Auteur: Redactie

Eerder vandaag schreven we al dat de Federal Reserve deze maand 75% van alle staatsobligaties met een looptijd van meer dan 21 jaar zal opkopen. Vanaf 2009 tot en met nu heeft de centrale bank in totaal 29% van alle 10 jaars staatsobligaties en zelfs 41% van alle Treasuries met een looptijd van meer dan 21 jaar in handen. Zo lang de Federal Reserve meehelpt met de financiering van het Amerikaanse begrotingstekort kunnen we eigenlijk niet spreken van een economisch herstel. Men offert de waarde van de valuta op om de suggestie te wekken dat het allemaal weer de goede kant op gaat met de Amerikaanse economie. Amerikaanse aandelen en staatsobligaties stijgen nominaal in waarde, maar ondertussen verliest de munt waarin deze financiële activa zijn uitgedrukt steeds meer van haar waarde. Sinds 2008 is de goudprijs in dollars ongeveer verdubbeld.

CNS News schrijft dat de Amerikaanse staatsschuld tussen 31 december 2012 en 6 februari 2013 is opgelopen van $16,4327 naar $16,4799 biljoen, een toename van $47,2 miljard. Uit data van de Federal Reserve blijkt dat hun totale bezittingen in de vorm van Amerikaanse staatsobligaties gegroeid zijn van $1,661 biljoen op de tweede dag van januari naar $1,7172 biljoen op 6 februari. Dat is een toename van $51,1 miljard, meer dan de stijging van de staatsschuld! De berekening van CNS News laat zien dat de Federal Reserve in de eerste maand van 2013 (plus een paar dagen) al $3,9 miljard meer schulden heeft opgekocht dan er uitgegeven zijn door het ministerie van Financiën.

De officiële limiet voor de Amerikaanse staatsschuld is door het aannemen van een nieuwe wet niet meer van toepassing tot en met 18 mei 2013. Dan moet er een besluit liggen over de verhoging van het schuldenplafond. Tot die tijd kan de Amerikaanse overheid doorgaan met het oppompen van de staatsschuld.

$540 miljard

Eind januari maakte de Federal Reserve bekend dat het dit jaar zal doorgaan met het opkopen van staatsobligaties, in een tempo van $45 miljard per maand. Zodoende haalt de centrale bank in potentie dus $540 miljard aan langlopende Treasuries van de markt, aangevuld met een paar honderd miljard aan hypotheekleningen die gekocht zullen worden totdat de werkloosheid voldoende gezakt is.

Het Congressional Budget Office verwacht dat er in het fiscale jaar 2013 een gat van $845 miljard zal zitten in de overheidsbegroting. Als de Federal Reserve daar inderdaad $540 miljard van koopt zal dat betekenen dat de centrale bank ongeveer 64% van alle nieuwe schulduitgifte op haar balans zal zetten. We hoeven slechts terug te gaan tot het fiscale jaar 2007 om een begrotingstekort te zien dat ongeveer gelijk is aan de $540 miljard aan schulden die de Federal Reserve dit jaar waarschijnlijk zal opkopen.

De Federal Reserve blijft de tekorten financieren met nieuw (digitaal) geld

President Hugo Chavez heeft in 2003 valutacontrole ingevoerd, zodat importeurs en toeristen alleen via een overheidsorgaan geld kunnen wisselen. De minister van Financien van Venezuela, Jorge Giordani, zei in een persconferentie dat er een besluit is genomen om de waarde van de bolivar te verlagen tot 6,3 ten opzichte van de dollar. Het besluit komt vlak voor een lang weekend dat in het teken staat van caaval.

Met deze devaluatie verlicht de overheid de druk op haar eigen begroting, want een belangrijk exportproduct van Venezuela is olie. Die wordt afgerekend in Amerikaanse dollars en kan door deze devaluatie dus ingewisseld worden voor meer bolivars. Zodoende kan de overheid in theorie makkelijker haar begroting sluitend maken. Tegelijkertijd zorgt de devaluatie van de bolivar er wel voor dat alle importgoederen opeens een heel stuk duurder worden. Dat gaat ten koste van de koopkracht van de Venezolaanse bevolking en wakkert de prijsinflatie sterk aan.

