Marketupdate

Tag: dollar

  • Terug naar de tekentafel

    De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) kwam op 17 januari met een aanbeveling voor de regering, waarin het pleit voor het opzetten van een publieke depositobank. De WRR stelt expliciet dat dit een oplossing is binnen de bestaande internationale monetaire en financiële kaders. Dat is jammer, het advies doet daardoor wat provinciaals aan. Had de WRR de huidige staat van deze kaders en de rol die centrale banken spelen bij het bewaken ervan meegenomen in haar analyse, dan zou ze tot de slotsom zijn gekomen dat een depositobank onvoldoende soelaas biedt.

    Centrale banken zijn in onze tijd gerespecteerde instituten. In weerwil van de gangbare zienswijze hebben ze echter geen grip op financiële markten en hebben ze geen centrale plaats in onze geglobaliseerde financiële economie. Verlies van grip op financiële markten begon al in 1955. In dat jaar ontstond de zogenaamde eurodollar markt in de City of London, een interbancaire geldmarkt in claims op dollars. Deze geldmarkt, die opereert buiten jurisdictie en toezicht van het Amerikaanse stelsel van centrale banken (Fed), is in latere jaren sterk gegroeid in samenhang met voormalige koloniën van Groot-Brittannië (offshore) en andere belastingparadijzen.

    Eurodollar markt

    Eurodollars waren een financiële innovatie in reactie op renteverschillen in dollars en pond sterling, aanvankelijk om bankliquiditeit aan te vullen. Al snel werden eurodollars echter gebruikt ter financiering van handelsstromen, om kredietverlening in andere sectoren te faciliteren en voor speculatieve doeleinden. Het rentetarief dat banken elkaar berekenen is Libor (London Interbank Offered Rate). Banken en hun dochterondernemingen uit diverse landen tuigden met elkaar een winstgevende private geldmarkt op en transformeerden zo van verdelers van depositospaargeld in geldvermeerderaars.

    Regulering en toezicht is uit zowel praktische als opportunistische redenen achterwege gebleven. Praktisch omdat deze markt al snel te groot en complex werd om nog te kunnen reguleren. Opportunistisch omdat Europese centrale banken de markt konden gebruiken voor management van hun dollarreserves en overheden, financiële instellingen en multinationals de markt gingen gebruiken om meer te kunnen (uit)lenen en handelen. Groei van internationale kapitaalstromen in de eurodollar markt noopten de VS in 1971 tot het ontkoppelen van de dollar en goud. Vanaf dat moment opereerden financiële markten voor het eerst in de geschiedenis zonder monetair anker.

    “Groei van internationale kapitaalstromen in de eurodollar markt noopten de VS in 1971 tot het ontkoppelen van de dollar en goud. Vanaf dat moment opereerden financiële markten voor het eerst in de geschiedenis zonder monetair anker.”

    Vanaf 1980 kregen financiële markten een flinke duw in de rug door opeenvolgende rondes van de- en re-regulering. In het verlengde van de eurodollar markt kreeg de zogenaamde repo-markt een belangrijke impuls. Het is een marktpraktijk waarbij financiële partijen gebruik maken van kwalitatief hoogwaardig schuldpapier (voornamelijk staatsobligaties) als onderpand bij financiële transacties. Het is een transactie waarbij cash voor een afgebakende periode (meestal een dag) wordt omgeruild voor een obligatie. Na de contactperiode volgt een omgekeerde transactie (repo wil dus zeggen ‘sale & repurchase’). Omdat niet hetzelfde financiële onderpand hoeft te worden geretourneerd en een equivalent volstaat, is er een levendige handel ontstaan in dit onderpand.

    Schuld als onderpand

    Het meest veilige en meest gebruikte onderpand bestaat uit staatsleningen van de VS, omdat het de hoogste kredietstatus heeft en er veel leningen beschikbaar zijn. Duitse staatsleningen zijn echter ook erg gewild. Verschillende partijen in de financiële markten hebben er baat bij en opereren in deze markt: banken als kredietverleners en transactie begeleiders, pensioenfondsen en verzekeraars die lang papier liquide willen maken, custodians als transactiebegeleiders en beleggers, geldmarktfondsen die hun cash veilig kunnen beleggen, hedgefondsen die liquiditeit nodig hebben, multinationals die hun cash veilig kunnen parkeren en over kredietlijnen kunnen beschikken, overheden die een stabiele vraag naar hun schuldpapier willen zien, centrale banken die monetair beleid willen kunnen toepassen.

    Eurodollar en repo vormen tezamen belangrijke pijlers in het wereldwijde op krediet gebaseerde geldsysteem en staan aan de basis van Global Finance en Globalisering. Centrale banken spelen hun rol erin, maar vormen niet meer de kern ervan. Het is een markt die onder stabiele omstandigheden aan de eisen van veiligheid en liquiditeit voldoet, en juist hierdoor is deze volgens gezaghebbende betrokkenen buitensporig in omvang toegenomen.

    “Eurodollar en repo vormen tezamen belangrijke pijlers in het wereldwijde op krediet gebaseerde geldsysteem en staan aan de basis van Global Finance en Globalisering.”

    Met name sinds 1995 is groei van deze markt geholpen. Niet alleen door regulering die schulden stimuleert, maar ook door de ICT-revolutie en toegenomen economisch vertrouwen door de val van het communisme. Er was sprake van een wereldwijde toename van de welvaart, maar tegelijkertijd namen schulden bij overheden, financiële instellingen, bedrijven en consumenten snel toe.

    Weeffout in het financiële systeem

    In dit padafhankelijk geëvolueerde financiële systeem bleek een kapitale weeffout te zitten: de aanname en het vertrouwen dat er onder alle omstandigheden voldoende liquiditeit (eurodollars) aanwezig is om schulden (waaronder repo onderpand) te kunnen aflossen of doorrollen. De gebeurtenissen rondom de kredietcrisis van 2007/2008 (en daarna de eurocrisis van 2011/2012) waren illustratief.

    Europese banken waren spil in een belangrijk segment in de Amerikaanse hypotheekmarkt. Via de eurodollar markt trokken ze geld aan om het (ook via derden) uit te zetten in Amerikaanse hypotheekleningen. Toen in 2007 bleek dat de huizenprijzen konden dalen, brak paniek uit. Onderpand bestaande uit opgeknipte en her-verpakte hypotheekleningen daalde in waarde. Banken moesten meer kapitaal opzij zetten om aan hun kapitaalverplichtingen te kunnen voldoen. Om aan geld te komen waren ze gedwongen onderpand te verkopen, met een verdere daling van waarde tot gevolg.

