Tag: crisis

Bankrun dreigt in Oekraïne?

In Oekraïne dreigt een bankrun, nadat spaarders in drie dagen tijd in totaal 7% van hun spaartegoeden weghaalden bij hun bank. Volgens Stepan Kubiv, de nieuwe gouverneur van de centrale bank, werd er tussen 18 en 20 februari in totaal voor 30 miljard Oekraïense hryvnia opgenomen. Dat is omgerekend ongeveer €2,25 miljard. Spaarders maken zich zorgen over de veiligheid van de bankensector en over de waarde van de munt. In het midden en in het westelijke deel van Oekraïne zwakt de uitstroom van spaartegoeden af, maar in het oostelijke deel blijft de situatie vooralsnog problematisch.

Valuta onder druk
De waarde van de hryvnia staat door de onrusten in Oekraïne onder druk. Afgelopen maandag verloor de munt 6,4% van haar waarde en zakte de wisselkoers weg tot 9,8 hryvnia per dollar. Vergeleken met het begin van dit jaar heeft de valuta van het verdeelde land al 16% aan waarde ingeboet ten opzichte van de dollar. In een poging de waarde van de munt te verdedigen heeft de Oekraïense centrale bank al een deel van haar buitenlandse valutareserves verbruikt. Beschikte de centrale bank eind januari nog over $17,8 miljard aan reserves, inmiddels is dat teruggelopen tot ongeveer $15 miljard. De centrale bank overweegt volgens analisten leningen aan vijf verschillende banken, zodat spaarders gekalmeerd worden en niet tegelijkertijd massaal hun geld komen ophalen. De centrale bank zou reeds maatregelen getroffen hebben om de uitstroom van kapitaal tegen te houden. Verschillende banken in Oekraïne hebben limieten ingesteld voor de bedragen die klanten dagelijks mogen opnemen. Het Italiaanse Unicredit stelde de limiet in op 1.500 hryvnia per dag, wat omgerekend €109,23 is. Bij andere banken was de maximale opname per dag slechts 500 hryvnia. Sommige banken hebben de opnamelimiet alweer opgeheven en de Russische Sberbank vond het niet nodig om limieten te hanteren. De centrale bank van Oekraïne heeft de koppeling van de munt aan de Amerikaanse dollar losgelaten. Dat is niet vreemd als je bedenkt dat het land een tekort van 8% op zowel de betalingsbalans als op de begroting heeft.

Oekraïne heeft zware financiële problemen, mensen halen geld van de bank (Afbeelding via Bloomberg)

"Financiële ineenstorting"
Nicholas Spiro van Sprio Sovereign Strategy verklaarde tegenover CNBC dat Oekraïne op de rand van de financiële afgrond staat. De huidige situatie zou vergelijkbaar zijn met de valutacrisis van eind jaren '90, een crisis die ontstond doordat landen geen valutareserves meer hadden om de waarde van hun munt te verdedigen. "Er is een run op de weinig liquide bankensector en de belastinginkomsten zijn in elkaar gezakt. Spaartegoeden worden opgenomen vanwege de verwachting van een scherpe devaluatie van de munt. We zijn getuige van een financiële meltdown".
Noodhulp
Het IMF is bereid om een noodpakket van $15 miljard te verstrekken aan Oekraïne, maar dat zou onvoldoende zijn. De nieuwe regering in Kiev zegt $35 miljard nodig te hebben. Ook de Europese Unie heeft bereidheid getoond om de nieuwe regering te helpen. Kredietbeoordelaar S&P verlaagde de kredietstatus van het land op 21 februari naar CCC, acht stappen verwijderd van 'investment grade'.

26 februari 2014
Hoge voedselprijzen oorzaak van sociale onrust?

