar wordt dan de dure euro weggeconcurreerd. Tenslotte, veel Amerikaanse bedrijven hebben nauwe financiële banden met de overheid. Als die zijn rekeningen niet meer betaalt, kunnen die op hun beurt hun Nederlandse handelspartners niet meer betalen. Het zou tot een regen van onnodige faillissementen kunnen lijden.

MU: Wat is volgens jou momenteel het grootste gevaar voor de Nederlandse economie?

Ik zie twee grote gevaren voor de economie. De koopkracht loopt steeds verder terug. Als de burger steeds minder te besteden heeft, dan valt en groot deel van de basis voor herstel weg. In de 2^de plaats is er de gebrekkige kredietverlening. Een economie kan nooit echt herstellen en weer vaart krijgen als de kredietverlening stagneert. Dat gebeurt nu. Banken kunnen of willen niet. Ze hebben waarschijnlijk nog veel te veel dubieuze schulden op de balans staan. Zolang die schulden niet zijn weggewerkt, wordt het niet met de kredietverlening. Eigenlijk zouden banken en overheid dit probleem moeten aanpakken. De overheid voelt er echte weinig voor om nog eens talloos veel miljarden in de banken te steken. Maar zonder hulp lukt het de banken niet.

MU: Je hamert er vaak op dat het zo niet verder kan. Hoe moet het in jouw ogen dan wel verder?

Het belangrijkste is, dat de koopkracht van burgers en bedrijven niet langer wordt aangetast. Politici geven steeds hoog op van het belang van de export, maar ze vergeten gemakshalve dat bijna 70% van ons inkomen op de binnenlandse markt wordt verdiend. Daar worden de banen ook geschapen. In de exportsector gebeurt dat maar mondjesmaat. Met andere woorden, die € 6 miljard moeten we maar in de onderste la van de archiefkast stoppen. Ik geloof ook geen moment, dat Brussel echt moeilijk gaat doen. Nederland is van paradepaardje achterblijver geworden. Commissaris Olli Rehn zal maar wat blij zijn, dat een van zijn lievelingen weer tekenen van economisch leven gaat vertonen.

In de tweede plaats moet het kabinet meer aandacht besteden aan het scheppen van banen. Ik vergelijk onze premier Rutte steeds met de crisispremier uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Die vergelijking gaat beslist op, behalve in een opzicht. Colijn heeft banenplannen gelanceerd. In de jaren dertig zijn heel wat parken en kanalen aangelegd. Dat was allemaal nuttig en daar hebben we nu nog steeds plezier van. Het gaf de werklozen bovendien hun zelfrespect terug. Nu zou Rutte initiatieven kunnen nemen om bijvoorbeeld de economie daadwerkelijk te vergroenen en om Nederland echt toe te rusten voor het digitale tijdperk. Om het geld hoeven we het niet te laten. De rente is nog steeds gratis. De inflatie is immers hoger dan de rente op tienjaars schatkistpapier. Opschieten dus!

Cor Wijtvliet is binnenkort spreker op het seminar ‘Bescherm uw toekomst’. Wilt u een seminar bijwonen? Kijk dan hier verder…

Cor Wijtvliet was 11 jaar in dienst bij F. van Lanschot Bankiers als aandelenanalist. Al aan het begin van deze eeuw publiceerde hij over de beleggingsmogelijkheden van water en soft commodities als graan en maïs. Cor staat bekend om zijn brede kritische en onafhankelijke blik, die gevoed wordt door zijn welbelezenheid. Cor is hoofdredacteur van de Crash Investor, een wekelijkse betaalde nieuwsbrief met diepte-analyses en een modelportefeuille. Daarnaast publiceert Cor dagelijks de Investment Insider, een macro-economische nieuwsbrief.

9 oktober 2013
Gelooft u nu werkelijk in het herstel?

Over het tweede kwartaal van dit jaar bedroeg de groei in de eurozone 0,3%. Het heeft er alle schijn van, dat ook over het zojuist beëindigde derde kwartaal de groei positief zal zijn. Brussel kan zijn geluk niet op, want twee kwartalen op rij van positieve groei betekent ‘volgens Bartjens’ dat de recessie voorbij is.

Business Cycle

Dat is toch echt te kort door de bocht. Die wetmatigheid zou opgeld doen, als er de afgelopen jaren sprake was geweest van een normale ‘business cycle’. Niemand met een beetje gezond verstand zal die bewering voor zijn rekening willen nemen. Voor wie toch twijfelt, zetten we enkele cijfers op een rij. Tussen 2007 en 2013 bedroeg de economische krimp in de eurozone 1,3%, voor Spanje was dat 5,3% en voor Italië zelfs 8,4%. In diezelfde periode daalden de investeringen met maar liefst 19%. Iedereen kent de werkloosheidscijfers van landen als Griekenland en Spanje. Die behoeven geen commentaar. Het zal de nodige jaren duren voor al dat leed definitief geleden is.

Italië

Los van al dat leed kampt de eurozone met enkele hardnekkige problemen die een terugkeer van een gezond groeitempo in de weg staan. Op dit moment is Italië weer gedompeld in een regeringscrisis. Een bijkomend effect daarvan is, dat ondernemers onder dit soort omstandigheden zuinig zijn met hun investeringen. Maar ook zonder de chronische politieke onrust blijft het land een blok aan het been van het herstel. De schuldenlast is veel te hoog en de productiviteit is veel te laag. Het woord hervormen kennen de Italiaanse politieke leiders echter nog steeds niet. Het zou maar het beste zijn, als het land de eurozone verliet. Maar dat wil nagenoeg niemand in dat land. Het huidig beleid kan ook nog lang volgehouden worden, als de rente maar laag blijft. Gaat die onverhoeds stijgen, dan zal de wal het schip keren en zullen er spijkers met koppen geslagen moeten worden. Zolang blijft het land ook een sta-in-de-weg voor een eurozone breed herstel.

De grootste belemmering is overigens niet Italië en ook niet het stringente bezuinigingsbeleid. Die dubieuze rol is weggelegd voor de banken. Sinds de bankencrisis in 2009 aan de oppervlakte kwam is de kredietverlening aan burger en bedrijven steeds verder gedaald. In augustus van dit jaar bijvoorbeeld was de kredietverlening aan bedrijven opnieuw met 2% gedaald. Die druppelende kredietverlening wil zeggen, dat de groei zwak zal zijn, totdat banken hun traditionele rol als kredietverstrekker weer serieus gaan nemen. Maar dan moeten er nog een serie stappen gezet worden. Een bankenunie zou zo’n verstandige eerste stap kunnen zijn. Maar het is bij lange na niet voldoende. De bankenunie zou er scherp op toe moeten zien, dat de nauwe banden tussen banken en overheden

doorgesneden worden. In veel landen zijn banken de belangrijkste kopers van overheidspapier. Zo houden beide partijen elkaar in een wurggreep. Vervolgens zou de bankenunie er serieus werk van moeten maken om de kwaliteit van de bankbalans te verbeteren. In de doorsnee bankbalans schuilen nog enorme bedragen aan dubieuze schulden en vermogenstitels. Maar dat kan niet zonder bijstand van overheden. Die deinzen echter terug voor hun verantwoordelijkheden, want het gaat om vele honderden miljarden aan dubieuze balansposities. Zolang de bankbalans niet op orde is, zolang zal de kredietverlening niet verbeteren. Zolang de kredietverlening niet verbetert, is de kans op een gezonde economische groei nagenoeg nihil. Dat is helaas een waarheid als een koe.

Cor Wijtvliet

Bron:

Wolfgang Münchau, Do not kid yourself that the eurozone is recovering. Financial Times, September 30, 2013

4 oktober 2013
Griekenland blijft een hoofdpijndossier

Stond Griekenland in 2012 voortdurend in het brandpunt van de belangstelling, in dit jaar horen of zien we er weinig van. Als je al wat hoorde, dan was het meestentijds niet zo heel goed, maar Brussel was geneigd de slechte berichten weg te wuiven. Het ging en gaat immers geleidelijk beter. Die wat losse houding kan de eurozone nu duur komen te staan.

Bankroet

De Griekse crisis was van begin af aan buitenproportioneel van omvang. Opeenvolgende regeringen bleken Brussel om de tuin geleid te hebben en het land (en Europa) derhalve opgezadeld te hebben met onhoudbare schulden en tekorten. Al in 2010 werd pijnlijk duidelijk, dat het land zonder steun van buitenaf op een bankroet afstevende. Het IMF en de Europese Unie, die financieel te hulp schoten, hebben echter steeds de omvang en intensiteit van de problemen onderschat. De hulp was slechts uitstel van het onvermijdelijke, het wegstrepen van een groot deel van de uitstaande schulden. Bovendien zakte het land door die onderschatting weg in een steeds diepere recessie.

Leningen

Anno 2013 is de crisis geenszins verdwenen en is het risico nog steeds levensgroot aanwezig, dat ook andere landen erdoor besmet raken. En dus moet er een nieuwe ronde van hulpverlening op gang komen. Die is in strijd met alle eerder gemaakte afspraken. Anderzijds, in de praktijk blijkt dat al die afspraken op drijfzand zijn gebouwd. Die steunmaatregelen hebben vooralsnog de recessie in het land verlengd en verergerd.

Ondertussen hebben de Grieken nagenoeg nog geen cent terug betaald van de leningen die het land sinds 2010 ontvangen heeft. Het gaat in totaal om een bedrag van € 282 miljard.

Woordbreuk

Eigenlijk is er maar een uitweg en dat is een streep zetten door de hele schuldenlast. Maar hier schuilt een heel venijnig addertje onder het gras. Griekenland is de komende jaren verplicht om eerst de schulden aan het IMF af te betalen. Daar is echter geen geld voor. Dat moet eerst geleend worden ofwel van het IMF zelf of van de buren. Het IMF voelt zich heel ongemakkelijk onder deze situatie en wil er eigenlijk helemaal van af om de eigen belangen veilig te stellen. Daarom zien de Europese buren zich gedwongen het geld te lenen, hoewel ze maar al te goed beseffen, dat dat nooit terug betaald zal worden. Een afschrijven van heel de schuld of een gedeelte ervan zou immers woordbreuk van de diverse regeringen jegens de belastingbetalers zijn. Het zou ook in strijd zijn met uitspraken van het Europese Hof van Justitie. Die verbiedt een ‘bailout’.

Voldongen feiten

Ook mevrouw Merkel heeft zich inmiddels gecommitteerd aan de nieuwe redding van Griekenland. Ze is bang voor de onbekende consequenties wanneer het land aan zijn lot wordt overgelaten. De Duitse kiezer is echter allesbehalve verzoeningsgezind en wil beslist van geen nieuwe leningen weten. De nieuwe Duitse regering zal daarom slechts een beperkt mandaat voor Europa krijgen. Dat betekent, dat belangrijke projecten zoals de inrichting van een bankenunie kans lopen op ernstige vertraging. Als de overheid het trucje van een technisch fait accomplis uithaalt en het nationale parlement voor voldongen feiten stelt, dan zal de weerzin tegen alles wat Europa is alleen maar groter worden.

Het heeft er alle schijn van, dat door de laksheid van Brussel, Europa aan de vooravond staat van een langdurige periode van politieke en juridische strijd. De uitslag van die strijd is niet te voorspellen. Een ding is zeker: als de strijd gestreden is, ziet Europa er weer heel anders uit. Ten goede of ten kwade!

Bron:
Ashoka Mody, A new Greek test for Europe. Project-syndicate, September 16 2013.

23 september 2013