    Dit zorgde voor een neerwaartse spiraal. Banken leenden elkaar geen geld meer uit door groeiend wantrouwen, onderpand ging in de uitverkoop, financiële markten droogden op. De kredietcrisis was tegelijkertijd een onderpandcrisis en een geldmarktcrisis. Centrale banken bleken de crises niet te hebben voorzien en waren onmachtig om het tij te keren. Uiteindelijk moest de belastingbetaler garant staan voor de verliezen en toekomstige tegenvallers, het bleek een systeem van geprivatiseerde winst en gesocialiseerd verlies.

    Fundamentele problemen niet aangepakt

    Nu, tien jaar na de crisis, is de problematiek van het simultaan opdrogen van eurodollar markt en repomarkt niet geadresseerd. We zijn we nog steeds opgezadeld met hetzelfde financiële systeem. In die periode namen centrale banken de interbancaire geldmarkt over, werden banken ondersteund en werd staatsschuld opgekocht om rentes te verlagen en de economie aan te jagen. Dit alles deden ze om schulddeflatie te voorkomen.

    Ondanks deze crisismaatregelen en de immer optimistische woorden van centrale banken is de economische groei sterk achtergebleven, terwijl de wereldwijde schulden flink zijn toegenomen. De taak van centrale banken is verschoven naar het borgen van de waarde en liquiditeit van schulden in het algemeen en staatsschuld in het bijzonder. Dit resulteert in hogere schulden, te ambitieuze overheden, te grote (semi-publieke) banken en een inherent instabiel financieel systeem dat aan de basis staat van seriële bubbels, een scheve verdeling van de welvaart en sociale onvrede.

    “De taak van centrale banken is verschoven naar het borgen van de waarde en liquiditeit van schulden in het algemeen en staatsschuld in het bijzonder.”

    Signalen in de eurodollar en repo-markt wijzen weer op toenemende spanningen in het financieel systeem. Chinese banken hebben handelsactiviteiten gefinancierd via de eurodollar markt. Met name de Chinese economie staat hierdoor onder druk. Mogelijk staan we aan de vooravond van een nieuwe financiële crisis en een economische recessie. Het gevaar van schulddeflatie is niet geweken.

    Waar de WRR kiest voor kleuren binnen de lijntjes, pleitte Angela Merkel eind januari in Davos voor aanpassen van de monetaire kaders. Dat is hoognodig, er moet serieus worden nagedacht over fundamentele aanpassingen. De meest effectieve manier om instabiliteit van het financiële systeem door overkreditering te voorkomen, begint bij een financieel stelsel waar risico’s weer neerslaan daar waar ze worden genomen: geen impliciete of expliciete garanties meer door de belastingbetaler. Een belangrijk element hierin is een nieuw monetair anker. De grote vraag is of overheden en centrale banken de handschoen op zullen pakken voor of na een crisis.

    Deze column van Sander Boon verscheen eerder in het magazine ‘Vermogen’ van het Beleggingsinstituut.




  • EU wil dominantie van de dollar in energiemarkt aanpakken

    De EU wil de dominante positie van de dollar in de energiemarkt aanpakken en heeft daarvoor een nieuwe werkgroep in het leven geroepen. Deze werkgroep van verschillende Europese energiebedrijven moet onderzoeken hoe de euro de functie van de dollar kan overnemen als handelsmunt. Ook zullen ze in kaart brengen wat de belangrijkste obstakels zijn voor een omschakeling naar de euro.

    De groep bestaat uit directeuren van grote Europese energiebedrijven. Volgens Reuters zijn onder andere OMV, Eni, Engie en Fluxys afgelopen donderdag in Brussel bij de Europese Commissie bijeenkomen. Die bijeenkomst vond plaats achter gesloten deuren en is onderdeel van een consultatieproces dat tot halverwege dit jaar loopt. Doel van deze gesprekken is om nieuwe informatie te vergaren voor een succesvolle implementatie van de euro in de energiemarkt.

    Euro als handelsmunt voor olie en gas

    In de documentatie ter voorbereiding van deze bijeenkomst staat dat Europa een belangrijke afzetmarkt is voor energie, maar dat deze markt nog steeds erg afhankelijk is van dollars. Het zijn vrijwel dezelfde woorden die Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, vorig jaar uitsprak tijdens zijn State of the Union.

    “De EU is de grootste importeur van energie ter wereld met een jaarlijkse importrekening van €300 miljard in de afgelopen vijf jaar. Ongeveer 85 procent daarvan wordt afgerekend in Amerikaanse dollars.”

    De dominante positie van de dollar op de internationale energiemarkt roept de laatste jaren internationaal steeds meer weerstand op. Zo besloot de Amerikaanse regering nieuwe sancties op te leggen aan Iran, waardoor Europese energiebedrijven gedupeerd werden. Het Franse Total stopte met het importeren van olie uit Iran, uit vrees voor Amerikaanse sancties.

    Eind vorig jaar presenteerde de Europese Commissie al een voorstel om energiecontracten in de toekomst in euro’s af te rekenen. Dat voorstel kon ook op steun van het Kremlin rekenen. De Russische minister van Economische Ontwikkeling zei in een interview met Russia Today dat het gebruik van de euro voor olie en gas een logische stap is.

    Dominante positie van de dollar

    Energiebronnen als olie en gas worden wereldwijd meestal in de Amerikaanse dollar afgerekend. Dat betekent dat betalingen via het Amerikaanse banksysteem lopen en dus onderhevig kunnen zijn aan Amerikaans sanctiebeleid. Dat was ook de reden waarom Europese energiebedrijven begin dit jaar stopten met de import van olie uit Venezuela.

    Dit conflict tussen de Verenigde Staten en Europa speelt overigens al langer. In 2014 kreeg de Franse bank BNP Paribas een boete van $9 miljard voor het verhandelen van Iraanse en Soedanese olie. Daarmee was de bank in overtreding van de Amerikaanse sancties die op dat moment van kracht waren. De bank trof een schikking om toegang tot de dollarmarkt te behouden.

