Marketupdate

Categorie: Kredietcrisis

  • Grafiek: Vastgoedbubbel in Verenigd Koninkrijk

    In het Verenigd Koninkrijk zijn de huizenprijzen sinds 1926 twee keer zo snel gestegen als de inkomens, zo blijkt uit onderzoek van de New Economics Foundation. Zij brachten de ontwikkeling van de huizenprijzen en inkomens in kaart sinds de geboorte van de Queen Elizabeth II en ontdekten een zeer sterke correlatie tot en met de jaren ’80 van de vorige eeuw.

    Daarna begonnen de huizenprijzen en inkomens sterk uit elkaar te lopen, met als gevolg dat de huizenprijzen in het land gestegen zijn tot negen keer het inkomen. In Londen liggen de prijzen nog hoger, want daar betaal je voor een huis gemiddeld twintig keer het gemiddelde inkomen.

    nef-earnings-houses

    Huizenprijzen versus inkomens in Verenigd Koninkrijk (Bron: NEF)

    Financiële deregulering

    In de jaren zeventig kregen banken door de financiële deregulering meer mogelijkheden om krediet te verlenen aan huishoudens. Het verstrekken van hypotheken bleek een zeer lucratieve activiteit voor de banken, met als resultaat dat de totale hypotheekschuld begon te stijgen. Met allerlei innovatieve vormen van financiering, zoals aflossingsvrije hypotheken en beleggingshypotheken, werd het voor consumenten makkelijker meer geld te lenen voor een huis. Gecombineerd met stimulerende maatregelen van de overheid zorgde dat voor een langdurige stijging van de huizenprijzen.

    Een stijging van de huizenprijzen maakt wonen steeds duurder. Volgens het New Economics Foundation dient de oplossing voor dit probleem gezocht te worden in het beperken van huurverhogingen en het verminderen van de kredietverlening. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan…

  • Is Japan kandidaat voor hyperinflatie?

    Het gaat niet zo goed met de Japanse economie. Het land gaat gebukt onder hoge schuldenlast en heeft daar nog steeds geen oplossing voor gevonden. Monetaire en fiscale stimulering blijkt geen structurele verbetering op te leveren, terwijl de centrale bank steeds gekkere sprongen maakt om de economie te ondersteunen. We hebben vier zorgwekkende trends van de afgelopen jaren op een rij gezet…

    1. Vlucht in staatsobligaties

    De rente op Japanse staatsobligaties met een looptijd van dertig jaar is de afgelopen maanden spectaculair gedaald. Kreeg je begin dit jaar nog 1,2% rendement op deze langlopende lening, nu is dat niet veel meer dan 0,2%. Beleggers vluchten in staatsobligaties, omdat die nog steeds de status van veilige haven hebben. Maar hoeveel staatsobligaties kunnen beleggers nog kopen, nu ook de Bank of Japan de spreekwoordelijke geldpers laat draaien?

    Eerder deze maand schreef Bloomberg dat er bijna geen handel is meer is de langlopende staatsobligaties, omdat niemand zijn stukken nog wil verkopen. Op een bepaalde dag was er zelfs helemaal geen handel in de Japanse staatsobligaties van dertig jaar. Geen wonder dat we dan de volgende grafiek zien…

    2. Bank of Japan bezit meer dan helft van alle ETF’s

    De Japanse centrale bank heeft alle registers opengezet om deflatie te voorkomen. De afgelopen jaren heeft de Bank of Japan stelselmatig staatsobligaties en aandelen opgekocht, in een poging de economie te stimuleren. Het resultaat van dit alles is dat de centrale bank op dit moment niet alleen de grootste bezitter is van de staatsschuld, maar ook van alle ETF’s in Japan. In 2010 begon de Bank of Japan aandelen te kopen via zogeheten exchange traded funds, met als resultaat dat meer dan de helft van al deze ETF’s inmiddels op haar balans staat. Hoe gezond is de economie nog als de centrale bank de prijzen ondersteunt door de helft van de aandelen op te kopen?

    boj-etf-holdings

    Bank of Japan bezit helft van alle ETF’s (Bron: Bloomberg)

    3. Japanners vluchten in contant geld

    Eerder dit jaar schreven we over de run op kluisjes en contant geld. De invoering van negatieve rente door de Bank of Japan was voor veel spaarders reden om geld van de bank te halen en in de vorm van bankbiljetten in de kluis te stoppen. Dit is funest voor de banken, omdat spaargeld het onderpand is waarop zij geld mogen uitlenen. En als spaargeld begint te schuiven kunnen ook de banken in de problemen komen. De vlucht naar contant geld is ook de reden dat de Bank of Japan meer bankbiljetten moet bijdrukken.

