Marketupdate

Auteur: Redactie

  • Steeds meer tweeverdieners met koopwoning lopen risico op restschuld

    Het aantal tweeverdieners met een hypotheekschuld hoger dan de waarde van de woning is in de periode van 2005 tot en met 2010 alleen al met 16% gegroeid. Volgens het CBS gaat het hier om mensen die vlak voor de crisis een huis hebben gekocht en die sindsdien de waarde van hun woning fors hebben zien dalen. Niet alleen de daling van de huizenprijzen is problematisch, ook de aflossingsvrije hypotheek zorgt in steeds meer gevallen voor een negatief vermogen. De hypotheekschuld blijft in dit geval altijd even hoog, terwijl het onderpand waarmee de hypotheek aan het eind van de looptijd afgelost moet worden in waarde gezakt is.

    Over de hele linie bekeken is de waarde van alle koopwoningen samen veel groter dan de hypotheekschuld die erop rust, maar steeds meer individuele gevallen belanden door de crisis in de gevarenzone. De Rabobank en ABN Amro verwachten volgend jaar namelijk een verdere daling van de huizenprijzen met gemiddeld 7 of 8 procent, waardoor in steeds meer gevallen de woning sneller aan waarde verliest dan dat de hypotheek wordt afgelost (als die al wordt afgelost).

    De pijn zit vooral bij de jongere generatie woningbezitters, want het CBS merkt op dat de woningbezitters die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt in veel gevallen de hypotheek al (nagenoeg) afgelost hebben. Deze groep woningbezitters kocht voor een veel lagere prijs en loste de hypotheek gedurende de looptijd af (bijvoorbeeld met een spaar- of annuiteitenhypotheek). Toch bestaan er ook in deze doelgroep uitzonderingen, want volgens het CBS had 6% van de uitkerings- en pensioenontvangers eind 2010 een hypotheekschuld die hoger was dan de waarde van de woning.

    Eind 2010 waren er ruim 4,2 miljoen huizenbezitters in Nederland, waarvan bijna 3,5 miljoen een woning had met een hypotheekschuld. Van deze groep had circa 30% in 2010 een potentiële restschuld, omdat de hypotheeksom groter was dan de woningwaarde. Bijna 15 procent van de eigenaar-bewoners met hypotheek kende een lage hypotheekschuld van maximaal een kwart van de woningwaarde. Het is de vraag hoe de cijfers er anno 2012 bij liggen, want de huizenprijzen zijn ten opzichte van 2010 gemiddeld met minstens 10% gezakt. Het is de vraag of er in de tussentijd evenveel afgelost is, maar dat is niet waarschijnlijk met het grote aantal aflossingsvrije hypotheken.

    Steeds meer huishoudens hebben hypotheek die hoger is dan de woningwaarde (Door Marcel van Wijk en Jérôme van Biezen)

    Aflossingsvrij en beleggingshypotheek

    Mensen die de afgelopen 10 tot 15 jaar een huis kochten komen er waarschijnlijk het slechtste vanaf. Een rapport (PDF) van de Nederlandsche Bank uit september 2009 maakt inzichtelijk hoe de hypotheekmarkt vanaf 1996 werd overspoeld met aflossingsvrije hypotheken en beleggingshypotheken. Tegelijkertijd steeg de loan-to-value ratio (nominale hypotheeksom ten opzichte van aanschafprijs woning) tussen 2000 en 2008 van 102% naar 115%. De gevaarlijke cocktail van hoge schulden en weinig aflossen brengt vooral de mensen die de afgelopen tien jaar een huis gekocht hebben in de gevarenzone.

    Steeds meer aflossingsvrije hypotheken en beleggingshypotheken (Bron: DNB)

    Tegelijkertijd werd de hypotheeksom steeds groter ten opzichte van de waarde van de woning (Bron: DNB)

    Vooral de Rabobank en de ING hadden in 2008 veel aflossingsvrije hypotheken in de boeken staan (Bron: DNB)

  • Medvedev: “Rusland verwelkomt de euro als wereldreservemunt”

    De minister-president van Rusland, Dimitri Medvedev, heeft in een interview met de Franse krant Le Figaro gezegd dat hij de euro verwelkomt als wereldreservemunt. Het interview vond plaats voorafgaand aan het officiële bezoek van Medvedev aan Frankrijk. De minister-president zei ook dat hij de ontwikkelingen in Europa, en dan specifiek de maatregelen om de economische crisis te bestrijden, in de gaten houdt.

