In 2013 sprak de Deutsche Bank (DB) over de noodzaak om de divisie Asset Wealth Management (AWM) sneller te laten groeien. Ceo Ansu Jain sprak in augustus van dat jaar nadrukkelijk de wens uit, dat in 2015 het aantal ultra rijke cliënten met meer dan 50% gegroeid zou zijn ten opzichte van 2013. In 2011 genereerde AWM een winst voor belastingen van € 800 miljoen. Voor 2015 voorzag het management graag een winst voor belastingen van € 1,7 miljard. Volgens het management bood de divisie AWM de kortste weg naar het herstel van de winstgevendheid van de hele bank. Die moest in 2015 uitkomen op een Return on Equity van 12%.
De man, die verantwoordelijk was voor deze missie, heette Michele Faissola, een veteraan en vertrouweling van Ansu Jain. Hij was in september 2012 aangesteld als eerste man bij AWM en zag zich voor een bijzondere opgave gesteld. In de periode 2011 – 2012 was er veel onduidelijkheid over de toekomst van deze divisie. Sommige onderdelen gingen in de verkoop. De onduidelijkheid over de toekomst van AWM en van heel de Deutsche Bank zorgde ervoor, dat in de eerste helft van 2012 meer dan € 16 miljard wegstroomde. Daar kon Faissola weinig tegen doen. Zolang er potentiële kopers op de deur klopten, was het juridisch not done om achter nieuwe en vertrekkende klanten aan te jagen. De uittocht van klanten ging gepaard met een even grote uittocht van ervaren medewerkers binnen alle divisies van de bank. In 2011 en 2012 waren er heel grote twijfels over de handel en wandel van de toenmalige ceo Joseph Ackerman. Aandeelhouders dwongen hem in 2012 op te stappen.
Toch is het begrijpelijk, dat DB ondanks alle strubbelingen en onduidelijkheden in 2012 alsnog de knoop doorhakte en besloot opnieuw prioriteit te geven aan AWM. Deze activiteiten werken met heel aantrekkelijke marges. Zo kende de divisie wealth-management van marktleider een RoE van 53,5%. Wealth Managent van Credit Suisse kwam in 2012 tot een RoE van 33,7%. AWM kwam in datzelfde jaar niet verder 13%. Dat was heel magertjes, maar bood tegelijkertijd het nodige perspectief. Met een geschatte marktomvang van vele biljoenen euro’s leek dit de beste en snelste manier om de zwaar gehavende winstgevendheid van banken op te krikken en een van de snellere manieren om te werken aan de nieuwe kapitaalseisen.
De opdracht van Faissola ging gepaard met veel tegenvallers. De belangrijkste was misschien wel de aanhoudende uittocht van belangrijke seniormedewerkers. Die uittocht duurt tot vandaag voort en heeft ertoe geleid dat de bank een proces is begonnen tegen HPM Partners in New York. De aanklacht luidt, dat deze beleggingsadviseur in een jaar tijd meer dan 12 medewerkers bij Deutsche Bank heeft weggelokt. Hun vertrek betekende ook, dat een onbekend aantal cliënten met hen meeging. Vermogensbeheer laat zich immers het best omschrijven als people’s business. Alleen al in 2012 ging er voor een bedrag van $ 550 miljoen samen met vier medewerkers de deur uit.
De rechter moet nu bepalen of de ex-medewerkers en HPM Partners het spel netjes gespeeld hebben. Dat zal echter aan de feitelijke situatie weinig afdoen. Ondanks alle tegenslagen staat Deutsche Bank nog steeds binnen de wereldwijde top tien met 380 miljard onder beheer.
Deutsche Bank is de laatste jaren herhaaldelijk op een kwalijke manier in het nieuws gekomen. De bank was betrokken bij het Liborschandaal en wordt ervan verdacht meegewerkt te hebben aan manipulatie van de goudprijs. Daarbij verbleken de problemen binnen AWM. Het is dan ook niet vreemd, dat de koers van het aandeel naar het laagste niveau gedaald is in 10 jaar. Is het aandeel daarmee aantrekkelijk voor de belegger? Met een verwachte koers-winstverhouding van nog geen 7 voor 2014 en een herstel van de omzet- en winstgroei in het eerste kwartaal van 2015 lijkt het antwoord ‘ja’ te moeten zijn. Er schuilen echter nog wel twee belangrijke addertjes onder het gras. De eerste is dat van de kapitaalseisen in het kader van Basel 3. Het ziet ernaar uit dat DB hieraan kan voldoen, maar zekerheid is er nog niet. De tweede is dat van de schandalen en de daarmee samenhangende boetes. Is met het goudmanipulatieschandaal het laatste lijk uit de kast gevallen? Overigens is het de verwachting, dat AWM in 2015 zijn doelstellingen zal waarmaken.
BELANGRIJK:
- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze
nog niet automatisch ontvangt.
- Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor.
Auteur: Cor Wijtvliet
-
Koers Deutsche Bank naar dieptepunt
-
De zon begint weer te schijnen voor Spanje
Na twee jaar pure ellende lijkt Spanje eindelijk op de weg terug. De bankensector lijkt weer gezond en de vraag naar Spaans schatkistpapier laat weer een gezonde groei zien. Spanje kan weer tegen normale tarieven terecht op de kapitaalmarkt. Dat wil natuurlijk weer niet zeggen, dat het land boven Jan is. Er is nog een lange weg af te leggen.
Natuurlijk is het prettig, dat beleggers weer vertrouwen in het land hebben en dat de tienjaars rente weer tot een niveau is gedaald op of onder 3%. Het is zeer zeker een zegen, dat het land dit jaar een groei zal laten zien van meer dan 1% en in 2015 waarschijnlijk op 2% zal uitkomen. Hiermee zal Spanje waarschijnlijk een outperformer worden binnen de eurozone. Een aantrekkende groei is natuurlijk een absoluut vereiste voor het herstel van de werkgelegenheid!
