Tag: rusland

Rusland wil eigen betalingssysteem ontwikkelen

De Russische president Poetin heeft afgelopen week gezegd dat Rusland haar eigen betalingssysteem moet ontwikkelen, zodat het land minder afhankelijk wordt van de Verenigde Staten. Door de economische sancties werden bepaalde Visa en Mastercard rekeningen geblokkeerd, waardoor een aantal vermogende Russen niet meer bij een deel van hun geld konden komen. Rusland heeft al jaren plannen om een eigen betalingssysteem te ontwikkelen, maar daar zat nauwelijks vooruitgang in.

Door de economische sancties, die het gevolg zijn van de Russische inval in de Krim, is de behoefte aan een alternatief systeem sterk toegenomen. Afgelopen week werden vier banken getroffen door de Westerse sancties, namelijk Bank Rossiya, de SMP Bank en een dochteronderneming van beide banken. Afgelopen weekend werden de sancties tegen SMP Bank en haar dochteronderneming opgeheven, maar niet tegen de Rossiya bank en haar dochter Sobinbank.

Alternatief betalingssysteem
Poetin zei dat Rusland haar eigen belangen moet beschermen en dat het hebben van een eigen betalingssysteem daar ook bij hoort. Hij verwees naar andere Aziatische landen die ook al een eigen betalingssysteem hebben ontwikkeld, zoals China en Japan. "Deze systemen werken en zijn erg succesvol gebleken in Japan en China. Van oorsprong waren die systemen uitsluitend bedoeld voor de binnenlandse markt en de eigen bevolking, maar ze zijn gaandeweg steeds populairder geworden. Zo wordt het Japanse JCB systeem nu al in bijna 200 landen geaccepteerd", zo verklaarde Poetin in het Russische parlement. "Volgens analisten zet Poetin meer druk op een eigen betalingssysteem, omdat zwaardere sancties op dit moment nog niet uit te sluiten zijn. Een eigen betalingssysteem is minder optimaal dan deelname aan een globaal economisch systeem, maar door het gebruik van buitenlandse systemen is Rusland kwetsbaar. Dat kan een strategische zwakte zijn", aldus Chris Weafer van Macro-Advisory Ltd.
Economische oorlogsvoering
De wereld heeft gezien hoe Iran werd afgesloten van het SWIFT betalingssysteem en Rusland wil voorkomen dat ze op een soortgelijke manier buitengesloten kunnen worden. Rusland wil zich minder afhankelijk maken, zodat ze minder kwetsbaar wordt voor economische sancties. De Russische president zei dat hij het besluit van VISA en MasterCard betreurde: "Hierdoor zullen ze een marktsegment verliezen, een behoorlijk lucratief marktsegment" Als gevolg van de geblokkeerde rekeningen bij de SMP Bank haalde sommige klanten geld weg. In totaal zou het gaan om 9 miljard roebels, omgerekend ongeveer $252 miljoen aan spaartegoeden. De Russische centrale bank heeft reeds laten weten dat ze banken zal helpen die als gevolg van sancties in de problemen komen.

Rusland wil zich minder afhankelijk maken van buitenlandse betalingssystemen

31 maart 2014
ING: Rusland zal zich na verkoopgolf stabiliseren
Volgens Nathan Griffiths, portfoliomanager opkomende markten bij ING IM, biedt de Russische aandelenmarkt op de langere termijn goede perspectieven voor beleggers. Op korte termijn is voorzichtigheid geboden, omdat het nog onduidelijk is of de situatie in de Krim zal escaleren. Op de lange termijn kan deze markt interessant zijn voor beleggers, gezien de relatief gunstige waardering van de aandelen.

Ten aanzien van de annexatie van de Krim zegt Griffiths het volgende:

“Onze beste inschatting van de huidige situatie is dat Rusland met de annexatie van de Krim zijn strategische doelen heeft bereikt. Uiteraard weten wij niet zeker of Rusland van plan was de Krim te annexeren. Mogelijk heeft Rusland willen voorkomen dat de Krim deel zou gaan uitmaken van een uitgebreide NAVO, samen met Sebastopol. Op dit moment koestert Rusland in onze optiek geen grotere ambities met betrekking tot de rest van Oekraïne.”