    10000yen-banknote

    Meer vraag naar grote bankbiljetten en kluisjes in Japan

    4. Handelsbalans

    Sinds de aankondiging van nieuwe monetaire stimulering in december 2012 zakte de waarde van de Japanse yen ten opzichte van de Amerikaanse dollar met meer dan 40%. Je zou verwachten dat de Japanse economie hier een exportvoordeel uit zou halen, maar het tegenovergestelde gebeurde. Het voordeel van de exportpositie werd teniet gedaan door hoge importkosten voor olie en gas. Deze kosten zijn het afgelopen jaar enorm gedaald, wat een gunstig effect heeft gehad op de betalingsbalans van Japan. Maar of het land van de rijzende zon ooit weer de sterke exporteconomie van weleer wordt, dat is nog maar de vraag met concurrentie uit andere Aziatische landen zoals Zuid-Korea. Een land met een eigen centrale bank een een structureel handelstekort is een kandidaat voor hyperinflatie.
    "If you're running a trade deficit and your government can (and will) print, then you are a candidate for hyperinflation." - FOFOA

    japan-balance-of-trade

    Japan is niet langer een exporteconomie (Bron: Tradingeconomics)

  • Negatieve rente: $7,8 biljoen aan niet-renderende staatsobligaties

    De hoeveelheid staatsobligaties met een negatieve rente blijft alsmaar verder toenemen. De volgende grafiek van Bloomberg laat zien dat $7,8 biljoen aan staatsschuld van ontwikkelde landen een negatief rendement heeft. Daarnaast is er nog $8 biljoen aan obligaties die minder dan een procent rente opleveren. Staatsobligaties die meer dan 2% rendement opleveren worden schaars, want daar is maar een kleine $3 biljoen van in omloop.

    De negatieve rente is niet uitsluitend het gevolg van het monetaire beleid van centrale banken, zoals Draghi afgelopen donderdag tijdens de persconferentie van de ECB terecht opmerkte. Ook is het tekenend voor het gebrek aan vertrouwen in de economie. Beleggers zien weinig productieve investeringen en durven geen grote bedragen meer aan banken toe te vertrouwen. Het gevolg is dat iedereen vlucht in de relatieve veiligheid van staatsschuld en daarbij genoegen neemt met een negatief rendement.

    obligaties-negatieve-rente-bbg

    Negatieve rente op $7,8 biljoen aan staatsobligaties (Bron: Bloomberg, via @Schuldensuehner)

    Olie op het vuur

    Centrale banken gooien nog meer olie op het vuur door zelf ook staatsobligaties en andere financiële activa op te kopen. Dat versterkt immers het tekort aan veilig onderpand (staatsobligaties) en drijft de obligatiekoersen nog verder op. Het gevolg is een steeds lager en zelfs negatief rendement. U als spaarder betaalt daar de rekening voor, want als pensioenfondsen en verzekeraars geen rendement meer kunnen maken op hun beleggingen zullen zij hun premies moeten verhogen. Ook levert uw spaargeld bijna niets meer op, nu banken een boeterente moeten betalen om geld te stallen bij de centrale bank. Bij een negatieve rente op staatsobligaties is het nog maar een kleine stap om in fysiek goud te beleggen. Ook edelmetaal levert geen rendement op, maar het is wel een vorm van vermogen zonder tegenpartij risico en zonder valutarisico. Daalt de waarde van de euro, dan daalt ook de waarde van obligaties die in euro genoteerd staan. Juist in dat scenario blinkt goud uit, omdat het op de lange termijn compenseert voor de waardedaling van de valuta.

    global-bond-yield

    Gemiddelde rendement op staatsobligaties wereldwijd naar dieptepunt van 1,3% (Bron: Bloomberg)

  • Zijn centrale banken beleggingsfondsen geworden?

