De Verenigde Staten hebben meer overeenkomsten met Griekenland dan je wellicht zou denken. Gelukkig hoeft men zich aan de andere kant van de oceaan niet druk te maken over een beetje meer over minder bezuinigen, want daar staat de geldpers die de VS en de rest van de wereld van dollars voorziet…
Imagine how much fun it would be if United States were in the Eurozone…
— Russian Market (@russian_market) October 8, 2013
China doet een oproep aan Washington om snel de stappen te zetten die nodig zijn om een schuldencrisis te vermijden. Volgens China kunnen haar investeringen (lees: dollarreserves) in gevaar komen als de Verenigde Staten de impasse rondom het schuldenplafond niet snel weten op te lossen.
Als grootste crediteur van de VS maken de Chinezen zich zorgen over de fiscale kloof van het machtigste land ter wereld. Dat zegt niemand minder dan de Chinese minister van Financiën, Zhu Guangyao. “De Verenigde Staten zijn goed op de hoogte van de zorgen die China heeft omtrent het schuldenprobleem. We vragen de VS om alle stappen te zetten die nodig zijn om een default te voorkomen. Dit is een verantwoordelijkheid die de VS moet dragen”.
Amerika wordt tot de orde geroepen door de Chinezen, die jarenlang een groot gedeelte van de Amerikaanse tekorten financierden door staatsobligaties te kopen. Dat was natuurlijk ook in het eigen belang van China, want door de eigen munt goedkoop te houden wist het land veel werkgelegenheid naar zich toe te halen. Het schuldenplafond laat zien dat dit geen duurzame relatie is, maar dat weerhoudt China er niet van om haar belangrijkste handelspartner tot de orde te roepen.
“We hopen dat de VS haar lessen uit het verleden geleerd heeft”, aldus Zhu Guangyao. Hij verwijst naar de impasse die in 2011 zorgde voor een afwaardering van de Amerikaanse staatsschuld. Kredietbeoordelaar S&P verlaagde de Amerikaanse schuldpapieren van AAA naar AA+, een gevoelige tik die de goudprijs destijds naar recordhoogte wist te brengen.
De Republikeinen hebben aangegeven dat ze het schuldenplafond niet zullen verhogen, zo lang er niet meer maatregelen genomen worden om de tekorten in de toekomst terug te dringen. Op 17 oktober zullen de Verenigde Staten de limiet van hun leencapaciteit bereiken. Ligt er dan nog geen akkoord, dan kan de rente op de staatsschuld niet meer betaald worden en is er sprake van een ‘default’.
Zhu Guangyao waarschuwt de Verenigde Staten voor het schuldenplafond (Afbeelding via Reuters)
De voorpagina van de Jakarta Globe illustreert de grote machtsverschuiving in de wereld. De krant plaatste een portret van de Barack Obama met daarboven de krantenkop “Diminishing Superpower”. Aanleiding voor deze krantenkop is de afwezigheid van de Amerikaanse president bij het topoverleg van de Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC), een belangrijke bijeenkomst van verschillende opkomende niet-Westerse economieën.
De Verenigde Staten stuurden hun minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, naar het APEC-topoverleg in Bali. Toch bleef de afwezigheid van Obama zeker niet onopgemerkt. Volgens de Jakarta Globe is zijn afwezigheid zelfs tekenend voor de afnemende invloed van de VS op het Aziatische continent. Op het wereldwijde toneel lijken de Verenigde Staten niet meer de dienst uit te maken, maar schijn kan bedriegen.
Rusland bereikte een overeenkomst met Syrië, waardoor de Verenigde Staten met hun plannen voor militair ingrijpen buitenspel werden gezet. Daarna stelde de Braziliaanse president Rousseff een ontmoeting met president Obama uit vanwege vermeende spionagepraktijken en nu waarschuwt China voor de schuldenproblematiek in de Verenigde Staten. Het past allemaal binnen een trend die al een aantal jaren speelt: die van de neergang van de VS als grote economische en politieke supermacht.
