Tag: schulden

“Geen schuldverlichting voor Griekenland”

Griekenland moet geen bail-in krijgen waarbij de schuldeisers hun verlies moeten nemen. Dat zei de plaatsvervangend minister van Financiën van Duitsland, Jens Spahn, in een interview met de Duitse radiozender Deutschlandfunk. Hij verwacht nog steeds dat er een overeenkomst bereikt zal worden met het IMF waarin geen schuldverlichting is meegenomen.

Het IMF pleit voor een aanzienlijke kwijtschelding van de Griekse schuldenlast, maar dat stuit op grote bezwaren in Duitsland. Griekenland krijgt geld uit een Europees noodfonds, waar Duitsland de grootste bijdrage aan levert. Een herstructurering van de Griekse schulden betekent dat vooral Duitsland zijn verlies moet nemen.

Geen schuldverlichting

Duitsland wil geen schuldverlichting voor Griekenland, uit angst dat andere Europese landen ook om schuldverlichting gaan vragen. Door Griekenland schuldverlichting te geven neem je ook bij andere Europese landen de prikkel weg om structurele hervormingen door te voeren. Daarmee zou je volgens plaatsvervangend minister Spahn een verkeerd signaal afgeven.

Ondanks het verschil van inzicht wil Duitsland het IMF wel graag aan de onderhandelingstafel houden, vanwege haar expertise met betrekking tot het doorvoeren van hervormingen in ruil voor financiële steun. De Duitse bevolking blijft ondertussen verdeeld over dit lastige Europese schuldvraagstuk. Uit een recente peiling blijkt dat ongeveer de helft van de Duitsers tegenstander is van een schuldverlichting voor Griekenland.

1 maart 2017
UBS: “Wereldwijde kredietgroei tot stilstand gekomen”

De wereldwijde kredietgroei is voor het eerst in drie jaar compleet tot stilstand gekomen, zo constateert de Zwitserse bank UBS. Een zorgwekkend signaal, omdat er een sterke relatie is tussen kredietgroei en de groei van de wereldeconomie. De afgelopen jaren leverde China een belangrijke bijdrage aan het herstel van de wereldeconomie door veel geld te lenen, maar daar is vorig jaar abrupt een einde aan gekomen. Ook in de rest van de wereld blijft de kredietverlening uitermate zwak, wat weinig goeds belooft voor de groei van de wereldeconomie.

Groeide de kredietverlening wereldwijd in januari 2016 nog met 3,8% van het wereldwijde bbp, begin dit jaar was dat een krimp van 0,1%. Dat kan een aankondiging zijn voor een nieuwe wereldwijde recessie, aangezien deze indicator historisch gezien een sterke correlatie heeft met de wereldwijde vraag in de economie. Eerder waarschuwde ook Deutsche Bank al voor een vertraging van de wereldwijde kredietgroei en gaf ze haar klanten nog het advies voorzichtig te zijn en aandelen te verkopen.

Wereldwijde kredietgroei stagneert (Grafiek van UBS, via Zero Hedge)

Dit artikel wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor de aankoop en verzekerde opslag van edelmetalen. Wilt u goud kopen? Neem dan contact op door te mailen naar [email protected] of door te bellen naar +31(0)88-4688488.

24 februari 2017
Column: Plan B

Elk jaar rond eind januari publiceert de overheid van de Verenigde Staten van Amerika haar financiële jaarverslag. Ik heb dit verslag eens goed bekeken, omdat de VS natuurlijk nog steeds veruit de belangrijkste economie van de wereld is en daarom een enorme invloed heeft op de rest van de wereld.

