Tag: south stream

Analyse: Turkije wordt belangrijk voor Europese energiemarkt

Turkije zal in de toekomst een belangrijke rol gaan spelen in de Europese energievoorziening. Met de aanleg van diverse nieuwe pijpleidingen ontstaat er een zuidelijke transportroute om aardgas uit Rusland en Azerbeidzjan naar de Europese markt te brengen.

De aanleg van een zuidelijke transportroute maakt de energievoorziening naar Europa minder afhankelijk van bestaande routes door potentiële ‘risicogebieden’ als Oekraïne en de Baltische Staten. In dit artikel vatten we de laatste ontwikkelingen samen en beschrijven we kort welke pijpleidingen er allemaal op de planning staan.

Turkish Stream
Op 10 oktober ondertekenden Poetin en Erdogan een overeenkomst over de aanleg van de Turkish Stream. Deze nieuwe transportroute bestaat uit twee gasleidingen die beide een capaciteit hebben van 15,75 miljard m³ gas per jaar. De eerste leiding zal rechtstreeks aardgas leveren aan Turkije, terwijl de tweede bedoeld is voor transport van aardgas richting de Europese markt. De pijpleiding door de Zwarte Zee wordt door Gazprom aangelegd en zal tegen het einde van 2019 gereed zijn. De Turkish Stream begint met twee pijpleidingen, maar in de toekomst kan de capaciteit verdubbeld worden door het aantal uit te breiden naar vier.
"We zijn getuige van de ondertekening van het een overeenkomst tussen twee landen voor de bouw van de Turkish Stream. Als onderdeel van dit project en onze verdere samenwerking hebben we overeenstemming bereikt over een korting op aardgas voor Turkije. Op deze manier komen we dichterbij de realisering van het plan van de Turkse president om een belangrijk energieknooppunt in Turkije te bouwen", aldus Poetin.
De aanleg van de Turkish Stream is dus niet alleen bedoeld om meer aardgas naar Turkije te exporteren, maar ook om een extra transportroute te hebben om de Europese gasmarkt te kunnen bedienen. Econoom Mark Thornton van het Ludwig von Mises Instute zei daar het volgende over tegenover Russia Today:
"Europa is altijd al van Rusland afhankelijk geweest voor haar energievoorziening, vooral voor olie. Maar de laatste jaren is ook de afhankelijkheid van aardgas steeds groter geworden. Rusland is een van de weinige landen die voor een lange termijn energie kan exporteren. Natuurlijk is er de laatste decennia ook aanbod van energie uit het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Maar de afhankelijkheid van Rusland voor energie gaat al een eeuw terug."
De Turkse president Erdogan zei dat Turkije een belangrijke doorvoerhaven moet worden voor Europa en dat hij met Rusland wil samenwerken om dat doel te bereiken. Tijdens het World Energy Congress in Istanbul zei hij daar het volgende over:
"Turkije wil een transportroute worden voor Europa en heeft de intentie om samen met Rusland een aanvoerroute te maken voor energietransport richting Europa. We kijken positief naar de Turkish Stream, die door Rusland ontwikkeld zal worden. Via deze pijpleiding kan het gas rechtstreeks door de Zwarte Zee naar de Balkan stromen."

Turkish Stream levert gas richting Turkije en Europa (Bron: Gazprom)

South Stream (gestopt in 2014)
De aanleg van een zuidelijke transportroute richting Europa ging niet zonder slag of stoot. De Turkish Stream kwam namelijk pas op de agenda toen duidelijk werd dat Bulgarije geen medewerking wilde verlenen aan de aanleg van de South Stream. De South Stream was een initiatief van Rusland en Italië dat in 2007 werd aangekondigd. Het project werd in december 2014 gestaakt vanwege Europese bezwaren en de Westerse sancties die werden opgelegd na de ontwikkelingen in de Krim. Kort daarna kwamen Turkije en Griekenland in beeld voor de aanleg van een alternatieve route.

In 2014 werd een streep gezet door het South Stream project (Bron: Gazprom)

Trans Adriatic Pipeline (TAP)
Op 30 september werd officieel het startschot gegeven voor de aanleg van de Trans Adriatic Pipeline (TAP), een 878 kilometer lange pijpleiding door Griekenland en Albanië. Via deze pijpleiding, die op het netwerk van Turkije aangesloten zal worden, kan aardgas uit Rusland en Azerbeidzjan verder gedistribueerd worden richting verschillende Zuid-Europese landen als Bulgarije, Bosnië-Herzegovina, Montenegro en Kroatië. Aan het andere uiteinde loopt de Trans Adriatic Pipeline door tot onder de Adriatische Zee richting het Italiaanse vasteland. Daarmee realiseert Italië op de lange termijn wat met de South Stream niet lukte, namelijk een nieuwe transportroute om de energievoorziening veilig te stellen. Deze nieuwe pijpleiding heeft een capaciteit van 10 miljard m³ gas per jaar, voldoende om 7 miljoen huishoudens van energie te voorzien. Het project moet in 2020 gereed zijn. Meer informatie over dit project is hier te vinden.