Bron: Sovereignman
Voorpagina Jakarta Globe wijst op de neergang van de VS als supermacht
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft gewaarschuwd dat een schuldencrisis in de Verenigde Staten niet alleen bedreigend kan zijn voor de Verenigde Staten, maar ook voor de wereldeconomie. “De aanhoudende onzekerheid over de begroting en het schuldenplafond helpt niet mee. De government shutdown is al erg genoeg, maar als de Verenigde Staten er niet in slagen het schuldenplafond te verhogen kan het veel slechter aflopen. Dat zou niet alleen schadelijk zijn voor de VS, maar voor de wereldwijde economie”, aldus IMF-directeur Christine Lagarde van het IMF. “Dit is dus een mission-critical die zo snel mogelijk opgelost moet worden”, zo voegde ze eraan toe.
Volgens Lagarde moet de VS op korte termijn minder ‘economische aanpassingen’ doen, om dat in een later stadium weer in te halen. Wat bedoelt ze daarmee? Dat de Amerikaanse overheid nu minder nadruk moet leggen op bezuinigen en meer aandacht moet besteden aan economische groei. Wat economische groei maakt de schulden volgens haar op de lange termijn weer houdbaar. Dat bezuinigen komt dan later wel, zo maken we uit haar woorden op.
Voor Japan heeft Lagarde ook een waarschuwing. Hun staatsschuld is met bijna 250% van het BBP ook veel te groot geworden voor de economie. Japan moet volgens haar het sociale zekerheidsstelsel op de schop nemen en de belasting op consumptie verhogen. “De fiscale en financiele maatregelen moeten aangevuld worden met structurele hervormingen, zodat inspanningen om de vraag de stimuleren samenvallen met inspanningen om het aanbod aan te jagen”, aldus Lagarde.
Uit de woorden van Lagarde kunnen we concluderen dat ook het IMF geen oplossing paraat heeft. We moeten meer stimuleren, terwijl dat aan het begin van deze crisis al zonder succes geprobeerd is. We moeten nog even wachten met bezuinigingen, terwijl we die pijnlijke maatregelen al jaren voor ons uit schuiven. We moeten de lasten voor burgers verzwaren, terwijl de koopkracht door inflatie steeds verder wordt uitgehold. Het IMF draait om de hete brij heen, namelijk het probleem van teveel schulden die niet meer te financieren zijn. Het schuldenplafond zet de problematiek even op de kaart, maar een fundamentele oplossing hoeven we van het IMF blijkbaar niet te verwachten.
Lagarde waarschuwt de VS voor de schuldenproblematiek
Twee van de tien grootste banken in de Verenigde Staten hebben extra geld in hun pinautomaten gestopt, uit angst voor een situatie waarin ongebruikelijk veel mensen geld van hun bankrekening willen halen. Het hoort bij een draaiboek dat banken ook in augustus 2011 hanteerden, toen er een impasse dreigde over de verhoging van het Amerikaanse schuldenplafond. Amerikanen maakten zich toen blijkbaar ook al zorgen over hun spaargeld bij de banken en besloten daarop meer geld te pinnen.
Dit verhaal komt niet uit een uithoek van het internet, maar van de Financial Times. Een bankdirecteur vertelde dat zijn bank 20 tot 30 procent extra cash liet aanleveren bij alle pinautomaten, voor het geval klanten in paniek massaal contant geld komen pinnen. Het is een voorzorgsmaatregel, bedoeld om een onnodige stijging in de vraag naar contant geld op te vangen, zo verklaarden de twee banken. Ook voeren verschillende banken volgens de Financial Times nu dagelijks overleg over hoe ze in een eventueel rampscenario moeten handelen.
Onder het Amerikaanse depositogarantiestelsel, de Federal Deposit Insurance Corporation, zijn spaartegoeden gegarandeerd tot $250.000. Dit garantiestelsel is gedekt door de Amerikaanse overheid en heeft dus bijna onbeperkte middelen. Op de website van het garantiefonds staat het volgende: “FDIC deposit insurance is backed by the full faith and credit of the United States government”.
Amerikanen hoeven zich eigenlijk geen zorgen te maken over hun spaargeld, want de Amerikaanse centrale bank is bereid geld bij te drukken als dat nodig is. Dat heeft oud FED-voorzitter Greenspan al eens gezegd en dat heeft zijn opvolger Bernanke met quantitative easing ook al in de praktijk gebracht.
Amerikaanse banken stoppen extra geld in pinautomaten (Bron: Financial Times)
De komende weken staan de financiële markten in het teken van het Amerikaanse schuldenplafond. Er moet uiterlijk op 17 oktober een akkoord zijn bereikt over de verhoging van de limiet. De schuldlimiet is in het verleden al tientallen keren verhoogd, dus weinig mensen verwachten dat de verhoging dit keer problemen op zal leveren. Maar hoe ver is de oppositie bereid te gaan? Ze zal van deze gelegenheid gebruikt maken op de regering onder druk te zetten, maar hoe hard zullen ze het spel spelen?