Het behoeft dan ook geen uitleg dat deze devaluatie op de lange termijn alleen maar gevolgd kan worden door weer een nieuwe devaluatie. Dat zal gebeuren zodra de gunstige effecten zijn uitgewerkt en de negatieve effecten minstens zo zichtbaar zijn geworden. Alberto Ramos van Goldman Sachs verwacht ook dat de bolivar in de toekomst opnieuw gedevalueerd zal worden, zo schrijft Reuters. Volgens Ramos kent de Venezolaanse economie teveel onevenwichtigheden.

De meeste Latijns-Amerikaanse landen laten hun valuta inmiddels vrij bewegen ten opzichte van de dollar en andere munten, maar Venezuela hanteert nog een rigide en arbitrair systeem waarin de wisselkoers door de beleidsmakers worden bepaald.

Lenen

Venezuela heeft veel geld geleend sinds de laatste devaluatie. In 2011 leenden de overheid en de genationaliseerde oliemaatschappij PDVSA samen al voor $17,5 miljard. Logischerwijs leenden ze dat bedrag niet in dollars maar in hun eigen valuta, want door een devaluatie als deze worden ook gelijk alle schulden in reële termen een stuk minder waard. Vicepresident Nicolas Maduro riep de bevolking op om soberder en efficiënter te leven, een opvallende boodschap in een land dat volgens Reuters gewend is geraakt aan de welvaart van de olie-industrie. “We moeten leren om meer te doen met minder, in plaats van weinig te doen met veel”, verwijzend naar de welvaart die de export van olie al die jaren heeft gebracht.

Door de eigen valuta te devalueren wordt lokale industrie concurrerender in exportmarkten. Voor consumenten in de rest van de wereld worden producten uit Venezuela opeens een stuk goedkoper, omdat ze de goederen (of diensten) kunnen afrekenen is een munt die relatief goedkoper is geworden ten opzichte van hun eigen munt. Toch denken critici dat deze ingrijpende devaluatie niet zal bijdragen aan een significante uitbreiding van de binnenlandse industrie, omdat de overheid de private sector regelmatig 'plaagt' met extensieve prijscontroles en onteigeningen waarvoor lang niet altijd eerlijk gecompenseerd wordt.

Venezuela heeft een lange geschiedenis van muntdevaluaties, waardoor er een chronische monetaire instabiliteit is ontstaan. Als gevolg daarvan zoekt de bevokking continu naar relatief sterke valuta, die hun waarde veel minder snel verliezen. Op de straten van Venezuela was de ongerustheid en bezorgdheid onder de bevolking waar te nemen, aldus Reuters. De devaluatie maakt veel spullen opeens een stuk duurder, waardoor de koopkracht van spaargeld en van een vast inkomen achteruit gaat.

Zwarte markt

Op de zwarte markt werd al geanticipeerd op een devaluatie, want daar betaalt men een aanzienlijke premie voor Amerikaanse dollars. Men zou daar maar liefst vier maal zoveel bolivar bieden op dollars in vergelijking met de officiële wisselkoers. Veel bedrijven zoeken hun toevlucht in de zwarte markt, ondanks het feit dat hun bolivars meer dollars waard zijn via het loket van de overheid. Het probleem is dan ook dat het loket van de overheid onvoldoende geld wil omwisselen om aan de behoefte van de bedrijven te voldoen. De veel hogere wisselkoers op de zwarte markt geeft impliciet aan dat de Venezolaanse bolivar nog steeds sterk overgewaardeerd is ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Het is de vraag wanneer men dat in gaat zien.

Venezolaanse bolivar

Valutaoorlog

Venezuela heeft hier een voorproefje gegeven van hoe de valutaoorlog er in de toekomst uit kan zien. Grote valutablokken die aan deze race naar de bodem meedoen kiezen een meer 'subtiele' aanpak, door de centrale bank geld bij te laten drukken en daarmee de waarde van de munt te ondermijnen. Een kleinere economie als die van Venezuela met vaste wisselkoersen kan simpelweg van de één op de andere dag de waarde van de munt afschrijven. En dat zijn lang niet altijd zogeheten 'bananenrepublieken'. Zwitserland besloot in september 2011 ook te interveniëren op de valutamarkt, door een plafond in te stellen voor de waarde van de Zwitserse Franc. Dat was in feite ook een harde devaluatie, waarin de Zwitserse valuta in één dag met meer dan 8% wegzakte ten opzichte van de euro.

