Categorie: Kredietcrisis

Italiaanse spaarder opnieuw de klos?
Op advies van tussenpersonen en banken stopten Italiaanse spaarders de afgelopen jaren een aanzienlijk deel van hun spaargeld in zeer risicovolle bankobligaties. Deze achtergestelde leningen werden jarenlang aangeprezen als zeer veilige pensioenbelegging, maar nu blijkt dat het financiële tijdbommen zijn die van de ene op de andere dag waardeloos kunnen worden.

Bloomberg schrijft dat Italiaanse banken sinds het uitbreken van de crisis op grote schaal achtergestelde leningen aan spaarders verkochten om hun balans aan te sterken. Bankmedewerkers kregen de opdracht om zoveel mogelijk van deze risicovolle obligaties aan spaarders te verkopen, als alternatief voor spaargeld en staatsobligaties die amper rendement opleveren. Hoge provisies gaven bankiers een extra motivatie om deze gevaarlijke financiële producten aan spaarders te verkopen. De bankobligaties werden zelfs samen met hypotheken en bedrijfsleningen verkocht, zo schreef het NRC onlangs in een onthullend artikel.

€31 miljard aan bankobligaties
Tussen 2007 en 2009 werd 80% van alle nieuw uitgegeven bankobligaties verkocht aan particuliere beleggers. Volgens cijfers van de Italiaanse centrale bank bezitten alle huishoudens in Italië samen ongeveer €31 miljard aan achtergestelde leningen van banken. Dat is omgerekend €1.260 per huishouden. Daarvan bestaat €5 miljard uit achtergestelde leningen van de probleembank Monte dei Paschi di Siena. Moet deze bank geherkapitaliseerd worden, dan worden deze bankobligaties conform de nieuwe bail-in regels van het ene op het andere moment zo goed als waardeloos. Het zou niet voor het eerst zijn dat Italiaanse huishoudens op grote schaal geschoren worden. Na de devaluatie van de Argentijnse peso in 2001 waren 450.000 spaarders in Italië de klos, omdat ze hun spaarcentje voor de oude dag belegd hadden in Argentijnse staatsobligaties. Deze obligaties verloren door de devaluatie opeens meer dan driekwart van hun waarde. Twee jaar later was het weer raak, toen 100.000 spaarders hun geld verloren als gevolg van het boekhoudschandaal bij Parmalat. "Het is verrassend vergelijkbaar met wat banken in het verleden met Argentinië en Parlamat deden. Veel van mijn cliënten zijn fabrieksmedewerkers en gepensioneerden die al hun spaargeld kwijt zijn. Sommigen daarvan kregen te horen dat beleggen in achtergestelde bankobligaties gewoon een manier is om meer rente te krijgen, maar dan met dezelfde veiligheid als een Italiaanse staatsobligatie", zo verklaarde advocaat Floro Bisello tegenover Bloomberg.

Italianen stoppen relatief veel spaargeld in obligaties (Bron: Bloomberg)

Spaargeld weg
Sommige Italiaanse banken probeerden hun klanten ervan te overtuigen staatsobligaties te ruilen voor achtergestelde bankleningen. Dat deden ze vooral bij hun klanten met weinig kennis van financiële zaken. Bloomberg geeft het voorbeeld van een gepensioneerde concierge, die in 2007 voor €112.000 aan achtergestelde leningen van Banca Marche in rook zag opgaan. Hij kwam er pas achter dat hij zijn geld verloren was toen hij naar zijn plaatselijke bankkantoor ging om opheldering te vragen. Het is onvoorstelbaar hoeveel risico's sommige spaarders nemen met hun vermogen. Met de introductie van de nieuwe bail-in regels lopen obligatiehouders van banken per ingang van 2016 een veel groter risico. Het is aan te raden om eens goed te onderzoeken of u ook een deel van uw spaargeld in dergelijke bankobligaties heeft. Dat u als particulier veel geld kunt verliezen is al eens gebleken bij het omvallen van DSB en de nationalisatie van SNS. Lees ook:
- Spaarders in Italië kunnen miljarden verliezen bij bail-in
- Italië krijgt geen uitzondering op bail-in
28 juli 2016
China heeft steeds meer schulden nodig

Miljardeninvesteringen in infrastructuur leveren in China een steeds kleinere bijdrage aan de economische groei, zo concludeert de Wall Street Journal. In 2010 had het land ongeveer 3 yuan aan investeringen nodig om het bruto binnenlands product met 1 yuan te laten stijgen, vijf jaren later is dat al verdubbeld tot 6 yuan. Het land gaat gebukt onder een snelle toename van schulden bij lokale overheden, die miljarden investeerden in grootschalige projecten.

