Economisch Nieuws
Michiel Bijlsma van het CPB liet onlangs zien dat er een grote kloof zit tussen de prijsontwikkeling op de huizenmarkt en de manier waarop de NVM ons daar de afgelopen zes jaar over heeft geïnformeerd. De NVM voelde zich genoodzaakt hierop te reageren, zie dit artikel op hun website. Volgens Roeland Kimman, verantwoordelijk voor de communicatie, media en woordvoering van de NVM, is Bijlsma heel selectief geweest met het selecteren van de cijfers.
Terry Burnham, een econoom die verbonden was aan de Harvard universiteit, maakte vorige week publiekelijk bekend dat hij zijn geld van de bank haalt. Het gaat om een bedrag van $1 miljoen, dat tegen 0% rente geparkeerd staat bij Bank of America. In een artikel op PBS legt Burnham uit waarom hij het geld van zijn bankrekening haalt en waarom andere mensen zijn voorbeeld zouden moeten volgen.
Burnham legt uit dat hij ooit de keuze voor Bank of America maakte, omdat die bank het meest veilig zou zijn. Maar nu krijgt hij helemaal geen rente meer over dat bedrag, terwijl er nog steeds een zeer kleine kans is dat de bank in de problemen komt. In dat geval is het nog maar de vraag of er nog geld terug komt. Het Amerikaanse garantiestelsel beschermt spaarders tot $250.000, waardoor $750.000 van het vermogen van Burnham onbeschermd blijft. Dat is een kostbaar risico, waar op dit moment geen enkele vergoeding tegenover staat.
Econoom Terry Burnham haalt zijn geld van de bank
Al in 1977 dachten de Chinezen dat ze rond de eeuwwisseling de Verenigde Staten in economisch opzichte zouden evenaren. Die ambitie heeft China absoluut waar gemaakt, al heeft het een paar jaar langer geduurd dan waar men toen rekening mee hield. Kernpunten van de Chinese groeistrategie waren de olie-industrie, de landbouw en de ontwikkeling van een krachtig defensie-apparaat. Men sprak van een ‘op militaire leest geschoeide productiewijze’.
Ook frappant was de relatie met Rusland in die tijd. Vandaag de dag is Rusland een belangrijke bondgenoot en handelspartner voor China, maar in 1977 schreef een commentator van het Chinese Volksblad het volgende over de Russische dreiging: "Zelfs wanneer de Russische sociaal-imperialisten hun waterstofbommen afvuren op China, zal China niet worden vernietigd".
China wil op economisch gebied wereldmacht worden
"Dit jaar wordt een jaar van voorspoed, omdat er presidentsverkiezingen zijn (1988)"
"De rijken gaan speculeren, omdat ze al hun geld niet kunnen consumeren. Dat drijft de omzetten in de financiele wereld op. Er komt een hausse op de aandelenmarkt, de niet-rijken gaan mee gokken en er ontstaat een speculatieve zeepbel. Omdat de niet rijken geen geld hebben lenen ze van de banken, zodat hun schuld toeneemt. Het bankwezen wordt daardoor uiterst labiel, want als deze leners niet alles kunnen terugbetalen stort alles in elkaar."
"Nu moet iedereen meteen gaan sparen en zijn schulden aflossen, om straks niet failliet te gaan. Verkoop uw huis en ga huren. In een deflatie- en depressietijd gaan de huren omlaag en ook de prijzen van huizen. Stop alles in solide obligaties, houd ook wat goud aan voor absolute noodtoestanden. Zelf heb ik mijn geld belegd in obligaties van sterke bedrijven zoals Koninklijke Olie. Want over de soliditeit van staatsobligaties heb ik zo mijn twijfels"
We willen lezer Kralt bedanken voor het doorsturen van deze krantenknipsels!
De ergste crisis begint in 1990, aldus econoom Ravi Batra
Batra verwacht speculatieve aandelenhausse
De opkomende markten zijn weer eens in rep en roer. Dit keer was de aanleiding een samenvallen van verschillende factoren. Crisis in Argentinië, waar de centrale bank stopte de lokale munt te steunen uit angst de voorraad vreemde valuta’s volledig uit te putten; onlustgevoelens over China waar zwakke economische cijfers naar buiten kwamen. Tenslotte laaide in meerdere landen, zoals Oekraïne en Turkije, de politieke onrust fel op.