Sancties tegen Rusland beperkt
ING IM merkt op dat westerse sancties zich tot nu toe beperken tot topfiguren in de Russische regering die betrokken zijn bij Oekraïne. Meer recentelijk zijn deze sancties uitgebreid naar vertrouwelingen van president Poetin. Volgens de vermogensbeheerder zijn deze sancties redelijk mild gezien de harde retoriek van de VS en de EU. Wel wordt benadrukt dat meer sancties zullen volgen als Rusland verder gaat met zijn expansiedrift. Griffiths zei het volgende ten aanzien van de sancties tegen Rusland:
“De directe economische gevolgen van deze sancties zijn zeer beperkt, omdat de sancties zijn opgelegd aan hooggeplaatste personen. Er zijn echter wel indirecte gevolgen. Zo heeft de centrale bank besloten de financiële markten te kalmeren door de rente met 1,5% te verhogen. Deze maatregel is een klap voor de toch al kwakkelende economie. Ook heeft de onzekere situatie de kapitaaluitstroom – momenteel bijna 70 miljard dollar – versneld. En omdat internationale concerns alle investeringen in Rusland waarschijnlijk zullen bevriezen, zal dit volgens ons de economie verder verzwakken en mogelijk leiden tot een recessie in 2014.”

Europa is terughoudend
ING IM wijst erop dat met name de EU zeer terughoudend is om krachtigere maatregelen tegen financiële bedrijven en de energiesector te nemen. Met een marktaandeel van meer dan 30% is Rusland Europa’s grootste leverancier van aardgas. Op dit moment voorziet de vermogensbeheerder geen verdere negatieve gevolgen, zo schrijft de ING in haar persbericht. Over het investeren in de Russische aandelenmarkt zegt de portfoliomanager het volgende:
“Ondanks de aantrekkelijke waarderingen, blijven wij voorzichtig ten aanzien van de vooruitzichten voor de Russische aandelenmarkt op korte termijn. Tot nu toe is de kans dat de situatie escaleert groter dan dat maatregelen worden teruggedraaid. Ook maken buitenlandse beleggers zich zorgen over de risico’s van hun beleggingen in Rusland. Dit betekent dat zij eerder geneigd zijn hun blootstelling te verlagen dan te verhogen, wat weer zou kunnen leiden tot een nog zwakkere markt. Niettemin zijn aandelenmarkten van nature goed bestand tegen dit soort crisissituaties en is Rusland altijd al een markt met een verhoogd risico geweest.

Over de relatieve stilte in de media sinds de annexatie van de Krim:

“Geen nieuws betekent goed nieuws. Zonder verdere ontwikkelingen in de vorm van agressieve Russische acties of aangescherpte sancties, zal de markt de komende maanden de verliezen enigszins goedmaken. Gezien de instabiele situatie is onze beleggingsstrategie momenteel gericht op het aanhouden van relatief veel liquiditeiten. Daarnaast hebben wij een voorkeur voor bedrijven met bevoegdheden buiten Rusland. Mocht de situatie stabiliseren – in wezen is de annexatie van de Krim een voldongen feit – dan zijn onze vooruitzichten positiever.”

Aandelenmarkt Rusland ging hard onderuit door inval in de Krim (Grafiek via Bloomberg)

Lees meer:
31 maart 2014
Hoe stoppen we Poetin?

Sinds de bemoeienis van Poetin met de gang van zaken op de Krim stellen beleidsmakers in de verschillende Westerse hoofdsteden zich maar één vraag: hoe stoppen we Poetin? Daarmee bedoelen ze niet, dat ze op manieren zinnen om de Russen uit de Krim te verdrijven. De Russische bezetting van het schiereiland lijkt een fait accompli. Veeleer is de angst, dat het hernieuwde Russische zelfbewustzijn grotere en verder reikende ambities heeft dan de Krim. Een Amerikaanse generaal denkt dat het nietige Transnistrië, op de grens tussen Oekraïne en Moldavië, het volgende doelwit is. Zelfs een trouw bondgenoot van Poetin, Alexander Lukashenko van Wit-Rusland toont zich ongerust over de expansiedrang van zijn vriend. In Wit-Rusland wonen ook veel Russen en die zouden zomaar kunnen besluiten aansluiting te zoeken bij het moederland.