Deze cijfers zetten een kritische kanttekening bij de indrukwekkende groei van de Chinese economie. Net als in veel Westerse landen wordt ook in China de economische groei in toenemende mate met schulden gefinancierd. Ook zet het vraagtekens bij de wenselijkheid van nog meer overheidsuitgaven, zoals het IMF heeft aanbevolen aan alle landen van de G20…

Steeds meer investeringen nodig voor economische groei (Bron: Wall Street Journal)

28 juli 2016
Kaart: Slechte leningen in Europa

Hoe groot is het aantal slechte leningen in verschillende Europese landen? De Visual Capitalist verzamelde de cijfers en maakte daar de volgende kaart van. Zo zien we in één oogopslag welke landen het eerst in moeilijkheden zullen komen bij een nieuwe economische crisis.

Hoeveel slechte leningen hebben de banken in Europa? (Bron: Visual Capitalist)

Slechte leningen in Europa

Griekenland en Cyprus hebben met afstand het hoogste percentage slechte leningen en het is dan ook geen toeval dat de banken in deze landen al zware klappen hebben opgevangen. Nu concentreren de problemen zich rond de Italiaanse en Portugese bankensector, die ook veel dubieuze kredieten in de boeken hebben staan.

De economische tweedeling tussen het noordelijke en zuidelijke Europa is op deze kaart goed te zien. De banken in het noordwesten van Europa hebben slechts een paar procent slechte leningen in de boeken staan, terwijl de Scandinavische landen het beste scoren. Voor het uitbreken van de financiële crisis waren die verschillen overigens veel kleiner, zoals de volgende grafiek van Visual Capitalist laat zien.

Percentage slechte leningen is de laatste jaren sterk toegenomen in de zuidelijke landen (Bron: Visual Capitalist)

De grote vraag is hoe Europa het probleem van slechte leningen zal aanpakken. De ECB liet onlangs nog weten dat er een markt moet komen voor slechte leningen, zodat banken die makkelijker kunnen doorverkopen en hun balans kunnen opschonen. Komen de banken verder in de problemen, dan moeten ze herkapitaliseren. En dat kan de nietsvermoedende spaarders die buiten het depositogarantiestelsel vallen miljarden kosten.

26 juli 2016
IMF: “Overheden moeten meer stimuleren”

De landen van de G20 moeten hun overheidsuitgaven verhogen om de economie te stimuleren, zo stelt Christine Lagarde van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Meer stimulering is nodig, omdat de instrument van negatieve rente in de ontwikkelde landen haar grenzen bereikt heeft. Overheden zouden de economische groei weer moeten aanjagen met grootschalige investeringen in de infrastructuur, zodat voorkomen wordt dat de wereldeconomie opnieuw in een recessie belandt.

“De wereldeconomie blijft zwak en de neerwaartse risico’s zijn toegenomen. Investeringen in de infrastructuur kunnen de productiviteit verhogen, stimuleren op korte termijn de vraag en kunnen private investeringen uitlokken”, zo schrijft het IMF in haar rapport. Met dit rapport af het IMF alvast haar advies aan de centraal bankiers en ministers van Financiën van de twintig grootste economieën ter wereld, die afgelopen weekend in de Chinese stad Chengdu bijeen kwamen om de stand van de wereldeconomie te bespreken.

