De rente op Amerikaanse staatsobligaties met een looptijd van 30 jaar blijft oplopen. Vandaag steeg de rente naar bijna 3,8%, het hoogste niveau in twee jaar tijd! Ondertussen steeg de rente op het 10-jaars schuldpapier van de VS naar meer dan 2,75%, het hoogste niveau sinds augustus 2011.
U.S. 30-year treasury bond yields rise to 3.799 percent, highest in two years.
De rente op de Amerikaanse staatsschuld met een looptijd van 10 jaar is sinds het begin van dit jaar met 100 basispunten gestegen. Voor de obligaties die 30 jaar duren steeg de rente alleen dit jaar al met 80 basispunten. Wie gelooft er nog in een afbouw van het stimuleringsprogramma van de Federal Reserve?
De Amerikaanse staatsschuld is in werkelijkheid zes keer zo groot als het officiële schuldniveau, zo concludeert economieprofessor James Hamilton van de University of California-San Diego. Voor kenners komt die conclusie niet als een verrassing, maar nu is er extra wetenschappelijk bewijs voor de omvang van het Amerikaanse schuldenprobleem. In zijn studie kijkt Hamilton niet alleen naar het bedrag wat de Amerikaanse overheid geleend heeft, maar ook naar alle garanties die ze verstrekt heeft aan de economie. Als alle garanties voor de huizenmarkt, spaartegoeden, leningen enzovoort worden meegenomen blijkt de totale schuld (ook wel ‘unfunded liabilities’ genoemd) in 2012 ongeveer $70 biljoen te zijn.
Medicare en Social Security
De grootste ongedekte kostenposten van de Amerikaanse regering zijn Medicare (gezondheidszorg) en Social Security (uitkeringen). Vooral die laatste post is sinds 2006 spectaculair gegroeid. Niet verwonderlijk, want door de financiële crisis maakten veel meer Amerikanen aanspraak op een uitkering. In 2012 hadden de ongedekte verplichtingen voor Medicare en Social Security een omvang van respectievelijk $27,6 en $26,5 biljoen. Dat is ruim vier keer de omvang van de markt voor Amerikaanse staatsobligaties, het geld dat de Amerikaanse overheid reeds geleend heeft.
Ook Hamilton was verrast door de omvang van de werkelijke Amerikaanse schuld:
“Deze cijfers zijn zo gigantisch dat het moeilijk is om ze op een samenhangende wijze te bespreken. De Amerikaanse bevolking vergrijst en dat betekent dat er steeds minder mensen zijn die betalen voor steeds meer mensen die een uitkering verwachten. Deze realiteit zal ongetwijfeld een belemmering zijn voor de houdbaarheid van het fiscale beleid van de VS. Men zou denken dat we als natie sparen voor onze oude dag, maar dat blijkt niet het geval. Dat maakt de omvang van de staatsschuld nog zorgwekkender.”
Het zijn niet alleen de mensen met een uitkering of een pensioen die bijdragen aan de totale Amerikaanse schuld. Ook studentenleningen verstrekt door de overheid hebben een substantiële omvang. Het Amerikaanse ministerie van Onderwijs had eind 2012 goedkeuring gegeven aan $714 miljard aan studentenleningen, een grote stijging van de $104 miljard aan het einde van 2007. Dat terwijl de Amerikaanse arbeidsmarkt stagneert en afgestudeerden steeds moeilijker aan een baan kunnen komen waarmee ze de lening kunnen aflossen.