Poetin op de motor
Iedereen, in west en oost, is ongerust over de nabije toekomst, de stabiliteit en de veiligheid van de regio rondom Oekraïne. Tot nu toe hebben politieke leiders in het westen zeer terughoudend gereageerd. Een aantal Russen uit de onmiddellijke nabijheid van Poetin is op een zwarte lijst geplaatst, maar vooral de Europese Unie deinst er voor terug om verder te gaan. Dat is misschien voor het moment ook maar het beste. Het is zeer goed denkbaar, dat snelle economische sancties contraproductief kunnen en zullen uitpakken. Natuurlijk zijn Europese leiders (oprecht) boos, maar Poetin weet ook heel goed dat onder die woede verdeeldheid schuilt. Daar zal hij gebruik van proberen te maken. Zullen Duitsers en Italianen een energieboycot voor langere tijd accepteren? Dat is moeilijk te geloven als de komende winter strenger is dan de andere. Zal Londen het oké vinden, als steeds meer Russische miljardairs de City gaan mijden. Ook dit is moeilijk te geloven. Trouwens, een economische boycot van Rusland kan de regio, die we willen helpen, juist zwaar treffen. Het is goed voor te stellen, dat een economische boycot van Rusland juist Oekraïne zwaarder zal treffen met als gevolg een snel oplopende politieke en economische destabilisatie. Het zou de ideale uitnodiging zijn voor de Russen om ook daar orde op zaken te stellen. En tenslotte is het belangrijk om je kruit niet in één keer te verschieten.

G7 bijeen op het Catshuis
De annexatie van de Krim is naar alle waarschijnlijkheid niet de aanloop naar WO III. De Krim is geen Sudetenland 1938. Dus een gepaste reactie is op zijn plaats. Als de kalmte terug keert kan de EU, gesteund door de VS, tamelijk eenvoudig de diplomatieke boycot van Rusland intact houden. Het opzeggen van het lidmaatschap van de G8, het opschorten van het lidmaatschap van het Internationaal Agentschap en OECD maken op de korte termijn helemaal geen indruk op Poetin. Maar blijft dat ook zo, als die diplomatieke boycot lang, heel lang voortduurt?

Russisch gas naar Europa

Economische boycot?
Mocht de situatie ernstig verslechteren, dan kan een economische boycot altijd nog. En dan nog is het waarschijnlijk onverstandig om over te gaan op een all-out boycot. Ook dan is een stapje-voor-stapje benadering waarschijnlijk de beste manier. Bijvoorbeeld: eerst alle Russische tegoeden bevriezen en pas in tweede instantie Russische banken weren van de euro- en dollarmarkten. De onderliggende gedachte van het beleid van de EU moet zijn, dat dit een gevecht van de lange adem en van wilskracht wordt. Poetin is niet de man om op korte termijn concessies te doen. Hij is een machtsdenker pur sang met als motto: the weak get beaten. Op de korte termijn heeft het Westen weinig in te brengen. Op de langere termijn keren de kansen. Het is nog maar de vraag of Poetin een gematigde boycot over een periode van drie jaar politiek en economisch overleeft. Ook de doorsnee Russische burger heeft steeds meer te verliezen. Een gematigde boycot is temeer op zijn plaats, omdat het de EU tijd en gelegenheid geeft zich minder afhankelijk te maken van Russisch gas en geld. Bovendien geeft het gelegenheid een echte strategie te ontwikkelen voor de landen die zuchten onder de schaduw van de Russische ambitie. Ook daar heeft het tot nu toe aan ontbroken.

Londen zou graag nog meer Russische miljardairs verwelkomen
Cor Wijtvliet Vragen en opmerkingen kunt u richten aan [email protected]

27 maart 2014
Rusland uit de G8 geschopt

De Amerikaanse president Obama en andere wereldleiders hebben besloten Rusland uit de G8 te zetten. Het is de nieuwste stap die ‘het Westen’ zet om Rusland te straffen voor het militaire machtsvertoon op de Krim. “Internationale wetgeving verbiedt de acquisitie van (een gedeelte van) een ander land door middel van dwang. Dat schendt de principes waarop het internationale systeem gebouwd is. We veroordelen het illegale referendum in de Krim, omdat het een schending is van de Oekraïense grondwet”, zo valt te lezen in een persverklaring.

De G8 is een groep van acht industriële staten, waar Rusland in 1998 als achtste lid bij kwam. De groep werd in 1975 opgericht en had op dat moment zes leden. De groep houdt jaarlijks een bijeenkomst, waar ook de Europese Unie, China, India en Brazilië als niet-leden bij aanwezig zijn. De G8 heeft haar relevantie al enigszins verloren, omdat veel opkomende economieën niet vertegenwoordigd zijn in deze groep. Daarom is de G20 veel belangrijker geworden. tot de G7 behoren de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Canada, Frankrijk, Duitsland, Japan en Italië.