Veel van het Spaanse succes komt op naam van de exportsector. Die liet in 2013 een groei zien van meer dan 5% en liet daarmee zelfs kampioen Duitsland achter zich. Dankzij de combinatie van snelle exportgroei en dalende importen kon het handelstekort van het land met bijna de helft teruglopen. Het succes van de export is vooral gebouwd op een gezonde groei van de productiviteit. Die was echter voor een niet gering deel te danken aan massaontslagen. Vooral dalende kosten en een zeer lage inflatie bepalen het competitief vermogen van Spaanse bedrijven in Europees verband. De extreem lage inflatie heeft als positief effect, dat de daling van de koopkracht bepekt blijft. Dat is goed voor het economisch sentiment in het land en zeker voor het consumentenvertrouwen.
Ondanks deze ‘jubel’ verhalen is het herstel verre van een uitgemaakte zaak. Veel zal afhangen van de investeringsbereidheid in de komende maanden en kwartalen. Het niveau van investeringen ligt nog ver onder dat van de pré crisisjaren. Het niveau moet omhoog, maar er moet tegelijkertijd voor gewaakt worden, dat deze investeringen neerslaan in slechts enkele sectoren. In de jaren voor 2008 profiteerden vooral de bouw en de vastgoedsector. Daar ziet het trouwens op dit moment niet naar uit.
De grote uitdaging voor Spanje is, zoals in zoveel landen, de werkgelegenheid. Ruim 25% van de beroepsbevolking zit zonder werk. De jeugdwerkloosheid is met meer dan 50% veel en veel te hoog. Ondanks het herstel zijn er weinig voortekenen die doen vermoeden dat daar binnenkort echt verandering in gaat komen. Het overheidsbeleid is daarvoor teveel gericht op de langere termijn. De flexibiliteit van de werknemer moet omhoog en zijn loon flexibel omlaag! Er zijn nu maatregelen voor de korte termijn nodig. Gebeurt dat niet, dat kan Spanje op termijn daar een hoge rekening voor betalen in de vorm van een verloren generatie. Deeltijdbanen en meer stages kunnen snel enig soelaas bieden!
En dan is er nog altijd de torenhoge Spaanse schuld. Die bedraagt 100% van het Bruto Binnenlands Product. Tot nu toe heeft de overheid geprobeerd die schuld te beteugelen door te snijden in publieke voorzieningen als onderwijs en gezondheidszorg. Dat heeft niet veel opgeleverd. Misschien is het beter om eens aan het pensioenstelsel te gaan sleutelen, bijvoorbeeld naar de manier waarop er in Spaans pensioenland geïndexeerd wordt! En misschien is het heilzamer geprotegeerde sectoren van de binnenlandse economie open te stellen voor concurrentie. Dat zou de groei van de economie kunnen bevorderen.
Er moet nog een hele waslijst. Maar zal het ook gebeuren? Europese politici hebben snel de neiging om gemakzuchtig achterover te leunen, als er eenmaal een succesje geboekt is.
Cor Wijtvliet,
Helga Jung, the Spanish revival. Project-syndicate Jube 3, 2014
-
Europa: weg met de achterkamertjespolitiek
Het was een bijna kinderlijk naïeve gedachte. Vier kandidaten voor de functie van het presidentschap van de Europese Commissie zou de Europese Verkiezingen een stuk aantrekkelijker maken en een grotere legitimiteit verschaffen. Het hele idee is in schoonheid gestorven en dat lag zonder meer voor de hand. Het probleem bij dit experiment is dat 58% van de Europese burgers niet gelooft enige invloed te kunnen uitoefenen op de besluitvorming in Brussel. De opkomst van extreem rechts hangt nauw samen met die opvatting. Ze maken gebruik van de groeiende frustratie van het Europese publiek over concept Europa. Ze willen simpelweg niet ‘meer Europa’. Toch blijven de twee grote partijen, de socialisten en de Christen democraten, onverdroten naar meer Europa streven. De extremistische partijen werden uiteraard een handje geholpen door al het economisch en sociale onheil van de laatste jaren.
Baantjes verdelen
Hoe zal het nu verder gaan. Daar hoeven we geen overspannen verwachtingen over te koesteren. Evenals in het niet zo verre verleden gaan partijen gewoon in de bekende achterkamertjes aan de slag om onderling de interessante baantjes te verdelen. Dat maakt duidelijk, dat veel politici op Europees niveau nog steeds denken, dat het business as usual is. De oproep van David Cameron om een breed hervormingspact uit te werken is geeuwend terzijde gelegd. Cameron is toch maar een Euroscepticus. Het lijkt echter onvermijdelijk, dat het proces van uitbreiding en verdere integratie van de unie voorlopig tot stilstand is gekomen. Toch hoeft niet elk proces te stoppen. Het zou goed zijn als er op Europees niveau meer publieke controle en meer transparantie zou komen en in het kielzog daarvan er meer verantwoording wordt afgelegd. Dat betekent in concreto, dat er een betere afbakening komt tussen Europese en nationale verantwoordelijkheden. Ook zou er meer duidelijkheid mogen komen over het uitgavenpatroon. Bovendien zouden meer middelen mogen gealloceerd worden voor de creatie van nieuwe banen. Dat betekent ook minder bureaucratie en een betere wetgeving waardoor de administratieve lastendruk omlaag kan.
