Kees de Lange sprak voor Café Weltschmerz met hoogleraar monetaire economie Lex Hoogduin over de toekomst van ons pensioenstelsel en het monetaire beleid van de ECB. Een uitvoerig gesprek over de complexiteit van ons financiële systeem en de roekeloze koers die de ECB is gaan varen om de economie aan te jagen. De video duurt bijna een uur, een aanrader!
Over de pensioenen
Als je een beleid voert waarin alle instellingen dezelfde portefeuille hebben die maximaal gespreid is, dan ben je als toezichthouder zeer tevreden. Alle instellingen worden langs dezelfde meetlat gelegd, dat creëert een levensgevaarlijk financieel systeem. Een eenvormig systeem. De toezichthouder vraagt wel om diversificatie, maar op macro-niveau wordt het systeem daardoor alleen maar kwetsbaarder, zo merkt Hoogduin op.
“Als er in de buitenwereld dan iets verandert, willen alle institutionele beleggers op hetzelfde moment allemaal dezelfde kant op. En dan is er geen tegenpartij meer die groot genoeg is om mee te handelen. We creëren een heel kwetsbaar financieel systeem door eenvormige regels van de toezichthouders.”
Banken en pensioenfondsen worden vanuit het oogpunt van risicospreiding vereist meer richting het gemiddelde te bewegen, maar dat is voor de stabiliteit van een complex systeem niet beter. Lex Hoogduin benadrukt dat diversiteit in het beleggingsbeleid veel belangrijker is dan diversificatie.
“We verminderen nu de diversiteit. De enige partij die als tegenpartij kan fungeren is de centrale bank. Je creëert op deze manier crises, want iedereen wil er op hetzelfde moment uit en dan is er alleen de centrale bank als tegenpartij.
Pensioenfondsen kunnen zich een lange termijn horizon permitteren met hun beleggingen, maar we zijn deze institutionele beleggers gaan behandelen alsof het banken zijn. Ze moeten meer op de korte termijn handelen, waardoor de diversiteit verder is afgenomen. Ieder pensioenfonds heeft op zichzelf een goede risicospreiding, maar op systeemniveau worden de risico’s hierdoor alleen maar groter.”
Lex Hoogduin kritisch over ECB-beleid
De Nederlandsche Bank heeft met de introductie van de ECB eigenlijk geen enkele bevoegdheid meer, zo merkt monetair econoom Hoogduin op. De presidenten van de nationale centrale banken zitten daar niet als vertegenwoordiger van hun eigen centrale bank, maar als uitvoerder van een beleid dat gezamenlijk wordt uitgezet via de ECB. De uitvoering van het Europese monetaire beleid gebeurt decentraal, maar het beleid zelf wordt bepaald vanuit de ECB in Frankfurt. Deze verhoudingen zijn allemaal bij wet vastgelegd.
Dat systeem is volgens Lex Hoogduin de laatste jaren volledig uit de hand gelopen:
"Ik weet dat de dingen die nu gebeuren bij de ECB volledig in strijd zijn met de monetaire filosofie waarop het verdrag gebaseerd is. Of het nou juridisch allemaal wel of niet kan, daar houd ik me even verre van. Maar het is in strijd met hoe men het verdrag destijds voor ogen had. Er is op geen enkele manier rekening gehouden met de mogelijkheid dat het aanvaardbaar monetair beleid zou zijn om rentes negatief te maken, en al helemaal niet dat je staatsobligaties gaat opkopen van landen. En het gaat nu van kwaad tot erger!"
De kritiek op het ECB beleid is sterk in Duitsland en in Nederland, maar in de landen daar omheen is dat niet het geval. Als je kijkt naar de academisch economen wereldwijd, dan is er een meerderheid die vindt dat je dit een verstandig beleid is dat je dit wel moet doen.