De wereld wordt geteisterd door sociale onrust in onder meer Oekraïne, Venezuela, Thailand, Syrië en Bosnië. Burgers gaan de straat op en vreedzame protest escaleert al snel tot gewelddadige confrontaties met de oproerpolitie. In ieder land worden er weer andere verklaringen gezocht voor een explosie van geweld. Een corrupte regering, sociale problemen en confrontaties tussen groepen met bepaalde politieke of religieuze overtuigingen en etnische achtergronden zijn daar voorbeelden van. Maar als we nog iets verder kijken zien we dat de opstanden wereldwijd een andere gemeenschappelijke deler hebben, namelijk hoge voedselprijzen. Motherboard publiceerde een uitgebreide analyse.

In 2011 verscheen een wetenschappelijk artikel getiteld "The Food Crises and Political Instability in North Africa and the Middle East" van Marco Lagi, Karla Z. Bertrand en Yaneer Bar-Yam. In dit artikel beschrijven de auteurs de correlatie tussen voedselprijzen en sociale onrust in de wereld. Op basis van de FAO Food Price Index komen ze tot de conclusie dat in veel landen rellen uitbraken bij een voedselprijs index van meer dan 210. Dat gebeurde in de zomer van 2008 (vlak voor het uitbreken van de financiële crisis) en in 2011 (begon in Tunesië en verspreidde zich over Noord-Afrika). Sindsdien zijn de voedselprijzen weer wat gezakt, maar lang niet zo snel als na de piek in 2008. De volgende grafiek laat zien op welk moment de protesten begonnen in verschillende landen.

Hoge voedselprijzen veroorzaken sociale onrust (Bron: Lagi, Bertrand en Bar-Yam, 2011)

Aanhoudend hoge voedselprijzen
De gemiddelde voedselprijs index zit al sinds 2011 in de gevarenzone. De afgelopen drie jaar werd een gemiddelde voedselprijs index genoteerd van 230,1 (2011), 213,4 (2012) en 209,9 punten (2013). Dat de voedselprijzen op een relatief hoog niveau stabiliseren is ook op de volgende grafiek goed te zien. Deze is gebaseerd op dezelfde cijfers als bovenstaande grafiek, maar is bijgewerkt tot en met januari 2014. De aanhoudend hoge voedselprijzen zetten vooral druk op landen waar de bevolking een relatief groot deel van het inkomen moet besteden aan voeding. Onderzoeker Bar-Yam merkt op dat de reactie op hoge voedselprijzen per land verschillend is, maar dat het fenomeen zich overal ter wereld voor kan doen.

Voedselprijsindex sinds 1990

Wereldwijd

In Oekraïne, Thailand en in Venezuela hebben gewelddadige confrontaties al een aantal slachtoffers geëist, een ontwikkeling waar de Verenigde Naties in 2012 ook al voor waarschuwden. Ook in Bosnië worden de protesten heviger, een land dat te kampen heeft met een hoge werkloosheid en honger onder delen van de bevolking. Ook relatief rijke landen blijken niet immuun voor demonstraties, want in 2011 laaide het geweld al op in het Verenigd Koninkrijk en afgelopen zomer waren er ook een aantal incidenten in Zweden.

De hoge voedselprijzen zijn volgens Bar-Yam te verklaren door voedselspeculatie en door subsidies voor het omzetten van voedsel in biobrandstoffen. Beide drijven de voedselprijzen op en zorgen indirect voor sociale onrust en honger in de wereld. De voedselprijzen worden op een wereldwijde markt bepaald en daar kunnen landen weinig invloed op uitoefenen. Oekraïne produceerde vorig jaar een recordhoeveelheid tarwe, maar dat betekende niet dat er in Oekraïne voldoende eten was. Een deel van de binnenlandse productie was bestemd voor de export en kwam dus niet ten goede aan de eigen bevolking. Het netwerk van import en export van voedsel is zo complex geworden dat geen enkel land immuun meer is voor hoge voedselprijzen, zo stelt Bar-Yam.