De vorige keer dat het schuldenplafond verhoogd werd kreeg de Amerikaanse overheid een afwaardering van kredietbeoordelaar S&P. Dat was een gevoelige tik voor de Verenigde Staten en tegelijkertijd een stevige impuls voor de goudprijs. Na de afwaardering steeg de rente op de 10-jaars Treasuries en klom de goudprijs naar een record van $1.920 per troy ounce. Kan een nieuwe hoog oplopende discussie over de Amerikaanse staatsschuld dit keer meer ‘schade’ toebrengen?
In de poll van deze week kunt u meerdere antwoordmogelijkheden aanvinken. Hoe groot zal de impact van het schuldenplafond deze keer zijn…?
[polldaddy poll=7445657]
Verhoging schuldenplafond is een terugkerend fenomeen
Democraten en Republikeinen wisten afgelopen nacht geen akkoord te bereiken over de financiering van de Amerikaanse overheid. Het Witte Huis heeft daarop verschillende overheidsinstanties opdracht gegeven om de deuren tijdelijk te sluiten (zie deze brief van de regering). De federale overheid komt zonder geld te zitten, waardoor honderdduizenden ambtenaren met onbetaald verlof worden gestuurd. Ongeveer een miljoen ambtenaren zal gevraagd worden zonder betaling door te werken. Nationale parken, musea en bezienswaardigheden zullen vanaf vandaag gesloten zijn.
Een government shutdown als deze is in het verleden al vaker voorgekomen. De laatste keer was in 1996, toen Clinton nog president was. De tijdelijke sluiting van overheidsinstanties kan een nadelig effect hebben op de economische groei, omdat er simpelweg minder overheidsuitgaven gemaakt worden. Het is nog maar de vraag of de Republikeinen aan populariteit winnen door het spelletje met de Democraten hard te spelen. Steeds meer Amerikanen zijn afhankelijk van uitkeringen en salarissen van de overheid. Als de impasse nog langer blijft duren kan dat de Republikeinen in 2014 de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden kosten, zo stelt de Republikein John Boehner op de website Politico.
Het klinkt allemaal heel dramatisch: overheidsinstanties die hun deuren moeten sluiten en ambtenaren die niet meer betaald worden. Maar wat was de impact van zo’n government shutdown in het verleden? Onderstaande tabel, die we op twitter voorbij zagen komen, laat zien hoe de S&P 500 index zich ontwikkelde in de eerste twintig dagen na de sluiting van de niet-essentiële overheidsinstanties. De conclusie die we uit zeventien eerdere gevallen sinds 1976 kunnen trekken is dat de aandelenmarkt zijn bijzonder weinig aantrekt van de tijdelijke sluiting van een aantal overheidsinstanties.
Effect van government shutdown op de aandelenmarkt (Bron: Twitter)
De overtollige bankreserves in de Eurozone zijn sinds het begin van dit jaar gekrompen van meer dan €480 naar minder dan €220 miljard. Deze daling is het gevolg van aflossingen van het LTRO-programma, waar banken zich eind 2011 en begin 2012 voor in konden schrijven. Daarmee verschilt het Europese banksysteem met de ECB fundamenteel van het Amerikaanse banksysteem met de Federal Reserve. De volgende twee grafieken van Soberlook laten dat goed zien.
Overtollige bankreserves in de Eurozone dalen …
… terwijl ze in de Verenigde Staten juist toenemen!
De ECB verstrekte eind 2011 en begin 2012 voor ongeveer €1.000 miljard aan liquiditeit aan banken, om een acute vertrouwenscrisis in het Europese banksysteem te voorkomen. Dat was toen hard nodig, omdat de rente op verschillende staatsobligaties naar recordhoogte was gestegen. Door de stijgende rente en door afwaarderingen van kredietbeoordelaars daalde de waarde van veel staatsobligaties op de Europese bankbalansen. Daarmee werd een fundamentele reserve in het Europese banksysteem aangetast.