"Economen als Bas Jacobs en Coen Teulings onderschrijven het beleid van de ECB en vinden dat het beleid nog niet ver genoeg gaat en die ook serieus nadenken over helikoptergeld. Het is voor mij onvoorstelbaar. Als je in 1998 - vlak voordat de euro werd ingevoerd - tegen mij had gezegd, dat er in 2016 de grootste financiële crisis sinds de jaren dertig was geweest... En dat de euro er nog steeds was, maar dat men overweegt helikoptergeld in te voeren... Die discussie had ik me in 1998 zeker niet kunnen voorstellen!Als de geschiedenis ons een ding leert is dat experimenten met geld, denken dat je een oplossing kunt vinden voor economische problemen door meer geld te drukken, nog nooit goed is afgelopen. Er is ook niet goed voorstelbaar dat er mechanismes zijn die dit goed kunnen laten verlopen. Dat is heel zorgwekkend."
Wil je meer van dit soort gesprekken? Klik dan hier!
De rente op Italiaanse staatsobligaties zakte deze week naar het laagste niveau in een jaar tijd. De koers van de 10-jaars obligatie steeg voor de derde dag op rij, gesteund door het opkoopprogramma van de ECB. Door de steunaankopen van de centrale bank ontstaat er een kunstmatige schaarste aan schuldpapier, waardoor de prijzen verder opgedreven worden en de rente daalt.
“De markt wordt op dit moment ondersteund door beleggers die op zoek zijn naar rendement in een omgeving van zeer lage rentes”, zo verklaarde Nick Stamenkovic van obligatiehandelaar RIA Capital tegenover Bloomberg. “We zien meer ruimte voor een verdere daling van de spread tussen Italiaans en Duits schuldpapier”, zo voegde hij eraan toe.
Opkoopprogramma ECB duwt rente Italiaanse obligaties verder omlaag (Bron: Bloomberg)
Bijna gratis lenen
De Italiaanse 10-jaars rente daalde met vier basispunten naar 1,2%, het laagste niveau sinds maart 2015. De Duitse 10-jaars rente is ook uitzonderlijk laag, dit schuldpapier levert effectief een rendement van slechts 0,14% op.
Europese regeringen kunnen vandaag de dag bijna gratis lenen dankzij het stimuleringsprogramma van de ECB. Van directe monetaire stimulering is nog geen sprake, maar het is duidelijk zichtbaar dat overheden wel volop profiteren van het opkoopprogramma en de lage rente. Maar de Europese burger wordt er niet veel beter van, want die ziet het rendement van zijn of haar pensioenbelegging even hard dalen.
Tijdens de Europese schuldencrisis in 2011 en 2012 steeg de rente op Italiaanse staatsleningen, net als die van Spanje en Portugal, nog naar een kritiek niveau van bijna 7%.
Het monetaire beleid van centrale banken levert volgens voormalig Bank of England gouverneur Mervyn King steeds minder resultaat op. In een interview met Bloomberg merkt hij op dat we nu al acht jaar bezig zijn met het verlagen van de rente en het naar voren halen van consumptie en investeringen om de economische groei te stimuleren, maar dat het gewenste resultaat nog steeds niet bereikt is.
“Het is alsof je tegen een heuvel op moet fietsen die steeds steiler wordt. Je moet steeds harder trappen om hetzelfde tempo vast te houden”, zo karakteriseerde de oud-gouverneur het monetaire beleid van centrale banken.
King: “Monetair beleid is niet de oplossing”
Mervyn King ziet monetair beleid als een soort pijnstiller voor de economie: “Het is in eerste instantie zinvol om te nemen, maar het is geen oplossing voor de lange termijn. Daarvoor moet je nauwkeurig onderzoeken wat de werkelijke symptomen en de onderliggende problemen zijn. Monetair beleid is niet de oplossing voor de problemen die we vandaag de dag hebben.”
De oud-gouverneur merkt op dat de Bank of Japan en de ECB op dit moment proberen de wisselkoers van hun munt omlaag te drukken. De meeste landen proberen hun munt goedkoper te maken en dat gaat volgens King op dit moment vooral ten koste van de dollar. Zelfs de Federal Reserve is bezorgd over de de negatieve effecten van een te sterke dollar.
Tijdens het laatste G20 overleg spraken de grootste economieën van de wereld gezamenlijk af zich te weerhouden van concurrerende devaluaties, maar daar is nog maar weinig van te merken. De ECB verlaagde onlangs de rente en breidde haar stimuleringsprogramma verder uit, terwijl de Bank of Japan het voorbeeld van Europa overneemt met de introductie van negatieve rente.