Figuur 1 Geld stroomt weg
Onderliggend speelt echter, dat een reeks van Opkomende Landen in problemen dreigen weg te zinken. Zo kennen de zogeheten Fragile Five, India, Indonesië, Brazilië, Turkije en Zuid Afrika, allemaal gelijksoortige problemen. Ze kampen allemaal met oplopende tekorten, een dalende groei, stijgende inflatie en toenemende politieke onrust. Maar dit zijn niet de enige landen met grote problemen. Wat te denken van Argentinië, Venezuela, Oekraïne, Hongarije en Thailand. Ook dit zijn landen, waar de problemen zich snel opstapelen. En zelfs de veelgeprezen BRICS zijn niet meer het automatische kassucces van enkele jaren terug. Drie leden behoren al tot de ‘Fragile Five’ en Rusland en China beginnen meer en meer last te krijgen van de snelle vergrijzing.
Figuur 2 Fragile Five zien tekorten groeien
Groeiwonder China krijgt bovendien nu de rekening gepresenteerd van de negatieve effecten van het economisch beleid van de afgelopen decennia. Er is teveel geïnvesteerd, er is teveel krediet verleend en veel zwakke staatsondernemingen en onroerend goedbedrijven verzwakken de balans van banken. Er dreigen dus bubbels op verschillende terreinen en het is nog maar de vraag of het land ongeschonden uit de aanzwellende crisis komt. Daar komt nog bij, dat het hervormingsprogramma, dat het land economisch meer consumenten georiënteerd moet maken, dreigt vast te lopen door het verzet van gevestigde belangen.
En dan is er nog het besluit van de Fed om te gaan taperen. Daardoor is de rente alweer aan het stijgen. Het gevolg is, dat kapitaal terugkeert naar nu aantrekkelijke havens. Het stroomt vooral weg uit landen, waar de afgelopen jaren overheden de teugels teveel hebben laten vieren en het monetair beleid te laks is geworden. Daarnaast groeit in landen de volatiliteit omdat de commodity supercycle zo goed als voorbij is. Door de hoge prijzen is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in nieuwe capaciteit. Daardoor is vraag en aanbod weer in evenwicht. Veel van de exporterende landen hebben van de goede tijden geen of te weinig gebruik gemaakt om intern de economie weerbaarder te maken.
Figuur 3 weerbaarheid is toegenomen
Er is met andere woorden veel slecht nieuws, dat niet van vandaag op morgen zal verdwijnen. Toch is het niet allemaal kommer en kwel en hoeven zaken niet uit de hand te lopen, zoals dat in de jaren negentig van de vorige eeuw gebeurde. Zelfs de Fragile Five zijn nu beter voorbereid dan toen. Ze hebben flexibele wisselkoersen, grote reserves en een gezonder bancair systeem dan toen. Daarnaast kennen ze een jonge bevolking, een voortgaand proces van industrialisering en urbanisering, groei van de productiviteit en geleidelijk stijgende inkomens per hoofd van de bevolking
Het is daarom verkeerd alle opkomende landen over dezelfde kam te scheren. Het noodlot wil echter, dat beleggers dit wel doen. Wat ze ook zullen doen, ze zullen de komende jaren een hoge rekening gepresenteerd krijgen. En net als toen is het niet zeker of de Westerse wereld gevrijwaard zal blijven van de troebelen daar.
Cor Wijtvliet
Bron:
Nouriel Roubini, the trouble with emerging markets. Project-syndicate, February 2 2013
Vragen en opmerkingen kunt u richten aan [email protected]
De NVM probeert ons er al zes jaar van te overtuigen dat de woningmarkt in Nederland weer herstelt of op zijn minst aan het ‘uitbodemen’ is. Zetten we alle persberichten van de Nederlandse Vereniging van Makelaars op een rij, dan blijkt dat ze behoorlijk hard door de mand vallen. Met de kennis van nu zien we dat de huizenprijzen over dezelfde periode met ongeveer 20% zijn gedaald. Een vrijwel onafgebroken prijsdaling die geen enkel aanknopingspunt lijkt te vinden met de vele ‘lichtpuntjes’ die de NVM ons voor ogen heeft gehouden.
De NVM zit er al zes jaar naast met haar lichtpuntjes (Bron: @michiel_bijlsma)
Een zwakke munt betekent dure olie, zoals de volgende grafieken van Reuters laten zien. Terwijl de olieprijs in dollars op dit moment 27% onder het recordniveau van 2008 staat, tikt de olieprijs in andere valuta nieuwe records aan. In Turkse lira ligt de olieprijs op dit moment bijvoorbeeld 32,3% hoger dan in de zomer van 2008. In Braziliaanse real en Russische roebels is de olieprijs vandaag de dag ruim 9% hoger dan de piek van 2008. Ook in Zuid-Afrikaanse rand en Indiase roepies is het oude record van 2008 inmiddels verbroken.