Draghi greep in door een soort swap-constructie in het leven te roepen, waarbij banken hun ‘slechte’ staatsobligaties kunnen inruilen voor vers geld. De ECB kocht het schuldpapier niet, maar nam het slechts als onderpand aan voor een lening. Gelukkig bleek de crisis beheersbaar en konden de banken begin dit jaar weer beginnen met het aflossen van deze LTRO-leningen. De ECB weet op deze manier een groot gedeelte van de extra liquiditeit weer op te zuigen uit het banksysteem.
Aflossingen van het LTRO-programma
Hoe groot is het verschil met de Verenigde Staten, waar banken in hun rol als ‘primary dealers’ Amerikaanse staatsobligaties kunnen kopen en deze meteen weer door kunnen verkopen aan de Federal Reserve. Hier vindt geen onderlinge swap, maar een rechtstreeks aankoop van schuldpapier plaats. Dit werkt inflatoir, zoals de tweede grafiek laat zien. Omdat Amerikaanse banken maar mondjesmaat geld uitlenen stapelt de extra liquiditeit zich op bij de Federal Reserve. Het gaat nu al op een bedrag van $2,3 biljoen, terwijl de excess reserves begin dit jaar nog slechts een omvang hadden van $1,5 biljoen!
De stijging van $800 miljard over de eerste negen maanden van 2013 komt bijna overeen met de omvang van het stimuleringsprogramma van de Federal Reserve, namelijk $85 miljard per maand. Dat zijn hypotheekleningen en staatsobligaties die de Amerikaanse centrale bank rechtstreeks opkoopt van de Amerikaanse bankensector. In dit systeem wordt geen liquiditeit uit de markt onttrokken. Dat werkt op termijn inflatoir!
Het is dus belangrijk om het onderscheid te maken tussen het Europese LTRO-programma en het Amerikaanse QE-programma. In het eerste geval wordt er wel degelijk liquiditeit uit het banksysteem gehaald, in het tweede geval niet. De inflatoire ramkoers van Bernanke heeft nog niet tot hoge inflatie geleid, omdat de omloopsnelheid van het geld laag is. Men consumeert minder en spaart meer, terwijl banken terughoudend zijn geworden met nieuwe kredieten.
Hoe lang dat zo blijft hangt af van het vertrouwen dat men legt in een bepaalde valuta. Het vertrouwen in de dollar heeft al een behoorlijke deuk opgelopen, maar is nog niet gebroken. De twee grafieken van de excess reserves laten ons zien dat de ECB zorgvuldiger omspringt met de euro dan de Federal Reserve met haar dollar. De ECB doet in elk geval een poging de inflatie te beteugelen en het vertrouwen in de munt hoog te houden.
Op 17 oktober moet er een overeenkomst zijn bereikt over de verhoging van het Amerikaanse schuldenplafond, dat nu op $16,7 biljoen staat. Wordt er die dag geen akkoord gesloten, dan komt het Amerikaanse ministerie van Financiën snel in geldnood. Uitkeringen kunnen dan niet betaald worden en uitgaven voor programma’s als Medicare en Medicaid kunnen in dat geval ook niet meer gefinancierd worden. “Het zou voor de eerste keer in de Amerikaanse geschiedenis zijn dat de Verenigde Staten haar rekeningen niet meer kan betalen”, zo verklaarde schatkistbewaarder Jack Lew de congresleden. Het schuldenplafond werd op 19 mei al aangetikt, maar omdat het Amerikaanse ministerie van Financien geld kon lenen van de pensioenkas voor ambtenaren kon de deadline met een paar maanden opgerekt worden.
n een brief aan het congres legt Jack Lew uit dat de Verenigde Staten nooit voor de keuze moet komen te staan wie er wel of geen geld krijgt van de overheid. Amerika moet al haar beloftes die ze gemaakt heeft aan haar burgers nakomen, aldus Lew. Mooi woorden voor een bijna ceremonieel gebeuren.
Het schuldenplafond is een periodiek terugkerend fenomeen, dat sinds het uitbreken van de financiële crisis wel erg vaak terugkeert. Voor Barack Obama is dit de zesde keer dan het schuldplafond verhoogd moet worden. Door lagere belastinginkomsten en door hogere uitgaven voor sociale voorzieningen en werkgelegenheidsprojecten komt de Amerikaanse regering structureel geld tekort. Vier jaar op rij was het begrotingstekort hoger dan $1 biljoen.