Mervyn King merkt op dat er geen makkelijke oplossing is voor de huidige financiële crisis. Volgens hem moet de oplossing gezocht worden in vrije wisselkoersen, meer vrijhandel en het verhogen van de productiviteit. King verwacht dat er nog veel discussie zal ontstaan over de rol van centrale banken, omdat hun invloed op de economie sinds het uitbreken van de crisis van 2008 sterk is toegenomen.
De Duitse filosoof Georg Hegel schreef dat de geschiedenis ons leert dat mensen niets leren van de geschiedenis. Hieraan moesten wij denken bij het lezen van ‘Helikoptergeld: een drastische oplossing voor als elke andere stimulans faalt’ (FD 22 maart 2016). Triest dat het FD een paginagroot artikel wijdt aan deze bizarre gedachte van Europese bestuurders. Helikoptergeld is flauwekul en slechts voer voor academici.
In de praktijk gaat de afbouw van te hoge schulden gepaard met deflatie. We zijn nu niet bereid om de pijn daarvoor te nemen en hoe langer we dat uitstellen, des te harder de klap straks aankomt. Het is slechts een kwestie van tijd eer de deflatie toeslaat. Misschien heeft Hegel ongelijk en leren we wel, maar van onze eigen ervaringen, die we dan als norm nemen, vanuit de arrogante gedachte dat we slimmer zijn dan onze (voor)ouders.
Mecking en Hogervorst zijn de auteurs van het boek ‘Deflatie in Aantocht’. Kort na het verschijnen van de negende druk van dit boek sprak Marketupdate met beide heren. Lees hier het artikel.
Toen Ben Bernanke een toespraak in 2002 sprak over ‘helikoptergeld’ om de economie te stimuleren werd dat nog beschouwd als een theoretische aangelegenheid. Maar ruim tien jaar later en een grote financiële crisis verder wordt dit paardenmiddel steeds vaker besproken als een serieuze mogelijkheid. Maar volgens voormalig ECB bestuurslid Otmar Issing is het de weg naar de financiële afgrond.
In een toelichting voor een Duits persbureau uit Frankfurt zei hij onlangs nog dat helikoptergeld van de centrale bank – dat is rechtstreeks geld geven aan bedrijven en consumenten – beschouwd kan worden als het failliet van het monetaire en financiële beleid. Otmar Issing, die langdurig werkzaam was bij de Bundesbank en de ECB, waarschuwt dat het einde zoek is wanneer de ECB werkelijk overgaat tot deze vorm van monetaire verruiming.
Helikoptergeld als laatste redmiddel?
De roep om directe monetaire stimulering wordt steeds luider, omdat het huidige monetaire beleid van lage rentes en staatsobligaties opkopen onvoldoende resultaat oplevert in het stimuleren van de economie. Het wordt steeds duidelijker dat deze maatregelen ongunstige bijwerkingen hebben. Denk aan bubbelvorming in aandelen, obligaties en vastgoed, maar ook aan pensioenfondsen en verzekeraars die in de problemen komen door de lage rente.
Door rechtstreeks geld te geven aan consumenten en bedrijven kan de consumptie worden aangejaagd, maar de ervaring uit de geschiedenis leert dat dit rampzalige consequenties kan hebben voor de waarde van het geld. Het aanzetten van de spreekwoordelijke geldpers heeft nog nooit rijkdom gebracht.
Onlangs uitte Issing ook al scherpe kritiek op het ECB-beleid van negatieve rente.
Otmar Issing ziet helikoptergeld als het failliet van het monetaire beleid
De ECB moet zich serieus afvragen of de doelstelling van 2% inflatie vandaag de dag nog wel realistisch is. Dat zegt Luc Coene, oud-bestuurslid van de ECB en voormalig hoofd van de Belgische centrale bank, in een interview met de Belgische krant De Tijd. Ook zei hij dat de centrale bank nog maar beperkte ruimte heeft om de rente verder onder nul te brengen.