Goud

Fysiek goud is een zeer betrouwbare beschermer tegen devaluaties van valuta. Ook dit keer zullen Venezolanen opmerken dat de stijging van de goudprijs in hun eigen valuta correspondeert met de omvang van de devaluatie. We hebben het dan alleen over fysiek goud, dat niet aan een beurs genoteerd staat in één soort valuta. Fysiek goud kent geen valutarisico, omdat het simpelweg een hedge is tegen waardeverlies van valuta. Iedere keer als de munt gedevalueerd wordt is dat een verliesbeurt voor de 'spaarders' en winst voor de schuldenaren. Wie spaart in fysieke bezittingen zoals goud zal merken dat zijn of haar koopkracht minstens intact blijft en vaak zelfs zal toenemen. Door een devaluatie hebben anderen die sparen in 'geld' minder koopkracht en kunnen ze dus minder consumeren. Dat zet een neerwaartse druk op de prijzen, terwijl het goud volledig compenseert voor het waardeverlies van de valuta.

Devaluaties waren niet zeldzaam in Venezuela (Afbeelding via Zero Hedge)

De Bank of England heeft totnogtoe £375 miljard in het financiële systeem gebracht, door Britse staatsobligaties op te kopen in ruil voor 'vers' geld. Daarmee komt er meer geld in de bankensector, dat weer uitgeleend kan worden aan consumenten en bedrijven. Sommige beleidsmakers hebben hun twijfels uitgesproken over de effectiviteit van het stimuleringsprogramma van de centrale bank, maar de OESO is van mening dat 'verdere actie' van de Bank of England gerechtvaardigd is.

De OECD trok in haar laatste onderzoek naar de stand van de Britse economie de conclusie dat een verdere uitbreiding van het QE-programma  nodig is als de economie zwak blijft. Het verlagen van de rente naar 0% is volgens de OESO ook het overwegen waard, maar dat deze maatregelen geen “duidelijke voordelen heeft” boven het uitbreiden van het QE-programma.

De in Parijs gevestigde economische denktank verwacht dat de Britse economie dit jaar met slechts 0,9% zal groeien, nadat het over 2012 een daling heeft laten zien van 0,1%. De Britse economie ging in de afgelopen vier jaar technisch gezien door twee recessies heen, waarbij een recessie gedefinieerd wordt als twee achtereenvolgende kwartalen van economische krimp. Een derde recessie zou op de loer liggen. Wanneer men er met wat meer afstand naar kijkt zal men tot de conclusie komen dat het Verenigd Koninkrijk feitelijk onafgebroken in een recessie zit en dat er feitelijk geen sprake is geweest van een duurzaam economisch herstel. Dat blijkt onder meer uit het feit dat de centrale bank in 2009 moest ingrijpen door 'de geldpers aan te zetten' en dat het gat dat in de rijksbegroting geslagen is nog steeds niet gedicht is.

Bron: BBC

Volgens de OESO kan de Bank of England meer staatsobligaties opkopen of de rente verder verlagen

Wie de ontwikkelingen in de valutamarkt in perspectief wil plaatsen doet er goed aan wat meer afstand te nemen en ook de goudprijs in de vergelijking te betrekken. Historisch gezien hebben goud en geld altijd enige relatie met elkaar gehad, omdat men altijd terugkeert naar goud als het stabiele uitgangspunt in de vergelijking. Goud is schaars, heeft een vrij stabiel aanbod, vergaat niet en is relatief makkelijk op te delen en te transporteren. Vandaar dat de meeste centrale banken sinds jaar en dag wat goud in de kluis leggen om de waarde van hun valuta te verdedigen.

Goud functioneert vandaag de dag niet als geld in circulatie, maar daarmee is de rol van het edelmetaal zeker niet uitgespeeld. Niet voor niets diversificeren veel landen met veel buitenlandse valutareserves steeds meer richting goud, denk bijvoorbeeld aan Rusland, China, Brazilië, India en andere opkomende markten. De stijgende goudprijs was voor deze landen geen reden om hun aankopen terug te schroeven, integendeel. Ook zij weten dat de berg aan schuldpapieren langzaam maar zeker aan koopkracht zullen verliezen en dus geen solide fundament zijn op de balans.