    Centrale banken voegen steeds vaker aandelen aan hun reserves toe, een ontwikkeling waar de financiële markten met enige argwaan naar kijken. Ze doen dat vanuit het oogpunt van risicospreiding, omdat staatsobligaties vrijwel geen rendement meer opleveren. Toch is het bijzonder dat een centrale banken, die verantwoordelijk zijn voor het monetaire beleid, zich steeds meer als een beleggingsfonds zijn gaan gedragen.

    De afgelopen jaren hebben onder andere de centrale banken van Zwitserland en Israel aandelen gekocht. Ook in Azië zou dat vaker voorkomen, al geven centrale banken daar minder openheid over dit soort posities. Zwitserland heeft al 12% van haar reserves in aandelen, bij de centrale bank van Tsjechië en Israel is dat respectievelijk 10% en 3% van de totale reserves. Dat is nog steeds maar een fractie van het totaal, maar bij centrale banken gaat het al snel om grote bedragen.

    Uit een recent onderzoek is gebleken dat 23% van de 60 ondervraagde centrale banken al aandelen op de balans heeft staan of overweegt deze aan de balans toe te voegen. Volgens vermogensbeheerder Massimiliano Castelli van UBS zijn centrale banken in het verleden altijd terughoudend geweest met het kopen van aandelen, omdat hun reputatie erg belangrijk is. Als centrale banken in aandelen stappen doen ze dat ook vaak via een indexfonds of ETF.

  • Consumptief krediet Nederlandse huishoudens daalt verder

    Het gemiddelde bedrag dat maandelijks door Monetaire Financiële Instellingen (MFI’s) aan consumptief krediet wordt uitgeleend aan huishoudens kende de afgelopen jaren een enorme daling. Dit blijkt uit een Special Item van MoneyView. Dit is opvallend gezien de lage rentestand en de verschillende doeleinden waarvoor consumptief krediet tegenwoordig kan worden ingezet, zoals het meefinancieren van de hypotheekkosten. De voorwaarden spelen echter nog altijd een grote rol voor zowel de consument als de verstrekker van het consumptief krediet.

    Consumptief krediet aan huishoudens daalt 30 procent

    Volgens cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB) werd eind 2015, 19,43 miljard euro aan consumptief krediet verstrekt aan Nederlandse huishoudens. Dat bedroeg een jaar eerder nog bijna 20,97 miljard, een daling van ruim 7,3 procent. Op het hoogtepunt in 2010 was het gemiddeld uitstaande bedrag zelfs 28,47 miljard, daarmee komt men over 5 jaar op een daling van 30 procent.

    consumptief-krediet

    Dalende rentetarieven

    De gemiddelde rentetarieven zijn ten opzichte van 2011 ook behoorlijk gedaald. Waar een aantal producten toen nog rentetarieven van 16 procent hanteerde, is dit nu gedaald tot onder de 7 procent voor een doorlopend krediet. Voor persoonlijke leningen kent momenteel nog maar één kredietverstrekker tarieven van boven de 10 procent terwijl dat in 2011 nog gold voor meer dan de helft van de leningen.

    Wel of niet verstandig meefinancieren hypotheekkosten

    Onlangs waarschuwde de Autoriteit Financiële Markten (AFM) dat consumenten voorzichtig moeten zijn met consumptieve kredieten met als doel de hypotheek aan te vullen. Uit onderzoek van de toezichthouder blijkt dat zo’n 12 procent van de consumenten de hypotheek verlaagt door een consumptief krediet af te sluiten. De AFM waarschuwt om de strakke normen rondom een hypotheekverstrekking niet te omzeilen aangezien zij juist bescherming bieden tegen overkreditering. Volgens Thijs Berndsen van adviesbureau NBG, kan een lening naast een hypotheek in sommige situaties juist zorgen voor lagere maandlasten en sneller aflossen. Hij zegt:
    “Sinds begin dit jaar kunnen consumenten een hypotheek afsluiten van maximaal 102% van de woningwaarde. Bij de aanschaf van een woning van € 250.000 kan dus maximaal € 255.000 middels een hypothecair krediet geleend worden."
    Met name voor de kosten koper kan het interessant zijn om consumptief krediet af te sluiten. Berndsen geeft aan:
    ”Consumenten moeten alle kosten behoudens de overdrachtsbelasting zelf betalen. Nu kan het financieel juist interessant zijn om ook de kosten voor de overdrachtsbelasting, die ongeveer € 5.000 bedragen, middels een consumptief krediet te financieren en dit te gebruiken voor verlaging van de hypotheekschuld.”