Trans Adriatic Pipeline (TAP) brengt aardgas richting Europa (Bron: TAP-AG)
Italië wil haar energievoorziening voor de toekomst veilig stellen en ziet Rusland daarin als een belangrijke handelspartner. Begin deze maand lieten verschillende Italiaanse energiebedrijven weten dat ze willen deelnemen in zowel de Nord Stream 2 als in projecten die aan de Turkish Stream verbonden zijn. "Italiaanse partners hebben belangstelling getoond. Het is geen geheim dat Saipem [onderdeel van het Italiaanse energiebedrijf Eni] deelneemt in de relevante procedures die Gazprom implementeert met betrekking tot de Nord Stream en de Turkish Stream", zo verklaarde Arkady Dvorkovich, plaatsvervangend vice-premier van Rusland tegenover persbureau TASS.
Trans Anatolian Pipeline (TANAP)
Met de Trans Anatolian Pipeline (TANAP) bouwt Turkije aan een zuidelijke transportroute van de Kaspische Zee tot aan de Turkse grens met Griekenland. Deze 1.841 kilometer lange gasleiding begint in Azerbeidzjan en loopt via Georgië en Turkije door richting Griekenland. Dit project werd in 2011 aangekondigd en in 2015 begon men met de daadwerkelijke constructie. Men verwacht dat de pijpleiding vanaf 2018 in gebruik genomen kan worden en vanaf 2020 ook gas naar Europa kan exporteren. De TANAP zal in het begin een capaciteit hebben van 16 miljard m³ gas per jaar, maar dat kan later met sterkere turbines verder opgeschaald worden tot maximaal 60 miljard m³. De TANAP zal worden aangesloten op de hierboven beschreven Trans Adriatic Pipeline, zodat het aardgas uit Azerbeidzjan de Europese markt kan bereiken. Daarmee realiseert Turkije haar plannen voor een Zuidelijke gascorridor naar Europa en versterkt het land haar strategische positie tussen Europa en Azië.

TANAP brengt aardgas van Azerbeidzjan naar Turkije en Europa (Bron: Wikipedia)

Conclusie
Als alles volgens plan loopt liggen er over vijf jaar drie nieuwe pijpleidingen die Turkije een grotere machtspositie geven ten aanzien van de energievoorziening van Europa. Ook wordt Griekenland een belangrijke schakel in de distributie van aardgas voor Europa. Rusland krijgt een extra transportroute om haar aardgas op de Turkse en Europese markt te brengen en Zuid-Europese landen worden minder afhankelijk van de bestaande transportroutes door Oekraïne en de Baltische Staten.

22 oktober 2016
Erdogan geeft goedkeuring voor Turkish Stream

Rusland en Turkije hebben onlangs een overeenkomst bereikt over de aanleg van de Turkish Stream, een gasleiding waarmee Rusland Turkije, Griekenland en in een later stadium ook andere Zuid-Europese landen van energie kan voorzien.

Op 9 augustus hakte de Turkse premier Erdogan de knoop door, toen hij een bezoek bracht aan zijn Russische collega. Na afloop van dit gesprek bevestigde hij dat de Turkish Stream groen licht krijgt:

“De Turkish Stream wordt geïmplementeerd. We zullen alle noodzakelijke stappen nemen om de levering van Russisch aardgas naar Europa via deze pijpleiding te ondersteunen. Dat doen we samen met alle betrokken ministeries en departementen.”

Groen licht voor Turkish Stream
Vier dagen eerder peilde Poetin of er in Bulgarije nog belangstelling was voor het het opnieuw opstarten van de South Stream, de oorspronkelijke route voor de gasleiding door de Zwarte Zee. Daarmee versterkte Poetin zijn onderhandelingspositie ten opzichte van Turkije voordat hij met Erdogan in gesprek ging. In het oorspronkelijke plan zouden er vier gasleidingen met een capaciteit van 15,75 miljard kubieke meter per jaar aangelegd worden, goed voor een totale capaciteit van 63 miljard m³ op jaarbasis. Maar zoals het er nu naar uitziet komen er slechts twee pijpleidingen. De eerste voorziet in de huidige energiebehoefte van Bulgarije, Griekenland en Turkije, terwijl de capaciteit van de tweede pijpleiding gereserveerd is voor andere afnemers in de Europese Unie.
Trans Adriatic Pipeline (TAP)
Voor dat laatste zal Gazprom gebruik willen maken van de Trans-Adriatic Pipeline (TAP), een nieuwe gasleiding die momenteel wordt aangelegd van de Turks-Griekse grens in het oosten van Griekenland tot aan het zuiden van Italië. Deze pijpleiding, die gedeeltelijk door de Adriatische Zee loopt, moet Italië minder afhankelijk maken van aardgas uit Libië en het Midden-Oosten.