Totale Amerikaanse schuld bijna $70 biljoen
Explosieve schuldengroei
Sinds 2008 is de totale schuld van de Amerikaanse overheid door het dak gegaan. In vijf jaar tijd steeg de officiële staatsschuld (zie ook de US Debt Clock) met meer dan $5 biljoen. Alleen al de rente op die schulden legt een zware druk op de Amerikaanse belastingbetaler. Nu de rente op Amerikaans schuldpapier weer stijgt (2,59% voor de 10 jaar en 3,64% voor 30 jaar) neemt ook de jaarlijkse rentelast toe. Momenteel betaalt de regering jaarlijks $220 miljard aan rente. Als de berekeningen van het Amerikaanse Congressional Budget Office kloppen betaalt de VS in 2021 zelfs meer aan rente dan aan haar complete defensie apparaat! Op dit moment draagt iedere Amerikaan $53.000 aan staatsschuld bij zich.
$222 biljoen
Volgens economieprofessor J. Kotlikoff – die tevens economisch adviseur was onder de regering Reagan – is de totale Amerikaanse schuld nog veel groter. Wanneer men alle beloofde verplichtingen en verwachte inkomsten verdisconteert komt er een tekort uit van $222 biljoen. Dat is bijna het twintigvoudige van de officiële staatsschuld die in de vorm van staatsobligaties is uitgeschreven.
Volgens Zero Hedge is er een goede verklaring te vinden voor de redding van de Italiaanse bank Monte dei Paschi. De derde grootste bank van Italië kreeg in 2009 nog een injectie van €2 miljard om haar kapitaalbuffer te versterken, werd begin dit jaar nog betrapt op het bezit van derivaten die een verlies van €367 miljoen moesten maskeren en vraagt nu opnieuw om hulp.
De reden waarom de Italiaanse regering deze bank een hand boven het hoofd houdt is uit onderstaande grafiek af te leiden. Zero Hedge dook in de laatste cijfers (PDF) van de Banca Monte dei Paschi en ontdekte dat de bank alleen in het tweede kwartaal van dit jaar al €3 miljard aan Italiaanse staatsobligaties gekocht heeft. De overheid reikt de bank de helpende hand toe, terwijl de bank op haar beurt de Italiaanse regering helpt met de financiering van haar enorme staatsschuld!
Monte Paschi koopt meer Italiaanse schuldpapier (Bron: Zero Hedge)
Schuldfinanciering
Het is een uitruil van gunsten die we eerder ook al ter sprake brachten op Marketupdate. Ook Spanje heeft er een handje van, want daar zit het grootste pensioenfonds al helemaal vol met staatsobligaties van de eigen overheid! In de VS gaat het overigens nog simpeler, daar staat een private centrale bank die maandelijks $85 miljard aan schuldpapier opkoopt (waarvan $40 miljard staatsobligaties).
Het begrotingstekort van Amerika zal in het fiscale jaar 2013 voor het eerst in vier jaar tijd lager uitvallen dan $1 biljoen. De Amerikaanse regering moet in de tweede helft van dit jaar nog $444 miljard ophalen om alle rekeningen te kunnen betalen. Tussen juli en september zal ze $209 miljard aan schuldpapier op de markt brengen, zodat ze aan het eind van die periode nog $95 miljard aan bestedingsruimte heeft. In het vierde kwartaal leent het ministerie van Financiën de resterende $235 miljard, zodat ze aan het eind van het jaar nog $80 miljard op de rekening heeft staan.
Begrotingstekort
Het Amerikaanse begrotingstekort is al enkele jaren op rij groter dan $1 biljoen, een verslechtering die grotendeels te verklaren is door de financiële crisis. De belastinginkomsten daalden, terwijl de uitgaven voor werkloosheidsuitkeringen en voedselbonnen stegen. In het afgelopen financiële jaar, dat in september eindigde, rapporteerde het Amerikaanse ministerie van Financiën een tekort van ongeveer $1,1 biljoen. In het financiële jaar 2009 gaf de Amerikaanse overheid $1,41 biljoen meer uit dan er binnenkwam, een record. In 2010 was het totale begrotingstekort $1,29 biljoen.