De bekeken cijfers zouden hilarisch zijn als het niet de werkelijkheid zou betreffen. Het jaarverslag geeft aan dat de VS in 2015 een begrotingstekort had van $533,2 miljard. In 2016 is dit verlies opgelopen naar $1.000 miljard. Het tekort over 2015 was al extreem, maar de $1 biljoen over 2016 is hallucinant. Besef het volgende: er waren in 2016 geen grote oorlogen te voeren door de VS, de economie verkeerde niet in een recessie en er waren verder geen enorme crises. Wat zou er gebeuren met de overheidsfinanciën in een slecht jaar!?
Dan is er nog de kwestie van de totale staatsschuld, deze bedroeg eind 2016 $19,3 biljoen. Eind 2013 was deze nog $16,9 biljoen. De Amerikaanse overheid is insolvent. Dit is geen nepnieuws, geen conspiracy-theorie, dit is gebaseerd op feiten die door de Amerikaanse overheid zelf gepubliceerd worden. Het is extreem zorgwekkend dat de grootste economie van de wereld er qua overheidsfinanciën zo slecht voorstaat. Wat nog zorgwekkender is, is dat het grootste gedeelte van de mensen zich hier geen enkele zorgen over lijkt te maken. Natuurlijk houd ik rekening met het feit dat de VS een eigen valuta hebben. Ze kunnen deze bijdrukken, maar dit zal nooit ongelimiteerd kunnen doorgaan. We zijn er de laatste 50 jaar van overtuigd geraakt dat de VS een zeer welvarend land is dat haar schulden altijd terug zal betalen. Dit is een gevaarlijke fantasie! Kunnen we er echt van uitgaan dat de VS jaarlijks een tekort kunnen hebben dat boven de $1 biljoen ligt, zonder dat dit consequenties heeft? Eigenlijk zou de Amerikaanse overheid een soort Nobelprijs in Ponzi fraudes moeten krijgen. De geschiedenis van de mensheid zit vol voorbeelden van eens zeer machtige landen/rijken die uiteindelijk bezweken onder hun eigen schuldenlast, denk bijvoorbeeld aan het eens zo machtige Romeinse Rijk. Denkt u echt dat het deze keer anders zal zijn? Natuurlijk kunnen we met z’n allen nu gaan hopen dat het allemaal wel meevalt en dat het misschien allemaal wel gewoon weer goed komt. Maar zou het niet ontzettend stom zijn om alleen maar uit te gaan van het scenario dat het vast wel weer goed komt? Wanneer landen failliet gaan, zijn er verregaande consequenties. Zo simpel is het nu eenmaal. Nu, maar ook vroeger tijdens de gloriedagen van het Romeinse Rijk, gaan mensen ervan uit dat onze politiek en/of centrale banken wel weer met een oplossing zullen komen die alle problemen als sneeuw voor de horizon laten verdwijnen. Ik heb het nu alleen maar gehad over de VS, maar deze problemen spelen natuurlijk in vrijwel elk land en in elk werelddeel. Zeker in de Europese Unie, waar wij leven. Ik kan alleen maar zeggen dat intelligente mensen rationeel denken en niet alleen maar vertrouwen op hoop. Ze zorgen voor een plan B. Zeker als dit soort cijfers door de overheid zelf, zwart op wit, worden gepubliceerd. Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

13 februari 2017
Column: De Griekse tragedie komt er weer aan
De laatste tijd vragen veel cliënten naar de huidige waardering van zilver ten opzichte van het verleden. Ik ben hier even ingedoken en ben tot een aantal zeer interessante inzichten gekomen. Zo blijkt dat zilver vandaag de dag eigenlijk goedkoper is dan ooit tevoren. Onderstaande feiten geven aan dat zilver een enorme potentie heeft. Dit baseer ik op de volgende feiten:
- De vraag naar zilver ligt al vele jaren hoger dan de jaarlijkse productie. Deze situatie is op langere termijn natuurlijk onhoudbaar
- De all-time high van zilver was in 1980, namelijk $50 per troy ounce. De huidige koers is 17,33 per troy ounce.
- Zilver kent na olie de meeste toepassingen. Er worden tegenwoordig steeds meer zaken geproduceerd waarbij zilver als grondstof benodigd is. Denk aan productie van bijvoorbeeld zonnepanelen, accu’s en medicijnen.
- Zilver de enige grondstof is die nominaal goedkoper noteert dan in 1980. En dan is de inflatie zelfs nog niet meegerekend. Na correctie voor de inflatie staat de prijs van het edelmetaal bijna 90% lager dan het oude record van 37 jaar geleden.
- De bedrijven die zilver nodig hebben als grondstof wenden zich steeds vaker tot de zilvermijnen om zo verzekerd te zijn van tijdige aanvoer. Dit geeft aan dat de toekomstige levering van zilver via de reguliere kanalen niet geheel vertrouwd wordt. Dit heeft alles te maken met de geringe huidige productie. Dit houdt weer verband met de lage koers van zilver, waardoor het voor mijnen vaak niet rendabel is zilver te gaan mijnen.
Griekenland

Afgelopen week werd duidelijk dat Griekenland weer in de problemen geraakt is en waarschijnlijk weer een bail-out nodig heeft. Het is eigenlijk hilarisch hoe deze cyclus nu al bijna tien jaar aan de gang is, een cyclus die ik hieronder verder zal toelichten. Op 5 februari 2010 (ik was toen nog werkzaam als vermogensbeheerder) werd ik door het NOS Journaal gevraagd mijn visie te geven op de problemen van Griekenland. Nooit had ik kunnen bedenken dat dit probleem zo lang zou aanhouden. De manier waarop de autoriteiten met deze casus zijn omgegaan zijn perfect samen te vatten in het volgende spreekwoord: zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

De cyclus ziet er al jaren grofweg als volgt uit: De Griekse overheid raakt in geldnood en lijkt de (rente op de) immense staatsschuld niet te kunnen betalen. Een faillissement lijkt zeer nabij (met allerlei gevolgen voor de Europese banken die met uw geld de Griekse staatsschuld als onderpand hebben aangekocht).