Hervormingen
Er zou ook meer aandacht moeten komen voor de economische hervormingsagenda. Europa is er niet alleen gekomen voor de vrede, maar ook om welzijn en welvaart veilig te stellen. Hier schiet Europa ongelooflijk tekort. Europa heeft zichzelf wel mooie doelen gesteld als het om innovatie en concurrerend vermogen gaat, maar daar is het bij gebleven! Daarnaast wil Europa een rol van formaat spelen op het wereldtoneel. De doorsnee burger in Europa begrijpt die ambitie niet, temeer omdat de VS weer een toonaangevende rol speelt als het om Europese beslissingen gaat! Wil Europa geloofwaardig zijn en overleven, dan moet het hoog inzetten op het gebied van nakomen van gedane beloften. Ze moeten de burger serieus nemen en geruststellen. Dat betekent bijvoorbeeld ook de Britten in hun angst en afkeer serieus nemen en zo verhoeden, dat ze uit de EU stappen. Dat is iets heel anders dan achterkamertjespolitie bedrijven en onderling posities uitruilen. Het gaat meer dan ooit om de juiste man op de juiste plaats. Cor Wijtvliet Bron: Günter Verheugen, Europe's delivery gap. Project-syndicate, June 9 2014
BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor.
-
Onvrede met Europa zal alleen maar groeien
Voor de meesten onder ons was de boodschap van de Europese Verkiezingen meer dan duidelijk. Het was een uiting van desillusie en wanhoop. Het was ook een keuze tegen de gevestigde orde. De daling van de levensstandaard, de zeer hoge werkloosheid en de uitzichtloosheid voor grote groepen burgers in nagenoeg alle landen van de eurozone hebben het vertrouwen in de beleidsmakers uitgewist. Die zagen wel het nut om de banken en hun crediteuren te redden, maar legden de rekening daarvoor zonder blikken of blozen bij de bevolking.
Fnuikend voor overheden en politieke partijen is, dat ze zich totaal verkeken hebben op de duur en de intensiteit van de crisis. Fnuikend voor de Europese burger is, dat al die overheden zich de wet hebben laten voorschrijven door Duitsland. Dat land heeft beleid gevoerd, dat volledig verkeerd heeft uitgepakt en zwaar ten koste van de burger is gegaan. Het is daarom niet overdreven mevrouw Merkel verantwoordelijk te houden voor de snelle opkomst van extremistische en populistische partijen.
Griekenland wordt geknecht door Europa
Neem als voorbeeld Griekenland. Dat land is op instigatie van Duitsland en met medeweten van de Europese Commissie en de ECB min of meer geknecht. De Grieken zijn draconische bezuinigingsmaatregelen opgedwongen om zo hun schuldenlast te verminderen. Het zijn echter vooral Franse en Duitse banken die het meest van deze bezuinigingsmaatregelen hebben geprofiteerd. Zo konden ze hun potentiele verliezen beperken. Deze banken hadden immers grote leningen uitstaan bij de Griekse overheid. Het resultaat was, dat het land in een recessie terecht kwam die erger was dan die in de jaren Dertig in Duitsland. Is het dan vreemd, dat in 2014 de steun voor partijen, die dit dictaat hebben uitgevoerd, terug is gevallen van 69% in 2009 naar 31%? Is het dan vreemd, dat de winnaars partijen zijn die opereren aan de extremen van links en rechts?
Tekening van Angela Merkel
Maar ook landen als Spanje, Portugal en Ierland moesten onder de knoet van de as Berlijn-Brussel-Frankfurt. Ook in deze landen moest de bevolking onevenredig lijden om het foute beleid van veel buitenlandse banken te herstellen. En net als in Griekenland groeide ook in die landen de steun voor extremistische partijen. Uiteindelijk hebben echter alle lidstaten te maken gekregen met het funeste bezuinigingsbeleid van Duitsland. Dat cumuleerde in de jaren 2011-2013 in een forse krimp in heel de eurozone. Brussel heeft er echter nog steeds amper of geen oog voor. Olli Rehn, verantwoordelijk commissaris voor dit rampzalige beleid, verklaarde na de uitslag van de verkiezingen, dat er desondanks geen reden was het beleid te herzien. Deze Brusselse arrogantie zal echter nog meer kiezers naar extreem links of rechts jagen. Het nieuws over de pijlsnelle opkomst van Marine Le Pen in Frankrijk is blijkbaar nog steeds niet aangekomen in Brussel.
De uitkomst van de verkiezingen heeft onomstotelijk bloot gelegd, dat Europa niet alleen in een economische crisis is beland maar ook in een politieke. Links en rechts zullen komende jaren op het centrum inbeuken. Maar hoe reageert de politiek tot dusverre? De Raad van Ministers gaat gewoon verder met haar achterkamertjespolitiek. Mevrouw Merkel wil dat het huidig falend beleid wordt voortgezet en voor José Manuel Barroso is de verkiezingsuitslag een bewijs dat Europa het crisisbeleid steunt. Het voorspelt allemaal weinig goeds voor de komende jaren. Het centrum is ziende blind en horende doof. De rekening zal echter alleen maar hoger worden bij de volgende verkiezingen. Nu nog kan een deel van het kiezersvolk gepaaid worden met het idee, dat het economisch herstel er aan komt. Maar hoe lang zal men nog blijven geloven in deze mooie, maar waarschijnlijk loze belofte?
Cor Wijtvliet
Bron: Philippe Legrain, the disenchantment of Europe. Project-Syndicate, June 5 2014
BELANGRIJK:
- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze
nog niet automatisch ontvangt.
- Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor.
-
Regen en schrikreactie beleggers duwen prijs tarwe omlaag
Aan het einde van de maand mei is het gaan regenen in grote delen van de VS, waar het tot dan toe droog was geweest. Bovendien ging in veel staten de temperatuur omhoog. Het resultaat was, dat veel beleggers hun long position in tarwe gingen afbouwen. Warmer weer impliceert in hun ogen, dat de wintertarwe nog kans krijgt enigszins te herstellen en dat het zaaiprogramma voor het voorjaar alsnog voorspoedig afgewerkt kan worden. Bovendien druppelden er de afgelopen week berichten binnen uit Oekraïne en Rusland dat de oogst van wintertarwe er beter voorstond, dan tot nu toe aangenomen werd. Ook hier speelt regenval schijnbaar een doorslaggevende rol. In de Oekraïne verhindert de politieke onrust de boeren niet door te gaan met hun werkzaamheden!