Zo lang de voedselprijzen hoog blijven is er een verhoogde kans op sociale onrust. Het is de vonk die het vuur doet ontbranden.

Conflict in Kiev

24 februari 2014
Steve Keen: “QE is niet hetzelfde als geld drukken”

Veel economen zagen de financiële crisis van 2008 niet aankomen. Dat kwam omdat er in veel gangbare economische modellen geen rekening werd gehouden met het effect van schulden in ons geldsysteem en omdat veel modellen zich baseerden op de gedachte dat de economie een evenwicht kan bereiken.

De Australische econoom Steve Keen heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar bestaande economische modellen en heeft er zijn werk van gemaakt om de zwakheden en tekortkomingen hiervan aan te tonen. Ook bouwt hij alternatieve economische modellen, die gebaseerd zijn op de aanname dat de economie cyclisch beweegt en niet naar een zogenaamd evenwicht terugkeert.

In deze context kunnen we het volgende college van Steve Keen u van harte aanbevelen. In deze video van iets meer dan een half uur legt Keen uit waar de tekortkomingen zitten bij veel economische modellen en legt hij zijn alternatieve modellen uit. Ook legt Steve Keen in deze video uit waarom het QE programma van de Amerikaanse centrale bank niet gelijk staat aan 'geld drukken'. Door simpelweg de geldstromen en de mutaties in de bankbalansen te volgen kan iedereen binnen een paar minuten tot dit inzicht komen. Dit hebben we ook al eens uitvoerig behandeld in het artikel "Banken lenen geen reserves uit!"

13 februari 2014
Opzettelijke economische stagnatie

Al snel na het begin van de financiële crisis van 2008 waarschuwden enkele vooraanstaande economen voor een langdurige malaise à la Japan. De meeste economen dachten toen echter nog dat het niet zo’n vaart zou lopen. In de VS en in Europa hadden beleidsmakers de crisis in Japan nauwkeurig gevolgd en er de nodige lessen uit getrokken.

Van dat optimisme is vandaag de dag helaas weinig meer over. Het idee dat het Westen in een periode beland is van langdurige stagnatie, wint steeds meer terrein. Ook in Nederland zijn steeds meer economen ervan overtuigd dat er de komende jaren hooguit een groei van 1% bereikbaar is.

Onderhuids
Het probleem was indertijd, dat de economie in het Westen al voor 2008 op het verkeerde spoor was geraakt. Allerlei vermogenstitels waren veel te ver in prijs opgelopen, waardoor zich bubbels konden vormen. Dat was deels het gevolg van te laks toezicht en regelgeving, maar ook door de alsmaar dalende rente. Door de aanhoudende koersstijgingen leek de economie robuust, maar onder de oppervlakte sudderde een scala aan problemen. De eerste tekenen van een groeiende ongelijkheid werden zichtbaar. Maar ook bleven structurele hervormingen van de economie achterwege. Het Westen industrialiseerde in hoog tempo, maar overheden besteedden weinig of geen aandacht aan de negatieve gevolgen ervan. Het Westen verloor immers in record tijd zijn comparatieve voordelen. Die verdwenen naar het Oosten. Daarnaast groeide de onbalans tussen de VS en de rest van de wereld. De eerste kweekten in hoog tempo steeds grotere tekorten, waar de rest van de wereld in moest voorzien. Tenslotte groeide er een dominant financieel systeem, dat meer gericht was op speculatie dan op beleggingen, met als doel banen te scheppen en om meer sociaal welzijn te scheppen.