Rusland uit de G8
De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov, laat merken dat hij niet onder de indruk is van het besluit van de groep: "De G8 is een informele organisatie die geen lidmaatschapskaarten uitdeelt en die, per definitie, geen leden uit de groep kan verwijderen. Alle economische en financiële vraagstukken worden tijdens de G20. De G8 heeft bestaansrecht als forum voor het dialoog tussen leidende Westerse landen en Rusland." Hij is van mening dat het besluit onrechtvaardig en irrationeel is en dat het onnodige barrières opwerpt in het overleg. Lavrov zei dat Rusland nooit zo veel waarde heeft gehecht aan deze constructie en dat zijn land het niet betreurenswaardig vindt om niet bij de G8 betrokken te worden. De Russische minister van Buitenlandse Zaken vat het op als een mooi moment voor Rusland om te experimenteren hoe het is om niet bij de G8 betrokken te zijn. Nu Rusland uit de groep is gezet gaat ook het geplande overleg in juni in Sochi niet door. De Russische stad die begin dit jaar nog de Olympische Spelen verzorgde wordt door het G7-gezelschap geruild voor Brussel. Daar zal nu het overleg van juni plaatsvinden.
Sancties
Indien Rusland haar militaire aanwezigheid in de Krim verder uitbreidt en een bedreiging begint te vormen voor de rest van Oekraïne zal 'het Westen' nieuwe economische sancties uitoefenen. De Verenigde Staten gaan een directe militaire confrontatie uit de weg en zetten momenteel in op een diplomatieke oplossing, die afgedwongen moet worden met louter economische sancties. Er zijn op dit moment naar schatting 20.000 Russische troepen gestationeerd in de Krim.

Sergei Lavrov is niet onder de indruk van het besluit van de G8

25 maart 2014
Kapitaal vlucht massaal weg uit Rusland

Sinds de Russische inval in de Krim is er een heuse kapitaalvlucht op gang gekomen. Buitenlandse investeerders hebben in het eerste kwartaal van dit jaar naar schatting $70 miljard weggehaald. Andrei Klepach, de Russische staatssecretaris van Economische Zaken, bevestigt de grote uitstroom van kapitaal en erkent dat deze veel groter is dan waar men op gerekend had. Investeerders vrezen dat de uitstroom van kapitaal vroeg of laat zal leiden tot kapitaalcontroles en sluizen om die reden preventief geld weg uit Rusland.

“Het is schokkend, de financiële markten hebben extreem zelfvoldaan gereageerd en hebben zichzelf voor de gek gehouden door te geloven dat Rusland met haar bijna $500 miljard aan valutareserves onkwetsbaar is. Maar die reserves kunnen compleet irrelevant worden in een crisis als deze”, zo verklaarde Bartosz Pawlowski van BNP Paribas tegenover de Telegraph. volgens Lars Christensen van Danske Bank kunnen de Russische autoriteiten terugvallen op een vorm van financiële dwang om geld gevangen te houden in Rusland. “Kapitaalcontroles zijn een serieus risico en mogen niet buiten beschouwing worden gelaten. Wat er nu ook gebeurd, er is al permanente schade aangericht aan de Russische economie, omdat buitenlandse investeerders de acties van Rusland niet snel zullen vergeten.”