Tarweprijs daalt
Schrikreactie
Het resultaat van al dat goede ‘slechte’ nieuws was, dat veel institutionele beleggers hun long posities hebben afgebouwd en in sommige gevallen hun verliezen hebben genomen. Markinsiders wijzen erop, dat veel beleggers schrikachtig geworden zijn door ervaringen uit het verleden. Door niet adequaat te handelen hebben ze grote verliezen geleden. Dat wilde ze liever niet nog een keer meemaken. Resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor het heden. Dat zou ook nu wel eens het geval kunnen zijn. Als we naar het Amerikaans Ministerie van Landbouw (USDA) luisteren, dan kan de beslissing om uit tarwe te stappen wel eens prematuur blijken. Volgens het USDA is er inderdaad veel regen gevallen in het zuidelijk deel van de Great Plaines, maar het ministerie denkt dat die regenval toch te gering is om nog een positieve invloed te hebben op de ontwikkeling van de wintertarwe. In Oklahoma bijvoorbeeld viel er te weinig regen om de ondergrond door en door nat te maken en in Kansas, de belangrijkste tarwestaat van de VS, ging het percentage van de oogst dat er slecht voorstaat, met een procent omhoog naar 62%.
Droogte in grote delen van de VS
Zware regenval
Het USDA stelt verder vast, dat de zware regenval in voorkomende gevallen de kwaliteit van de wintertarwe kan aantasten. Die is al gedaald door de langdurige droogt. De vooruitzichten lopen door het atypische weer van de afgelopen maanden sterk uiteen. Zo zal de oogst in het noorden van Texas variëren van 5 tot 25 bushels per acre. Misschien wel de belangrijkste reden, dat regen nog weinig kan betekenen voor de wintertarwe is het simpele feit, dat in sommige delen van de Great Plaines de combines al aan het rijden zijn en de oogst wordt binnengehaald. Als de USDA het gelijk aan zijn kant heeft, dan kunnen prijzen voor tarwe in de komende weken gaan herstellen. Zeker als blijkt, dat de kwaliteit en de kwantiteit van de wintertarwe te wensen over laat. Dat kan trouwens ook gevolgen hebben voor de oogst van 2015. Zaaizaad van mindere kwaliteit brengt bijna automatisch een mindere oogst op het veld! Als die prognose waar is, dan zullen prijzen zeker gaan herstellen! Cor Wijtvliet BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor. -
Koffieprijs kan naar $3 per pond
Elke dag worden er wereldwijd twee miljard kopjes koffie gedronken. Het gebruik van koffie neemt jaarlijks met gemiddeld 2% toe, ook al stagneert het verbruik van koffie in belangrijke afzetmarkten als Europa en de VS. De grootste importeur van koffie is Europa. Daar gaan jaarlijks meer dan 40 miljoen balen van 60 kg heen. De VS doen het met jaarlijks 24,6 miljoen zakken iets rustiger aan. Azië doet het met 13,5 miljoen balen nog rustiger aan, maar koffie wordt vooral in Japan snel populairder. De vraag groeit daar jaarlijks met 3%.
Per dag worden er 2 miljard kopjes koffie gedronken (Foto van Bloomberg, gemaakt door Seong Joon)
Droogte in Brazilië
Terwijl de vraag wereldwijd stijgt, komt het aanbod dit jaar, volgend jaar en misschien wel het jaar daarop in de verdrukking. De oorzaak hiervan is de al maanden aanhoudende droogte in Brazilië, de grootste koffie-exporteur ter wereld. Sinds het begin van het jaar zijn de schattingen voor de omvang van de oogst voor 2014 stelselmatig verlaagd. Ging men aan het begin van 2014 nog uit van een oogst van tenminste 60 miljoen zakken, inmiddels zijn de schattingen gedaald tot een oogst van 40 à 45 miljoen balen. Die schatting komt op naam van Conab, een Braziliaanse overheidsinstelling. Vooral de kwaliteit van oogst van arabica koffie staat zwaar onder druk. Daar zullen in de regio Minas Gerais op zijn best 22,9 miljoen balen van geoogst worden. De streek Minas Gerais is de belangrijkste producent van arabica koffie in Brazilië. De combinatie van aanhoudende droogte en te hoge temperaturen heeft een fatsoenlijke knopvorming verhinderd. Daarom valt de kwaliteit van de boon tegen. Die is te klein, te licht en van een te geringe kwaliteit.
De koffieprijs begon in februari sterk te stijgen
Koffieprijs blijft hoog?
Volgens analiste Judy Ganes-Chase kan de prijs voor arabica daarom naar $3 per pond. Droogte en hitte tasten niet alleen de kwaliteit van dit jaar maar ook die van volgend jaar aan. Volgens de analiste zijn jonge koffiestruiken door de droogte niet in staat het normale aantal van 12 – 15 knoppen per tak te ontwikkelen. Uit de knoppen moeten uiteindelijk de koffiebonen groeien. Uit tellingen zou blijken, dat het aantal knoppen gaat uitkomen op 6 – 9. Als die dan ook nog zo klein en/of misvormd zijn betekent dit, dat er bijna een dubbel aantal bonen in een zak van 60 kilo verdwijnt dan kan er in 2015 zelfs een tekort gaan optreden. Daar komt nog bij dat er van andere koffieproducerende landen weinig soelaas te verwachten is. Koffieboeren in Centraal Amerika krijgen steeds meer last van het besmettelijke koffieroest, een schimmelziekte. Het is nu al duidelijk, dat in een reeks van landen de koffieoogst tot bijna 40% zal terugvallen. De oogst van 2014 zal de zwakste ooit zijn samen met die van 2013. In de schattingen van het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) zijn de mogelijke negatieve effecten van El Ninjo nog niet meegenomen. Die zorgt in Centraal Amerika traditiegetrouw voor veel droogte. Daar zal de oogst voor 2015 dan mee te maken krijgen. Het USDA is dan ook negatief over de mogelijkheden, dat koffie uit Centraal Amerika de Braziliaanse tekorten geheel of gedeeltelijk kan opvangen. Integendeel, de visie van het USDA weerspiegelt meer en meer de opvattingen van Judy Ganes-Chase. Een prijs van $ 3,00 voor een pond arabica is niet langer ondenkbaar!