Financiële markten schieten in de paniekmodus. Kranten en actualiteitenprogramma’s brengen het naderende faillissement met veel bombarie en boezemen iedereen angst in voor de gevolgen van een eventueel faillissement van Griekenland. Grieken zelf gaan de straat op om te protesteren tegen de draconische voorstellen om de staatsschuld terug te kunnen dringen. En dan op het allerlaatste moment voor de allerlaatste deadline komen de ECB, de EU en het IMF in actie; een bail-out wordt gegeven, echter een structurele oplossing niet (het volgende spreekwoord is van toepassing: pappen en nathouden).

Premiers van allerlei landen verklaren dat Griekenland het geleende geld met 100% zekerheid gaan terugbetalen. Ze weten echter dondersgoed dat dit niet het geval zal zijn. Zo niet, dan zijn ze erg naïef. Daarna vergeet iedereen het probleem weer totdat de cyclus zich 9 tot 18 maanden later weer herhaalt. Ondertussen leven de Grieken in erbarmelijke omstandigheden.

Er zal in de toekomst een moment komen dat het land wel daadwerkelijk failliet zal gaan en de problemen nog groter zullen worden. Natuurlijk heeft een enigszins nadenkende Griek geen cent meer op een Griekse bank staan, waardoor de Griekse banken diep in de problemen blijven. Ook worden er onder druk van de zogenaamde Trojka (ECB, IMF en EU) allerlei maatregelen ingevoerd om de belastingen te verhogen.

Het is werkelijk bizar dat de Grieken zelf vrijwel niets meer te vertellen hebben. En hoe langer er gewacht wordt met het structureel oplossen van de problemen, hoe zwaarder het straks wordt voor de Griekse bevolking. Ik zal een andere keer ingaan op de problemen die de Grieken (en andere landen met hoge schulden) staan te wachten als het onafwendbare faillissement zal worden uitgesproken. Ik hoop voor de gemiddelde Griek dat hij wat goud in z’n bezit heeft…

Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].
6 februari 2017
Europese Commissie wil Eurobonds?
De Europese Commissie werkt samen met de ECB aan een nieuw voorstel voor de invoering van Eurobonds, een nieuw soort obligatie die gezamenlijk door alle Europese landen uitgegeven zou kunnen worden. Er zouden plannen zijn om de obligaties van verschillende Eurolanden te bundelen en als nieuwe ‘European Safe Bonds’ weer op de markt te brengen, zo schrijft het Duitse Handelsblatt.

Het doel van deze obligaties is om te voorkomen dat landen in tijden van crisis hun toegang tot de kapitaalmarkt verliezen of dat het besmettingsgevaar zich verder verspreid via de bankensector. Door het risico te spreiden en obligaties van verschillende landen te bundelen wordt de kans kleiner dat de ECB moet ingrijpen.

Europese schuldencrisis
Het idee van Eurobonds is al minstens zo oud als de euro zelf, maar werd pas na het uitbreken van de Europese schuldencrisis onderwerp van discussie. Dat kwam omdat men begon in te zien dat de vrije markt slecht in staat was het kredietrisico in te schatten. Van de introductie van de euro in 1999 tot aan de crisis van 2008 maakten beleggers vrijwel geen onderscheid tussen de sterke en zwakke landen van de muntunie en konden alle landen tegen dezelfde rente lenen (zie grafiek 1). Er was voor de PIIGS-landen geen enkele prikkel om de begroting op orde te maken, totdat opeens de financiële crisis uit de Verenigde Staten kwam overwaaien. De rente op staatsleningen van PIIGS-landen begon plotseling hard te stijgen en gaf de probleemlanden geen tijd om het vertrouwen van beleggers terug te winnen. Landen als Griekenland, Portugal en Spanje dreigden afgesloten te worden van de kapitaalmarkt, indien de ECB niet had ingegrepen (zie grafiek 2).