    Prijs en voorwaarden kredietverstrekkers tellen mee

    Door middel van een ‘ProductRating’ heeft Moneyview bepaald welke kredietverstrekkers de beste prijs en voorwaarden bieden voor een consumptief krediet. Jaarlijks toetsen zij hiervoor 43 verschillende criteria. Van gunstig rentetarief tot bijvoorbeeld de mogelijkheid tot kwijtschelding van de schuld bij overlijden. Het Doorlopend Krediet van Freo is hierbij voor de zesde opeenvolgende keer met 5 sterren beloond in zowel de categorie prijs als voorwaarden. Dit is tot op heden nog niet eerder voorgekomen. Het rentetarief en de voorwaarden rondom het consumptief krediet spelen zoals gezegd nog altijd een grote rol voor zowel de consument als de verstrekker. Het doeleinde van de krediet aanvraag zal beslissen hoe zwaar deze voorwaarden voor een consument meewegen. Daarnaast zal de kredietverstrekker geen risico willen lopen met het verstrekken van consumptief krediet waardoor ook hier nog altijd de nodige voorwaarden voor moeten worden opgesteld.

  • Ook negatieve rente in de Verenigde Staten

    In grote delen van Europa en in Japan is al sprake van een negatieve rente, maar ook in de Verenigde Staten is de rente eigenlijk al negatief. Niet in nominale zin, want voor een Treasury met een looptijd van 10 jaar krijg je als belegger nog steeds een vergoeding van 1,77%. Maar als je dat rendement corrigeert voor de actuele inflatie van 2,3% – de zogeheten reële rente – dan kom je ook al onder nul uit. Ook aan de andere kant van de oceaan valt er dus niet veel plezier meer te beleven aan staatsobligaties.

    real-rates-us-negative-wsj

    Ook negatieve rente op Amerikaanse staatsobligaties, na correctie voor inflatie (Bron: Wall Street Journal)

  • China ziet explosieve toename slechte leningen

    Het aantal slechte leningen op de balans van Chinese banken is de afgelopen jaren explosief toegenomen, zo blijkt uit een nieuw rapport van de Australische centrale bank. Sinds 2010 groeide het totaalbedrag aan slechte leningen namelijk van 400 miljard naar meer dan 1,2 biljoen yuan. Ook valt op dat het bedrag aan slechte leningen steeds sneller lijkt toe te nemen.

    Men spreekt van een slechte lening als er een betalingsachterstand is van meer dan 90 dagen en als er een verhoogd risico is dat de schuld niet volledig afgelost zal worden. De schrikbarende toename van het aantal slechte leningen in China is het gevolg van een zwakkere groei van de wereldeconomie. Veel bedrijven in China zijn met schulden gefinancierd en zijn in de problemen gekomen door vraaguitval in binnen- en buitenland.

    china-npl-rising

    Schrikbarende toename slechte leningen in China (Bron: RBA)

    Groeivertraging China

    Vooral de zware industrie in China heeft te maken met overcapaciteit, waardoor fabrieken maar op halve kracht kunnen draaien. Daardoor komt er te weinig geld binnen om alle schuldeisers te kunnen betalen. Het is onvermijdelijk dat er vroeg of laat een afschrijving plaats moet vinden op deze slechte leningen.

    stock-down-chinaChinese bedrijven hebben niet alleen meer moeite om hun leningen te betalen, ook moeten ze steeds langer wachten voordat facturen betaald worden. Gemiddeld duurt het nu 83 dagen voordat facturen betaald worden. Ter vergelijking, in 2005 werden rekeningen gemiddeld binnen 50 dagen voldaan.

    Ook in China begint men de negatieve effecten te zien van een op schuld gedreven economische groei. Het is wachten tot de centrale bank ingrijpt en slechte leningen van Chinese banken overneemt, net zoals dat in 2005 en in 2008 gebeurde.