    Dit artikel verscheen eerder op Geotrendlines




  • Opleving dollar door gebrek aan voortgang handelsoverleg

    Opleving dollar door gebrek aan voortgang handelsoverleg

    De dollar rallyde vorige week scherp ten opzichte van elke andere G10-valuta, op de voet gevolgd door de Japanse yen en de Zwitserse frank. Vooral de valuta die aan de economische cyclus gekoppeld zijn, zoals de Zweedse kroon en de Australische en de Nieuw-Zeelandse dollar, deden het heel slecht. Goed nieuws uit de handelsbesprekingen tussen de VS en China bleef uit, waardoor beleggers nerveus werden en ze naar veilige havens uitweken. Ook de Brexit-onderhandelingen zitten vast en de klok tikt door, maar het Britse pond wist de euro bij te houden.

    Deze week verschijnen vrij weinig macro-economische cijfers. De aandacht zal opnieuw uitgaan naar de politieke ontwikkelingen – zoals het hervatten van de handelsgesprekken tussen de VS en China – en de stemming over de Brexit-amendementen in het Verenigd Koninkrijk. In de VS verschijnen woensdag de inflatiecijfers. Handelaren zullen op basis daarvan hun verwachtingen ten aanzien van verdere renteverhogingen in 2019 aanscherpen. Hieronder de belangrijkste valuta in detail

    Euro

    Uit de eurozone kwam een lading grotendeels zwakke cijfers, waaronder de Duitse industriële productie en de fabrieksbestellingen in december. Het tienjarige rendement op Duitse staatsleningen loopt terug naar nul. De euro kon daardoor het niveau van $1,14 ten opzichte van de dollar niet vasthouden en daalde naar het laagste punt van 2019, zo rond de $1,13 ten opzichte van de Amerikaanse dollar.

    Wij denken dat de recente zwakte tijdelijk is: door het gecombineerde effect van de arbeidsmarktcijfers – die nog steeds goed zijn – en het uiterst stimulerende monetaire beleid kan er onmogelijk op korte termijn een recessie komen. We houden de cijfers uit de eurozone natuurlijk wel nauwlettend in de gaten.

    Britse pond

    De Bank of England kwam afgelopen donderdag bijeen en gaf een vrij ‘dovish’ oordeel af over de economische situatie. Wel blijft de aandacht van de valutamarkten gericht op de onzekerheid rond Brexit en de mogelijkheid van een ‘no deal’-uitkomst. Er was geen nieuws op dit punt, waardoor de koers van het pond ten opzichte van alle belangrijke valuta heel dicht bij die van de euro bleef.

    Deze week zien we het bbp van het vierde kwartaal (maandag) en de inflatie (woensdag). De meeste bewegingen op de markt zullen waarschijnlijk donderdag plaatsvinden, want dan stemt het Britse parlement over een scala aan amendementen op de Brexit-onderhandelingen.

    Amerikaanse dollar

    De dollar negeerde enkele vrij zwakke, maar minder belangrijke, economische cijfers. Het is niet mogelijk om één enkele factor aan te wijzen die de rally van de greenback vorige week veroorzaakte. Wel kan gezegd worden dat het uitblijven van ondubbelzinnig goed nieuws van welk front dan ook (Brexit, handelsakkoord met China) beleggers nerveus maakte, ze daarom veilige havens opzochten en de dollar daarvan profiteerde.

    Deze week zal de aandacht vooral gericht zijn op de inflatiecijfers voor januari die woensdag verschijnen, tenzij er een doorbraak komt bij de handelsbesprekingen met China. Als het kerncijfer een opwaartse verrassing is, dan nemen de markten voor 2019 misschien toch weer enkele renteverhogingen door de Fed in hun prognoses op.

    Door: Enrique Diaz-Alvarez

    Enrique Diaz-Alvarez is chief risk officer en staat aan het hoofd van het analistenteam van Ebury in New York. Vanwege zijn gedrevenheid, passie en gedegen kennis, wordt Enrique door Bloomberg erkend als een van de meest accurate voorspellers van de marktbewegingen.

    Over Ebury:

    Ebury maakt internationale markten toegankelijker met valutadiensten op maat en flexibel handelskrediet voor ondernemingen. Ebury werkt samen met ruim 12.000 organisaties en verricht 12 miljard euro aan valutatransacties in 140 verschillende valuta. Het bedrijf heeft kantoren in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Spanje en Polen. De speerpunten van Ebury:

    • Financiële diensten die normaal zijn voorbehouden aan grote multinationals
    • Financiering van uw aankopen
    • Marktkennis en valutadiensten op maat
    • Ons netwerk van liquidity providers en intermediaire banken
    • Transacties in ruim 140 verschillende valuta

    Meer informatie op www.ebury.nl




  • IMF: ‘Financiële stabiliteit staat op het spel’

    Het wereldnieuws wordt momenteel beheerst door perikelen rondom Brexit, de handelsoorlog tussen de VS en China en de gele hesjes in Frankrijk. Het zorgde voor de afwezigheid van Trump, May en Macron dit jaar in Davos. Ondanks deze degradatie van het evenement, werd in Davos een belangrijke ontboezeming gedaan die het belang van genoemde perikelen mogelijk overstijgt.

    De adjunct directeur van het IMF, David Lipton, sprak over de stabiliteit van het internationale monetaire en financiële systeem. Of eigenlijk over de instabiliteit ervan. Lipton wees erop dat de stabiliteit van dit systeem afhankelijk is van de bereidheid van de Amerikaanse centrale bank (Fed) om via zogenaamde swap-lines andere centrale banken van dollars te voorzien in tijden van nood. Het is deze bereidheid waar het IMF nu vraagtekens bij heeft gezet. Het maakt dat centrale banken een crisis als 2008 nu mogelijk niet kunnen opvangen, aldus Lipton. Wat is er precies aan de hand?

    Dollarcrisis

    In de kern was de crisis van 2008 een dollarcrisis. Europese banken hadden in aanloop naar de crisis veel dollars geleend op de interbancaire geldmarkt, om ze (via derden) weer uit te lenen aan Amerikanen voor een hypotheek. Toen bleek dat de huizenprijzen in de VS ook omlaag konden gaan, ontstond er een crisis in de markt voor hypotheekleningen. Omdat deze leningen werden gefinancierd met dollars, ontstond er ook paniek in de geldmarkt. Banken die elkaar niet meer vertrouwden leenden elkaar geen dollars meer uit, wat hen noopte om hypotheekleningen in de uitverkoop te doen, met als gevolg het opdrogen van zowel de interbancaire geldmarkt als de markt voor verhandelbaar onderpand.