Grafiek 1: Rente Europese staatsobligaties voor de crisis (Bron: Rabobank)

Grafiek 2: Rente Europese staatsobligaties na de crisis (Bron: Rabobank)
De centrale bank lanceerde het OMT programma en begon obligaties van de zwakke Eurolanden op te kopen, waardoor de rust op de financiële markten weer terugkeerde. Daardoor kwam de centrale bank op glad ijs, omdat de ECB volgens de verdragen geen overheidstekorten mag financieren. De situatie werd daarna niet veel beter, want sinds maart 2015 is de centrale bank begonnen met het structureel opkopen van staatsobligaties. Om niet de indruk te wekken dat dit stimuleringsprogramma voor de zwakke landen is koopt de ECB ook schuldpapier van sterke landen als Duitsland en Nederland, met alle ongewenste gevolgen zoals negatieve rentes en een tekort aan veilig onderpand.
Eurobonds
De ECB wil voorkomen dat ze in de toekomst weer moet ingrijpen en steunt daarom het idee van de Europese Commissie om zogeheten Eurobonds in te voeren. Daardoor verliezen zwakke Eurolanden minder snel hun toegang tot de kapitaalmarkt en wordt de kans kleiner dat de centrale bank moet ingrijpen. Toch is er ook veel kritiek op de Eurobonds. Het benadeelt de landen die de zaken relatief goed op orde hebben en het neemt de prikkels weg voor de zwakke landen om hun begroting op orde te maken en hervormingen door te voeren. Volgens Europese diplomaten zou Duitsland al haar ongenoegen hebben uitgesproken over de plannen van de Europese Commissie en de ECB. De positie van de ECB ten aanzien van Eurobonds is goed te begrijpen, want de centrale bank heeft sinds maart 2015 al voor €1.300 miljard aan staatsobligaties opgekocht. Ze beschikt dus al over een groot aantal obligaties van alle Eurolanden en kan dus ook zelf het initiatief nemen door deze gebundeld als Eurobonds terug op de markt te brengen.
Implementatie
In 2016 kwamen verschillende economen in opdracht van het European Systemic Risk Board (ESRB) met een voorstel voor zogeheten euro-obligaties. Landen blijven in dit voorstel zelf staatsobligaties uitgeven, waarna een aparte instantie de taak op zich neemt om verschillende obligaties te bundelen en als Eurobonds op de markt te brengen. Op dit moment werken er circa honderd experts aan het voorstel voor dergelijke Europese obligaties. De Europese Commissie en deze werkgroep komen in de tweede helft van maart met hun bevindingen. We zijn benieuwd of ze een oplossing kunnen vinden waar ook de sterke eurolanden zich in kunnen vinden en waarin het moreel gevaar van gezamenlijke schuld wordt voorkomen. Lees ook:
Dit artikel wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor de aankoop en verzekerde opslag van edelmetalen. Wilt u goud kopen? Neem dan contact op door te mailen naar [email protected] of door te bellen naar +31(0)88-4688488.
27 januari 2017
Staatsschuld Japan voor 38% in handen centrale bank

De centrale bank van Japan heeft inmiddels 38% van de staatsschuld van de eigen regering in handen. Iedere maand haalt de centrale bank obligaties uit de markt, door deze op te kopen van banken en beleggingsfondsen. Het is tekenend voor het failliet van de schuld gedreven economische groei, die in Japan nog meer zichtbaar is dan in Europa en in de Verenigde Staten.

Het is in de geschiedenis vaker voorgekomen dat centrale banken stelselmatig de tekorten van de regering financierden. Het meest bekende voorbeeld daarvan is misschien wel de Weimar republiek, waar op grote schaal geld werd bijgedrukt om de herstelbetalingen van de Eerste Wereldoorlog te kunnen betalen. Het is de vraag of de Bank of Japan zich ooit uit dit schuldenmoeras kan terugtrekken, want de economische groei is nog altijd teleurstellend.

Bank of Japan bezit 38% van de staatsschuld (Bron: Bloomberg, via twitter)

Geldpersfinanciering

Niet alleen de staatsschuld van Japan is in toenemende mate in handen van de centrale bank. Ook de meerderheid van alle exchange traded funds (ETF’s) staan inmiddels op de balans van de centrale bank. U kunt zich voorstellen dat de koersen van aandelen en obligaties stijgen als de centrale bank stelselmatig het aanbod van vrij verhandelbare financiële activa verkleint. Welkom in het tijdperk van centrale bank gedreven economische groei.

Japanse centrale bak bezit 66% van alle ETF’s (grafiek via twitter)

23 januari 2017
Wereldwijde schulden naar 325% van het bbp

De wereldwijde schulden bereikten vorig jaar een recordniveau van 325 procent van het bbp, zo concludeerde het Institute for International Finance (IIF) afgelopen week. Vooral de staatsschulden zijn in 2016 opvallend hard gestegen, wat mogelijk te verklaren is door de uitzonderlijk lage rente en meer fiscale stimulering.