Sancties
Afgelopen maandag legden Europa en de Verenigde Staten economische sancties op tegen Rusland als vergeldingsactie voor de Russische annexatie van de Krim. Maandag werd bekendgemaakt dat de VS meer vloeibaar gas (LNG) beschikbaar gaat stellen aan landen die het nodig hebben. LNG dat oorspronkelijk bestemd was voor de Aziatische markt zal nu voor een deel in Europa afgeleverd worden. "Daarmee geven we, gezien de situatie in Oekraïne, een positief signaal af naar onze bondgenoten", zo verklaarde Lisa Murkowski van het Amerikaanse Energy Committee. Carlos Pascual van het Amerikaanse departement van Energie verklaarde afgelopen weekend dat bijna 80 miljard kubieke meter aan Amerikaans schaliegas op jaarbasis voor gebruik in Europa beschikbaar kan worden gesteld. Op dit moment importeert Europa als geheel 130 miljard kubieke meter gas uit Rusland. Volgens de Brusselse denktank Brueghel kan de EU haar afhankelijkheid van Russische gas binnen een jaar naar nul terugbrengen door meer te importeren uit Noorwegen, door de productie in Nederland op te schroeven, door strategische reserves aan te spreken en door de consumptie van aardgas terug te brengen. Europa kan 20 miljard kubieke meter gas besparen door alleen al de verwarming in alle woningen 1,5 graad Celsius lager te zetten.
Kapitaalvlucht
De grootste druk ligt momenteel op de financiële sector van Rusland. De Russische Sberbank heeft de groeiverwachtingen voor de economie van Rusland naar nul verlaagd en waarschuwde afgelopen weekend zelfs voor een recessie, indien de vlucht van kapitaal de $100 miljard overstijgt. "De huidige situatie heeft wereldwijd een negatieve impact op de economie, zowel in Rusland als in Europa", zo verklaarde directeur German Gref. Kredietbeoordelaar Fitch verlaagde de kredietstatus van Sberbank en vier andere Russische banken. De kredietbeoordelaar verlaagde tevens de 'outlook' voor tien buitenlandse banken die in Rusland filialen hebben. De Russische centrale bank probeert de waardedaling van de Russische roebel (10% ten opzichte van de Amerikaanse dollar sinds het begin van dit jaar) af te remmen en verhoogde daarom de rente met 1,5%. Die renteverhoging is nodig om vertrouwen in de munt terug te winnen, maar is beknellend voor de Russische economie. Volgens Pawlowski kan de Russische economie serieus in de problemen komen, indien de rente nog twee of drie maanden op dit niveau blijft. "Je kunt je munt verdedigen, maar als je dat doet sloop je de economie". Een devaluatie van de Russische roebel is ook niet echt een optie, omdat banken en bedrijven in Rusland schulden ter waarde van $650 miljard hebben in buitenlandse valuta. Als de roebel gedevalueerd worden neemt de last van deze schulden toe. Van die schulden in vreemde valuta moet ongeveer een kwart binnen een jaar doorgerold worden.

Kapitaalvlucht uit Rusland

25 maart 2014
Welke gevolgen hebben verdere economische sancties tegen Rusland?

Afgelopen maandag stelden wij de vraag of sancties tegen Rusland nut hebben? Tot op heden zijn de ingestelde sancties voornamelijk symbolisch. Een lijst met betrokken Russen en Oekraïners krijgen geen reisvisum meer om de Europese Unie binnen te komen en hun in Europa aanwezige tegoeden worden bevroren. Gisteren vond een EU top plaats met de regeringsleiders van de lidstaten. Deze hebben de Europese Commissie opgeroepen om verdere economische sancties te onderzoeken. Een tweede ronde sancties maakt de kans dat Rusland en de EU in een vicieuze cirkel aan sancties en daarmee handelsoorlog raken echter een stuk groter. De volgende infographic toont de wederzijdse (economische) afhankelijkheid van de EU en Rusland.

Het is geen geheim dat de Russische exporten voor een groot deel uit fossiele grondstoffen bestaan. Grote hoeveelheden machines en voertuigen bewandelen vanuit de EU de tegengestelde richting. De onderstaande tabel toont de afhankelijkheid van de Russische gastoevoer van Europese landen. De tabel toont dat de meer naar het Oosten gelegen Europese landen en stuk afhankelijker zijn van Russische gas dan de West-Europese landen.

De annexatie van de Krim lijkt deze Oost-Europese landen te hebben wakker geschud. Hun blik lijkt zich nu te richten op NAVO bondgenoten die wel energievoorraden in overvloed hebben. Ambassadeurs van Tsjechië, Hongarije, Slowakije en Polen hebben deze week een brief gestuurd naar de voorzitter van het Amerikaanse huis van afgevaardigden, John Boehner. In deze brief vragen ze de Amerikanen om gasexporten te autoriseren. Momenteel mag gas (en olie) dat binnen de Verenigde Staten wordt gewonnen niet worden geëxporteerd. Dit valt binnen het Amerikaanse beleid om op het energievlak weer zelfvoorzienend te worden. Canada heeft nog niet een vergelijkbaar Europees verzoek ontvangen. Polen is inmiddels ook een dialoog gestart met de EU waarin zij willen zoeken naar de mogelijkheden om hun energie importen te gaan diversifiëren.