Verergeren
Hoe reageerden beleidsmakers in het Westen op al deze problemen die door de crisis versneld naar boven kwamen? Naar we nu moeten vaststellen op de verkeerde manier. Sterker nog, sommige maatregelen verergerden en verdiepten de crisis. Het uiteindelijk resultaat was immers, dat in veel landen het bruto nationaal product bleef krimpen, waardoor de overheid steeds krapper bij kas kwam zitten. Het beleid had daarmee als onbedoeld gevolg, dat investeringen in zowel de publieke als private sector kelderden. Een van de meest dramatische gevolgen van dit wanbeleid is de creatie van een verloren generatie in een groot aantal landen.
Ongelijkheid
Of een beleid nu goed is of slecht, uiteindelijk eindigt elke crisis. Het ziet er nu naar uit, dat de wereld in 2014 weer de weg omhoog in slaat. Het is echter onmiskenbaar, dat de crisis veel langer geduurd heeft dan nodig was en dat er waarschijnlijke onherstelbare schade in aangericht. Het meest verontrustende is wel, die van de gigantisch toegenomen inkomensongelijkheid. Het zogeheten mediane inkomen van een volwassen Amerikaanse man is nu, gecorrigeerd voor inflatie, lager dan 40 jaar geleden. De Nederlandse Bank heeft berekend, dat de inkomensontwikkeling voor de doorsnee Nederlander al bijna twee decennia stagneert. De crisis heeft de stagnatie alleen maar verergerd. De gevolgen beginnen nu steeds zichtbaarder te worden. Inkomensongelijkheid bevordert een zwakke vraag. Toenemende inkomensongelijkheid zal de vraag nog verder verzwakken. In Nederland is het huidig kabinet nog steeds ervan overtuigd, dat loonmatiging de sleutel tot herstel is, ook al vallen er op de binnenlandse markt duizenden bedrijven om bij gebrek aan bestedingskracht van de consument. Vreemd genoeg denkt een meerderheid van het MKB ook nog steeds dat loonmatiging de oplossing is voor de eigen problemen.

Meerderheid
Bezuinigingen en loonmatiging zijn sinds de crisis van de jaren tachtig toverwoorden gebleken om elke volgende crisis te bestrijden. Het komt bij veel beleidsmakers, economen en politici niet eens in het hoofd op, dat dit medicijn nu averechts uitpakt. Ze zijn er gewoon blind voor. Dat heeft er ook mee te maken, dat de bestuurlijke en economische elite van dit land geen benul heeft van de negatieve consequenties. Zij zitten financieel gesproken aan de goed kant van de lijn. In hun ogen is het onvermijdelijk, dat sommige groepen van de bevolking te kampen krijgt met een lagere levensstandaard. Laat dat nu toevallig de meerderheid van de bevolking zijn. Cor Wijtvliet, Bron: Joseph E. Stiglitz, Stagnation by design. Project-syndicate, February 6 2014 Vragen en opmerkingen kunt u richten aan [email protected]

11 februari 2014
Crisis in perspectief: Krantenkoppen uit 1977 en 1988

Al in 1977 dachten de Chinezen dat ze rond de eeuwwisseling de Verenigde Staten in economisch opzichte zouden evenaren. Die ambitie heeft China absoluut waar gemaakt, al heeft het een paar jaar langer geduurd dan waar men toen rekening mee hield. Kernpunten van de Chinese groeistrategie waren de olie-industrie, de landbouw en de ontwikkeling van een krachtig defensie-apparaat. Men sprak van een ‘op militaire leest geschoeide productiewijze’.

Ook frappant was de relatie met Rusland in die tijd. Vandaag de dag is Rusland een belangrijke bondgenoot en handelspartner voor China, maar in 1977 schreef een commentator van het Chinese Volksblad het volgende over de Russische dreiging: "Zelfs wanneer de Russische sociaal-imperialisten hun waterstofbommen afvuren op China, zal China niet worden vernietigd".