“De twee – groei en inflatie – gaan hand in hand. De ECB moet zichzelf de vraag stellen of een doelstelling van twee procent inflatie realistisch is. We moeten niet vergeten dat de omstandigheden veranderd zijn. We kunnen geleidelijk afscheid nemen van het idee van twee tot drie procent economische groei per jaar. Dat komt omdat de lage groei in de populatie en arbeidsproductiviteit tegenwerken”, zo verklaarde Coene.
Wat de ECB ook niet moet vergeten is dat de daling van de olieprijs de mogelijkheden van de centrale bank beperkt om de inflatie terug naar twee procent te brengen. Meer negatieve rente is volgens het oud-bestuurslid van de ECB niet de juiste oplossing. Daarover zegt hij het volgende:
“Op een zeker moment wordt het, ondanks de opslagkosten, aantrekkelijker contant geld aan te houden. Dat beperkt de manoeuvreerruimte van de centrale bank.”
Luc Coene was eind 2014 de eerste ECB-bestuurder die het voorstel deed om staatsobligaties op te kopen.
Luc Coene: “ECB moet inflatiedoelstelling loslaten”
Eindelijk was het afgelopen donderdag zover. De financiële markten keken er al tijden reikhalzend naar uit. De ECB zou weer met een beslissing komen en maakte bekend dat ze de rente (toch onverwachts) weer verlaagde. Het feit dat zo ontzettend wordt uitgekeken naar een beslissing van president Draghi, voormalig medewerker van Goldman Sachs, geeft te denken.
Vroeger was dit een non-event en waren de financiële markten bezig om te kijken naar fundamenten van bedrijven/landen. Inmiddels lijkt het alsof het op de financiële markten alleen maar gaat om hoeveel QE (kwantitatieve verruiming) de centrale banken nu weer uit de hoge hoed toveren. Dat een vergadering van de ECB zo’n belangrijke gebeurtenis is, lijkt mij totaal geen goede ontwikkeling.
Wat er daarna gebeurde was bizar te noemen. De koersen van aandelen schoten omhoog en de euro daalde extreem hard. Deze beweging was echter van zeer korte duur, daarna gebeurde het tegenovergestelde. De AEX zakte in korte tijd 20 punten van het hoogtepunt dat kort na de persconferentie van Draghi bereikt werd. Dit maakte in ieder geval duidelijk dat investeerders niet wisten hoe dit nieuws te interpreteren.
Zo’n verrassende beslissing kon immers ook betekenen dat de Europese economie er nog slechter voorstaat dan vooraf gedacht. We zullen er in de toekomst achter komen wat het antwoord zal zijn. Ik denk persoonlijk dat elke actie van centrale banken de afrekening uitstelt, maar niet afstelt. De afrekening zal daardoor alleen maar pijnlijker en pijnlijker worden. Ik hoop écht dat ik ongelijk ga krijgen.
Hoe gek de financiële wereld nu in elkaar zit, zal ik proberen uit te leggen met het volgende voorbeeld. Afgelopen woensdag kwam het nieuws naar buiten dat de Duitse bank Berlin Hyp een obligatie (schuldpapier dus) had uitgegeven van €500 miljoen tegen negatieve rente. Dit betekent dus dat investeerders (!) die voor bv €1.000 deze obligatie aankochten over 3 jaar precies €998,38 terugkrijgen. Een gegarandeerd verlies dus. Deze bank, Berlin Hyp, ging acht jaar geleden bijna failliet!
Alleen omdat de Duitse overheid €500 miljard in het Duitse banksysteem pompte, kon deze bank nipt overleven. Acht jaar later moet je als investeerder dus geld betalen om geld aan deze zelfde bank te lenen, zonder dat deze bank nu opeens 100% gezond is, integendeel. Als je dit aan iemand uitlegt die acht jaar geen nieuws gekeken of gelezen heeft, ben ik benieuwd hoe die zal reageren.
Wat betekent dit nu precies. Wat drijft een investeerder om zo’n transactie aan te gaan? De inschrijving op deze obligatie was zelfs overtekend. Waarom stalt een investeerder zijn geld gewoon niet bij een bank? Is er zó weinig vertrouwen in het bankensysteem? Weten sommige investeerders wat er gaat gebeuren? Het blijft slechts gissen. Ik probeer altijd zo onpartijdig mogelijk een niet-commercieel stukje te schrijven, maar vraag u nu recht op de man af: Heeft u al genoeg goud?