Erdogan en Poetin bereiken akkoord over Turkish Stream (Foto van Wikipedia)

14 augustus 2016
Poetin: “Griekenland belangrijke handelspartner in Europa”
Griekenland een belangrijke Europese handelspartner voor Rusland, zo verklaarde Poetin voorafgaand aan een staatsbezoek tegenover de Griekse krant Kathimerini. Vooral op het gebied van energie en transport ziet de Russische president kansen om samen te werken, omdat Griekenland door haar strategische ligging zeer interessant is voor de distributie van aardgas en voor het transport van goederen richting Europa.

“We hebben een dynamisch politiek dialoog die rust op een rotsvaste basis van gemeenschappelijke maatschappelijke waarden, de orthodoxe cultuur en een oprechte en wederzijdse aantrekkingskracht”, aldus Poetin. Eind vorig jaar bracht de Griekse premier Tsipras tot twee keer toe een bezoek aan Rusland. Volgens Poetin heeft dat de band tussen de ministeries en het parlement van beide landen versterkt. De Russische president ontmoet deze week zijn Griekse collega Tsipras en zal tijdens dit staatsbezoek tevens een aantal bilaterale verdragen ondertekenen.

South Stream naar Griekenland

Rusland wil aardgas leveren aan Zuid-Europese landen en heeft plannen voor een nieuwe gasleiding naar Griekenland. De volgende stap zou zijn om een verdeelstation te bouwen in Griekenland, zodat het Russische gas verder getransporteerd kan worden richting de Balkan en de landen aan de Middellandse Zee. Volgens Poetin is de aanleg van een nieuwe gasleiding ook in het belang van Griekenland, omdat het werkgelegenheid en inkomsten oplevert.

Lees meer:
Rusland wil via Griekenland ook Zuid-Europese landen van aardgas voorzien (Bron: Die Welt)
26 mei 2016
Rusland bouwt gasleiding naar Turkije

Rusland gaat een nieuwe gasleiding naar Turkije bouwen die doorgetrokken zal worden tot de grens met Griekenland, zo maakte Aleksey Miller van Gazprom bekend. De leiding heeft een capaciteit van 63 miljard kubieke meter gas per jaar, waarvan 14 miljard kubieke meter voor Turkije bestemd is. De rest kan gebruikt worden om verschillende Zuid-Europese landen van aardgas te voorzien. Turkije wordt na Duitsland de tweede grootste Europese afnemer van Russisch aardgas. Voor Turkije is de samenwerking interessant, omdat ze jaarlijks een vergoeding krijgt van Rusland voor het feit dat er een pijpleiding door hun land loopt. Bovendien krijgt Turkije met ingang van volgend jaar een korting van 6% op de gasprijs, die eventueel nog verder kan oplopen tot 15%.

De bouw van de pijpleiding is een Russisch initiatief, maar Gazprom is bereid samen te werken met Turkse bedrijven die in het project willen investeren. Er loopt al een pijpleiding van Rusland naar Turkije. Met de bouw van de nieuwe leiding kan Turkije meer gas afnemen en kan Rusland ook beter andere landen in de regio van energie voorzien.
South Stream
Aanvankelijk zou de South Stream pijpleiding deze taak op zich nemen, maar dat heeft de Europese Unie tegengehouden. De Europese Commissie wil niet dat het bedrijf dat de pijpleiding bouwt hetzelfde bedrijf is dat het aardgas gaat leveren. Ook ligt Bulgarije dwars, door Rusland geen toestemming te geven voor de bouw van de South Stream pijpleiding op hun land. Deze pijpleiding zit nu in de constructiefase waarin de Zwarte Zee overgestoken moet worden, maar er is nog geen goedkeuring van Bulgarije. "Honderden miljoenen dollars investeren in een pijpleiding die stopt waar de Bulgaarse wateren beginnen is gewoon absurd, ik hoop dat jullie dat begrijpen", zo zei Poetin. Over de houding van de EU zei Poetin het volgende:
"We zullen ons aardgas opnieuw toewijzen aan andere regio's in de wereld, iets wat we proberen te bereiken middels de promotie en versnelde implementatie van nieuwe aardgasprojecten. We zullen andere markten promoten en Europa zal deze volumes niet krijgen, in elk geval niet van Rusland. Blijkbaar is het niet in overeenstemming is met de economische belangen van Europa en is het schadelijk voor de samenwerking. Maar dat is de keuze die onze Europese vrienden gemaakt hebben."
Volgens Poetin handelt Bulgarije niet als een zelfstandige staat, omdat de bouw van de South Stream pijpleiding winstgevend zou zijn voor dit land. Het land zou volgens Poetin een schadevergoeding moeten vragen aan de Europese Commissie, omdat ze jaarlijkse €400 miljoen misloopt als de South Stream pijpleiding er niet komt. Deze pijpleiding zou via de Krim en de Zwarte Zee naar Bulgarije moeten lopen en van daaruit zijn weg vervolgen via Servië, Hongarije en Slovenië tot aan Oostenrijk. De bouw van de South Stream begon in 2012 en zou volgens de oorspronkelijke begroting €23,5 miljard moeten kosten. Nu de Europese Commissie dwars ligt zoekt Poetin een andere route om aardgas te leveren, namelijk via Turkije.