Nog meer schulden

Het recept dat het IMF voorschrijft is niet nieuw. Na het uitbreken van de wereldwijde kredietcrisis in 2008 lieten overheden hun tekorten enorm oplopen met nieuwe stimuleringsprogramma’s. Overheden hoefden de economische groei alleen maar aan te zwengelen, waarna de private markt het stokje zou overnemen. Maar dat laatste gebeurde maar op zeer beperkte schaal, omdat er niets werd gedaan aan het fundamentele probleem van de hoge schuldenlasten van burgers en bedrijven. Pas toen centrale banken de rente naar nul hadden gebracht begon de kredietverleningen weer op gang te komen.

Volgens het IMF is de lage rente alleen niet genoeg om de economische groei aan te jagen. Opnieuw moeten overheden hun begrotingstekorten laten oplopen, een voorstel waar niet iedereen even enthousiast op zal reageren. Zo streeft de Eurozone juist naar een sterkere begrotingsdiscipline en gaat Duitsland nog een stap verder door een begrotingsevenwicht na te streven. Tot ongenoegen van het IMF, dat wereldwijde schuldexpansie propageert als tijdelijke ‘fix’ voor de grootste schuldencrisis in decennia.

Wordt het tijd om te concluderen dat meer schulden maken niet de oplossing is voor een probleem dat ontstaan is door te hoge schulden?

25 juli 2016
Amerikaanse oliesector in moeilijkheden

De daling van de olieprijs heeft veel olieproducerende bedrijven in de Verenigde Staten in de problemen gebracht. Een kwart van de bedrijven in deze sector kan haar schulden al niet meer terugbetalen, waarmee de sector het veel slechter doet dan de ‘high yield’ index van Bank of America. In deze index zitten de meer risicovolle leningen aan bedrijven uit verschillende sectoren, leningen waar beleggers een hogere vergoeding voor krijgen. De laatste keer dat olieproducenten in de VS zo in de problemen zaten was tussen 1999 en 2001, toen de olieprijs onder de $20 per vat dook.

Deze grafiek laat zien dat de Amerikaanse olieproducenten erg kwetsbaar zijn bij een olieprijs van minder dan $50 per vat. Dit maakt de theorie dat de Verenigde Staten achter de daling van de olieprijs zit minder waarschijnlijk. De prijsdaling werd eind 2014 ingezet na een mislukt OPEC-overleg. Saudi-Arabië weigerde de productie te beperken, terwijl andere olieproducenten als Rusland en Iran hun productie verder verhoogden. Het werd al snel duidelijk dat de Amerikaanse oliesector hierdoor grote klappen zou opvangen, vanwege de hoge productiekosten van olie uit schalie.

Wanbetalingen energiesector VS sterk toegenomen (Grafiek via Jeroen Blokland)

25 juli 2016
Hoeveel slechte leningen hebben Europese banken?

We weten inmiddels dat Italië een groot probleem heeft met slechte leningen, maar hoe groot is het probleem eigenlijk in verhouding tot andere Europese landen? De volgende grafiek geeft een overzicht van het gemiddelde percentage non-performing loans (NPL’s) in andere Europese landen. Italië scoort hier inderdaad vrij slecht met gemiddeld 15%, maar de Griekse banken doen het nog veel slechter. Daar heeft één op de drie leningen een betalingsachterstand van meer dan negentig dagen!

Nederland scoort gemiddeld in dit rijtje met gemiddeld 4,2% aan slechte leningen op de bankbalansen. Dat lijkt heel goed, maar ook onze bankensector kent kwetsbaarheden. Zo waarschuwt het IMF al jaren over de hoge private schulden in Nederland, meer specifiek de hypotheekschulden van ongeveer €600 miljard.

Percentage slechte leningen in verschillende Europese landen (Via Holger Schaepitz)

22 juli 2016
Monte dei Paschi wil slechte leningen verkopen
Monte dei Paschi di Siena heeft een plan bij de ECB neergelegd om een deel van haar slechte leningen te verkopen, zo schrijft Reuters op basis van verschillende bronnen. De derde grootste bank van Italië heeft meer dan 30% aan slechte leningen op de balans, die de stabiliteit van de bank in gevaar kunnen brengen. Door een pakket van ongeveer €10 miljard aan slechte leningen te verkopen kan de bank haar balans versterken.