Door bezuinigingen en hogere belastinginkomsten ziet de begroting van de Amerikaanse overheid er dit jaar wat beter uit. Volgens de laatste schattingen komt het Amerikaanse tekort over 2013 uit op $759 miljard, een verbetering van $214 miljard ten opzichte van een jaar geleden. Amerika moet bezuinigen om het vertrouwen van beleggers en buitenlandse investeerders terug te winnen. Die laatste groep verkocht in april $37,3 miljard aan Amerikaans schuldpapier, de grootste maandelijkse daling in drie jaar tijd. Ook China was toen één van de landen die Amerikaans schuldpapier van de hand deed. Het ging toen om een bedrag van $5,4 miljard.
China is nog steeds de grootste buitenlandse bezitter van Amerikaans schuldpapier. Ze heeft volgens de laatste TIC-data ruim $1,28 biljoen aan Treasuries in bezit. Japan volgt op de tweede plaats met $1,05 biljoen aan Amerikaans papier.
De Amerikaanse economie is sinds 2010 onafgebroken gegroeid met ongeveer 2% per jaar. Voor beleggers en vermogensbeheerders reden om positief te zijn over Amerikaanse aandelen. Maar gaat het wel zo goed in de VS? Er zijn genoeg cijfers te vinden die het tegendeel bewijzen. Deze twee grafieken laten zien dat Amerika alleen maar dieper wegzakt in het schuldenmoeras.
1. Schulden versus GDP
De eerste grafiek laat zien dat de totale omvang van de schulden in de VS veel harder is gestegen dan het GDP. Met andere woorden: tegenover iedere dollar extra schuld staat een alsmaar afnemende productiviteit in de reële economie. Die ontwikkeling begon al enkele decennia geleden, maar escaleerde pas echt na 1971. Dat was het jaar waarin Amerika brak met haar belofte om dollars in te wisselen voor goud. Sindsdien is er geen ‘anker’ meer en kan de VS bijna onbeperkt geld lenen, zo lang de geldschieters van Amerika daarmee akkoord gaan. Ook in de private sector werden voor de financiële crisis steeds meer leningen verstrekt.
Totale schuld VS en GDP
2. Onproductieve schulden
Maar men roept al jaren dat de VS bankroet is en dat de dollar gaat bezwijken onder de schuldenlast. Waarom gebeurt dat nog steeds niet?
De tweede grafiek van Incrementum Lichtenstein laat zien dat het voor Amerika nog steeds loont om meer te lenen. Tussen 1947 en 1952, de jaren na de Tweede Wereldoorlog, leverde het verstrekken van kredieten een multipliereffect op. Voor iedere dollar aan publieke en private kredieten kwam er zoveel economische activiteit op gang dat het GDP met een vermenigvuldigingsfactor van 4,61x steeg. Maar hoe groter de schuldenlast op de economie, hoe minder effectief het toevoegen van extra schulden wordt. Dat zien we op de grafiek hieronder mooi terug. Tussen 2001 en 2012 leverde iedere geleende dollar slechts $0,08 stijging in het GDP op.
Steeds minder productiviteit door schulden
Wat de vier balkjes in deze grafiek laten zien is een proces van verzadiging. Verzadiging van schulden in een economie. We komen steeds dichter bij het punt waarop het toevoegen van meer schulden niets meer oplevert voor de reële economie. En dát is het kritieke punt waar we waakzaam voor moeten zijn. Zodra de economie niet meer groeit met extra schulden lopen we tegen de muur op. Al die schulden moeten met rente terugbetaald worden, rente die de economie niet meer kan voortbrengen door een hogere productiviteit. Het is dat moment waar we langzaam maar zeker naartoe kruipen.
Het proces van schuldverzadiging is steeds meer zichtbaar: Eerst verlaagden centrale banken de rente. Toen bleek dat dat niet genoeg was werden er stimuleringsprogramma’s uit de kast getrokken. In de VS wordt stilzwijgend iedere maand $85 miljard aan hypotheekleningen en staatsobligaties uit de markt gehaald. Het zijn allemaal symptoombestrijdingen van een veel groter probleem.