Zoals vaker het geval is lijkt de politieke mening van (economisch) zwaargewicht Duitsland de toon te zetten in het vaststellen van de sancties. Duitsland is in vergelijking tot bijvoorbeeld Frankrijk en Verenigd Koninkrijk nauw verbonden met de Russische energiesector. Economische sancties zou dan ook het Duitse bedrijfsleven hard kunnen raken. Het kan ook zijn dat de transportkosten om energie vanuit Noord-Amerika naar Europa te krijgen niet afwegen ten opzichte van het Russische gas. Ondanks de snel dalende energieprijzen in de VS. Het is daarom ook niet ondenkbaar dat een deel van de Europese politieke beleidsbepalers hoopt dat de Oekraïense crisis geen vervolg krijgt en rustig overwaait.

21 maart 2014
De Krim (2014), Sudetenland(1938)

Het aantrekkelijke van geschiedenis is, dat er voor bijna elk voorval wel een interessante historische parallel te vinden is. De huidige crisis in de Krim is daar geen uitzondering op. Worden Europese en Amerikaanse leiders anno 2014 op dezelfde manier voor voldongen feiten gesteld als in 1938?

In dat jaar eiste Hitler, dat Sudetenland met een meerderheid aan Duitstaligen, losgeweekt zou worden van Tsjechië Slowakije. Het zou onder protectie van Duitsland geplaatst moeten worden. Voor de toenmalige leiders van het Westen, de Fransman Edouard Daladier en de Brit Neville Chamberlain was Sudetenland net zoiets als Verweggiestan. Het was niet de moeite waard om er een conflict met Hitler over aan te gaan.

Natuurlijk is Poetin absoluut geen Hitler en lijkt Rusland in genen delen op Nazi Duitsland. Toch is de verleiding te groot om op enkele parallellen te wijzen. Ook in de Krim draait het om een meerderheid van de bevolking, die geen of amper banden heeft met Oekraïne, maar wel met het Moederland. In 1938 was dat ook het geval.

Hoewel Poetin tot voor kort amper belangstelling had voor de Krim en haar bevolking, is daar door de revolutie in Oekraïne plotseling verandering in gekomen. Rusland wil nu ineens de Russische bevolking op de Krim beschermen tegen de fascisten in Kiev. Dat rechtvaardigt een militaire interventie. Hitler bewandelde een gelijksoortige weg in 1938 om Sudetenland los te weken uit Tsjechië-Slowakije. Dat vond hij trouwens geen land of natie, maar een toevallig samenraapsel van volkeren en regio’s, een historische aberratie. Voor Poetin is Oekraïne evenmin een echte natie, het is in zijn ogen domweg onderdeel van het groter Russisch geheel.

Figuur 1 Poetin wil terug naar de glorie van het verleden

Uiteraard is het Poetin niet alleen om de Krim of Oekraïne te doen. Oké, dat land moet zijn zelfstandigheid opgeven. Het is de president van Rusland er vooral om te doen zijn land neer te zetten als een belangrijke actor op het wereldtoneel, als een heuse wereldmacht. De annexatie van Sudentenland was een stap in Hitler ’s obsessie Duitsland om te vormen tot een wereldrijk.

Niet alleen de werkwijze van Poetin lijkt op die van Hitler, maar de manier van doen van de huidige westerse leiders lijkt op die van hun voorgangers. Ze waarschuwen veel en luidkeels, maar weigeren de consequenties te aanvaarden van hun eigen verbale dapperheid. Dat sterkt Poetin uiteraard in zijn overtuiging, dat hij zijn gang kan gaan met de Krim en Oekraïne. De houding van het westen nu is niet fundamenteel anders dan het peace in our time van 1938.

Natuurlijk is er geen gemakkelijke oplossing voorhanden, maar leiders in Europa zouden er goed aan doen op te houden om met ‘Shock and Awe te reageren op het doen en laten van de Russische president. Shock, omdat Poetin domweg doet waar hij zin in heeft. Awe, omdat hij volgens veel Europeanen tactisch briljant te werk gaat. Ze gaan er echter aan voorbij, dat Rusland een nagenoeg verkalkt politiek systeem heeft. Dat heeft zijn langste tijd gehad. Bovendien verkeert het land economisch niet in te beste vorm. Bovendien zou een beetje meer ruggengraat op zijn plaats zijn om de vaak uitgedragen hooggestemde waarden daadwerkelijk te verdedigen. Ruggengraat is temeer nodig, omdat Poetin het credo huldigt dat the weak get beaten.

Cor Wijtvliet

Bron:
Bob Lo, Crimea’s Sudeten Crisis. Project-syndicate, March 18 2014

20 maart 2014
Hebben sancties tegen Rusland nut?