De bouw van de South Stream pijpleiding is gestaakt in afwachting op goedkeuring van Bulgarije

Rusland en Turkije gaan in eigen munt handelen
Rusland wil niet alleen meer aardgas aan Turkije leveren, ook wil het land de handelsbetrekkingen verbeteren. De Russische president Poetin bracht een bliksembezoek aan zijn Turkse collega Erdogan om deze onderwerpen te bespreken. De twee landen bereikten een akkoord over het schrappen van handelsbeperkingen. Daarnaast moet er beter samengewerkt worden tussen de banken in beide landen, zodat onderlinge investeringen aantrekkelijke worden. Tenslotte bereikten Rusland en Turkije een akkoord om niet langer in Amerikaanse dollars, maar in eigen valuta te handelen. Momenteel wordt er voor $35 miljard per jaar verhandeld tussen de twee landen en het voornemen is om het handelsvolume op te schroeven tot $100 miljard. De waarde van de Russische roebel staat onder druk, want de munt heeft dit jaar al bijna de helft van haar waarde verloren tegenover de dollar. Toch weerhoudt dat sommige handelspartners er niet van de munt te accepteren in onderlinge handel.

Poetin bouwt gasleiding naar Turkije en gaat in eigen munt handelen (Foto van RIA Novosti door Michael Klimentyev)

2 december 2014
Gazprom neemt 50% belang in South Stream Transport

Het Russische Gazprom heeft 50% van de aandelen van het in Nederland gevestigde South Stream Transport overgenomen, de internationale joint venture die verantwoordelijk is voor de aanleg van een nieuwe gaspijpleiding van Rusland naar Europa. Deze joint venture – opgericht door het Italiaanse ENI, het Franse EDF en het Duitse Wintershall Holding – is verantwoordelijk voor de aanleg van de pijpleiding onder de Zwarte Zee.

South Stream
De South Stream is een 2.400 kilometer lange gaspijpleiding (zie onderstaande afbeelding) die Russisch aardgas via de Zwarte Zee en Bulgarije naar de zuidelijke en centraal gelegen lidstaten van de Europese Unie transporteert. Vanaf 2016 zal het eerste aardgas al door deze lange en kostbare pijpleiding stromen, een pijpleiding die de energievoorziening van Europa veilig moet stellen. Voor de aanleg van de South Stream heeft Rusland reeds afspraken gemaakt met Bulgarije, Servië, Hongarije, Griekenland, Slovenië en Kroatië. De bouw van de South Stream begon in 2012 in de Russische stad Anapa en zal in 2018 volledig operationeel zijn.

De South Stream bereikt Europa via de Zwarte Zee en de Balkan (Bron: Gazprom)

Samenwerking
Ondanks de sancties die aan Rusland zijn opgelegd voor de bezetting van delen van Oekraïne gaat het overleg tussen de grote olie- en gasbedrijven in Rusland en Europa gewoon door. Daarvoor zijn de strategische belangen te groot. Voor Rusland is Europa een belangrijke afzetmarkt voor aardgas, terwijl Europa voor haar energiebehoefte afhankelijk is van Rusland. Het belang van samenwerking tussen Europa en Rusland is niet te onderschatten en afspraken als deze bewijzen dat Rusland en Europa niet van plan zijn elkaar in economisch opzicht te isoleren. De Russische aardgasproductie zal naar schatting in 2035 een piek bereiken van 812 kubieke meter, net iets meer dan de hoeveelheid aardgas die de Verenigde Staten weten te produceren, zo verklaarden Russische energie-experts afgelopen maandag tegenover de BRICS Post. De bouw van een extra pijpleiding (er ligt al een Nord Stream pijpleiding in de Oostzee), maakt de transport van aardgas naar Europa minder kwetsbaar voor blokkades.

Europa en Rusland werken samen aan South Stream gaspijpleiding

22 april 2014