China wil op economisch gebied wereldmacht worden

In 1990 begint de ergste crisis aller tijden
De Amerikaanse econoom Ravi Batra waarschuwde in 1988 al voor wat hij 'de ergste aller tijden' noemde. Deze crisis zou gekenmerkt worden door deflatie en zou zeven jaar duren, waarbij het dieptepunt in 1994 bereikt zal worden. "De financiële markten storten in elkaar, het vertrouwen in de dollar verdwijnt en die wordt nog maar f 1 tot f 1,40 waard." De timing van Batra was misschien niet zo goed, maar hij maakte in 1988 wel een aantal interessante opmerkingen bij zijn bezoek aan Nederland.
"Dit jaar wordt een jaar van voorspoed, omdat er presidentsverkiezingen zijn (1988)"

"De rijken gaan speculeren, omdat ze al hun geld niet kunnen consumeren. Dat drijft de omzetten in de financiele wereld op. Er komt een hausse op de aandelenmarkt, de niet-rijken gaan mee gokken en er ontstaat een speculatieve zeepbel. Omdat de niet rijken geen geld hebben lenen ze van de banken, zodat hun schuld toeneemt. Het bankwezen wordt daardoor uiterst labiel, want als deze leners niet alles kunnen terugbetalen stort alles in elkaar."

"Nu moet iedereen meteen gaan sparen en zijn schulden aflossen, om straks niet failliet te gaan. Verkoop uw huis en ga huren. In een deflatie- en depressietijd gaan de huren omlaag en ook de prijzen van huizen. Stop alles in solide obligaties, houd ook wat goud aan voor absolute noodtoestanden. Zelf heb ik mijn geld belegd in obligaties van sterke bedrijven zoals Koninklijke Olie. Want over de soliditeit van staatsobligaties heb ik zo mijn twijfels"
We willen lezer Kralt bedanken voor het doorsturen van deze krantenknipsels!

De ergste crisis begint in 1990, aldus econoom Ravi Batra

Batra verwacht speculatieve aandelenhausse

4 februari 2014
Grafiek: Baltic Dry index bijna gehalveerd

Terwijl op de aandelenmarkt het enthousiasme de bovenhand voert is het sentiment in de scheepvaart beduidend minder positief. We hebben het dan over de Baltic Dry Index, een index voor de prijzen die betaald worden voor het vervoer van bulkgoederen. Deze index wordt gezien als een indicator voor de stand van de wereldeconomie, omdat de scheepvaartsector op het allerhoogste niveau vrij inelastisch is.

Baltic Dry index

Het duurt twee jaar om een groot vrachtschip voor bulkgoederen te bouwen en het is zeer kostbaar om een dergelijk schip niet in bedrijf te houden. Omdat de transportcapaciteit over zee relatief inelastisch is, kan men het aantrekken van de wereldhandel terugzien in een stijging van de Baltic Dry Index. Omgekeerd geldt dat de index bij een afname in de vraag naar bulkgoederen ook zeer snel kan dalen. De volgende grafiek laat zien dat de index sinds het begin van dit jaar gehalveerd is. Dat staat haaks op de ontwikkeling van de aandelenkoersen over dezelfde periode. Deze grafiek van Ycharts laat zien dat de index al enkele jaren in een dalende trend zit.

Harpex

Een alternatieve indicator voor de tarieven van de scheepvaart is de Harpex. Deze indicator meet niet de tarieven van bulkgoederen, maar die van eindproducten. Deze index is volgens sommigen nauwkeuriger dan de Baltic Dry. De grafiek van deze index laat evenmin een hoopvol beeld zien.

Baltic Dry Index is dit jaar al bijna gehalveerd (Bron: YCharts)

De alternatieve Harpex heeft sinds 2011 geen opleving meer gekend (Bron: Ycharts)

30 januari 2014
Nederlanders breken hun spaargeld aan

Nederlanders hebben in de tweede helft van vorig jaar netto spaargeld weggehaald van hun bankrekening, zo blijkt uit cijfers die de Nederlandsche Bank vandaag publiceerde. Weliswaar groeide het bedrag op deposito’s in de tweede helft van vorig jaar met ongeveer €1,7 miljard, maar daar stond een veel grotere daling van €7 miljard aan vrij opneembare spaartegoeden tegenover. Een simpele rekensom leert ons dat er in deze periode bijna €5,3 miljard aan spaargeld werd weggehaald.