    Op het dieptepunt van de crisis besloot de Fed om onbeperkt dollars te gaan verstrekken aan de belangrijkste centrale banken in de wereld, waaronder de ECB. Deze actie haalde de angel uit de crisis en in plaats van een diepe depressie kwamen financiële markten langzaam tot rust.

    Fundamentele problemen niet aangepakt

    Nu, tien jaar na de crisis, is er natuurlijk veel veranderd. Centrale banken proberen banken en andere financiële instellingen beter te reguleren, er zijn spelregels gekomen rondom buffers in zowel de geldmarkt als de markt voor onderpand en veel transacties vinden inmiddels plaats bij zogenaamde clearing huizen. Dit alles om een crisis zoals die in 2008 te voorkomen.

    Toch zijn er nog veel zaken onvoldoende aangepakt. Zo is de markt voor verhandelbaar onderpand sinds de crisis zelfs belangrijker geworden en is de geldmarkt nog steeds voor het grootste gedeelte gedenomineerd in Amerikaanse dollar. Ook zijn de zogenaamde systeembanken nog steeds middelpunt van het financiële systeem. Ze zijn niet opgesplitst, maar staan onder verscherpte controle van toezichthouders. Veel vertrouwen wekt dit niet. Bovendien zijn de schulden wereldwijd de afgelopen tien jaar alleen maar groter geworden.

    Afnemend vertrouwen

    Belangrijker misschien is dat er in de VS een andere politieke wind is gaan waaien met de komst van Donald Trump als President. Aan de macht gekomen met de slogan ‘America first’ ontvouwt hij zijn protectionistische agenda. De na de Tweede Wereldoorlog met moed en beleid opgebouwde internationale instituties staan onder druk. De legitimiteit van bijvoorbeeld de NAVO, het IMF en de Wereldbank wordt sinds Trump’s aantreden in twijfel getrokken.

    Exemplarisch voor de verhoudingen was de manier waarop Trump in juni vorig jaar het belang van het G7-overleg af serveerde. Na afloop besloot hij in het vliegtuig op weg naar de Noord Koreaanse Kim Jong-un zijn handtekening onder de slotverklaring te verwijderen. Dit alles doet het vertrouwen in internationale samenwerking in tijden van crisis geen goed.

    China

    De afgelopen vijftien jaar is het Chinese financiële systeem erg afhankelijk geworden van dollartransacties. Gelet op de achteruit krabbelende Chinese economie heerst er bij internationale financiële instellingen onzekerheid of dollartransacties met China nog wel veilig zijn. Er zijn aanwijzingen dat Chinese bedrijven moeite hebben met het doorrollen van hun dollarverplichtingen. Dit kan uiteindelijk uitmonden in een nieuwe Azië-crisis.

    Mocht weer een internationale dollarcrisis volgen, dan is het maar de vraag of Trump zal instemmen met dollar swap-lines door de Fed. Want waarom zou de Amerikaanse centrale bank – en daarmee het Amerikaanse volk – op moeten opdraaien voor een probleem dat buiten hun grens is ontstaan? Het IMF trekt nu aan de bel, omdat gebrek aan gereedschap en coördinatie dan kan omslaan in een economische crisis die in 2008 nog werd voorkomen.

    Deze column van Sander Boon verscheen eerder op Geotrendlines




  • Georgette Boele: “Dollar en yen nog steeds de meest veilige havens”

    In een volgende crisis zullen beleggers waarschijnlijk nog steeds in de Amerikaanse dollar en de Japanse yen vluchten. Chinezen zullen mogelijk hun toevlucht zoeken in goud als veilige haven. Dat zei valutaspecialist Georgette Boele van de ABN Amro in een nieuwe podcast van het programma Tegenlicht. Dit zijn namelijk nog steeds de meest liquide vluchthavens die je als belegger kunt kiezen.

    “Naast de dollar is de Japanse yen nog steeds de meest veilige have valuta. Wat je ook ziet is dat Chinese beleggers dan in goud gaan. Tijdens de mondiale crisis was het dollar en yen, want dat zijn de meest liquide valuta’s met de diepste markten.”

    Volgens valutaspecialist Boele kan de Chinese yuan die rol voorlopig nog niet vervullen. Misschien dat we de komende tien jaar wel iets meer die kant op gaan, maar voorlopig hoeven we daar nog niet veel van te verwachten. Ze zei daar het volgende over:

    “Zolang de Chinezen zelf goud blijven kopen of een Japanse munt, dan denk ik dat dat nog niet aan de orde is. Je moet echt wel het gevoel hebben dat dat altijd liquide blijft, no matter what. En daar heb je gewoon tijd voor nodig.”

    Chinese yuan als alternatief voor de dollar?

    De Chinese yuan wordt de laatste jaren steeds vaker genoemd als alternatief voor de Amerikaanse dollar. Ook zijn er al verschillende stappen gezet richting de internationalisering van de yuan. De toetreding van de yuan tot het valutamandje van de SDR is een stap in de goede richting, maar is nog lang geen munt zoals de euro en de dollar. Zo is de Chinese valuta nog steeds niet vrij verhandelbaar. Boele zegt daar het volgende over.

    “Als je nu naar de yuan kijkt, de beweging op een dag, die wordt gecontroleerd door de Chinese autoriteiten. Die bepalen hoeveel die kan bewegen. Bij een dollar en euro is dat anders. Er komt nieuws uit en de valuta reageert daarop. Daar kan een centrale bank of autoriteit niet blij mee zijn, maar ze gaan niet interveniëren of proberen dat te beïnvloeden. En China heeft dat eigenlijk altijd wel gedaan.

    Ze hebben al wel iets meer ruimte gegeven, zeker het afgelopen jaar is de Chinese renminbi toch wat meer onder druk gekomen. Die beweging was toch eigenlijk relatief groot als je terugkijkt naar de jaren daarvoor. Dus ze geven het wel meer ruimte, maar uiteindelijk blijft het gemanaged.”