De ECB wil dat Monte dei Paschi de komende 2,5 jaar voor €9,6 miljard aan slechte leningen van haar balans haalt, leningen die slechts tegen 37% van de oorspronkelijke waarde in de boeken staan. Er heeft al een afschrijving van meer dan zestig procent plaatsgevonden, maar de marktwaarde van de leningen zou nog veel lager kunnen liggen. Reuters schrijft dat de slechte leningen bij verkoop waarschijnlijk tussen de 27 en 33 procent van de nominale waarde zullen opleveren. Dat betekent dat de bank een verlies zal moeten nemen van tussen de €1 en €2,7 miljard.

Slechte leningen

De ECB deed eerder al een schriftelijk verzoek aan Monte dei Paschi om haar kapitaalbuffers te versterken, maar dat blijkt onder de huidige omstandigheden erg moeilijk. Beleggers hebben weinig vertrouwen in de bank, want op de beurs is het aandeel van de oudste bank ter wereld dit jaar al met 75% gedaald. Dat is aanzienlijk meer dan andere Italiaanse bankaandelen, die in dezelfde periode ongeveer de helft minder waard werden.

Het is de vraag wie de slechte leningen van deze Italiaanse bank kan overnemen. Mogelijk kunnen deze ondergebracht worden bij Atlante, een noodfonds dat in alle haast door de Italiaanse bankensector zelf in elkaar is gezet. Een alternatief is om de slechte leningen te verkopen aan de Italiaanse staat, mits Europa daar toestemming voor geeft.

De ECB wil het voor banken makkelijker maken hun slechte leningen te verkopen, zo maakte ECB-president Draghi gisteren bekend. De centrale bank heeft zelf geen plannen om slechte leningen van banken over te nemen.

Lees meer over de Italiaanse bankencrisis:
22 juli 2016
Deze bedrijven krijgen financiering van de ECB

De ECB begon in juni met het opkopen van bedrijfsobligaties en heeft inmiddels al meer dan €10 miljard van deze schuldpapieren op de balans staan. Maar welke bedrijven worden op deze manier (indirect) geholpen aan goedkope financiering? Dat wordt duidelijk aan de hand van het volgende overzicht, dat onlangs door de centrale bank werd vrijgegeven. Op het lijstje staan diverse grote Duitse autofabrikanten, telecombedrijven, elektronicagiganten, energiebedrijven en financiële dienstverleners.

Deze bedrijven krijgen (indirect) financiering van de ECB

ECB breidt haar aankopen van obligaties verder uit

Lijstje van Duitse bedrijven waarvan de ECB het schuldpapier koopt (via Ronnie Stoeferle)

Het opkoopprogramma van de ECB zorgt voor nog meer gratis geld voor bedrijven (grafiek via Zero Hedge)

20 juli 2016
Italië leent tegen negatieve rente

De kredietwaardigheid van Italiaanse banken mag dan wel onder druk staan, dit heeft vooralsnog geen negatieve impact op de kredietwaardigheid van de Italiaanse staat. De regering in Rome wist deze week €6,5 miljard op te halen tegen een negatieve rente van -0,17%, het laagste rentepercentage ooit. Het gaat om obligaties met een looptijd van één jaar.

Dat de rente zo laag staat is opmerkelijk, zeker als je bedenkt dat de Italiaanse overheid maximaal €150 miljard aan garanties zal verstrekken aan de bankensector en daarnaast plannen heeft om de banken voor €40 miljard te herkapitaliseren. Blijkbaar zien beleggers hierin geen groot risico voor de Italiaanse begroting en de houdbaarheid van de torenhoge schuldenlast van meer dan 130% van het bbp. Een schaarste aan ‘veilig’ schuldpapier drukt de rente op staatsobligaties van alle Europese landen omlaag.

Bail-in

Mogelijk anticiperen beleggers ook op de nieuwe bail-in regels, waarmee de kosten voor het redden van banken verschoven zijn van overheden naar spaarders en obligatiehouders. Italiaanse spaarders kunnen miljarden verliezen als de banken omvallen en gered moeten worden. Dat verklaart wellicht ook waarom bankaandelen dit jaar zo hard gedaald zijn en waarom het zoveel duurder is geworden om je te verzekeren tegen een ‘default’ van verschillende Europese banken.