Sander Noordhof
Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard.
De ECB pleegt met haar monetaire beleid een aanslag op de integriteit van het financiële systeem. Dat zei Nout Wellink, voormalig president van de Nederlandsche Bank, in een gesprek met Willem Middelkoop voor Café Weltschmerz. Volgens Wellink rammelt het beleid van de ECB aan alle kanten en is het stimuleringsprogramma uitermate disproportioneel.
Naast het beleid van de ECB bespreken de heren ook de geopolitieke ontwikkelingen in de wereld, de opkomst van China als nieuwe economische grootmacht, de nieuwe Zijderoute en de veranderingen in het monetaire en financiële systeem. Ook geeft Wellink in de laatste tien minuten twee mooie anekdotes over goud. De video duurt ruim 53 minuten en is hieronder te bekijken. Onder de video hebben we het interview in hoofdlijnen uitgeschreven.
Over geopolitiek
“Wat ik een van de meest fascinerende dingen vindt is dat China zich aan het herhalen is. Je ziet dat de Chinezen bewust bezig zijn de oude zijderoute te herstellen. Ze steunen de opbouw van infrastructuur in landen rondom de oude zijderoute. Ze gaan daardoor een economische zone creëren van 3, 4, 5 miljard mensen. Wat ze in China zelf doen is de knooppunten van de zijderoute aansluiten op ontwikkelingsplannen in het Chinese binnenland. Dat is het strategische denken van China.
In Afrika zie je bijvoorbeeld veel Chinezen die betrokken zijn bij infrastructurele projecten. In wezen doen zij hetzelfde wat wij in het verleden gedaan hebben. En het is ook in het belang van die landen, als je de plannen ziet die ze hebben ten aanzien van de zijderoute, dan zie je dat daar inderdaad bruggen bouwen en wegen aanleggen, waardoor die landen zich ook versneld kunnen ontwikkelen.”
Middelkoop: Maar voor de Zijderoute moet je ook Rusland erbij betrekken en dat willen de Verenigde Staten niet…?
“Uiteindelijk is het beter als we allemaal met elkaar samen gaan werken. Maar dan praat je over geopolitiek en dat is niet helemaal mijn vak… Wat ik wel waarneem is dat je aan de ene kant de samenwerking ziet tussen de Russen en de Chinezen, maar dat aan de andere kant weten we ook dat de Russen niet de grootste vrienden van de Chinezen zijn. Ze kunnen elkaar nu goed gebruiken, maar je hoeft maar terug te gaan tot voor de voor de Tweede Wereldoorlog, toen de Russische vloot in de Chinese wateren lag.
Wat er eigenlijk aan het gebeuren is, en wat ik zeer betreur, is dat de Amerikanen niet aan de Aziatische investeringsbank willen meewerken. De Chinezen wilden ze er bij hebben en de Amerikaanse regering volgens mij ook, maar het Congres heeft het geblokkeerd. Nu gaat China een economisch gebied creëren dat zo groot is ze de Amerikanen in de verdere toekomst maar in betrekkelijke mate nodig hebben.
Wat je ook ziet is dat de Chinezen zich richten op Latijns-Amerika. Vanuit de Westerse kant bekeken denk ik dat het niet zo verstandig is geweest van de Amerikanen om zich hier te isoleren, want uiteindelijk is het zo dat de omvang van een economie op de lange termijn wordt bepaald door de omvang van je bevolking. Dat zijn de Chinezen op een gegeven moment vijf keer zo groot als de Amerikanen.”
“Het grote bezwaar van China is dat ze geen evenredig stem hebben in het monetaire stelsel, als we kijken naar het IMF dan is het nog steeds zo dat Amerika met haar veto alles kan blokkeren. China komt daar nauwelijks aan de bak.
Als je dan kijkt naar de omvang van dit land… Ik was voorzitter van de BIS in Basel, komende uit een land dat maar 1% van de wereldeconomie vertegenwoordigde. In de Raad van Bestuur van de BIS was China niet vertegenwoordigd!