    Vrij verhandelbaar maken

    Het feit dat de Chinese yuan nog niet volledig vrij kan bewegen kan voor handelaren elders in de wereld een belemmering vormen om ermee te gaan handelen. In dat opzicht hebben valuta als de euro en de dollar momenteel de betere papieren. Dit is wat Boele erover zei:

    “Als je zou willen dat de wereldhandel in een bepaalde valuta gedaan wordt, dan moet er eigenlijk geen beperking op zitten. En dat is natuurlijk iets wat bij de dollar en de euro natuurlijk wel in hun voordeel is. Doordat er geen beperkingen op zitten gaan heel veel mensen het voor een hele hoop transacties gebruiken en doordat meer mensen het gebruiken wordt de munt automatisch belangrijker. Op het moment dat je dat beperkt en er limieten op zet wordt men gewoon voorzichtiger en dan krijg je ook niet de diepte van de markt die je nodig hebt om echt grote handelsstromen mee te krijgen.”

    Klik hier om de volledige podcast met Georgette Boele te beluisteren.

    Volg Marketupdate nu ook via Telegram

    Waardeert u de artikelen en analyses op onze site, steun ons dan met een eenmalige of periodieke donatie. Met uw donatie kunnen we mooie artikelen blijven schrijven en worden we minder afhankelijk van inkomsten uit advertenties. Klik hier om te doneren!




  • Fed ziet af van renteverhoging, valuta opkomende markten stijgen

    Fed ziet af van renteverhoging, valuta opkomende markten stijgen

    De Federal Reserve verraste de markten bij zijn bijeenkomst van januari met een verklaring die veel ‘dovisher’ was dan verwacht. Men leek de lat voor eventuele verdere renteverhogingen in 2019 hoger te leggen. De risicovolle activa reageerden zoals te verwachten was, met een rally over de hele linie. De dollar ging stevig in de uitverkoop.

    Het waren vooral de valuta van grondstoffen-exporterende landen – de Australische, Nieuw-Zeelandse en Canadese dollar, en de Noorse kroon – die hiervan profiteerden, evenals de belangrijkste valuta van alle opkomende markten, met uitzondering van de Mexicaanse peso. Het Britse pond was vorige week de grote verliezer. Door de angst voor een harde Brexit stopte de rally van de afgelopen paar weken en eindigde de munt lager ten opzichte van elke belangrijke valuta.

    Deze week worden er weinig economische cijfers gepubliceerd. De valutamarkten zullen zich vooral door het politieke nieuws laten leiden, en dan met name door het nieuws over de Brexit-onderhandelingen en de voortgang bij de handelsgesprekken tussen de VS en China. Hieronder behandelen we de belangrijke valuta in detail.

    Euro

    Het macro-economische nieuws uit de eurozone was vorige week wisselend. De belangrijke kerninflatiecijfers van januari waren sterker dan verwacht. Dit bood wat tegenwicht voor het negatieve nieuws over het Italiaanse bbp.

    De koers van de euro steeg op de valutamarkten. Dit kwam door dit goede nieuws, maar vooral ook door de verklaring van het FOMC eerder vorige week, die extreem ‘dovish’ was. Het lijkt erop dat – als het economische nieuws niet slechter wordt – de euro op korte termijn een bescheiden rally zou kunnen laten zien zolang de markten de koerswijziging naar ‘dovish’ bij de Fed verwerken.

    Britse pond

    Het pond deed het vorige week erg slecht. Het Britse parlement steunde een amendement waarmee Theresa May terug kan naar de EU om verdere concessies af te spreken. EU-onderhandelaren zeggen dat die onmogelijk zijn. Het gevolg hiervan is dat de kans op een ‘no deal’ marginaal is gestegen – hoewel naar onze mening uitstel van de Brexit nog steeds de meest waarschijnlijke uitkomst is.

    De markten zagen dit vorige week heel duidelijk en de koers van het pond daalde dan ook sterk, vooral ten opzichte van de euro. Het negatieve sentiment rond het pond zal op korte termijn waarschijnlijk nog versterkt worden door de aankondiging van Nissan in het weekend dat men de plannen om in Groot-Brittannië SUV’s te gaan bouwen vanwege de Brexit schrapt.

    Amerikaanse dollar

    De Federal Reserve verraste de markten vorige week met een zeer ‘dovish’ verklaring, en tijdens de persconferentie na afloop van de bijeenkomst bevestigde voorzitter Powell die toon. De verklaring wijst erop dat de Fed, als macro-economische verrassingen uitblijven, voorlopig genoeg heeft van renteverhogingen en zich nu volledig door de cijfers laat leiden.

    Direct na de bijeenkomst daalde de koers van de dollar ten opzichte van alle belangrijke valuta en wereldwijd vierden financiële markten feest. Het belangrijke banenrapport dat na de bijeenkomst van vrijdag verschijnt, zal de zienswijze van de Fed waarschijnlijk niet significant veranderen. Een sterke banengroei gaat nog steeds gepaard met bescheiden reële loonstijgingen van zo’n 1%. Wij zien de koersontwikkeling van de valuta van opkomende markten in het algemeen ‘bullish’ en denken dat de veranderde toonzetting van de Fed onze zienswijze bevestigt.

    Door: Enrique Diaz-Alvarez

    Enrique Diaz-Alvarez is chief risk officer en staat aan het hoofd van het analistenteam van Ebury in New York. Vanwege zijn gedrevenheid, passie en gedegen kennis, wordt Enrique door Bloomberg erkend als een van de meest accurate voorspellers van de marktbewegingen.

    Over Ebury:

    Ebury maakt internationale markten toegankelijker met valutadiensten op maat en flexibel handelskrediet voor ondernemingen. Ebury werkt samen met ruim 12.000 organisaties en verricht 12 miljard euro aan valutatransacties in 140 verschillende valuta. Het bedrijf heeft kantoren in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Spanje en Polen. De speerpunten van Ebury:

    • Financiële diensten die normaal zijn voorbehouden aan grote multinationals
    • Financiering van uw aankopen
    • Marktkennis en valutadiensten op maat
    • Ons netwerk van liquidity providers en intermediaire banken
    • Transacties in ruim 140 verschillende valuta

    Meer informatie op www.ebury.nl




  • Wordt Chinese yuan de nieuwe wereldmunt?

    De Amerikaanse dollar is nog steeds de belangrijkste valuta in de wereld, maar kan de Chinese yuan deze rol overnemen? Deze vraag staat centraal in een nieuwe aflevering van Tegenlicht. Financieel journalist Maarten Schinkel ging op onderzoek uit en sprak met verschillende handelaren en economen over de opmars van de yuan.