Afbeelding van Cosmone.com
BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor. -
Het Europa van de tegenstellingen
De uitslag van de Europese verkiezingen vormt met een beetje geluk de aanzet voor een zelfonderzoek. Dat zelfonderzoek moet resulteren in een herwaardering van de werking van de Europese Unie. De nadruk moet minder op de instituties komen te liggen. Minstens zo belangrijk is, dat het zelfonderzoek uitmondt in meer inzicht wat de fundamenten van de Unie eigenlijk zijn. De uitslag van de verkiezingen heeft immers het beeld van twee strijdige Europa ’s opgeleverd. Er is het Europa van de verdergaande integratie van het politiek en sociaal systeem en er is het Europa dat juist weinig tot niets wil weten van gedeelde soevereiniteit.
Het zelfonderzoek en het daaruit voortvloeiend debat over de ziel van Europa moet verder gaan dan het bediscussiëren van technische oplossingen van de institutionele problemen van vandaag. Het moet veeleer gaan over de vraag hoe lidstaten van de eurozone zich zo organiseren, dat ze met succes kunnen overleven in een globaliserende wereld. Dat betekent niet, dat er weer nieuwe blauwdrukken ontwikkeld moeten worden. De aandacht zal eerst en vooral moeten uitgaan naar het vergroten van de sociale dynamiek en innovatie! Daar kan de doorsnee burger ook beter van worden.Pro-Europeanen zijn steeds van mening geweest, dat de verkiezingen het bewijs zouden leveren, dat een pan-Europese democratie geleidelijk aan vorm krijgt. Pan-Europese partijen zouden hun eigen kandidaat presenteren als mogelijk nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Sceptici daarentegen claimden, dat burgers de verkiezingen zouden aangrijpen om eerst en vooral de eigen overheid een draai om de oren te geven. Hun stem zou eveneens een protest zijn tegen de door Europa opgelegde doorgedraaide bezuinigingen.
Geen van beide kampen heeft gelijk gekregen. Er zijn geen overtuigende, nieuwe leiders gepresenteerd. De verkiezing van een nieuwe voorzitter is nu al gedevalueerd tot ordinair handjeklap in de achterkamertjes van Brussel. Er was evenmin een Europa breed gedragen anti-stem. Zelfs in zwaar getroffen landen als Spanje bleef een meerderheid van de kiezers trouw aan Europa en in meer of mindere mate aan de zittende regering. Het beste voorbeeld daarvan is Italië, waar de nieuwe regering van Matteo Renzi de protestbeweging van Beppe Grillo terug wees. De grootse verrassing leverde misschien wel Nederland, waar de PVV, gedoodverfde winnaar van de verkiezingen, een onverwachte nederlaag leed.
Succes voor de populisten in Europa
Daar staat echter tegenover, dat in Frankrijk en in Engeland het succes van de populisten het politieke landschap in een klap totaal op zijn kop heeft gezet. De overwinning van het Front National en de UKIP is een stem tegen Europa, maar ook een stem tegen immigratie. Beide partijen hebben dit thema hoog op de agenda staan. In beide landen nemen de regeringspartijen in hun wanhoop nu al dit thema over.
Het nee tegen Europa van zowel het Verenigd Koninkrijk als Frankrijk laat zich misschien nog het best verklaren door hun verleden. Beide landen waren tot aan de eerste helft van de 20ste eeuw wereldmachten. Dat glorieuze verleden beheerst (kennelijk) nog steeds hun politieke reflexen in de 21ste eeuw. Ze willen eigenlijk niets weten van een geglobaliseerde en onderling zeer verbonden wereld. Ze staan liever op zichzelf.
Dat is ook deels af te lezen aan het economisch systeem van beide landen. In het Verenigd Koninkrijk weegt de financiële sector wel heel zwaar. Dat is terug te voeren op het 19de eeuwse idee, dat financiën het economisch leven domineren en coördineren. Ook de Franse economische structuur leunt nog op opvattingen uit die eeuw. De nadruk ligt daarbij op het optuigen van vooral grote bedrijven, die allemaal nauwe banden koesteren met het politieke establishment. Zowel in het Verenigd Koninkrijk als in Frankrijk is een breed gespreid midden- en kleinbedrijf nagenoeg afwezig. Het is juist dit rijk geschakeerde MKB, dat een land als Duitsland zo succesvol maakt.
De crisis van 2008 heeft de zwaktes in beide economische systemen onbarmhartig blootgelegd. In beide landen woedt ook een heftig debat hoe het Duitse voorbeeld gekopieerd kan worden. Een succesvolle economische heroriëntatie van vooral Frankrijk is wezenlijk voor de toekomst van Europa. Europa kan nog wel zonder de Britten, maar zonder Frankrijk lijkt het gedoemd te mislukken. Dan moet Europa zelf zijn weinig geloofwaardig en krakkemikkig politiek bestel hervormen. De burger moet er zich in kunnen herkennen. Dat betekent, dat hervormingen en aanpassingen verder moeten gaan, dan het optimaliseren van de overheidsbestedingen of het entameren van grote projecten. Zoals gezegd, moeten hervormingen van Brussel uiteindelijk als oogmerk hebben de sociale en economische dynamiek van het oude continent te vergroten. De voortekenen zijn echter niet hoopgevend. Het oude politieke centrum neigt er naar alles bij het oude te willen laten en te kiezen voor wat optische aanpassingen. De koehandel rondom de verkiezing van de nieuw voorzitter van de Europese Commissie is wat dat betreft zeer illustratief.