Ik heb me er in die periode sterk voor gemaakt, en dat lag politiek moeilijk in de Verenigde Staten, voor een lidmaatschap van China. Uiteindelijk is dat met veel moeite gelukt. Naderhand heb ik me sterk gemaakt voor het lidmaatschap van China in het Basels comité, daar waren ze ook geen lid van.
Het is te gek voor worden dat als je in een (financieel) integrerende wereld zit je zo’n belangrijke partner niet een stem wilt geven. Daar hebben de Chinezen groot gelijk in.”
Over de SDR
“Het is onbegrijpelijk dat de VS niet aanwezig waren bij een belangrijk SDR overleg vorig jaar. Het valutamandje moet alle munten bevatten die relevant zijn voor de wereldeconomie, munten moeten vrij verhandelbaar zijn. China is stap voor stap die richting op gegaan, maar het duurde heel lang voordat ze erkenning kregen in de SDR. Voor China is het belangrijk serieus genomen te worden.
Op het moment dat de Chinese valuta in de SDR werd opgenomen had de hele wereld kunnen weten dat de Chinezen zouden ophouden met het koppelen van de munt aan de dollar. Anders ga je niet in dat mandje zitten, dat zou een beetje dom zijn. Toch kwam het voor de financiële wereld als een enorme verrassing dat ze meer flexibiliteit in de wisselkoers willen. Het hoort allemaal bij een modernere aanpak.”
“Focus je op Europa, daar werd ook alles geglobaliseerd. We hebben in Europa gezien dat de financiële infrastructuur daarvoor niet aanwezig was. In Europa ontbrak de infrastructuur om het financiële systeem te beheersen. Dat hebben we uiteindelijk aangepakt met een bankenunie.
Maar zo ontbreekt op wereldschaal ook de infrastructuur om in een geglobaliseerde wereld de zaken onder controle te houden. De wereld heeft een sterkere internationale financiële autoriteit is nodig. Het grote probleem is dat je soevereiniteit moet overdragen. Dat moet je dan op mondiaal niveau gaan doen. Het IMF heeft een poging gedaan grip te krijgen op de wisselkoersen. Maar dan geef je opnieuw autoriteit op. Dit is een dilemma op elk niveau.
Zonder crisis lukt niet niet, maar met een crisis weet je niet zeker of je een duurzaam systeem creëert als er achterliggend niet het gevoel is dat het zo moest en niet dat het alleen maar afgedwongen is door een crisis.
Er zijn twee wegen: Of veel meer samenwerking, of veel minder. De weg terug is om de wereld weer op te splitsen in delen. Je ziet ook het aantal protectionistische maatregelen weer toenemen. Het meest waarschijnlijke is de middenweg, waarin we wat door rommelen en af en toe een crisis hebben.
Het grote probleem is dat grote veranderingen gedragen moeten worden. We hebben nog steeds een discussie over de euro, dat heeft van doen met het feit dat het draagvlak voor de euro is nog niet 100% is.
Je raakt steeds aan twee dingen: De overdracht van soevereiniteit en het verdelen van de lasten. Dat zijn twee belangrijke dingen waar alle Europese problemen steeds op terugvallen. Of Europa het gaat redden? Ik weet het niet, maar ik hoop van wel. Europa gaat door een buitengewoon ingewikkelde periode.
Het grootste probleem is de vluchtelingencrisis, dat is misschien onderdeel van een nog groter probleem. Uit niet gepubliceerde cijfers van de VN heb ik ramingen gehoord van een miljard vluchtelingen in 2050 die op zoek zijn naar een betere toekomst.”
“Ik ben bezorgd over een Brexit, veel meer dan over de Griekse problemen. Binnenkort is het referendum. De verwachte opkomst ligt nog beneden de vijftig procent, maar er hoeft maar één ongeluk te gebeuren in de komende maanden… Dit is niet zo bedreigend voor Engelsen, die redden zich wel. Maar het is het besmettingsgevaar op het vasteland van Europa. In de vraag of Europa uit elkaar valt of niet, daarin is de Brexit een belangrijk element.”