    In 2015 werd Chinese yuan werd opgenomen in het valutamandje van het IMF. In 2018 werd het voor het eerst ook mogelijk om olie in yuan te verhandelen. Ook hebben de centrale banken van Rusland en het Eurosysteem de afgelopen jaren meer Chinese yuan aan hun reserves toegevoegd.

    Wat zijn de ambities en beweegredenen voor China om haar eigen munt te promoten? En wat voor gevolgen heeft dat voor de geopolitieke en economische machtsverhoudingen in de wereld?

    Dit artikel verscheen eerder op Geotrendlines




  • Dollar profiteert niet van einde shutdown Amerikaanse overheid

    Het einde van de shutdown van de Amerikaanse overheid onder Donald Trump had nauwelijks een positief effect op de dollar. Trump gaf uiteindelijk toe aan de druk, toen de gevolgen van de historische 35 dagen durende shutdown tot chaos op de vliegvelden begon te leiden. Hij kondigde een deal aan, waardoor de overheid in ieder geval tot 15 februari weer aan de slag kan. Vreemd genoeg daalde de koers van de Amerikaanse dollar juist scherp, doordat beleggers veilige havens ontvluchtten en de voorkeur gaven aan risicovolle valuta’s.

    In Frankfurt gaf Mario Draghi na de laatste ECB-bijeenkomst van afgelopen donderdag weer een dovish analyse van de economie van de eurozone. Hierdoor schuiven de verwachtingen ten aanzien van het tijdpad van een renteverhoging door de bank – die de eerste sinds 2011 zou zijn – nog verder op. Intussen knalde het pond door de grens van $1,32 ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Men hoopt dat Groot-Brittannië een harde, ‘no deal’-Brexit zal weten te voorkomen.

    Deze week zal de aandacht uitgaan naar de parlementaire stemming op dinsdag over ‘plan B’ van Theresa May voor de Brexit, de bijeenkomst van het FOMC aanstaande woensdag en naar het Amerikaanse banencijfer dat vrijdag gepubliceerd wordt. Hieronder de belangrijkste valuta in detail.

    Euro

    De euro stond afgelopen donderdag heel even op zijn zwakste positie tegenover de Amerikaanse dollar sinds midden december. De koers van de munt werd omlaag gedrukt door de dovish uitspraken van de ECB en aanwijzingen dat de economische cijfers nog verder zullen verslappen.

    De cruciale samengestelde PMI, de belangrijkste indicator voor de activiteit in het eurogebied, vertraagde in januari naar slechts 50,7, het laagste niveau in meer dan vijf jaar. ECB-voorzitter Mario Draghi verklaarde na de bijeenkomst over het monetaire beleid van donderdag dat de binnenkomende gegevens ‘zwakker dan verwacht’ waren. Doorslaggevend was dat hij het taalgebruik in zijn verklaring over het risico rond het evenwicht in de economische groei bijstelde van ‘moving to the downside’ (‘beweegt zich richting een neerwaarts risico’) tot ‘moved to the downside’ (‘heeft zich naar een neerwaarts risico bewogen’).

    De voorzichtige toon in de mededelingen van de ECB van vorige week bevestigt onze visie dat de eerste renteverhoging in het blok sinds 2011 nog lang op zich zal laten wachten. Naar onze mening moet er eerst een significante omslag bij zowel de PMI als de kerninflatie komen om de hoop op een renteverhoging in 2019 levend te houden.

    Britse pond

    Het Britse pond leverde vorige week alweer een indrukwekkende prestatie, met een rally van meer dan twee procent. Dit kwam doordat men er steeds sterker van overtuigd is dat een ‘no deal’-Brexit voorkomen zal worden.

    De koers van het pond steeg scherp doordat er onder de parlementsleden draagvlak is voor het amendement van Yvette Cooper, waarmee de artikel 50-procedure uitgesteld zou worden. Ook berichten dat de DUP (Democratic Unionist Party, de Democratische Unionistische Partij) bereid zou zijn om de deal van May te steunen, mits daarin een tijdsbeperking voor de Noord-Ierse ‘backstop’ wordt opgenomen, droegen hieraan bij.

    Ook deze week zal de Brexit, en dan met name de parlementaire stemming op dinsdag, weer alles bepalen. Er wordt niet over May’s deal op zich gestemd, maar over de voorgestelde amendementen op haar terugtrekkingsvoorstel. Wij denken dat grote steun bij de parlementariërs voor een uitgestelde Brexit, een tweede referendum of het uitsluiten van een ‘no deal’ voor een scherpe rally in het Britse pond kan zorgen.

    Amerikaanse dollar

    Na de verklaring van Trump van afgelopen vrijdag daalde de koers van de dollar over de hele linie. Dit kwam grotendeels doordat men zich aangetrokken voelde tot risico en beleggers bang waren dat de stroom economische gegevens die door de shutdown van de federale overheid nog niet gepubliceerd is, duidelijk zou kunnen maken dat de Amerikaanse economie eind vorig jaar vertraagd is.

    De komende dagen worden belangrijk voor de Amerikaanse dollar, vooral de bijeenkomst van de Federal Reserve aanstaande woensdag en het rapport over de niet-agrarische banen, dat vrijdag gepubliceerd wordt. We verwachten dat de Fed zijn beleid ongewijzigd zal laten en het bijbehorende taalgebruik niet in belangrijke mate zal aanpassen. Het banenrapport van vrijdag, een van de weinige belangrijke publicaties van economische cijfers die niet door de shutdown zijn vertraagd, zal naar verwachting een gestage loongroei van meer dan 3% en een solide banengroei van zo’n 170.000 laten zien.

    Door: Enrique Diaz-Alvarez

    Enrique Diaz-Alvarez is chief risk officer en staat aan het hoofd van het analistenteam van Ebury in New York. Vanwege zijn gedrevenheid, passie en gedegen kennis, wordt Enrique door Bloomberg erkend als een van de meest accurate voorspellers van de marktbewegingen.