Volgens het rapport zijn de wereldwijde schulden in de eerste negen maanden van 2016 met meer dan $11 biljoen gestegen naar een totaal van $217 biljoen. Bijna de helft van deze stijging kwam voor rekening van overheden, de rest werd geleend in de private markt. Opvallend is de sterke toename van schulden in opkomende markten, waar overheden in 2016 bijna drie keer zoveel geld leenden als in 2015. Vooral in China werd veel geld geleend.

Stijgende rente

De stijging van de wereldwijde schuldenlast werd vorig jaar nauwelijks gevoeld, omdat de rente verder daalde. Dat zou dit jaar wel eens kunnen veranderen, omdat men verwacht dat het beleid van Donald Trump zal leiden tot een hogere inflatie en een hogere rente. Ook zal de schuldenlast volgens het IIF dit jaar zwaarder gaan wegen door een relatief zwakke economische groei en een verdere stijging van de dollar. Een dure dollar betekent dat leningen in deze valuta duurder worden om terug te betalen. Ook zullen meer bedrijven door de hogere rente moeilijkheden ondervinden om aan krediet te komen.

Tenslotte wijst het rapport op de schadelijke gevolgen van meer protectionisme op de kapitaalmarkt. Daardoor kan de beschikbaarheid van krediet verslechteren.

“Een verschuiving richting een meer protectionistisch beleid kan ook impact hebben op de wereldwijde kapitaalstromen. Vanwege het belang van de Londense City in het verstrekken van leningen en derivaten (vooral voor bedrijven in Europa en in opkomende markten) kan de onzekerheid rondom de Brexit aanvullende risico’s met zich meebrengen, zoals hogere financieringskosten en hogere kosten op risico’s af te dekken.”

10 januari 2017
Column: Wat brengt 2017?

Over minder dan twee weken zal Trump geïnaugureerd worden tot president van de Verenigde Staten van Amerika. Ik ben erg benieuwd wat voor invloed zijn beleid de komende jaren zal hebben voor de wereldwijde economie in het algemeen en prijzen van edelmetalen in het bijzonder. Al moet ik daarbij meteen opmerken dat de president van de VS (en de politiek in het algemeen) veel minder invloed hebben op de economische prestaties dan gedacht.

In het verleden hebben vele presidenten aangegeven dat de economie hét speerpunt van hun beleid zal zijn. Ik heb me altijd afgevraagd hoe ze dit in de praktijk brengen. De wereldwijde economie is vandaag de dag immers aan zoveel verschillende factoren en cycli onderhevig. Daarom vind ik onderstaande tweet enkele dagen geleden van Trump zeer gevaarlijk en dom:

“The world was gloomy before I won – there was no hope. Now the market is up nearly 10% and Christmas spending is over a trillion dollars!”

Hiermee lijkt hij te willen aangeven dat dit alleen zijn verdienste is. Ik heb juist grote zorgen hoe de reacties zullen zijn zodra er (financieel) van alles mis gaat in de wereld. De tendens van de afgelopen tijd, dat zogenaamde ‘populistische’ kandidaten aan de macht komen, zorgt voor enorme tegenstellingen tussen bevolkingen van een land. Of dit nu in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk of Nederland is.

Je leest in allerlei media dat Obama het land economisch veel beter heeft achtergelaten dan hij het in 2008 aantrof. Dit is natuurlijk veel te kort door de bocht, de enorme monetaire stimulering heeft een hoop problemen verbloemd. Toch zal er vanuit ‘links’ enorme kritiek komen op Trump (en andere populistische leiders) indien er iets misgaat. En dit terwijl hij er dan niets aan kan doen (net zoals een linkse president er niks aan had kunnen doen). Gemiddeld komt er één keer in de acht jaar een financiële crisis voor, wat betekent dat we op dit moment statistisch gezien niet ver van een nieuwe crisis verwijderd zijn. De toekomst zal uitwijzen of de tegenstellingen wereldwijd nóg groter zullen worden door een volgende eventuele crisis. Ik hoop het niet.

Meer schulden

Afgelopen week kwamen de volgende duizelingwekkend cijfers naar buiten over de wereldwijde schuldenlast. De globale schuldenlast bedroeg in het derde kwartaal van 2016 maar liefst 217.000 miljard dollar, omgerekend 325% van het wereldwijde bbp. Dit is een nieuw record, want het is 11.000 miljard dollar meer dan aan het begin van 2016. Vooral in de groeilanden stegen de overheidsschulden sterk. De uitgifte van nieuwe obligatieleningen lag daar het afgelopen jaar drie keer hoger dan in 2015. China nam het grootste deel voor zijn rekening met omgerekend 710 miljard van de 855 miljard dollar.