Cor Wijtvliet BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor.
-
Politiek van Europa moet zich herpakken
De schrik zit er goed in bij de gevestigde politieke partijen in de diverse hoofdsteden in Europa en in Brussel. Populistische partijen ter linker en ter rechterzijde van het politieke spectrum hebben het politieke landschap op zijn kop gezet. In Frankrijk en in het Verenigd Koninkrijk zijn Front National en UKIP als grootste partijen uit de stembus gekomen.
Het is daarmee onmogelijk geworden om het populisme af te doen als de woede van een enkele ontevreden laagopgeleide met extremistische opvattingen. Het wordt tijd, dat de gevestigde partijen van het centrum eindelijk de moed vinden om in de spiegel te kijken en iets aan zelfonderzoek gaan doen. Daar is alle reden en noodzaak toe, want veel te veel Europeanen vinden, dat ze gefaald hebben. Ze zijn er in ieder geval niet of onvoldoende in geslaagd om hun intellectueel en moreel gedachtegoed aan te passen aan de wereld van de Europese Unie. Als ze daar niet snel in slagen, dan staan de populisten nog maar aan het begin van een lange opmars.Het beste voorbeeld van een gedachtegoed dat is blijven steken in de 20ste eeuw, is dat van de sociaal democraten. Van begin af aan leefde er onder de socialisten het morele goed van de herverdeling van welvaart en welzijn. Dit proces heeft ook in menig Europees land plaatsgevonden. Maar in een integrerende Eurozone wordt dit steeds moeilijker. Bedrijven en burgers kunnen steeds gemakkelijker hun boeltje pakken en naar een ander land verhuizen als hen bijvoorbeeld het heersende belastingregime niet aanstaat. Om op Europees niveau met succes een welvaartstaat te bouwen, is het een vereiste dat er grote sommen geld van het Noorden naar het Zuiden overgemaakt worden. Dat is onder de huidige omstandigheden volstrekt onmogelijk.
Het tweede grote blok, dat van de Christen democraten, kan evenmin bogen op een grote intellectuele aantrekkingskracht. Het gedachtegoed van de Christen democraten is vooral gebaseerd op dat van de Katholieke Kerk. In een steeds verder seculariserende wereld wordt dat gedachtegoed steeds meer een ver van mijn bed show. De Christen democraten worden vooral gezien als behoudend en intellectueel volstrekt oninteressant. Dat geldt misschien nog meer voor de liberalen. Hun economisch laissez faire, laisser passer wordt algemeen gezien als een van de oorzaken van de crisis. Daarmee is de liberale visie min of meer failliet verklaard.
Europa heeft behoefte aan nieuwe visie
Een nieuwe visie en nieuwe ideeën zijn broodnodig. De vraag is waar die vandaan moeten komen. Dat laat zich niet dwingen. We zouden al een stuk verder zijn, als de nieuwe ideeën gebaseerd zouden worden op opvattingen en gedachtegoed van Frankrijk en Duitsland. Hoe je het ook wendt of keert, dat zijn wel de twee belangrijkste en grootste landen in de eurozone. Daarbij kan het gedachtegoed van Thomas Piketty, Capital in the Twenty-First Century als uitgangsbasis dienen. Dit boek analyseert de snel toenemende ongelijkheid in een economie die nagenoeg niet groeit. Die moeten we volgens Piketty niet bestrijden door hogere belastingen op inkomen, maar op vermogen! Dat laatste zal veel Duitsers als muziek in de oren klinken. De Duitsers willen niet opdraaien voor de schuldenlasten van de perifere landen. Een overdracht van financiële middelen van noord naar zuid is in hun ogen niet wenselijk, nee, zelfs onverdedigbaar.
Het verzet is vooral ingegeven door de opvatting dat veel Zuidelijke gezinnen en families over meer vermogen beschikken, dan de Duitsers zelf. Een belasting op vermogen zou in het Zuiden zelfs positieve gevolgen kunnen hebben. Teveel vermogen zit verstopt in onroerend goed en land, waar niets mee gebeurt. Een hogere belasting zou de eigenaar tot actie kunnen aanzetten. Hij kan besluiten zijn bezit te verkopen of er economisch mee aan de slag te gaan. In beide gevallen groeit er iets van een economische stimulans. Een vermogensbelasting op onroerend goed en land heeft nog enkele voordelen. Je kunt het in elk afzonderlijk land toepassen en je jaagt er bedrijven mee over de grens.
Of de gevestigde partijen bereid en in staat zijn tot zelfonderzoek mag betwijfeld worden. Nu al klinken stemmen, dat de populistische stem verbrokkeld is in het Europese parlement en er weinig toe zal doen. Dat zou een grote fout zijn. De groei van het populisme is niet alleen het falen van Brussel, maar ook het falen van de nationale politiek. Ook die is niet in staat gebleken een effectief antwoord te formuleren op de grote problemen van de 21ste eeuw. De uitkomst van de Europese verkiezingen mag en moet gezien worden als een schot voor de boeg voor Cameron, Holande, Merkel, maar ook voor onze eigen premier Rutte. Negeren van deze waarschuwing zal ontaarden in een nog grotere afstraffing bij de volgende verkiezingen.
Cor Wijtvliet
De politiek van Europa vraagt om nieuwe visie
Bron: the Reconstruction of European Politics. Project-Syndicate, May 15 2014 BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor. -
Van manufacturing naar brainfacturing
In Nederland willen beleidsmakers en hooggeleerden nog wel eens minzaam de schouders ophalen, als het onderwerp maakindustrie ter sprake komt. Maakindustrie is hun ogen een laagwaardige economische activiteit die Nederland alweer een tijdje geleden verlaten heeft en nooit meer zal terugkomen. ‘We zijn te duur’. Die geestelijke insteek is helemaal fout, althans als we Antoine van Agtmael mogen geloven. Van Agtmael heeft wereldfaam verworven door in 1982 het begrip Opkomende Markten te introduceren. Hij bedacht de term om zo op een positieve manier aandacht te vragen van beleggers voor de grote mogelijkheden die ontwikkelingslanden in zijn ogen boden. Niemand zal nu nog het succes van het initiatief van Van Agtmael durven betwisten.