Als we de waarde van de Amerikaanse dollar afzetten tegen andere valuta – zoals het Britse pond, de Japanse yen, de euro en de Zwitserse franc – dan zou men de conclusie kunnen trekken dat de Amerikaanse dollar het niet veel slechter of beter doet dan andere grote valuta. Maar als we diezelfde dollars willen omruilen voor goud, dan blijkt dat de koopkracht sinds 2000 hard achteruit is gegaan. Het waardeverlies  van een munt blijkt dus moeilijk af te leiden uit een wisselkoers, omdat ook al deze andere munten aan waarde verliezen tegenover goud. Wat de wisselkoers in feite laat zien is welke valuta op een bepaald moment het snelste en het langzaamste aan waarde verliest tegenover het gele metaal.

ht: @darenpa72

Wisselkoersen laten niet zien dat valuta de afgelopen twaalf jaar onafgebroken aan waarde verloren tegenover goud (Bron: St. Louis Fed)

Een zwakkere yen geeft een impuls aan exporterende bedrijven, maar kent daaaast een aantal andere 'gunstige' neveneffecten. Zo verlaagt de zwakkere munt de reele waarde van de enorme staatsschuld en voorziet het de aandelenmarkt van een nieuwe impuls. De Nikkei 225 sloot voor het eerst in ruim vier jaar tijd op een stand van 11.463,75 punten en pakte vandaag een winst van 3,77%. Het beleid van Abe mist zijn uitwerking dus niet op de beurs, waar beleggers eindelijk de beursrally zien waar ze zo lang op gewacht hebben. Onderstaande grafiek laat zien dat de Nikkei het de afgelopen drie maanden aanzienlijk beter gedaan heeft dan bijvoorbeeld de Dow Jones, de Duitse DAX en de Britse FTSE100. In drie maanden tijd steeg de beurs van Tokyo met 27,73%.

De Nikkei 225 schoot de afgelopen drie maanden omhoog…  (Bron: Google Finance)

… maar heeft het in de afgelopen vijf jaar een stuk minder goed gedaan (Bron: Google Finance)

Abe

Op de website van de Nikkei lezen we dat president Shinzo Abe zich allerminst druk maakt over het uit de hand lopen van de inflatie. Zorgen over hyperinflatie in Japan zijn 'ongegrond', zo verklaarde hij dinsdag in het parlement. “Het is onfortuinlijk dat er mensen zijn die de ongegronde angst voor hyperinflatie uitlokken”, aldus de president. Hij voegde eraan toe dat het bouwen van een duurzaam fiscaal stelsel dergelijke zorgen zal verdrijven.

President Abe ontkende ook de beschuldiging van de oppositie dat de regering en de centrale bank een overeenstemming hebben bereikt over het 2% inflatiedoel en dat daarmee de onafhankelijkheid van de centrale bank op het spel wordt gezet. De minister president van Japan weerlegde de stelling dat de overheid teveel geld uitgeeft in een poging de economie te stimuleren. Hij zei dat de overheidsbestedingen op de middellange en lange termijn de weg gereed zullen maken voor een duurzaam economisch herstel in de private sector.

Hogere looneisen

Ondertussen beginnen ook de nadelen van het inflatoire beleid zichtbaar te worden. De nieuwssite van de Nikkei bericht dat Shinzo Abe bedrijven heeft opgeroepen de lonen van haar medewerkers te verhogen, omdat ze dan meer kunnen besteden en daarmee de binnenlandse consumptie aanjagen. Dat zorgt voor de gevreesde, maar volgens Abe juist gewenste(!), loon-prijs spiraal.

Het verhogen van de lonen staat haaks op het exportmodel dat gedreven wordt door het goedkoper maken van de munt. Door de munt goedkoper te maken worden Japanse goederen elders in de wereld goedkoper, maar als vervolgens ook de lonen van Japanse arbeiders omhoog gaan wordt dat effect vanzelf weer teniet gedaan. Ondertussen verliest de munt wel aan waarde, zodat ook de besparingen aan koopkracht verliezen. Veel Japanse pensioenfondsen beleggen een aanzienlijk deel van hun vermogen in Japanse staatsobligaties en aandelen, bezittingen die minder waard worden als Abe door blijft gaan met dit inflatoire beleid.