Olieprijs in verschillende valuta op recordhoogte (Bron: Reuters, via @ReutersFlasseur)
Wat heeft de Amerikaanse aandelenmarkt sinds 1789 gedaan? En hoe de rente op Amerikaanse 10-jaars leningen zich sinds het begin van de 19e eeuw ontwikkeld? En hoe hebben de prijzen van grondstoffen zich sinds 1770 ontwikkeld? De volgende grafieken laten het allemaal zien. Klik op de grafieken voor een grotere en leesbare versie.
Bron: @Macro_Tourist
Aandelenkoersen vanaf 1789
Rente op 10 jaars leningen vanaf 1791
Goudprijs vanaf 1792
Grondstoffenprijzen vanaf 1770
Olieprijs vanaf 1860
Dollarindex sinds 1792
Goudprijs vanaf 1257
Terwijl op de aandelenmarkt het enthousiasme de bovenhand voert is het sentiment in de scheepvaart beduidend minder positief. We hebben het dan over de Baltic Dry Index, een index voor de prijzen die betaald worden voor het vervoer van bulkgoederen. Deze index wordt gezien als een indicator voor de stand van de wereldeconomie, omdat de scheepvaartsector op het allerhoogste niveau vrij inelastisch is.
Het duurt twee jaar om een groot vrachtschip voor bulkgoederen te bouwen en het is zeer kostbaar om een dergelijk schip niet in bedrijf te houden. Omdat de transportcapaciteit over zee relatief inelastisch is, kan men het aantrekken van de wereldhandel terugzien in een stijging van de Baltic Dry Index. Omgekeerd geldt dat de index bij een afname in de vraag naar bulkgoederen ook zeer snel kan dalen. De volgende grafiek laat zien dat de index sinds het begin van dit jaar gehalveerd is. Dat staat haaks op de ontwikkeling van de aandelenkoersen over dezelfde periode. Deze grafiek van Ycharts laat zien dat de index al enkele jaren in een dalende trend zit.
Een alternatieve indicator voor de tarieven van de scheepvaart is de Harpex. Deze indicator meet niet de tarieven van bulkgoederen, maar die van eindproducten. Deze index is volgens sommigen nauwkeuriger dan de Baltic Dry. De grafiek van deze index laat evenmin een hoopvol beeld zien.
Baltic Dry Index is dit jaar al bijna gehalveerd (Bron: YCharts)
De alternatieve Harpex heeft sinds 2011 geen opleving meer gekend (Bron: Ycharts)
De financiële markten kijken vol verwachting uit naar wat Bernanke vanavond om 8 uur gaat zeggen over het monetaire beleid van de centrale bank. In aanloop naar de FOMC meeting daalden de aandelenkoersen en zakte de 10-jaars rente op Amerikaanse staatsobligaties. De laatste dagen zien we ook dat beleggers zich terugtrekken uit opkomende markten, met grote bewegingen op de valutamarkt tot gevolg. De goudkoers is de laatste dagen juist weer wat gestegen.
Ook Marketupdate blikt vooruit op de FOMC toespraak, de laatste van Ben Bernanke. Met de persconferentie in het vooruitzicht stelden we politicoloog en goudkenner Sander Boon een aantal vragen.
Gezien de stijging van de rente op Amerikaanse staatsobligaties en de devaluatie van valuta van en de kapitaalstromen uit de emerging markets als gevolg van kapitaalvlucht ligt het niet in lijn der verwachting dat de Federal Reserve het stimuleringsprogramma verder af gaat bouwen.
De werkloosheid is niet de indicator waar de Fed primair naar kijkt. De centrale bank let vooral op de gezondheid van het financiële systeem, omdat ze weet dat hoge werkloosheid een resultante is van ongezonde financiële markten. De Federal Reserve zal daarom haar monetaire beleid voornamelijk afstemmen op de ontwikkelingen in de schaduwbankmarkt, repo market, de handel voor eigen rekening door Amerikaanse banken, de huizenmarkt en de kredietverlening van banken aan burgers en bedrijven.