    Medvedev, die overweegt zich in de toekomst weer kandidaat te stellen voor de functie van president, zei ook dat er een crisis in Rusland op de loer ligt door de problematische situatie in Europa. De helft van alle handel die Rusland heeft met het buitenland komt namelijk voor rekening van de EU. Die handelsrelatie zou een omvang hebben van €300 miljard per jaar. Tevens bezit Rusland veel reserves die zijn uitgedrukt in euro’s, namelijk 41% van het totaal van ongeveer €400 miljard (inclusief de goudreserve).

    Wereldreservemunt

    Medvedev merkte op dat hij graag meer valuta ziet die kunnen dienen als wereldreservemunt, omdat dat volgens hem stabiliteit zou brengen in de wereldeconomie. Medvedev doelt hier waarschijnlijk op de monopoliepositie van de Amerikaanse dollar, waardoor Amerika het zich kon permitteren om decennia boven haar stand te leven ten koste van de welvaart in andere landen. In 1944 werd in Bretton Woods afgesproken dat de Amerikaanse dollar de wereldreservemunt werd die gebruikt zou worden voor inteationale handel in olie en grondstoffen. Sinds het loslaten van de koppeling met goud in 1971 heeft het buitenland zich hier steeds meer tegen verzet. Vorig jaar kwamen er verschillende berichten voorbij over landen die afspraken maakten om onderlinge handel af te rekenen in hun eigen valuta of in goud. Hieronder een aantal voorbeelden uit ons nieuwsarchief: Het interview van Le Figaro werd ook opgepakt door NU.nl en door de Wall Street Joual. De strekking van de nieuwsberichten op deze sites is  opvallend genoeg iets anders. Deze sites leggen vooral de nadruk op de kritiek die Medvedev had op de Europoese schuldencrisis. Dat Rusland volgens Medvedev graag de euro ziet als een alteatieve wereldreservemunt werd door de Wall Street Joual wel aangestipt, maar is achterwege gelaten in de berichtgeving op NU.nl (van het ANP).

    Olie en de dollar

    Het bovenstaande lijstje laat zien dat de macht van de Amerikaanse dollar in een steeds sneller tempo verzwakt. Heel toevallig viel Amerika in 2003 Irak binnen, nadat Saddam Hussein in 2000 het 'Oil for Food' programma gebruikte om olie af te rekenen in euro's in plaats van dollars. Kolonel Gadhafi, die jarenlang aan de macht was in Libië, had plannen om olie te verhandelen in een door goud gedekte valuta die volgens zijn plan in meerdere Afrikaanse landen gebruikt zou kunnen worden. Update [27-11-2012]: Medvedev heeft dinsdag tijdens een perconferentie gezegd dat Rusland geen plannen heeft om haar buitenlandse reserves in euro's om te wisselen voor reserves in een andere valuta (via Reuters).

    Medvedev zegt de Europese schuldencrisis goed in de gaten te houden

  • Goud en zilver report (Week 47)

    Zo steeg de goudprijs in een week tijd van $1.714 naar $1.751 per troy ounce (+2,16%) en ging de prijs van zilver van $32,29 naar $33,90 per troy ounce (+5%). De EUR/USD wisselkoers steeg de afgelopen week van ongeveer $1,27 naar bijna $1,30, een stijging waarvoor de verklaring moeilijk aan te wijzen is. Vanuit europa kwam er niet veel hoopgevend nieuws. Zo kreeg Frankrijk een afwaardering door kredietbeoordelaar Moody's te verwerken, werd er vanuit Europa een nieuwe noodlening van €35 miljard overeengekomen om de Spaanse bankensector te ondersteunen en leverde het Europese topoverleg over Griekenland nog weinig concrete resultaten op. Een mogelijke afschrijving op Griekse staatsobligaties in 2015 zou nog tot de mogelijkheden behoren. Vooral het IMF dringt hierop aan, maar volgens het Duitse Der Spiegel ziet ook de ECB in dat een afschrijving op Grieks schuldpapier onvermijdelijk is. Hoe die verliezen verdeeld moeten worden onder alle obligatiehouders is niet duidelijk. Ondanks het slechte nieuws uit Europa en een minimale stijging van de goudprijs wist de euro toch aan te sterken ten opzichte van de dollar.