Ook de Amerikaanse staatsschuld neemt in rap tempo toe. Op 30 december 2016 steeg de Amerikaanse staatsschuld met $100 miljard in één dag! Dit komt neer op ongeveer $300 per inwoner van de VS. Ongelooflijk en op de langere termijn totaal niet houdbaar.

Afgelopen week zag ik een prachtige documentaire op BBC2 over de ‘Great Crash’ van 1929. Wat mij opviel was vooral wat voor psychologisch effect deze crash had op het zelfvertrouwen van de Amerikanen. Van vrijwel de ene op de andere dag hadden de Amerikanen geen enkel vertrouwen meer in de economie en in zichzelf. Het grootste probleem destijds was niet de enorme daling van aandelen, maar de faillissementen van duizenden banken. Hierdoor waren mensen letterlijk alles kwijt waar ze hun hele leven voor gespaard hadden. Ze snapten er niets van hoe dit in werkelijkheid kon gebeuren. Na deze crash begonnen afschuwelijke jaren en dit was de opmaat voor Tweede Wereldoorlog. Laten we hopen dat ook zoiets nooit meer zal voorkomen.

De afgelopen tijd krijg ik van veel klanten de vraag welk gedeelte van hun vermogen ze in edelmetaal moeten alloceren. Ik wil absoluut niet adviseren, ik weet natuurlijk ook niet wat de toekomst gaat brengen. Maar ik kan alleen maar aanbevelen goed te spreiden. Het zijn rare tijden en er kunnen onverwachte zaken gebeuren, zowel in positieve als negatieve zin. Dus stop in ieder geval niet al uw vermogen in edelmetaal. Een grote vermogensbeheerder uit Zwitserland raadt een maximale allocatie van 15% aan. Ook vinden klanten het vaak lastig kiezen tussen goud en zilver. Ook dan is mijn devies om te spreiden, leg nooit al uw eieren in één mandje!

Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

9 januari 2017
Amerikaanse minister van Financiën wil schuldenplafond afschaffen

Volgens Amerikaanse minister van Financiën, Jack Lew, moet het schuldenplafond zo snel mogelijk afgeschaft worden. De periodieke discussie over het verhogen van de schuldlimiet brengt volgens hem veel politieke onzekerheid en hoge kosten met zich mee, zo schrijft hij in een nieuw essay voor het wetenschappelijke tijdschrift van de universiteit van Harvard.

Jack Lew zag tijdens zijn politieke loopbaan in Washington direct de schadelijke gevolgen van het schuldenplafond. Tot op heden is het de regering altijd gelukt om de schuldenlimiet te verhogen, maar het is al een aantal keer voorgekomen dat het politieke apparaat dreigde vast te lopen en dat rekeningen niet betaald konden worden. Lew beschrijft hoe het Amerikaanse ministerie van Financiën altijd probeert de geldstromen te optimaliseren, door de uitgifte van obligaties af te stemmen op het uitgavenpatroon van de regering.

Deze systematiek wordt iedere keer als het schuldenplafond nadert overhoop gehaald, omdat er op dat moment bijna geen nieuwe obligaties uitgeschreven kunnen worden. Er moet dat geschoven worden met inkomsten en uitgaven, een boekhoudkundige operatie die veel risico’s met zich meebrengt. Plotselinge tegenvallers kunnen dan niet meer opgevangen worden, waardoor het risico bestaat dat de overheid haar rekeningen niet op tijd kan betalen.

Afwaardering door schuldenplafond

In 2011 leidde de impasse over het verhogen van het schuldenplafond zelfs tot een afwaardering van de kredietwaardigheid van de Amerikaanse overheid. Kredietbeoordelaar Standard & Poor’s verlaagde de kredietstatus van de Verenigde Staten voor het eerst in de geschiedenis van AAA naar AA+. Als gevolg van deze impasse was de Amerikaanse overheid naar schatting $1 miljard tot $1,7 miljard meer aan rente kwijt om geld op te halen op de kapitaalmarkt.

In 2015 moest er voor het eerst in twintig jaar een obligatieveiling worden uitgesteld vanwege het schuldenplafond. Toen de veiling eindelijk gehouden werd bleek de belangstelling voor het schuldpapier aanzienlijk gedaald te zijn en steeg de rente naar het hoogste niveau in vier jaar. De belangstelling voor de obligaties zakte door de discussie omtrent het schuldenlimiet naar het laagste niveau sinds 2010.

Het schuldenplafond is de afgelopen decennia al regelmatig verhoogd (Grafiek via Zero Hedge)

Politieke onzekerheid

Jack Lew beschrijft in zijn essay hoe hij op een gegeven moment zelfs met de president om tafel moest zitten om alle rampscenario’s door te nemen van het niet verhogen van het schuldenplafond. Volgens de Amerikaanse minister van Financiën is het schuldenplafond een gevaarlijk politiek instrument geworden, dat de oppositie gebruikt om de regering onder druk te zetten.