Italië leent tegen negatieve rente (Grafiek via @SchuldenSuehner)

13 juli 2016
Update: Een plan voor Italië?

Om te zeggen dat de Italiaanse banken er slecht voorstaan, zou een goede kandidaat zijn voor de understatement van het jaar. De banken van het land waar bankieren uitgevonden is, staan er namelijk heel, heel erg slecht voor. Op hun balansen staan leningen ter waarde van 360 miljard euro die in feite waardeloos zijn: de kans dat die ooit afgelost zullen worden is nog kleiner dan de kans dat Oranje het EK in Frankrijk zou winnen. En Oranje deed niet eens mee!

Die oninbare leningen – overigens goed voor een derde van álle oninbare leningen van Lahti (Finland) tot Lisbon, één vijfde van het Italiaanse bbp en ongeveer even veel als de Oostenrijkse economie – in combinatie met de fors lagere aandelenkoersen door de Brexit-paniek, zorgen ervoor dat de kans groot is dat de Italiaanse banken eind deze maand zullen zakken voor de ECB-stresstest: te veel waardeloze leningen en te weinig eigen vermogen, dan krijg je als bank geen voldoende.

Italië in de problemen

De regering in Rome is meteen in actie gekomen. Die wil de banken overeind houden, ook als dat tegen de Europese regels ingaat (dag de met veel bombarie aangekondigde Europese bankenunie). Inmiddels schijnt Rome een plan klaar te hebben voor het geval de Italiaanse banken dreigen om te vallen. Toen ik dat las, dacht ik: mooi, en nu graag een plan voor het land zelf!

Waar we namelijk mee te maken hebben is een absurde situatie waarin een land – dat door en door failliet is – zich garant stelt voor de net zo failliete bankensector. Ja, Italië is failliet, want het heeft een staatsschuld van meer dan 130 procent van zijn bbp en de motor om die schuld af te betalen, economische groei, draaide in de gouden jaren van vóór de crisis heel slecht, laat staan nu. Sinds medio jaren tachtig is de economische groei in Italië nooit boven twee procent per jaar uitgekomen en lag die vaker dichter bij één dan bij twee procent.

Komt Italië niet met een plan zichzelf te redden, dan zal de rekening, vrees ik, voor de andere eurolanden zijn in de vorm van langdurig lage ECB-rente (dag spaargeld en dag pensioenen). Maar misschien ben ik te negatief, want het land heeft met 2.451 ton de derde grootste goudreserve ter wereld. Zie daar een plan voor Italië…

13 juli 2016
Grafiek: De neergang van Monte dei Paschi di Siena

De Italiaanse bank Monte dei Paschi di Siena is al bijna volledig afgeschreven door beleggers. In negen jaar tijd daalde de waarde van het aandeel op de beurs van €100 naar slechts €0,30. Had je in juli 2007 voor €1.000 aandelen van deze bank gekocht, dan koop je daar nu niet meer voor dan een kopje koffie met een croissantje. De spectaculaire koersdaling van de Italiaanse bank begon in het najaar van 2007 en kende slechts een korte onderbreking in 2009. Dat ziet er zo uit…

Aandeel van Monte dei Paschi di Siena is bijna waardeloos geworden (Grafiek via Business Insider)

Monte dei Paschi di Siena

Monte dei Paschi di Siena werd in 1472 opgericht en is daarmee de oudste bank ter wereld. De bank heeft vele crises doorstaan, maar het is nog maar de vraag of ze de huidige bankencrisis ook zal overleven. Het aandeel van de bank is bijna waardeloos geworden, omdat beleggers zich zorgen maken over de grote hoeveelheid slechte leningen op de balans. Meer dan 30% van alle leningen die de bank verstrekt heeft staat te boek als een ‘slechte lening’, dat is bijna het dubbele van andere banken in Italië.

Vorige week kreeg de oudste bank van Italië zelfs een brief van de ECB met het dringende verzoek om de kapitaalbuffers te versterken. Doet de bank dat niet, dan zal ze niet slagen voor de volgende stresstest en dan is misschien een bail-in nodig om de bank overeind te houden.

12 juli 2016