Op 17 oktober moet $120 miljard aan staatsschuld doorgerold worden middels de uitgifte van nieuwe leningen. Zonder een verhoging van het schuldenplafond kan dat obligatiehouders bang maken en kan de obligatieveiling slecht uitpakken. Als de opkomst te laag is stijgt de rente, en dat moet kosten wat kost voorkomen worden.
Het is niet waarschijnlijk dat de onderhandelingen over de verhoging van de maximale staatsschuld zullen vastlopen. Wel zal de oppositie de regering onder druk zetten om meer van hun plannen in het begrotingsbeleid op te nemen. Echt bezuinigen doen Democraten en Republikeinen allebei niet, getuige de onderstaande grafiek van de Washington Post.
Het nieuwe schuldenplafond zal waarschijnlijk op minimaal $17,8 biljoen liggen, een stijging van $1,1 biljoen ten opzichte van het huidige limiet.
Verhoging van het schuldenplafond vanaf 1980 (Bron: Washington Post)
De kenniseconomie mag wat kosten, ook in de Verenigde Staten. Bij het afstuderen heeft de Amerikaanse student gemiddeld een studieschuld open staan van ongeveer $55.000. Dat is ruim 3,5x zoveel als de gemiddelde studieschuld in het studiejaar 1992-1993. Voor bachelor studenten loopt de schuld naar verhouding nog sneller op, van gemiddeld $20.000 in het studiejaar 2000-2001 naar $40.000 in het afgelopen studiejaar. Dat is een verdubbeling van de gemiddelde schuld, terwijl de kansen op de arbeidsmarkt veel slechter zijn geworden dan toen.
De Wall Street Journal schreef er een uitgebreid artikel over, waarin ook de onderstaande grafiek gepresenteerd wordt. De grafiek laat zien dat studenten steeds meer schulden op zich nemen. Die schuld blijkt steeds vaker een obstakel te zijn voor studenten die van plan zijn een bedrijf op te starten of een huis te kopen.
Ook in Nederland staat vrij veel studieschuld open, in totaal gaat het om ongeveer €6 miljard. Omgerekend naar het aantal studenten is dat ongeveer €15.000 per student, zo schrijft de NOS.
Het begrotingstekort van Amerika zal in het fiscale jaar 2013 voor het eerst in vier jaar tijd lager uitvallen dan $1 biljoen. De Amerikaanse regering moet in de tweede helft van dit jaar nog $444 miljard ophalen om alle rekeningen te kunnen betalen. Tussen juli en september zal ze $209 miljard aan schuldpapier op de markt brengen, zodat ze aan het eind van die periode nog $95 miljard aan bestedingsruimte heeft. In het vierde kwartaal leent het ministerie van Financiën de resterende $235 miljard, zodat ze aan het eind van het jaar nog $80 miljard op de rekening heeft staan.
Het Amerikaanse begrotingstekort is al enkele jaren op rij groter dan $1 biljoen, een verslechtering die grotendeels te verklaren is door de financiële crisis. De belastinginkomsten daalden, terwijl de uitgaven voor werkloosheidsuitkeringen en voedselbonnen stegen. In het afgelopen financiële jaar, dat in september eindigde, rapporteerde het Amerikaanse ministerie van Financiën een tekort van ongeveer $1,1 biljoen. In het financiële jaar 2009 gaf de Amerikaanse overheid $1,41 biljoen meer uit dan er binnenkwam, een record. In 2010 was het totale begrotingstekort $1,29 biljoen.
Door bezuinigingen en hogere belastinginkomsten ziet de begroting van de Amerikaanse overheid er dit jaar wat beter uit. Volgens de laatste schattingen komt het Amerikaanse tekort over 2013 uit op $759 miljard, een verbetering van $214 miljard ten opzichte van een jaar geleden. Amerika moet bezuinigen om het vertrouwen van beleggers en buitenlandse investeerders terug te winnen. Die laatste groep verkocht in april $37,3 miljard aan Amerikaans schuldpapier, de grootste maandelijkse daling in drie jaar tijd. Ook China was toen één van de landen die Amerikaans schuldpapier van de hand deed. Het ging toen om een bedrag van $5,4 miljard.
China is nog steeds de grootste buitenlandse bezitter van Amerikaans schuldpapier. Ze heeft volgens de laatste TIC-data ruim $1,28 biljoen aan Treasuries in bezit. Japan volgt op de tweede plaats met $1,05 biljoen aan Amerikaans papier.