De Amerikaanse staatsschuld staat op het punt de grens van $20 biljoen te doorbreken. Naar verwachting zal de regering in maart opnieuw het wettelijke schuldenlimiet bereiken. Om een nieuwe politieke impasse te voorkomen moet het schuldenplafond meteen afgeschaft moeten worden, zo concludeert Jack Lew.

Het schuldenplafond is volgens hem een onacceptabele bedreiging voor de gezondheid van het Amerikaanse financiële systeem, die bovendien helemaal niet meer van deze tijd is. Hij is van mening dat de uitgaven van de regering goedgekeurd moeten worden bij het maken van de begroting en niet op het moment dat de rekeningen betaald moeten worden.

5 januari 2017
Keynesiaans eindpunt

In de aanloop naar een renteverhoging, de markt wordt hier via de media op voorbereid, dalen edelmetalen meestal. Onderzoek heeft uitgewezen dat de kans erg groot is dat edelmetalen na de renteverhoging weer een goede performance laten zien.

Helaas is dat deze keer vooralsnog niet het geval. Meteen na de renteverhoging maakte de Federal Reserve het voornemen bekend om volgend jaar de rente drie keer te verhogen in plaats van de verwachte twee keer.

Ook vorig jaar rond deze tijd liet de Amerikaanse centrale bank weten dat we in 2016 geconfronteerd zouden worden met meerdere renteverhogingen. Destijds werd er zelfs gesproken over vier renteverhogingen. Maar het afgelopen jaar heeft er uiteindelijk slechts één renteverhoging plaatsgevonden. Dat was ook nog eens tijdens de laatste maand van het jaar.

Mijn mening is dat de Federal Reserve in een spagaat zit. Het optrekken van de rente zal alleen maar zorgen voor een sterkere dollar. Dit zal volgend jaar naar mijn inziens wereldwijd allerlei problemen opleveren. Het staat dus zeker niet vast dat deze renteverhogingen er zullen gaan komen. In principe zou dit goed nieuws moeten zijn voor de koersvorming van edelmetalen. Ik zal dit volgend jaar voor u gaan volgen en ik zal er dan ook uitgebreid op terugkomen.

Schulden

Nu wat duizelingwekkende bedragen over de schulden van de landen binnen de Eurozone. Deze schulden zijn inmiddels opgelopen tot ruim €9,8 biljoen (dat is 91,5% van het gezamenlijke bbp), terwijl in het Verdrag van Maastricht een maximum van 60% was afgesproken. Italië is koploper met een schuld van €2,2 biljoen, gevolgd door Frankrijk met €2,1 biljoen. Spanje noteert €1,1 biljoen.

Ter vergelijk: Griekenland had in 2010 ‘slechts’ €380 miljard aan schulden en dat zorgde toen al bijna voor de instorting van de hele eurozone (en nog steeds zit het land diep in de problemen). Daarnaast hebben alle banken samen voor €1,7 biljoen leningen en €1,1 biljoen aan kredieten uitstaan. Momenteel zijn deze schulden enigszins beheersbaar, maar dat komt natuurlijk door de historisch zéér lage (of negatieve) rente.

U kunt zich voorstellen dat er een groot probleem dreigt als de rentevoeten weer op het historisch gemiddelde van 4% noteren. Het theoretische eindpunt van ons Keynesiaanse systeem volgt zodra de gehele belastingopbrengst van een land opgaat aan betaling van de rente (dus niet eens afbetaling hiervan) op de staatsschulden. Bij een stijgende rente, wat in de VS al aan het plaatsvinden is, komt dit punt angstvallig dichtbij.

ECB president Draghi verdedigt zijn beleid doorgaans door te beweren dat hij door het opkopen van (staats)schulden de banken ontlast, zodat die meer aan bedrijven kunnen lenen en de economische groei wordt aangewakkerd. Probleem: dat gebeurt al jaren niet. Sterker nog; banken lenen steeds minder geld uit aan ondernemingen. De ECB geldkraan komt dan ook niet ten goede aan de economie, het bedrijfsleven en de burgers, maar enkel aan banken, hedge funds en overige financiële partijen. Overigens vormt de lage rente wel weer een probleem voor institutionele beleggers, zoals de pensioenfondsen en de verzekeraars.

India

Nu even naar de dramatische situatie in India; ik las afgelopen week in een grote krant dat een cycloon twee mensen had gedood. Maar nog steeds heb ik de afgelopen weken niets gelezen over de dramatische toestanden aldaar. Er zijn zelfs schattingen dat er al tienduizenden mensen van de honger zouden zijn omgekomen.