Zolang het financiële systeem aan het infuus ligt van centrale banken, is een stagnerende economie en hoge werkloosheid bijna gegarandeerd. Daardoor kan de Federal Reserve wel zeggen dat haar beleid is afgestemd op de arbeidsmarkt, maar dat is slechts een dekmantel. Het beleid van de centrale bank afstemmen op de ontwikkeling van de werkloosheid en net zoiets als het paard achter de wagen spannen. Maar het klinkt natuurlijk wel beter dan te moeten vertellen dat je banken en financiële instellingen schraagt op kosten van de belastingbetaler.
De markt van vraag en aanbod van Amerikaanse staatsobligaties is erg on-transparant, omdat een grote vraag wordt uitgeoefend door de officiële sector. De rest van de wereld heeft vooralsnog geen belang bij een crisis op de obligatiemarkt. Daarom blijven landen als China en Japan toch staatsobligaties kopen. Politici en toezichthouders zijn daarin ook gewoon mensen. Ze willen niet dat er onder hun regeerperiode ‘ongelukken’ gebeuren.
De Federal Reserve doet haar uiterste best om de rust op de markt voor Amerikaanse staatsobligaties te behouden. Ze probeert de middellange en lange rente laag en stabiel te houden en de korte rente positief. Vooral dat laatste is moeilijk, omdat de vlucht naar liquiditeit tijdens crises een neerwaartse druk geeft op de rente van kortlopende staatsobligaties.
De Amerikaanse centrale bank speelt inmiddels niet alleen de rol van lender of last resort, ze kan ook optreden als laatste verstrekker van onderpand voor het financiële systeem. Dat betekent dat de Federal Reserve - zodra er opnieuw een wereldwijde financiële crisis uitbreekt - haar grote voorraad Treasuries op de balans als onderpand aan kan bieden aan banken en andere financiële instellingen. Op die manier wordt de geldmarkt ondersteund en blijft de korte rente positief. Het optuigen van deze mogelijkheid door de Fed is een van de signalen dat het financiële systeem nog lang niet normaal functioneert.
Laatste FOMC meeting van Bernanke, kunnen we meer tapering verwachten?
Nederlanders hebben in de tweede helft van vorig jaar netto spaargeld weggehaald van hun bankrekening, zo blijkt uit cijfers die de Nederlandsche Bank vandaag publiceerde. Weliswaar groeide het bedrag op deposito’s in de tweede helft van vorig jaar met ongeveer €1,7 miljard, maar daar stond een veel grotere daling van €7 miljard aan vrij opneembare spaartegoeden tegenover. Een simpele rekensom leert ons dat er in deze periode bijna €5,3 miljard aan spaargeld werd weggehaald.
Sinds de Nederlandsche Bank deze cijfers bijhoudt (1998) is het nog niet eerder voorgekomen dat er zes maanden op rij meer spaargeld werd opgenomen dan gestort.Deze ontwikkeling is waarschijnlijk grotendeels toe te schrijven aan versnelde aflossing op hypotheekschuld. We verwachten dat er daarnaast ook steeds meer huishoudens zijn die door de crisis interen op hun spaartegoeden. Zodra inkomsten terugvallen wordt al snel het spaargeld aangesproken om rond te kunnen komen. Een andere factor is de steeds lagere rente, waardoor het minder lucratief is om geld op een spaarrekening te parkeren.
Nederlanders breken hun spaargeld aan (klik voor een grotere versie)
Totale spaargeld van Nederlanders krimpt (klik voor een grotere versie)
*Rente is op de eerste grafiek niet weergegeven. Dat betekent dat de totale balans minder negatief is. Wel blijft vast staan dat sinds 1998 niet eerder zo lang en zoveel geld van spaarboekjes is weggehaald. In de tweede grafiek is het effect van rente wel inbegrepen.
In navolging op India en Turkije verhoogt ook Zuid-Afrika de rente, zo schrijft Businessinsider. Tijdens het maandelijkse overleg van de Zuid-Afrikaanse centrale bank werd besloten de rente op te schroeven van 5% naar 5,5%, een stijging van 50 basispunten. De renteverhoging lag niet in lijn der verwachting, maar is waarschijnlijk te verklaren door het optreden van de centrale banken van India en Turkije. De renteverhoging heeft opvallend genoeg geen rust gebracht op de valutamarkt, want de waarde van de Zuid-Afrikaanse rand is sinds het rentebesluit alleen maar verder onderuit gegaan.
De Zuid-Afrikaanse rand tegenover de dollar (Bron: XE.com)
Indiase roepie tegenover de dollar (Bron: XE.com)
Turkse lira tegenover de dollar (Bron: XE.com)