Goud

De goudprijs in Japanse yen is de afgelopen maand al met meer dan 8% gestegen en ging in 2012 ook al met meer dan 20% omhoog. Daaruit valt op te maken dat de Japanse munt momenteel aan kop gaat in de 'race naar de bodem'. Van deze valutaoorlog lieten we onlangs al een aantal kaartjes zien op Marketupdate. In andere valuta, zoals de dollar, euro en het Britse pond, ging de goudprijs veel minder hard omhoog.

• Lees ook: Japanse beurs in goud vanaf 1984

Hollande is van mening dat een te sterke munt in het algemeen schadelijk is voor exporterende bedrijven in de Eurozone en in het bijzonder voor het herstel van de Franse economie. Het economische herstel in Frankrijk moet helpen de rijksbegroting sluitend te maken en met een te sterke munt is dat volgens de socialist moeilijker. Hollande voegde eraan toe dat de eurozone ook een beleid moet vormgeven om de banengroei te versterken. Hij deed zijn uitspraken twee dagen voor een EU topoverleg, waarin gesproken zal worden over de begrotingsdiscipline van Europese overheden.

De woorden van Hollande vielen niet bij iedereen in goede aarde. Vanuit Duitsland kwam er al snel kritiek op het voorstel van Hollande om te interveniëren in de valutamarkt. Ze stellen dat het Europese handelsblok zich veel beter kan richten op het concurrerend maken van hun economie. Daaronder verstaat men het terugdringen van de loonkosten en het excelleren met innovatieve producten en productieprocessen. De Duitsers zijn fel tegenstander van enige vorm van interventie om de waarde van de euro te ondermijnen.

De Duitse minister Philipp Roesler van Economische Zaken zei in Parijs tegenover de pers het volgende over de uitlatingen van Hollande: “Het doel is om het concurrentievermogen te versterken, niet om de munt te verzwakken“. Door het toenemende vertrouwen in een goede afloop van de Europese schuldencrisis is de waarde van onze munt sterk toegenomen op de valutamarkt. In een half jaar tijd steeg de euro met 10% in waarde ten opzichte van de dollar, namelijk van $1,24 naar $1,35.

“Dit gaat niet over het vaststellen van een doel voor de Europese Centrale Bank, die is onafhankelijk, maar om noodzakelijke hervormingen in het inteationale monetaire systeem aan te pakken”, zo verklaarde Hollande tegenover de pers. Wat hij daar precies mee bedoelt valt niet op te maken uit het bericht van Reuters. De Franse minster Aaud Montebourg van Industrie staat aan de kant van de socialistische president, want samen met een aantal andere ministers merkte hij op dat een te sterke euro schade kan toebrengen aan de Franse industrie. Frankrijk heeft een sterke export nodig om de groeiverwachting van 0,8% voor 2013 waar te kunnen maken. Alleen bij een dergelijke groei kan de overheid haar tekort onder de Europese grens van 3% houden.

Hollande prees de EU voor de manier waarop het uiteenvallen van de eurozone afgewenteld werd. Maar nu moet de EU haar burgers laten zien dat het maatregelen kan bieden om de stijgende werkloosheid te bestrijden, zo verklaarde de Franse president. “Het risico is niet zo zeer dat het publiek onverschillig is ten aanzien van de EU, maar dat men zich ervan afkeert”. Frankrijk is al akkoord gegaan met het doorvoeren van bezuinigingen op landbouwsubsidies, waar het land totnogtoe relatief veel van geprofiteerd heeft.

Valutaoorlog

Sommige landen zoals de VS en Japan proberen actief de waarde van hun valuta te ondermijnen, door aan te sturen op een hogere inflatie en/ door schuldpapieren op te kopen met nieuw geld van de centrale bank. De ECB is een ander type centrale bank dan de Federal Reserve, de Bank of England of de Bank of Japan, want het is de eerste centrale bank in de geschiedenis die ontkoppeld is van de natiestaat (zie de vertaling van de Duisenberg speech uit mei 2002). Anders gezegd, er bestaat geen makkelijke uitweg voor Europese overheden om hun begrotingstekorten met de geldpers te financieren. De ECB gaf geen commentaar op de uitspraken van Hollande.

Hollande is bang voor een te sterke euro (Afbeelding van Reuters)