Patrick O'Connell
Concurrentievermogen
Tijden veranderen. Dat blijkt wel uit het nieuwe boek van deze oud medewerker van the International Finance Corporation. In Back in business. From Rustbelt to Brainbelt voorziet hij dat het economisch initiatief weer meer bij het Westen komt te liggen. In veel Opkomende Landen en in het bijzonder in China heeft de zelfvoldaanheid plaats gemaakt voor twijfel. De angst dringt zich steeds meer op, dat ze hun competitieve voorsprong aan het verspelen zijn. Dat hangt enerzijds samen met de sterke loonstijgingen in veel Aziatische landen. In China bijvoorbeeld zijn de lonen sinds 2001 met ruim 400% gestegen. In de VS daarentegen zijn de loonkosten sinds 1995 met 12% gedaald. En dus komt er uit Azië een exodus van bedrijven op gang die hun heil weer in de VS of Mexico zoeken. Kosten zijn echter niet het enige argument volgens Van Agtmael voor een wederopleving van de industrie in de Verenigde Staten. Het is ook wat hij omschrijft als de creative response van het Westen. Hij doelt uiteraard op de snelle opkomst van fenomenen als 3D printen en/of robotics. Deze en andere trends hebben in het westen de ontwikkeling in gang gezet van manufacturing naar brainfacturing. Bovenstaande wil overigens niet zeggen, dat het tijdperk van de Opkomende Markten passé is. Geenszins, volgens Van Agtmael is en blijven ze voor veel bedrijven het Beloofde Land. Niet langer is de rol van de Amerikaanse consument doorslaggevend voor de wereldeconomie, maar die in India en China. Dat zijn de absolute groeimarkten voor de leveranciers van consumentenproducten als auto's, wasmachines en stofzuigers. Een tragere groei van China is allesbehalve een ramp voor dat land of voor de rest van de wereld. Een koopkrachtige Chinese consument zal een zegen blijken.
Autoproductie
Brainfacturing
Maar de echte innovaties vinden even niet meer plaats in de Opkomende Markten maar opnieuw in de VS. Van Agtmael wijst daarbij op de bijna wildgroei aan innovatieve centra in dat land. Hij wijst eveneens op de reshoring van industriële activiteiten door bedrijven als GE en Apple. Dat geeft de VS een hernieuwd zelfvertrouwen in eigen industrieel kunnen. Dat zal zich vertalen in een nieuwe reeks van innovaties in manufacturing, waarop steeds vaker de term brainfacturing van toepassing zal blijken. Brainfacturing maakt het mogelijk, dat ook het Westen met succes een gooi kan doen naar de gunst van miljarden koopgrage consumenten in de Opkomende Markten.
Brainfacturing neemt steeds prominentere rol in
Van Agtmael is niet uniek in zijn visie. Al eerder kwam the Boston Consultancy Group met een rapport, waarin beschreven werd dat een industriële renaissance in het Westen mogelijk is. In Europa wordt hier uiteraard nog maar nauwelijks over nagedacht. Dat is jammer, want het beetje industrie dat we nog in huis hebben, bleek in de afgelopen jaren veel crisisbestendiger dan al die schone en hoogwaardige dienstverlening. Daar bleken veel burgers en bedrijven in tweede instantie weinig behoefte aan te hebben. We zouden al een stuk op de goede weg raken, als we in Nederland los kunnen komen van het absurde idee dat maakindustrie laagwaardig is! Cor Wijtvliet
Maakindustrie. Laagwaardig?
BELANGRIJK: - Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected] - Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen - U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen! - U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze nog niet automatisch ontvangt. - Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor. -
Europa is uit de gratie
Deze week gaat Europa naar de stembus. De opkomst zal naar verwachting zeer laag zijn. Bovendien zal niemand verbaasd zijn als de rechts populistische partijen als grote winnaar uit de bus zullen komen. Het werpt tegelijkertijd de vraag op waarom het project Europa van een immens succes in de decennia na WOII zo in een compleet fiasco dreigt uit te lopen.