Sinds de Nederlandsche Bank deze cijfers bijhoudt (1998) is het nog niet eerder voorgekomen dat er zes maanden op rij meer spaargeld werd opgenomen dan gestort.Deze ontwikkeling is waarschijnlijk grotendeels toe te schrijven aan versnelde aflossing op hypotheekschuld. We verwachten dat er daarnaast ook steeds meer huishoudens zijn die door de crisis interen op hun spaartegoeden. Zodra inkomsten terugvallen wordt al snel het spaargeld aangesproken om rond te kunnen komen. Een andere factor is de steeds lagere rente, waardoor het minder lucratief is om geld op een spaarrekening te parkeren.

Spaargeld wordt aangebroken
Om de ontwikkeling van de spaartegoeden inzichtelijk te maken hebben we de cijfers van de Nederlandsche Bank erbij gepakt. Op basis van deze cijfers hebben we twee grafieken samengesteld die de ontwikkeling van de spaartegoeden inzichtelijk maken. In de eerste grafiek ziet u de de maandelijkse balans tussen stortingen en opnames van spaargeld*, terwijl de tweede grafiek de totale hoeveelheid spaargeld weergeeft die Nederlanders op hun bankrekening hebben staan.

Nederlanders breken hun spaargeld aan (klik voor een grotere versie)

Totale spaargeld van Nederlanders krimpt (klik voor een grotere versie)

*Rente is op de eerste grafiek niet weergegeven. Dat betekent dat de totale balans minder negatief is. Wel blijft vast staan dat sinds 1998 niet eerder zo lang en zoveel geld van spaarboekjes is weggehaald. In de tweede grafiek is het effect van rente wel inbegrepen.

29 januari 2014
Centrale bank Zuid-Afrika verhoogt rente naar 5,5%

In navolging op India en Turkije verhoogt ook Zuid-Afrika de rente, zo schrijft Businessinsider. Tijdens het maandelijkse overleg van de Zuid-Afrikaanse centrale bank werd besloten de rente op te schroeven van 5% naar 5,5%, een stijging van 50 basispunten. De renteverhoging lag niet in lijn der verwachting, maar is waarschijnlijk te verklaren door het optreden van de centrale banken van India en Turkije. De renteverhoging heeft opvallend genoeg geen rust gebracht op de valutamarkt, want de waarde van de Zuid-Afrikaanse rand is sinds het rentebesluit alleen maar verder onderuit gegaan.

Rente opschroeven
Terwijl de Federal Reserve en de ECB zo laag mogelijk houden zien de opkomende markten zich genoodzaakt hun rente juist te verhogen. Het monetaire beleid van de Amerikaanse centrale bank heeft voor een overvloed aan dollars gezorgd, met als gevolg dat speculatief geld richting opkomende markten stroomde. Nu de Federal Reserve begint met tapering kiezen investeerders ervoor om geld weg te halen uit de meer risicovolle opkomende markten. Door de rente te verhogen kunnen centrale banken in theorie de vlucht uit hun valuta afremmen. Dinsdag verhoogde de Indiase centrale bank de rente met 25 basispunten naar 8% en niet veel later die dag verhoogde de Turkse centrale bank tijdens een ingelaste bijeenkomst haar korte rente met 425 basispunten naar 12%. Helaas hebben al deze ingrepen nog niet het gewenste effect opgeleverd. De Indiase roepie, de Turkse lira én de Zuid-Afrikaanse rand zijn sinds de verhoging van de rente allemaal weer verder weggezakt ten opzichte van de Amerikaanse dollar...

De Zuid-Afrikaanse rand tegenover de dollar (Bron: XE.com)

Indiase roepie tegenover de dollar (Bron: XE.com)

Turkse lira tegenover de dollar (Bron: XE.com)

29 januari 2014
Aantal slechte leningen in Italië blijft toenemen

De rente op Italiaanse staatsobligaties daalt al enige tijd, maar daarmee is niet gezegd dat de economie van het land aan de beterende hand is. Zo steeg de werkloosheid in Italië de afgelopen drie jaar van 8% naar 12,7% en is de staatsschuld nog verder opgelopen ten opzichte van het bbp. Zero Hedge komt met nog meer slecht nieuws, want de volgende grafiek laat zien dat het percentage slechte leningen sinds 2008 vrijwel onafgebroken stijgt.

Meer slechte leningen

De Italiaanse regering kan momenteel voor tien jaar geld lenen tegen 3,83%, een rentetarief dat we sinds het uitbreken van de Europese schuldencrisis niet meer hebben gezien. Is het niet vreemd dat de kapitaalmarkten op dit moment zoveel vertrouwen hebben in het schuldpapier van de regering, terwijl de bevolking van Italië zich in allerlei bochten moet wringen om de private schuldenlast te dragen?

In november stond er €149,6 miljard aan slechte leningen op de bankbalansen, omgerekend 7,8% van het totaal aan private schulden. Dat is een forse toename ten opzichte van de 6,1% een jaar eerder. Jaar op jaar steeg het percentage slechte leningen bij Italiaanse huishoudens met 23%, de snelste stijging in twee jaar tijd. Hieruit kunnen we concluderen dat het nog steeds niet zo goed gaat met de Italiaanse consument. Ook daar is het nog volop crisis, ondanks het feit dat de regering weer goedkoop geld kan ophalen uit de markt.

Aantal slechte leningen blijft toenemen in Italië

22 januari 2014
Documentary: Debt

Last summer the University of Groningen published a series of videos about the monetary system. The story is told by the Dutch monetary economist Dirk Bezemer. This informative video is a great recommendation for anybody who wants to learn about the nature of money and the cause of asset bubbles in the economy. The first part of the video has already 37.000 views, but we believe it deserves more attention. The four part take less than one hour to watch.

Part 1: Debt, a great invention

Part 2: How bubbles grow

Part 3: Why crises occur

Part 4: The post-bubble economy

15 januari 2014
Steve Keen: “Veel economen zien impact schulden over het hoofd”

Volgens econoom Steve Keen zagen veel economen de grootste financiële crisis sinds de Grote Depressie niet aankomen, omdat er in hun modellen geen rekening werd gehouden met de impact van (met name private) schulden. Steve Keen is van mening dat de private schuldengroei juist de veroorzaker is van economische depressies, omdat de consumptieve bestedingen en investeringen inzakken op het moment dat de kredietgroei afzwakt. Dat is wat Steve Keen al in 2005 voorzag en wat enkele jaren later ook gebeurde.

Volgens Steve Keen bestaat er nog steeds een foutieve economische theorie dat private schulden geen invloed hebben op de economie. Volgens die theorie nemen private schulden koopkracht weg bij de partij die het geld verstrekt, maar in het moderne banksysteem is dat helemaal niet het geval. Iedere lening van de bank is volledig nieuw geld dat in de economie gespendeerd kan worden, maar daarvoor wordt geen geld of koopkracht weggenomen bij een ander.

Schulden stimuleren economische groei
De schuldgroei staat dus bijna parallel aan meer bestedingen, met als gevolg dat er volgens Steve Keen een causaal verband bestaat tussen schulden en economische activiteit en activaprijzen. En juist dat private schuldenprobleem is helemaal niet opgelost sinds het uitbreken van de financiële crisis. Sterker nog, in landen waar de economie weer wat aantrekt en waar de overheden een stimulerend beleid voeren nemen de private schulden alweer toe. Bekijk ook het college dat Steve Keen in december hield voor de Duisenberg School of Finance.

7 januari 2014