Over de ECB
“Ik zie een ECB die heeft gezegd: We moeten koste wat koste de inflatie naar 2% brengen. Dat is een ECB die zich niet wil realiseren – of er zich niets van aantrekt – dat er vele factoren zijn die inflatie kunnen beïnvloeden. Die factoren kunnen zo sterk zijn dat als je aan die twee blijft vasthouden je een kamikazepiloot wordt. Dat je dat allemaal niet meer ziet. Uiteindelijk lukt het, maar dan zie je pas alle schade die je hebt aangericht. De ECB is disproportioneel bezig.
Wat ik vind is dat men het doel verabsoluteerd heeft. Neem als voorbeeld de Engelse centrale bank, die hebben ook een inflatietaak. Maar als het niet lukt, dan kunnen ze naderhand aan de minister van financiën uitleggen dat er bepaalde factoren waren die een rol speelden. Het doel heiligt nu alle middelen.
Maar hier is de formulering van de ECB dat het een verplichting is om het inflatiedoel te halen. Dat is onzin, het is nooit hun taak geweest om de hele wereld op te kopen!
Het kan niet waar zijn dat je door de dosis van het medicijn almaar te vergroten je een controleerbare uitkomst krijgt.”
“Dan komen we aan het tweede punt: Waarom doen we dit? We willen geen deflatie, dat is het verhaal van de ECB. Dat de schuldenlast dan toeneemt is een deel van het verhaal, maar de gedachte is ook dat de consument denkt: Dan wacht ik even, want alles wordt goedkoper.
Maar deflatie in deze mate is zeer zeldzaam in de geschiedenis. We zagen het voor het laatst vóór de Tweede Wereldoorlog, in de jaren dertig. De economie heeft nu een heel andere structuur. Wat ze bij de ECB aan het doen zijn rammelt naar mijn gevoel aan alle kanten. Nog los van alle neveneffecten…
De ECB is de verkeersborden in het systeem aan het verwijderen. Benchmarks waar beleggers zich normaal aan vasthouden, zoals inschattingen van risico’s en de rentestanden die daar bij horen, dat systeem ben je in wezen aan het vernielen. Dat zie je meer en meer komen. Mensen raken hun houvast kwijt. Je bent de integriteit van het financiële stelsel aan het aantasten.
Het ‘point of no return’ komt wel erg dichtbij.
In alle jaren dat ik in de financiële wereld werk heb ik het nooit zo zichtbaar zien geworden is het verschil van standpunten tussen de BIS en de centrale banken. Claudio Borio van de BIS zei dat we fundamenteel moeten nadenken over de uitgangspunten van ons monetaire beleid.”
“Goud heeft bij mij wel een voorgeschiedenis. Tijdens een van mijn colleges zij mijn professor P. B. Kreukniet met groot enthousiasme dat goud geen fluit waard was. Dat is altijd bij mij blijven hangen, het contrast tussen hoe goud in de perceptie van de mensen leefde en deze hoogleraar die zei dat we al het goud van de wereld naar een eiland in de Stille Zuidzee moeten brengen. Dat was het voorbeeld dat hij ons gaf.
In zijn voorbeeld zouden alle centrale banken hun goud daar in de kluis opslaan. En er was in die tijd geen telegraaf of telefoon of wat dan ook. En dat we dan ééns in de tien jaar gaan kijken of al dat goud er nog lag. En dan zou het goud zijn weggezonken!
Zo is mijn interesse in goud begonnen. Ik ben me gaan verdiepen in de goudpolitiek van de centrale banken. In de jaren dertig hebben wij een enorme deceptie aan centrale banken overgehouden door het feit dat we vasthielden aan het Britse pond en het goud. Wij en de Engelsen zaten allebei aan het goud gekoppeld, maar op een gegeven moment werd de directie ongerust, omdat we wel erg veel ponden in de reserves hadden. Toen is de toenmalige bankpresident Vissering naar Engeland afgereisd om van de Engelsen de verzekering te krijgen dat de koppeling aan goud heilig was en dat onze ponden dus ook volstrekt safe waren. Maar hij was de haven nog niet uit en toen ontkoppelden de Engelsen. Vanaf dat moment is er interesse bij de bank ontstaan voor goud. Dat gaat verder dan Zijlstra.”
Middelkoop: Maar waarom is dan later toch het besef ten aanzien van goud veranderd?