  • Deze bank verliest geen spaarders door negatieve rente

    Veel spaarders zeggen dat ze bij een negatieve rente hun spaargeld van de bank halen, maar in de praktijk blijkt dat amper te gebeuren. Sinds de Alternative Bank Schweiz vorig jaar november als eerste een negatieve spaarrente aankondigde kreeg ze er netto juist klanten bij. De gevreesde run op spaargeld bleef uit.

    In de eerste twee maanden na aankondiging van de negatieve rente verloor de Zwitserse bank 1.797 klanten, maar tegelijkertijd werden er 1.830 nieuwe bankrekeningen geopend. In januari had de bank dus 33 meer klanten dan in november, een positief verschil dat eind februari verder was opgelopen tot 59.

    Minder spaargeld

    Dat veel spaarders zijn blijven zitten heeft misschien ook wel te maken met de hoogte van de negatieve rente, want die is slechts 0,125%. Kennelijk vinden spaarders het toch teveel gedoe om bij deze boeterente al met geld te gaan schuiven. Misschien dat dat verandert als de rente langdurig laag blijft of meer negatief wordt.

    De negatieve rente heeft niet voor een daling van het aantal rekeninghouders gezorgd, maar wel voor een daling van het totaal beheerde spaarvermogen bij de Alternative Bank Schweiz. Sinds de aankondiging van de negatieve spaarrente daalde het totale spaartegoed van klanten met 54 miljoen Zwitserse franken, omgerekend een daling van 4%. Dat geld verschoof van de spaarrekening richting beleggingen, zo verklaarde de topman van de bank, Martin Rohner, tegenover de Wall Street Journal.

    Negatieve rente

    Verschillende centrale banken hanteren een negatieve rente voor het beheer van de tegoeden van de commerciële banken. Daardoor wordt het voor commerciële banken steeds duurder om reserves aan te houden. Willen zij hun winstgevendheid op peil houden, dan moeten die kosten aan de spaarder doorberekend worden. Daar hoort dus een lagere of zelfs negatieve spaarrente bij. Het is slechts een kwestie van tijd voordat meer banken het voorbeeld van deze Zwitserse bank volgen. Een week geleden liet Gerrit Zalm, topman van de ABN Amro, weten dat hij serieus rekening houdt met een toekomst waarin negatieve spaarrente de norm wordt.

    Alternative-Bank-Schweiz

    Spaarders reageren nauwelijks op negatieve rente bij Alternative Bank Schweiz

  • Spaargeld vlucht in contant geld bij negatieve rente

    Bij een negatieve rente haalt een op de drie spaarders geld van de bank om het als contant geld te kunnen bewaren. Dat blijkt uit een enquête die de Autoriteit Financiele Markten (AFM) hield onder haar eigen consumentenpanel. Een op de vijf respondenten zal het spaargeld in dat geval gebruiken om te gaan beleggen, terwijl een even groot deel zegt schulden versneld af te lossen. Slechts 12% zegt het spaargeld te laten staan, ook als de bank daar een ‘boeterente’ voor vraagt.

    contant-geldOpvallend is dat één op de tien spaarders juist overweegt het geld langer vast te zetten bij de bank. Dat levert weliswaar een hogere rente op, maar daar staat een groter risico tegenover. Vaak zijn het achtergestelde leningen aan de bank, die niet onder het depositogarantiestelsel vallen. Komt een bank in de problemen, dan kun je niet bij je geld komen. En als de bank gered moet worden is er een grote kans dat een achtergestelde lening waardeloos wordt, omdat je claim op de bank bij een bail-in komt te vervallen.

    Spaargeld uitgeven?

    Centrale banken hopen dat consumenten door de lage rente minder gaan sparen en meer geld gaan uitgeven. Toch laat de enquête van de AFM zien dat een negatieve spaarrente amper effect heeft op de consumentenbestedingen. Slechts vijf procent van de respondenten zegt van plan te zijn meer spaargeld uit te geven bij een verdere daling van de rente.

    spaargeld-alternatief

    Spaarders halen geld van de bank bij negatieve rente (Illustratie via de Telegraaf)