Hieronder een korte samenvatting, zodat u enigszins geïnformeerd bent. Begin november werden van de ene op de andere dag de twee belangrijkste bankbiljetten ongeldig verklaard. Mensen konden dit geld alleen inwisselen bij banken, terwijl een groot deel van de Indiase bevolking helemaal geen bankrekening heeft. Sterker nog: de helft van de bevolking heeft zelfs geen legitimatie om een bankrekening te kunnen openen. Dit gaat om 650 miljoen mensen!

Het enige dat zij kunnen doen, is gebruikmaken van stromannen (tegen een hoge prijs uiteraard) om toch hun geld via het banksysteem omgewisseld te krijgen. En dat terwijl de maatregel juist als doel had de corruptie terug te dringen.

De formele doelstelling van de overheid was om de misdaad te bestrijden. In de praktijk blijkt dat er nauwelijks geprobeerd is valse bankbiljetten in te leveren, terwijl de situatie totaal anders is met de nieuwe bankbiljetten. Daar zijn er veel te weinig van. Omdat de meeste mensen geen flauwe benul hebben hoe deze biljetten er eigenlijk uit horen te zien, zijn er door heel India volop drukpersen in de weer die grote hoeveelheden valse nieuwe bankbiljetten drukken. Deze worden vrijwel overal geaccepteerd, omdat niemand weet welke kenmerken bij de echte biljetten horen.

In India gaat 97% van alle transacties met contant geld. De uitbanning van twee populaire biljetten zorgt er dus voor dat de gehele economie tot stilstand is gekomen en dat vrijwel alle winkels maar mondjesmaat worden bevoorraad.

We hebben het dus over een land dat geheel digitaal moet worden, maar waar een groot deel van de bevolking van 1,3 miljard mensen niet of nauwelijks in staat is zijn of haar eigen naam te schrijven en waar een miljard mensen van een paar dollar per dag moeten proberen te leven. Zeker tijdens de feestdagen gaan mijn gedachten uit naar al deze mensen die in grote moeilijkheden verkeren, maar waar wereldwijd vrijwel geen aandacht voor is, simpelweg omdat de grote media hier niet over berichten.

Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel dan +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

27 december 2016
Verliest Bank of Japan controle over de rente?

Ondanks een grootschalig stimuleringsprogramma van de centrale bank stijgt ook in Japan de rente op staatsleningen. Het tijdperk van negatieve rente lijkt voorbij, want een 10-jaars staatsobligatie levert op dit moment een rendement op van 0,086%. Dat lijkt niet veel, maar met een staatsschuld die meer dan twee keer zo groot is als de omvang van de economie kan een procentpunt meer rente al grote gevolgen hebben.

Rente Japan stijgt, ondanks stimuleringsprogramma centrale bank (Grafiek via @Schuldensuehner)

Keert de rente zelfs terug naar het historische gemiddelde van 4 tot 5 procent, dan wordt de begroting permanent uit het lood geslagen en is het wegstrepen van schulden zo goed als onvermijdelijk. En aangezien de Bank of Japan nu al een derde van de totale staatsschuld en al meer dan de helft van alle ETF’s in handen heeft mag je verwachten dat de centrale bank in een dergelijk scenario alles zal doen om de gaten in de begroting te dichten door onbeperkt geld te verstrekken aan de overheid. Dat leidt binnen de kortste keren tot hyperinflatie.

Kwart overheidsuitgaven is voor de staatsschuld

Het volgende taartdiagram van het Japanse ministerie van Financiën laat zien dat bijna een kwart van de totale overheidsuitgaven (24,4%) bestemd zijn voor de staatsschuld (14,2% aflossing en 10,2% rente). En dat terwijl de overheid nu al 35,6% van haar budget moet lenen om de begroting sluitend te krijgen. In een vergrijzende samenleving zonder sterke economische groei is een stijging van de rente dus een groot probleem.

Kwart overheidsuitgaven Japan is rente en aflossing staatsschuld (Bron: Ministry of Finance Japan)

Wie bepaalt de rente?

De Bank of Japan heeft de afgelopen jaren succesvol de rente omlaag weten te drukken door steeds meer staatsobligaties op te kopen en de rente negatief te maken. Maar op het moment dat de markt het vertrouwen verliest in het schuldpapier en de rente begint te stijgen heeft de centrale bank geen enkele andere optie meer dan om alle obligaties uit de markt te halen. De centrale bank kan heel ver gaan in het manipuleren van de rente, maar als de markt het vertrouwen verliest kan de rente alleen maar omhoog.

13 december 2016