Het dreigende fiasco kent vele vaderen. Natuurlijk profiteert Rechts van het diep gevoelde onbehagen over Europa. Maar tegelijkertijd is er sprake van een groeiende weerzin tegen de liberale en/of linkse elites. Die worden beschouwd als bron van veel kwaad, van een uit de hand gelopen immigratie, van de economische ellende, van het dreigend Islamisme en uiteraard van het gezichtsloze bureaucratische monstrum, dat Brussel heet. Brussel heeft de burger zijn nationaliteit en identiteit ontnomen. Of die gevoelens terecht of ten onrechte spelen, doet er feitelijk niet toe. Een ding is onbetwist: het Europa van na de oorlog is weg en voorgoed verdwenen. Het is het Europa van nooit meer oorlog, van economische gelijkwaardigheid, de welvaartstaat en onderlinge solidariteit van staten. Met de val van de Muur kwam eigenlijk ook een einde aan dit wereldbeeld. Elke vorm van collectiviteit raakte verdacht. Het neoliberalisme vulde dit politieke vacuüm op. Tegelijkertijd kwamen enorme migratiestromen op gang uit veelal moslimlanden, waar de gevestigde politiek geen antwoord op kon of wilde formuleren. Het was in dit klimaat dat het rechtspopulisme zijn kansen rook. Klassieke bezweringsformules als racisme en xenofobie hadden hun kracht verloren. Het waren de linkse elites die in de beklaagdenbank terecht kwamen. Zij hadden hun land en volk verkwanseld en uitgeleverd aan Brussel en wensten niets te doen tegen de oprukkende Islam. Een vraag van een heel andere orde is of Europa zich deze enorme verdeeldheid kan veroorloven. Zelfs tegenstanders van het huidige Europa zien in, dat een verdeeld Europa geen rol van betekenis meer kan spelen in de moderne wereld. Politiek en economisch wacht dan alleen de achterhoede. Er moet dus iets van een nieuwe vorm van solidariteit geschapen worden, waardoor het rijke Noorden wel bereid is het arme Zuiden te steunen. Maar hoe krijgen we dat voor elkaar? Een Europa op etnische basis lijkt sowieso geen goed idee. Daar kent de geschiedenis enkele zeer waarschuwende voorbeelden van. Natuurlijk kunnen we warm lopen voor een gedeelde Europese cultuur, maar die basis lijkt wel erg smal. De beste oplossing lijkt voorlopig om Europeanen te overtuigen van het nut van Europa, gekoppeld aan het idee van eigenbelang. Europa moet Europeanen ervan overtuigen, dat sommige problemen alleen nog maar in Europees verband opgelost kunnen worden. Hier zullen we dan stuiten op de ideeënstrijd tussen John Locke, die het ‘contract social’ propageerde in het kader van verlicht eigenbelang en David Hume. Deze was van mening, dat traditie en de ‘eigen’ cultuur de samenleving samen bond. De geschiedenis leert echter ook, dat elites vaak op de loop zijn gegaan met tradities te eigen bate. Dat is dan ook meteen het grote probleem van de Europese eenwording: een politieke en bureaucratische elite heeft het gedachtengoed van de eenwording alleen maar te eigen bate gepropageerd. Het zijn de populisten die deze week de zoete vruchten zullen plukken van deze bekrompen insteek van ‘onze ‘ beleidsmakers. Cor Wijtvliet
Bron: Ian Buruma, the trouble with Europe. Project-syndicate, May 15 2014
BELANGRIJK:
- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze
nog niet automatisch ontvangt.
- Maak ook kennis met de nieuwsbrief Crash Investor.
-
Technologie beloont belegger met stijgend dividend
In de 20ste eeuw was het zo goed als ondenkbaar, dat bedrijven uit de sector informatie technologie hun beleggers met dividend zouden belonen. De meeste bedrijven waren daar trouwens niet toe in staat. Het ontbeerde hen aan de noodzakelijke vrije kasstromen. Als er al liquiditeiten over waren, dan gingen die op aan acquisities, de manier om snel marktaandeel te winnen. De snelle ontwikkeling van nieuwe technologieën was bovendien kapitaalsintensief.
Daar begint langzaam verandering in te komen. Volgens de Global MSCI Technologie Index bedraagt het rendement op dit moment pakweg 1,5%. Het goede nieuws is, dat dit rendement de neiging heeft omhoog te kruipen. Bedrijven als IBM, Cisco, Intel, Microsoft, maar ook Apple keren hun aandeelhouders een jaarlijks stijgend dividend uit. Los van het dividend besteden deze bedrijven vaak enorme bedragen aan de terugkoop van eigen aandelen. Dit ondersteunt de groei van de winst per aandeel. Bedrijven zijn in staat dit beleid te voeren, omdat hun natuurlijke groei is vertraagd evenals de neiging om in hoog tempo grote overnames te doen. Daardoor zijn de vrije kasstromen enorm toegenomen en daarmee de mogelijkheden om dividend uit te keren.
Technologie-aandelen geven meer dividend
Dividend
Daar komt nog bij, dat door de crisis de houding ten opzichte van dividend grondig veranderd is. Tot pakweg 2008 beschouwden zeker Amerikaanse beleggers dividend als het bewijs dat een bedrijf te weinig investeringsmogelijkheden kon bedenken. Sinds 2008 beschouwen diezelfde beleggers het uitkeren van dividenden en zeker van stijgende dividenden als bewijs van vertrouwen in de toekomst. Ook morgen zal het bedrijf in staat zijn vrije kasstromen te genereren. Veel van die beleggers hebben daarom een voorkeur om te beleggen in wat oudere, gevestigde bedrijven. Die kennen vaak een redelijke waardering, koesteren een gezonde balans, genereren eveneens gezonde kasstromen en hebben de mogelijkheid die als dividend uit te keren. Traditionele techbeleggers mijden deze bedrijven liever, omdat ze veel minder snel groeien dan voorheen en daarom minder koersstijging laten zien. Dat wil echter niet zeggen, dat de Microsofts, de Cisco’s en de Intel’s suffige bedrijven verworden zijn tot pseudo utilities. Ze groeien minder, maar hun winsten blijven stijgen door hun grotere efficiency. Mede daarom beschikken ze vaak over enorme hoeveelheden cash. De voorbeelden mogen genoegzaam bekend zijn. Microsoft heeft meer dan $80 miljard in kas en Apple meer dan $150 miljard.Cash
Die enorme hoeveelheden cash hebben als gevolg, dat hun balans sub-optimaal is. Om het evenwicht te herstellen is het beter een deel van de cash uit te keren. De kans dat die kasstromen ophouden, omdat de technologie volledig verdwijnt, is gering. Bedrijven als Intel, Cisco en Microsoft investeren nog steeds enorme bedragen in R&D om hun technologisch vermogen op peil te houden. Het bemoedigende voor de geïnteresseerde belegger is misschien wel, dat steeds meer bedrijven uit bijvoorbeeld de telecomsector tot deze nieuwe klasse van oude technologiebedrijven gaan behoren. Er zijn dus steeds meer bedrijven om uit te kiezen! Dat moet als muziek in de oren klinken. Cor Wijtvliet BELANGRIJK:- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen.
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- U kunt zich hier abonneren voor het wekelijks Cor Wijtvliet Journaal, voor het geval u deze
- nog niet automatisch ontvangt.