  • Bank of Japan bezit een derde van Japanse staatsschuld

    De staatsschuld van Japan is nu al voor een derde deel in handen van de Bank of Japan en door het opkoopprogramma van de centrale bank zal dat percentage alleen maar verder toenemen. Maar er dreigt tegelijkertijd een tekort aan schuldpapier te ontstaan, omdat ook banken, pensioenfondsen en verzekeraars verplicht zijn het schuldpapier als onderpand aan te houden. Er zijn nu al signalen dat het aanbod van schuldpapier opdroogt, zo schrijft Bloomberg. Een week geleden was er zelfs helemaal geen handel in de 30-jaars leningen, omdat niemand van zijn posities af wilde.

    bankofjapanDoor de vlucht naar veiligheid is de rente op 10-jaars obligaties van Japan zelfs negatief geworden, een bizarre gedachte als je beseft dat het land een staatsschuld van meer dan 230% heeft en dat de bevolking van het land vergrijst. Deze daling is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de centrale bank, die sinds 2011 haar balans van 100 naar 350 biljoen yen heeft opgeblazen in een poging de inflatie aan te jagen.

    Vlucht naar cash en goud

    De Bank of Japan introduceerde in januari negatieve rente in een poging de consumentenbestedingen aan te jagen. Maar de Japanse consument speelt dit spelletje niet mee. In plaats van meer geld uit te geven in de winkels kopen Japanners kluizen om contant geld in op te slaan. Ook goud wordt langzaam ontdekt als vluchtroute, want Japanners kochten in het eerste kwartaal 35% meer goudbaren dan in dezelfde periode vorig jaar.

    japan-qe-bonds

    Een derde Japanse staatsobligaties in handen van de Bank of Japan (Bron: Bloomberg)

    japan-bond-yield

    Ondertussen zakt de rente op 10-jaars obligaties onder de nul procent (Bron: Bloomberg)

  • Bernanke: “Helikoptergeld misschien wel het beste alternatief”

    Volgens voormalig Fed-voorzitter Bernanke is ‘helikoptergeld‘ in bepaalde scenario’s misschien wel de beste optie. Hij schetst een scenario waarin consumentenbestedingen achterblijven, het conventionele monetaire beleid uitgeput is en overheden niet meer bereid of in staat zijn de economie fiscaal te stimuleren. In dat geval zou een permanente uitbreiding van de geldhoeveelheid een impuls kunnen geven aan de economie, zo beargumenteert Bernanke in zijn nieuwste column.

    In zijn column schrijft Bernanke dat de kans op helikoptergeld in de Verenigde Staten uitzonderlijk klein is, omdat de Amerikaanse economie groeit en er nog steeds sprake is van een beperkte inflatie. Dat is volgens hem anders voor Europa en Japan, waar centrale banken de grootste moeite hebben om hun inflatiedoelstelling te halen.

    Helikoptergeld

    Bernanke geeft toe dat helikoptergeld het laatste instrument is dat beleidsmakers nog hebben. Wanneer centrale banken geld gaan uitdelen is er geen weg meer terug. Sterker nog, deze vorm van stimulering zal in eerste instantie zo effectief blijken dat men er niet meer mee wil stoppen. En daarin schuilt precies het gevaar…

    Het is de weg naar hyperinflatie die eerder bewandeld is door de Weimarrepubliek, Zimbabwe, Venezuela en tal van andere landen. Men zal het vertrouwen in de waarde van het geld verliezen en vluchten richting tastbare bezittingen als vastgoed, kunst en edelmetalen. Dat gebeurde in het verleden steeds opnieuw en dat zal ook gebeuren als we ons opnieuw laten verleiden deze doodlopende straat in te slaan.

    ‘Helikopter Ben’

    Ben Bernanke kreeg in 2002 de bijnaam ‘Helicopter Ben’, omdat hij in een toespraak over deflatie openlijk sprak over de mogelijkheid om direct geld aan de mensen te geven. Dat zou immers een impuls geven aan de consumentenbestedingen en de schuldenlast verlichten. Bernanke vergeleek deze extreme vorm van monetaire stimulering met het gooien van geld uit helikopters. Daar wordt Bernanke tot op de dag van vandaag aan herinnerd, omdat de discussie over helikoptergeld onder economen opnieuw is losgebarsten. Toch is het concept niet nieuw, want in 1969 schreef econoom Milton Friedman er al over in zijn boek ‘The Optimum Quantity of Money’.

    gs-logo-breed

    Deze bijdrage is afkomstig van Goudstandaard