    Over Ebury:

    Ebury maakt internationale markten toegankelijker met valutadiensten op maat en flexibel handelskrediet voor ondernemingen. Ebury werkt samen met ruim 12.000 organisaties en verricht 12 miljard euro aan valutatransacties in 140 verschillende valuta. Het bedrijf heeft kantoren in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Spanje en Polen. De speerpunten van Ebury:

    • Financiële diensten die normaal zijn voorbehouden aan grote multinationals
    • Financiering van uw aankopen
    • Marktkennis en valutadiensten op maat
    • Ons netwerk van liquidity providers en intermediaire banken
    • Transacties in ruim 140 verschillende valuta

    Meer informatie op www.ebury.nl




  • Britse pond leeft op nu markten zachtere Brexit inprijzen

    Britse pond leeft op nu markten zachtere Brexit inprijzen

    De enorme nederlaag van Theresa May bij de stemming over de terugtrekkingsovereenkomst gaf het pond vreemd genoeg een impuls. De munt eindigde de week bovenaan de G10-ranglijsten. Een reeks zwakke economische cijfers uit China en de eurozone was positief voor de dollar. In de VS werd door de shutdown van de overheid weinig macro-economisch nieuws gepubliceerd.

    Deze week zal de aandacht van de markt verschuiven naar de ECB en in mindere mate naar de Bank of Japan. Bij de januari-bijeenkomst van de eerste zal van belang zijn in hoeverre de Raad de recente economische zwakte in de eurozone onderkent. De Chinese bbp-cijfers die maandag verschenen zijn belangrijk om in te kunnen schatten welke impact de handelsoorlog tot nu toe heeft. Hieronder bespreken we de belangrijkste valuta in detail.

    Britse pond

    De Britse regering leed bij de parlementaire stemming de grootste nederlaag in de Britse geschiedenis: de terugtrekkingsovereenkomst van premier May werd met een verschil van 230 stemmen verworpen. De markten reageerden hierop met een koersstijging van het Britse pond. De redenering lijkt als volgt. Een Brexit zonder akkoord is een heel onwaarschijnlijk scenario, en daarom betekent de omvang van de afwijzing dat een aanzienlijk zachtere Brexit – die deels door de Labour-partij gesteund kan worden – de enige deal is die nu nog door het parlement zou kunnen komen. We zijn het niet oneens met deze inschatting en blijven denken dat er in de komende maanden nog meer ruimte is voor een appreciatie van het pond.

    Euro

    De Duitse economie blijkt in heel 2018 met 1,5% te zijn gegroeid. Dit betekent dat de groei in het vierde kwartaal bijna zeker positief was, maar dan ook nét. ECB-voorzitter Draghi onderkende de recente zwakte wel. Dit betekent dat bij de ECB-bijeenkomst van aanstaande donderdag de inschatting van de economie verder naar beneden zal worden bijgesteld, en wij denken dat daarmee renteverhogingen in 2019 in feite uitgesloten zijn. Gezien dit negatieve nieuws is het knap dat de euro tot nu toe zijn niveau van 1,13 ten opzichte van de Amerikaanse dollar vast heeft weten te houden.

    Amerikaanse dollar

    In de VS werden vorige week alleen secundaire cijfers gepubliceerd, wat gedeeltelijk door de shutdown van de federale overheid kwam. Deze week zal het niet veel anders zijn. De markten moeten hun aanwijzingen daarom uit de mededelingen van de Federal Reserve halen, en die zijn in het nieuwe jaar duidelijk dovish geworden.

    Deze abrupte verandering van toon betekent dat we de ‘dot plot’ van verwachte rentetarieven, die in december bekend wordt gemaakt, al niet meer nodig hebben. Tenzij de inflatie plotseling omhoog schiet, komt er in 2019 waarschijnlijk slechts één of helemaal geen renteverhoging. Dit zouden hele gunstige omstandigheden moeten zijn voor valuta’s van opkomende markten in het algemeen, en de meeste daarvan leven in 2019 tot nu toe al vrij sterk op.

    Door: Enrique Diaz-Alvarez

    Enrique Diaz-Alvarez is chief risk officer en staat aan het hoofd van het analistenteam van Ebury in New York. Vanwege zijn gedrevenheid, passie en gedegen kennis, wordt Enrique door Bloomberg erkend als een van de meest accurate voorspellers van de marktbewegingen.

    Over Ebury:

    Ebury maakt internationale markten toegankelijker met valutadiensten op maat en flexibel handelskrediet voor ondernemingen. Ebury werkt samen met ruim 12.000 organisaties en verricht 12 miljard euro aan valutatransacties in 140 verschillende valuta. Het bedrijf heeft kantoren in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Spanje en Polen. De speerpunten van Ebury:

    • Financiële diensten die normaal zijn voorbehouden aan grote multinationals
    • Financiering van uw aankopen
    • Marktkennis en valutadiensten op maat
    • Ons netwerk van liquidity providers en intermediaire banken
    • Transacties in ruim 140 verschillende valuta

    Meer informatie op www.ebury.nl




  • Kan Rusland zich wel losmaken van de dollar?

    Kan Rusland zich wel losmaken van de dollar?

    De centrale bank van Rusland heeft het afgelopen jaar voor $101 miljard aan dollarreserves omgezet naar euro’s en yuan. Ook probeert het Kremlin bedrijven aan te sporen andere valuta te gebruiken in het internationale handelsverkeer. Het doel van deze maatregelen is om minder afhankelijk te worden van de dollar. Toch blijkt dat geen eenvoudige opgave, omdat de Amerikaanse valuta nog steeds de meest dominante in de wereld is.

    Bloomberg schrijft dat veel bedrijven de overstap nog niet willen maken, omdat het lastiger is om banken te vinden die andere valuta accepteren. Een andere belemmering is het valutarisico van internationale transacties in roebels, wat extra kosten met zich meebrengt. Volgens Alexei Kudrin, hoofd van de financiële toezichthouder in Rusland, vormt de instabiliteit van de roebel nog steeds een belemmering.

    Dollar blijft belangrijkste handelsmunt

    Rusland gebruikt de dollar voor bijna driekwart van haar internationale transacties, terwijl minder dan 5% van de handel met de Verenigde Staten is. Voor de handel met China gaat zelfs 90% van alle transacties in de Amerikaanse munt. Dat is opmerkelijk, aangezien beide landen al jaren voornemens zijn meer transacties in hun eigen valuta af te rekenen. Vorig jaar sloten de twee landen nog een deal om directe handel in roebels en yuan te promoten.