“Ik denk dat het uit een andere hoek kwam. Alternatieven voor goud konden grote opbrengsten opleveren. Als je het goud zou verkopen, dan kon je dat beleggen en dan zouden de opbrengsten voor de staat groter zijn.
Dit gebeurde bij de Nederlandsche Bank uit eigen overweging. Het werd zo uitgelegd dat goud een dode asset is en we zoveel konden verkopen tot we voldoende zouden overhouden voor een land als het onze. Daarom hebben we zeshonderd ton gehouden en de rest aan de samenleving verkocht.
Je kunt goud altijd als onderpand gebruiken als je als land in de problemen komt. Maar toch moet je de rendementsafweging maken, ergens moet je een grens trekken. We zijn geen beleggingsfondsen en hoeven het rendement niet te maximaliseren, maar je hebt toch de maatschappelijke verplichting je taak te vervullen met een zo goed mogelijk rendement.”
Nout Wellink, oud president van de Nederlandsche Bank, is uitermate kritisch over het monetaire beleid van de ECB. Dat zei hij donderdagavond in het actualiteitenprogramma Nieuwsuur. Hij betwijfelt of Draghi de juiste diagnose gesteld heeft en heeft daarom ook zijn bedenkingen over de effectiviteit van de maatregelen die de centrale bank deze week genomen heeft. “Dokter Draghi blijft maar injecties geven en telkens weer de dosis verhogen, terwijl hij zich zou moeten afvragen over zijn diagnose wel juist is”, aldus een bezorgde Wellink.
De oud-centraal bankier vergelijkt het monetaire beleid van de ECB met kamikazepiloten. De blinde fixatie op die 2% inflatie zorgt voor allerlei onbedoelde neveneffecten. Wellink doelt daarmee op de negatieve rente en het onderuit halen van de verdienmodellen van verzekeraars en pensioenfondsen. Die maken door de extreem lage rente bijna geen rendement meer op staatsobligaties.
Op de vraag hoe bezorgd hij is op en schaal van 1 tot 10 geeft Wellink een negen. “De ECB gaat veel te ver”
Draghi maakte tijdens het rentebesluit bekend dat de ECB later dit jaar begint met het opkopen van bedrijfsobligaties van niet-financiële instellingen. Maar welke obligaties zijn dat? Goldman Sachs maakte alvast een overzicht van alle zogeheten ‘investment grade’ obligaties die de centrale bank gaat opkopen. Laten we de obligaties van financiële instellingen achterwege, dan heeft de centrale bank een markt van €900 miljard tot haar beschikking. Dat zijn obligaties uit de energiesector, de gezondheidszorg en van nutsbedrijven, maar ook obligaties van producenten van consumentengoederen en telecommaatschappijen.
Dit zijn de bedrijfsobligaties die de ECB kan kopen (Bron: Goldman Sachs, via Zero Hedge)
De aandelenmarkt en de goudprijs schieten omhoog door de renteverlaging van de ECB. De centrale bank verlaagde de depositorente donderdag naar -0,4% en breidde het stimuleringsprogramma verder uit van €60 naar €80 miljard per maand. De AEX staat op het moment van schrijven bijna 2,2% in de plus op 445 punten, terwijl de goudprijs in euro 0,77% hoger staat op bijna €37.000 per kilogram en €1.149 per troy ounce. De verruiming van het monetaire beleid van Draghi drukt de euro met een cent omlaag tegenover van de dollar: van $1,10 naar $1,085.
De Nederlandsche Bank heeft met de introductie van de ECB eigenlijk geen enkele bevoegdheid meer, zo merkt monetair econoom Hoogduin op. De presidenten van de nationale centrale banken zitten daar niet als vertegenwoordiger van hun eigen centrale bank, maar als uitvoerder van een beleid dat gezamenlijk wordt uitgezet via de ECB. De uitvoering van het Europese monetaire beleid gebeurt decentraal, maar het beleid zelf wordt bepaald vanuit de ECB in Frankfurt. Deze verhoudingen zijn allemaal bij wet vastgelegd.
Dat systeem is volgens Lex Hoogduin de laatste jaren volledig uit de hand gelopen:
