Tag: schulden

Grafiek: Wereldwijde schulden nemen toe

Citigroup verzamelde cijfers over de totale private schuldenlast in een aantal verschillende landen. We zien dat het fenomeen schulden stapelen zich niet beperkt tot de Westerse wereld. Merk ook op dat in alle landen de schulden veel sneller groeien dan de economie. In Japan krimpt de economie zelfs, terwijl de schulden blijven toenemen door ‘Abenomics’, het stimulerende monetaire beleid waarmee de Japanse premier Shinzo Abe een einde wil maken aan de deflatie in zijn land.

Ook valt op dat de schulden het snelst stijgen in de opkomende economieën die de afgelopen jaren sterk gegroeid zijn, zoals China en Brazilië. In de Eurozone, waar veel minder monetaire en fiscale stimulering heeft plaatsgevonden, zijn de totale schulden sinds het uitbreken van de financiële crisis vrijwel niet gestegen.

Wereldwijd groeien de schulden sneller dan de economie (via twitter)

20 oktober 2015
BIS waarschuwt voor hoge schulden ‘emerging markets’
De wereldwijde schulden zijn sinds het uitbreken van de financiële crisis alleen maar verder toegenomen, zowel in opkomende markten als in de ontwikkelde landen. Daardoor is het wereldwijde financiële systeem erg kwetsbaar geworden voor een renteverhoging in de VS. Dat is de belangrijkste conclusie uit het laatste rapport van de Bank for International Settlements (BIS) over de stand van de wereldeconomie.

De BIS waarschuwt in haar rapport voor de gevolgen van een stijgende rente. Sinds het uitbreken van de crisis is de totale schuldquote (publiek en privaat) van de ontwikkelde economieën met 36 procentpunt gestegen naar 265 procent. In opkomende economieën is het totale schuldniveau met 167 procent nog wel een stuk lager, maar daar stijgt de schuldenlast naar verhouding nog sneller. Sinds 2007 is de schuldquote van opkomende economieën met gemiddeld 50 procentpunt gestegen. In China ligt het totale schuldenniveau (publiek en privaat) al op 235 procent ten opzichte van het bbp.
- Lees meer bij Argentor
17 september 2015
Chinese banken zien toename slechte leningen

Het totale bedrag aan slechte leningen op de balans van Chinese banken is in de eerste helft van dit jaar met 35,7% toegenomen, zo verklaarde de Chinese toezichthouder voor de bankensector. Shang Fulin, hoofd van de China Banking Regulatory Commission (CBRC) zei afgelopen week tijdens een interne bijeenkomst dat het totaal aan ‘non performing loans’ op de balans van Chinese banken met 322,2 miljard yuan was toegenomen tot een totaal van 1,8 biljoen yuan (omgerekend €265,5 miljard). Ook daalde de winstgevendheid van de banken in de eerste helft van dit jaar met 13 procentpunt ten opzichte van een jaar geleden.

Groeivertraging
Non performing loans zijn leningen met een betalingsachterstand waarbij banken het risico lopen dat niet het volledige bedrag wordt terugbetaald. Omdat de Chinese economie minder hard groeit dan in voorgaande jaren komen steeds meer Chinese huishoudens en bedrijven in betalingsproblemen. "In de ruimere context van de groeivertraging van de Chinese economie beginnen de risico's van kredieten voor de bankensector zichtbaar te worden. Een lagere winst voor banken verlaagt het rendement voor de aandeelhouders en verzwakt de capaciteit van banken om risico's af te dekken en nieuwe kredieten te verstrekken", aldus Shang.

Private schulden in China zijn explosief gestegen
De totale omvang van het probleem is nog niet zo groot, maar de ontwikkeling van de laatste maanden is wel zorgelijk te noemen. Het aandeel non performing loans op de balans van Chinese banken groeide van het begin 2015 tot halverwege dit jaar met 0,22 procentpunt naar 1,82%. Een toename in het aantal wanbetalingen gaat hand in hand met een afnemende economische groei. Doordat de private schulden minder snel stijgen daalt het consumptieniveau van de Chinese huishoudens en bedrijven. In plaats van meer te lenen gaan ze meer aflossen, waardoor de geldhoeveelheid in de economie krimpt het en nog moeilijker wordt om schulden af te lossen. Deze vorm van schulddeflatie veroorzaakte in Amerika en Europa al een grote financiële crisis, waar beide landen nog steeds niet volledig van hersteld zijn. Amerika koos de weg van stimulering, terwijl Europa het pad van bezuinigingen insloeg. In de toekomst zal ook de Chinese economie een harde landing maken, zo verwacht ook econoom Steve Keen.

Chinese banken komen binnenkort met cijfers over de eerste helft van 2015

6 augustus 2015
Griekenland heeft €100 miljard schuldverlichting nodig

Griekenland moet naar schatting €100 miljard aan schuld afschrijven om te kunnen ontsnappen aan een aanhoudende deflatoire depressie, zo blijkt uit een grondige studie van het National Institute of Economic and Social Research (NIESR). De bezuinigingen en hervormingen die de schuldeisers aan Griekenland oplegden zullen volgens de denktank contra-productief werken, omdat de opbrengsten ervan veel minder groot zijn dan de economische schade die het gevolg is van vraaguitval en toenemende werkloosheid.

Eind 2016 is de Griekse economie naar verwachting 30% kleiner dan de piek van 2007 en 7% kleiner dan in 2001, het jaar dat Griekenland in de eurozone stapte. “We zien Griekenland niet meer terugkeren naar het niveau van voor de toetreding tot de Eurozone in 2001, laat staan dat de economie weer zal groeien naar het niveau van voor de economische crisis. Dit is dus een lange en zware depressie voor Griekenland”, zo verklaarde onderzoeker Jack Meaning van NIESR.

€100 miljard schuldverlichting
Om de Griekse economie weer op gang te krijgen moet ze verlost worden van een deel van haar schulden. Uit het onderzoek van de economische denktank komt naar voren dat bijna €100 miljard van de Griekse schuldenlast van €320 miljard kwijtgescholden of geherstructureerd dient te worden, ongeveer 55% van het bbp. Daarmee kan de publieke schuldquote worden teruggebracht van een onoplosbare 186,9% van het bbp naar een draaglijk niveau van ongeveer 130%. Pas dan is de doelstelling van het IMF om de Griekse staatsschuld in 2020 terug te brengen naar 120% haalbaar. Zonder schuldverlaging zal de Griekse economie dit jaar met 3% en volgend jaar met nog eens 2,3% krimpen, zo schrijft het onderzoeksbureau in haar rapport. Pas in 2023 zal de economie weer terug zijn op het niveau van vóór de introductie van de euro. Volgens Simon Kirby, hoofdonderzoeker van het NIESR, moeten we terug naar de Grote Depressie van de jaren '30 om een situatie te vinden die vergelijkbaar is met de economische depressie in Griekenland: "De crisis in het Verenigd Koninkrijk in de jaren '20 was al erg genoeg, maar het kwam niet in de buurt bij de Griekse crisis". De volledige versie van dit artikel verscheen eerder op een partner blog.

Griekse schuldquote blijft hoog met een krimpende economie (Grafiek via Telegraph)

5 augustus 2015
Steve Keen: “Schulden leiden tot economische bubbels”
Volgens econoom Steve Keen zagen veel economen de financiële crisis van 2008 niet aankomen omdat ze onvoldoende – of zelfs helemaal geen – rekening hielden met de ontwikkeling van de private schulden. Zelfs centrale bankiers dachten dat ze de situatie onder controle hadden, omdat de werkloosheid laag was en de inflatie beperkt bleef. Ze spraken van de ‘Great Moderation’, een nieuw tijdperk van milde inflatie en een hoge werkgelegenheid…

Maar wat ze niet zagen was de ongekende groei van de private schulden, waardoor huishoudens een uitgavenpatroon konden aanhouden dat ver boven hun inkomen lag. Het is deze schijngroei in de economie die zorgde voor de enorme bubbel op de huizenmarkt en andere excessen in het financiële systeem. Zo steeg de private schuldquote in de VS van minder dan 120% in 1999 naar een recordniveau van 170% ten opzichte van het bbp in 2008.

Private schulden
Steve Keen verzamelde cijfers over de inflatie en de werkloosheid sinds de jaren '80 en legde deze naast een model dat hij ontwikkelde om het Minsky moment te visualiseren. Hij voegde er de factor 'schuld' aan toe en bouwde een driedimensionaal model dat laat zien dat de economie plotseling kan omslaan van zeer stabiele groei en inflatie naar een plotselinge crash. De afgelopen decennia zijn we er in de Westerse wereld in geslaagd de private schulden naar een historisch hoog niveau te brengen. Centrale banken proberen met een stimulerend beleid en een extreem lage rente opnieuw de schuldenberg te verhogen, zodat we de lasten nog iets verder voor ons uit schuiven. Maar volgens Steve Keen is het onvermijdelijk dat we in de toekomst een lange periode tegemoet gaan van een zeer zwakke economische groei, waarin de schuldniveaus teruggebracht worden naar meer houdbare proporties. De pijn van de schulddeflatie kan verzacht worden door de inflatie aan te jagen, zodat de schulden in reële termen sneller dalen. Hieronder zie je het volledige college van econoom Steve Keen, de video duurt een klein half uur. Absoluut een aanrader wat ons betreft! Meer lezen over Steve Keen?
29 juli 2015
Nederlandse huishoudens hebben weer meer schulden

De totale schulden van Nederlandse huishoudens zijn het afgelopen kwartaal opnieuw toegenomen, dat meldt het CBS. Dat terwijl we de afgelopen jaren nog bezig waren met het aflossen van schulden en onze totale private schuldenlast daalde. Eind maart hadden huishoudens in totaal €742 miljard aan schulden, dat was €2 miljard meer dan eind december 2014. De schulden namen toe vanwege het aantrekken van de woningmarkt, want door de extreem lage rente besluiten meer mensen een huis te kopen. Huiseigenaren zijn door de lage rente en door het feit dat de huizenprijzen in veel gebieden weer stabiliseren ook minder versneld gaan aflossen dan ze de voorgaande jaren deden.

De totale schuldenlast van huishoudens in Nederland bestaat voor een zeer groot deel uit hypotheekschuld, want die bedraagt op het moment €651 miljard. Deze schuldenlast is de afgelopen twintig jaar razendsnel toegenomen, maar door het uitbreken van de crisis kwam er een einde aan de stijging. Huishoudens werden terughoudender met het kopen van een huis en gingen versneld aflossen. Stimulerende maatregelen van de overheid, zoals een lagere BTW op verbouwingen, een lagere overdrachtsbelasting en een hogere vrijstelling voor belastingvrij schenken, hebben de huizenmarkt de laatste jaren structureel ondersteund. Daardoor stabiliseerde de totale schuldenlast, zoals de volgende grafiek van de Rabobank goed laat zien.

Totale hypotheekschuld in Nederland

Minder consumptief krediet
Tegenover de groeiende hypotheekschuld staat een afnemende vraag naar consumptief krediet. Huishoudens losten per saldo af op deze vorm van financiering, omdat het relatief duur krediet is. Het CBS ziet een verschuiving van consumptieve leningen naar studieschulden, want studenten leenden juist meer geld. De totale private schuld als percentage van het bbp daalde in Nederland, maar ten opzichte van andere landen zitten we nog steeds op een zeer hoog schuldenniveau. Dat komt omdat de Nederlandse overheid jarenlang het maken van schulden heeft gestimuleerd met de hypotheekrenteaftrek. Banken en makelaars deden daar vrolijk aan mee, omdat het in de goede tijden voor iedereen winst was. Dat zal in de toekomst veranderen, maar het is een aanpassingsproces dat nog enkele tientallen jaren kan gaan duren.

8 juli 2015
Nederland heeft meer schulden dan Griekenland

Nu alle ogen op Griekenland gericht zijn is het makkelijk het overzicht te verliezen. Vaak wordt gesuggereerd dat Griekenland een buitensporig hoge schuld heeft, maar in hoeverre klopt die bewering? En hoe zit het met de totale schuldenlast van Nederland? Marketupdate verzamelde de meest recente cijfers van Eurostat en maakte daar de volgende grafiek van. Zoals u ziet staat Nederland hoog op de ranglijst van Europese landen met de hoogste schulden met een gecombineerde publieke en private schuldenlast van 311,8% van het bbp (in het jaar 2013). Griekenland heeft van alle landen uit dit lijstje de allerhoogste publieke schuld ten opzichte van het bbp, maar door de beperkte hoeveelheid private schulden komt het land net onder Nederland uit met een gecombineerde schuld van 310,6%.

Ook landen als Spanje en Italië hebben veel minder geleend ten opzichte van hun economie dan Nederland. De schuldquote van deze landen is respectievelijk 284,9% en 250% wat lager dan de onze. Van alle PIIGS-landen waren de schulden in 2013 alleen hoger in Ierland (419,8%) en Portugal (350,4%). Merk ook op hoe laag de schulden zijn in de meeste Oost-Europese landen.

Nederland heeft meer schulden dan Griekenland (Bron: Eurostat)

2 juli 2015
Kijk eens naar Portugal…‏

Alle aandacht gaat momenteel uit naar Griekenland. Maar hoe staat het met dat andere Zuid-Europese land dat ook voor faillissement behoed moest worden? Is Portugal werkelijk het succesverhaal dat het op de financiële markten lijkt te zijn? Portugal lijkt er in eerste instantie duidelijk beter voor te staan dan in 2011. Toen moest het land onder zware druk van de financiële markten noodhulp accepteren van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds. Anders zou het land failliet gaan. Inmiddels heeft Portugal noodhulp niet langer nodig. Voor nieuwe leningen kan het land weer op de financiële markten terecht en de Portugese 10-jaars rente bedraagt momenteel slechts 2,7%.

De Portugese economie groeit weer, al is het nog niet veel. In 2014 bedroeg de groei 0,9% en voor dit jaar wordt een groei van 1,6% verwacht. De werkloosheid is bovendien gedaald. Eind 2014 bedroeg het werkloosheidspercentage 13,5% waar deze twee jaar daarvoor nog 17,5% was. Met bovenstaande is het positieve nieuws over Portugal wel verteld. De werkloosheid lijkt niet meer verder te dalen en van de jongeren zit nog altijd een derde zonder baan.

Bij de gedaalde werkloosheid zijn vanwege de bescheiden groei eveneens wel kanttekeningen te maken. Veel oudere werknemers zouden de hoop op een nieuwe baan hebben opgegeven en vervroegd met pensioen zijn gegaan. Bovendien is 6% van de bevolking geëmigreerd, vooral jongeren.

Meer schulden
Ondanks jaren van hervormen en bezuinigen zit Portugal nog steeds opgescheept met grote schulden. Meer dan ooit zelfs. Want door overheidstekorten en jaren van krimp is de Portugese schuldquote alleen maar opgelopen. Had de schuldquote in 2010 nog een grootte van 96%, inmiddels is dat percentage opgelopen tot 130% (!). Om de publieke schuld met een omvang van 130% van de Portugese economie niet nog verder te laten toenemen zou de economische groei in Portugal dik 3% per jaar moeten bedragen. Er is echter niets wat daar ook maar enigszins op wijst. Een van de verklaringen daarvoor? Andere schulden... Ook de private sector (bedrijven en gezinnen) in Portugal heeft zich in de goede jaren diep in de schulden gestoken. Tellen we de publieke en private schuld van Portugal bij elkaar dan komen we uit op een totale schuldquote van maar liefst 380% (!). Dat is meer dan in welk Europees land dan ook. Ter vergelijking: zelfs met de Griekse schulden valt het zo bezien nog wel mee. Daar komt de totale schuldquote uit op 290%. Bij Griekenland ligt de schuld vooral bij de overheid. Door de hoge private schulden zal de komende jaren in Portugal veel geld besteed moeten worden aan rente en aflossing. Vooral aan buitenlandse partijen overigens die de Portugese schulden voor een groot deel in bezit hebben. Door de onvermijdelijke rentebetalingen en aflossingen door de private sector in Portugal blijft er minder geld over voor binnenlandse investeringen en consumptie. Dat remt de Portugese economie af terwijl hoge groei juist cruciaal is om de (publieke) schuldquote niet nog verder te laten stijgen.
Verkiezingen
Van enige onrust is vooralsnog in Portugal geenszins sprake. Maar op financiële markten hoeft er niet veel te gebeuren om de vlam in de pan te laten slaan. En in Portugal zou dat weleens de start van de verkiezingen kunnen zijn... De eerstvolgende Portugese verkiezingen vinden dit najaar plaats. Voorlopige peilingen wijzen uit dat Antonio Costa's Socialistische Partij de grote winnaar zou kunnen worden. Vergelijkbaar met Syriza (de partij die in Griekenland de verkiezingen won) stelt Antonio Costa te willen stoppen met het bezuinigingsbeleid. Een aantal hervormingen is hij van plan terug te draaien. De kans dat Portugal haar schuld dan nog kan terugbetalen wordt dan nog kleiner dan dat nu al is. Ondanks de grote onzekerheden en risico's verbonden aan het euro-experiment, de komende verkiezingen in Portugal en de torenhoge schulden lijkt vrijwel niemand zich over dit land enige zorgen te maken. Onbegrijpelijk voor ons. Of is het zo dat de markten vooruitlopen en er al vanuit gaan dat Portugal straks - op kosten van belastingbetalers elders - toch wel 'gered' zal worden? Hendrik Oude Nijhuis Over de auteur: Hendrik Oude Nijhuis is een expert op het gebied van value investing en medeoprichter van Kingfisher Capital, een op value investing principes gebaseerde business model & investment research boutique. Hij heeft uitgebreid onderzoek verricht naar de investeringsstrategieën van value investors als Warren Buffett. Zijn publicaties zijn verschenen in zowel Nederlands- als Engelstalige media, waaronder Het Financieele Dagblad, Z24.nl en Gurufocus.com. Eerder is hij als bestuurslid actief geweest voor onder andere de beleggingsstudieclubs HCC Beleggen en B.S.C. Duitenberg. Hendrik heeft Management, Economics & Law aan de Universiteit Twente gestudeerd en is auteur van de Nederlandstalige bestseller over Warren Buffett: 'Leer beleggen als Warren Buffett - zijn beleggingsstrategie in theorie & praktijk'. Van dit boek is in 2014 een derde druk uitgebracht en is tevens als audioboek beschikbaar. Online hebben al meer dan 100.000 beleggers een exemplaar van ‘Leer beleggen als Warren Buffett’ aangevraagd. *Een aantal van onze columns over de euro bundelden wij vijf jaar geleden (april 2010) in een online-boekje getiteld 'Terug naar de Gulden?'. Dit boekje is via deze link te downloaden (PDF-bestand). Lees meer over value-investing op warrenbuffett.nl en beterinbeleggen.nl Disclaimer: De artikelen van gastschrijver Hendrik Oude Nijhuis zijn op persoonlijke titel geschreven en hoeven daarom niet altijd de visie van Marketupdate te vertegenwoordigen. Marketupdate geeft geen beleggingsadvies en de artikelen van Hendrik Oude Nijhuis moeten ook niet als zodanig worden aangemerkt. Marketupdate heeft geen geld ontvangen of betaald voor deze bijdrage.

30 juni 2015
“Rente op staatsschuld VS in 2048 groter dan belastinginkomsten”

Als de Amerikanen niets doen aan hun schuldenprobleem komen we vanzelf op het punt waarop de rente over de staatsschuld even groot is als het bedrag dat de overheid binnenhaalt met belastingen. U hoeft geen econoom of historicus te zijn om te begrijpen dat dit een compleet onhoudbare situatie is, zie onder andere de voorbeelden van Weimar Duitsland na de Eerste Wereldoorlog en meer recent het voorbeeld van Zimbabwe. Wanneer de rentelasten zo hoog worden dat het gat in de begroting opgevuld moet worden met nieuw geld is hyperinflatie vrijwel onafwendbaar geworden.

Hoe kan Amerika voorkomen dat ze op lange termijn met dezelfde problematiek te maken krijgt? Daarover werd onlangs een paneldiscussie gevoerd met zeer grote namen als Alan Greenspan en Richard Fisher van de Federal Reserve en economisch adviseur Lawrence Lindsey. De paneldiscussie werd op 19 mei gehouden tijdens de 2015 Fiscal Summit in Washington DC en is vastgelegd op video.

Bijzonder is de openhartigheid waarmee het drietal spreekt over de fiscale uitdagingen waar de Amerikaanse overheid voor staat. We danken onze lezer Pé Chan voor de tip!

Tekst

Rente op de staatsschuld zal in 2048 groter zijn dan belastinginkomsten (Bron: PGPF)

3 juni 2015
Goldman Sachs: “Wereld verdrinkt in schulden”

De wereld dreigt ten onder te gaan aan een combinatie van teveel schulden en een vergrijzing van de bevolking, zo waarschuwt Andrew Wilson van de afdeling vermogensbeheer van Goldman Sachs. De hoogte van de schuldenlast in veel landen vormt volgens hem een bedreiging voor de wereldeconomie. “Er is teveel schuld en dit vormt een risico voor de economie. Het is daarom van groot belang dat we groei genereren om die schuld te verteren, maar door demografische ontwikkelingen moeten we op een andere manier naar maatregelen kijken om deze doelstelling te halen.”

De demografische samenstelling is vooral een probleem in de grote economieën als de Verenigde Staten, Europa en Japan. Een toenemende levensverwachting en de vergrijzing van de bevolking in deze landen maakt het financieren van de schuldenlast volgens Wilson steeds moeilijker.

De volledige versie van dit artikel verscheen eerder op een partner blog.

Goldman Sachs: “Wereld verdrinkt in schulden”

27 mei 2015
Kijktip: Zembla over de ‘Schuldenmachine’

Zembla Internationaal zendt vanavond een reportage uit over de eurocrisis. Gezaghebbende sprekers, zoals de Franse econoom Thomas Piketty, buigen zich over de vraag hoe we de Europese schuldencrisis te boven kunnen komen. We leven al jaren op krediet. Schulden zijn de brandstof voor de economische groei geworden. Banken worden er rijk van, dus verstrekken graag leningen. Vooral aan Europese overheden. Want de banken weten dat als er iets mis gaat, de Europese belastingbetalers uiteindelijk de rekening zullen betalen. En mis ging het, en goed ook. Vooral in landen zoals Griekenland, Portugal en Ierland. Grote Europese banken dreigden om te vallen door de vele risicovolle leningen aan landen en projectontwikkelaars. De overheden in Europa schoten ze te hulp. Maar de prijs blijkt hoog voor de Europese belastingbetaler en voor landen die bezwijken onder de schuldenlast, zoals Griekenland.

Dit programma wordt uitgezonden op woensdag 20 mei om 20:25 op NPO 2. Kijk hier onder de trailer.

20 mei 2015