    Ook veel grondstoffen in Rusland worden nog steeds in dollars verhandeld, omdat veel afnemers elders in de wereld bij voorkeur deze munt gebruiken. De markten voor de euro, yuan en roebel zijn nog niet zo groot als die voor de Amerikaanse valuta. Ook zijn de meeste internationale betaalsystemen nog steeds ingericht op dollarbetalingen. Elina Ribakova van de denktank Bruegel ziet deze verhoudingen niet snel veranderen. Tegenover Bloomberg zei ze daar het volgende over:

    “De olieprijzen worden bepaald in de Verenigde Staten. Dat maakt het lastig om te veranderen. Het is zelfs niet duidelijk of de markt wel wil veranderen, het draait om nationale economische redenen. Dat is alsof je een strijd bergop voert.”

    Aandeel van de dollar in handelsverkeer Rusland nog steeds aanzienlijk (Bron: Bloomberg)

    Politiek besluit

    Het plan van de Russische regering om minder afhankelijk te worden van dollars is dan ook meer politiek dan economisch gemotiveerd. Door de ontwikkelingen in Oekraïne heeft het Westen nieuwe sancties opgelegd tegen Rusland. De vrees voor zwaardere sancties die Rusland kunnen afsluiten van het dollarsysteem is voor het Kremlin waarschijnlijk de belangrijkste reden om te diversifiëren.

    Bedrijven in Rusland ondervinden nu al hinder van de sancties, want één op de drie transacties in dollars zou al vertraagd worden. Die vertraging kan volgens de minister van Financiën Anton Siluanov in het slechtste geval zelfs oplopen tot een maand.

    Eind vorig jaar presenteerde de minister al een plan om bedrijven aan te sporen vaker in andere valuta te handelen. Ook heeft de centrale bank een systeem opgezet waarmee banken betalingen kunnen blijven doen, ook als het land wordt afgesloten van wereldwijde betaalsystemen als SWIFT.

    Euro als handelsmunt

    Rusland staat niet alleen in haar streven om minder afhankelijk te worden van de dollar. Zo maakte de Europese Commissie begin december haar voornemen bekend om de euro actiever te promoten als wereldhandelsmunt. Zo zouden energiecontracten tussen Europese landen en de rest van de wereld standaard in euro’s afgerekend moeten worden. Doel van deze maatregel is om het ‘exorbitante privilege’ van de Verenigde Staten te beperken.

    Dit Europese initiatief wordt ook in het Kremlin ondersteund. Waar Rusland en Europa nu al succes boeken is op het gebied van energie. Cijfers van Gazprom laten zien dat de meeste contracten voor aardgas nu al in euro’s worden afgehandeld. Een nieuwe benchmark voor olie in euro kan de acceptatie van de euro in olietransacties dichterbij brengen.

    Rusland ruilt dollars in voor euro en yuan (Bron: Central Bank of Russia)

    Dit artikel verscheen eerder op Goudstandaard




  • China worstelt met dollarprobleem

    China kampt met een steeds groter dollarprobleem. Het land heeft voor tenminste $1,9 biljoen aan schulden in dollars, waarvan ruim 60% binnen een jaar doorgerold moet worden. Ook groeien de dollarschulden van Chinese bedrijven en consumenten snel met een toename van 14% in 2018 en 35% sinds begin 2017.

    Chinezen hebben de laatste jaren veel geleend in Amerikaanse dollars, omdat de rente op deze leningen veel lager was dan die van leningen in yuan. Door het stimulerende beleid van de Federal Reserve was er de afgelopen jaren volop liquiditeit beschikbaar, waar ook China dankbaar gebruik van maakte.

    Sterke toename van dollarschulden

    Daar komt bij dat de Chinese overheid de opbouw van dollarschulden heeft aangemoedigd met haar ambitieuze ‘Belt and Road’ programma. China heeft miljarden dollars geleend voor verschillende infrastructuurprojecten in Azië en Afrika. Het gaat om spoorlijnen, wegen, havens en andere projecten die de oude Zijderoute nieuw leven in moeten blazen.

    Het verschil in rente tussen leningen in dollars en yuan schommelde de laatste jaren tussen de 3 en 5 procentpunt. Maar nu de Amerikaanse centrale bank de geldkraan langzaam dichtdraait wordt dit verschil steeds kleiner. Daar komt bij dat de dollar het afgelopen jaar sterk in waarde is gestegen ten opzichte van de Chinese munt.

    China heeft de laatste jaren veel dollarschulden opgebouwd (Bron: Bloomberg)

    Maar China heeft toch $3 biljoen aan dollarreserves?

    Het is waar dat China nog steeds over een enorme dollarreserve beschikt. Volgens de cijfers van de centrale bank schommelt deze reserve rond de $3 biljoen. Dat lijkt een aanzienlijke reserve, ware het niet dat de onderliggende economie voor $1,9 biljoen geleend heeft in dollars. En dat is op basis van de officiële cijfers, want in een rapport van Daiwa Capital Markets uit augustus worden de totale dollarverplichtingen op $3 tot $3,5 biljoen geschat. Dat is in dezelfde orde van grootte als de totale dollarreserves van de centrale bank.

    China heeft voor ongeveer $3 biljoen aan dollarreserves (Bron: Bloomberg)

    Ook China heeft een schuldenprobleem

    Dit jaar en volgend jaar moeten Chinese bedrijven en consumenten voor een recordbedrag aan dollarleningen herfinancieren. Dat betekent dat ze opnieuw dollars moeten aantrekken op de internationale geldmarkt of dat ze de dollarreserves van de centrale bank moet aanspreken. Het aantrekken van dollars kan in een omgeving van meer economische onzekerheid en een stijgende rente kan dat wel eens een grote uitdaging worden. Door het rentebeleid van de Federal Reserve zullen Chinese bedrijven waarschijnlijk een stuk duurder uit zijn als ze hun leningen moeten herfinancieren.

    Het beeld dat China over enorme dollarreserves beschikt en dus in een sterke positie staat ten opzichte van de Verenigde Staten moet enigszins genuanceerd worden. Dat was ook de strekking van dit artikel over het Chinese dollarprobleem van begin vorig jaar. De Chinese economie heeft de laatste jaren heel veel schulden opgebouwd, waarvan een aanzienlijk deel in vreemde valuta. Als de Chinese overheid dit probleem niet adresseert, dan kan dat in de toekomst voor vervelende verrassingen zorgen.

    Dit artikel verscheen eerder op Geotrendlines