Na het referendum op de Krim van afgelopen zondag lijkt het Oekraïense gebied zich te gaan aansluiten bij Rusland. Volgens de exitpolls heeft 96,6% van de bevolking op de Krim gestemd voor aansluiting bij Rusland. Door de bijna Noord-Koreaanse uitslag van het referendum hebben veel mensen twijfels bij de omstandigheden waarin het referendum werd gehouden en of de kiezers wel konden stemmen. Zowel de Europese Unie (EU) als de Verenigde Staten (VS) verwierpen de uitkomst van het referendum direct. De VS en de EU hadden van te voren het referendum al als illegitiem verklaard. Beide partijen hameren op een schending van de Oekraïense grondwet en het internationale recht.
Rusland is overtuigd van de rechtmatigheid van het referendum en Poetin liet dit in een telefoongesprek aan Obama weten. Ondanks de grote meningsverschillen is er wel dialoog tussen beide grootmachten. Als reactie op de Russische acties bereiden zowel de VS als de EU een reeks aan sancties tegen de Russen voor. Reisvisums zullen worden beperkt en er komt een zwarte lijst van Russen van wie de tegoeden zullen worden bevroren. Rusland is echter een groot land met veel grondstoffen. Met andere woorden zullen de sancties nut hebben? Tot op heden waren economische sancties altijd gericht op kleinere landen zoals Iran, Irak, Libië en Noord-Korea. Deze landen werden destijds hard geraakt door de sancties van de (westerse) gemeenschap. De Russen exporteren naar een grote diversiteit aan landen en zijn daarmee niet afhankelijk van een specifiek (groot) land. De Russische economie is daarnaast voornamelijk gericht op de energiesector. Bijna 66% van de totale export zijn energie exporten. Het is relatief makkelijk om hier alternatieve handelspartners voor te vinden. Een groot deel van de buitenlandse investeringen in Rusland en Russische investeringen in het buitenland zijn gestructureerd door offshore financiële centra waardoor het moeilijk is om deze met sancties aan banden te leggen. Het grootste deel van deze kapitaal in- en uitstroom vindt wel plaats in de OECD landen. Desalniettemin kunnen sancties effectief blijken. De Russische economie is de afgelopen jaren verre van robuust gebleken. De ontwikkelingen van afgelopen weken hebben de Russische aandelenbeurs ook hard geraakt. Sinds het begin van het jaar daalde de beurs al met meer dan 20%. Ook de roebel staat onder grote druk. De Russische economische activiteit zou dan ook wel eens hard kunnen worden geraakt door de oplopende spanningen tussen Oost en West. Het is ook aannemelijk dat het bevriezen van Russische tegoeden in het Westen invloedrijke Russen zal raken. Dit kan een ontwrichtend effect hebben in de oligarchische bestuursstructuur van de Russische overheid. De vraag is of Poetin deze binnenlandse druk op eenzelfde wijze kan trotseren als hij momenteel de Westerse druk trotseert.

17 maart 2014
Censuur terug in Rusland

Een afgevaardigde van de Russische Doema (vergelijkbaar met onze Tweede Kamer) werkt aan een nieuw wetsvoorstel dat de publicatie van ‘valse anti-Rusissche informatie’ door de media strafbaar stelt, zo schrijft The Moscow Times. Het wetsvoorstel volgt op recente publicaties in Russische media waarin “ongepaste historische vergelijkingen en interpretaties gemaakt werden van gebeurtenissen in Rusland en in Oekraïne”.

Ook het leveren van informatie door Russische media aan anti-Russische extremisten en separatistische groeperingen wordt onder het nieuwe wetsvoorstel strafbaar gesteld. Journalisten hoeven niet te vrezen voor een arrestatie, want het wetsvoorstel richt zich specifiek op de hoofdredacteuren die goedkeuring geven voor het plaatsen van artikelen die door het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken beschouwd kunnen worden als leugens.

'Misdaden tegen de staat'
Het verspreiden van 'anti-Russische informatie' wordt in het wetsvoorstel geclassificeerd als een 'misdaad tegen de staat', vergelijkbaar met verraad en spionage. De afgevaardigde die het wetsvoorstel heeft opgesteld zei dat het voorstel gericht is op het bestrijden van een "opzettelijke misleiding van het publiek, bedoeld om terrorisme, interventionisme, separatisme en genocide te ondersteunen". De onafhankelijke media in Rusland zou steeds meer onder druk staan, aldus de Moscow Times. De televisiezender Dozhd, die in haar berichtgeving meer naar de kant van de oppositie leunde, werd afgelopen maand geschrapt uit het zenderaanbod van veel Russische kabelmaatschappijen. Aanleiding daarvoor was de publicatie van de resultaten van een controversiële enquête. De televisiezender stelde daarin de vraag of er niet duizenden levens bespaard konden worden, indien Leningrad zich tijdens de Tweede Wereldoorlog had overgegeven aan de Nazi's. Columnist Victor Shenderovich van Ekho Moskvy, kwam onlangs ook onder vuur te liggen in Rusland. In één van zijn columns maakte hij een vergelijking tussen de Olympische Winterspelen in Sochi en de Spelen die Nazi Duitsland in 1936 organiseerde.

Russisch parlementslid wil media censureren met nieuw wetsvoorstel

10 maart 2014
Rusland bereid zich voor op economische oorlogsvoering

Rusland voelt zich door dreigende economische sancties genoodzaakt preventieve maatregelen te nemen. Volgens Russia Today werkt Rusland aan een nieuw wetsvoorstel dat het mogelijk maakt bezittingen van Europese en Amerikaanse bedrijven op Russisch grondgebied te ‘bevriezen’. Een dergelijke wet zou in werking kunnen treden, indien de Verenigde Staten besluiten economische sancties op te leggen.

Andrey Klishas, voorzitter van de Russische Eerste Kamercommissie voor institutioneel recht, is van mening dat Rusland genoeg middelen in handen moet hebben om met de dreiging van sancties door het buitenland om te kunnen gaan. Een team van advocaten bereidt momenteel een apart wetsvoorstel voor dat de Russische president en de Russische regering in staat stelt buitenlandse eigendommen op Russisch grondgebied te confisqueren. Daaronder zouden ook bezittingen vallen die toebehoren aan buitenlandse private bedrijven in Rusland.

Sancties
Volgens Klishas moeten alle sancties tegen Rusland wederzijds zijn. De wetsvoorstellen die nu op de tekentafel liggen zijn volgens hem in lijn met de Europese standaarden. "We kunnen ons het voorbeeld van Cyprus nog herinneren, waarbij confiscatie van tegoeden in feite één van de voorwaarden was voor steun vanuit de EU". Hij ontkende dat de voorbereiding van anti-maatregelen bijdraagt aan de spanningen tussen Rusland en de Verenigde Staten.
"We willen alleen suggereren dat we - in plaats van elkaar te bedreigen met sancties - samen met onze partners om de tafel gaan zitten, zodat we de Oekraïense grondwet kalm kunnen doornemen en kunnen begrijpen wat er in dit soevereine land gebeurd is. Het belangrijkste wat we willen bereiken is - of onze Europese en Amerikaanse partners dat nou willen of niet - is om te luisteren naar onze argumenten en daar adequaat op te reageren."
Russische beleidsmakers hebben de Amerikaanse dreiging met sancties al veroordeeld als 'eenzijdig' en 'zelfzuchtig'. "Diegene die de situatie interpreteren als een daad van agressie en die dreigen met boycots en sancties zijn dezelfde die consistent alle betrokken deelnemers hebben aangemoedigd de dialoog uit de weg te gaan. Daarmee zijn ze uiteindelijk verantwoordelijk voor de polarisatie van de Oekraïense maatschappij", zo verklaarde de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov afgelopen maandag.
Rusland laakt houding VS
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken laakt de houding van de Amerikanen. "Moskou heeft de Amerikanen herhaaldelijk en bewezen uitgelegd dat hun eenzijdige sanctionerende maatregelen niet passen bij de standaarden van beschaving die gelden tussen landen. Als dit niet werkt, dan zullen we terug moeten slaan. En niet noodzakelijkerwijs op dezelfde manier", aldus de woordvoerder van het ministerie Aleksandr Lukashevich.

Russische Federatieraad laat zich niet afschrikken door de Amerikaanse dreiging

5 maart 2014
Grafiek: Hoe afhankelijk is Europa van Russisch gas?

De volgende grafiek laat zien in welke mate verschillende Europese landen afhankelijk zijn van Russisch gas. Vooral Oost-Europese landen zijn afhankelijk van het gas dat via talloze pijpleidingen naar Europa wordt getransporteerd.

Europa zeer afhankelijk van Russisch gas (via twitter)

4 maart 2014