    Nieuws

    Deze week waren er een aantal berichten die de goudmarkt richting konden geven. Zo bleek uit nieuwe data van het IMF dat Brazilië in oktober opnieuw goud heeft gekocht, maakte de Oostenrijkse centrale bank bekend dat haar goudreserve voor ruim 80% in het buitenland ligt en werd bekend dat miljardair George Soros zijn blootstelling aan de goudprijs heeft vergroot door aandelen GLD te kopen. Het GFMS presenteerde deze week een rapport over de industriële vraag binnen de zilvermarkt.

    Goudprijs in euro's bleef door een rally op vrijdag ongeveer gelijk ten opzichte van vorige week (Bron: Goudstandaard)

    De zilverprijs ging de hele week al omhoog, maar steeg vooral vrijdag hard (Bron: Goudstandaard)

    Olie

    De olieprijs ging de afgelopen week ook iets omhoog, maar dat is grotendeels te verklaren door de zwakkere dollar. Een vat WTI olie kost op het moment van schrijven $88,26, terwijl Brent olie uit de Noordzee voor $111,32 per vat verhandeld wordt. Een week eerder waren deze prijzen nog respectievelijk $86,99 en $109,01 per vat.

    Aandelen

    De beurzen waren deze week ook positief gestemd. De AEX staat met een koers van 332 punten weer ongeveer op het niveau van twee weken eerder. Een week geleden stond er een AEX stand van om en nabij de 320 punten op de borden. De Amerikaanse S&P 500 index ging van ongeveer 1360 naar 1409 punten, een winst van 3,6% in een week tijd.

  • Grafiek: Waarderingsmodellen aandelen hebben weinig waarde

    Onderzoekers Joseph David, Roger Aliaga-Diaz en Charles Thomas namen de koersontwikkeling van Amerikaanse aandelen van 1926 tot en met 2011 en vergeleken deze gegevens met de voorspelde koersontwikkeling volgens tal van verschillende modellen. Om de zuiverheid van het model te testen werd ook een denkbeeldig 'regenmodel' toegevoegd, dat geen relatie zou mogen hebben met de aandelenkoersen. Dit model, dat gebaseerd is op de neerslag in de VS, blijkt het nog beter te doen dan sommige modellen die bedacht zijn om aandelenkoersen te voorspellen.

    De P/E ratio en de gemiddelde 10-jaars P/E ratio (Shiller's CAPE model) blijken de meeste voorspellende waarde te hebben op de lange termijn. Op de korte termijn blijken bepaalde trendmatige modellen zoals die van het dividendrendement het meeste voorspellingsvermogen te hebben. Vijf modellen gaven een bijzonder zwakke relatie met de daadwerkelijke ontwikkeling van aandelenkoersen. Dit onderzoek pleit voor de value investing strategie waar Warren Buffett bekend mee is geworden. Deze strategie leunt ook sterk op de P/E ratio en heeft een lange termijn focus. Onderstaande grafiek laat zien dat die strategie inderdaad het meeste zou moeten opleveren.

    Enkele conclusies uit het rapport:

    • Op de korte termijn blijken aandelenkoersen volstrekt onvoorspelbaar te zijn. Zoals de resultaten van het onderzoek laten zien ligt de voorspellende waarde van vrijwel al deze modellen voor de waarde van een aandeel over 1 jaar dicht bij nul.
    • Veelgebruikte modellen zoals de gemiddelde winst over de afgelopen tien jaar, het dividendrendement, de winstmarge van het bedrijf en de algemene economische groei blijken slechte voorspellers voor de waarde van aandelen over een periode van 10 jaar.
    • De modellen op basis van de P/E ratio (prijs van een aandeel gedeeld door de winst) blijken op de lange termijn de beste voorspellende waarde te hebben.

    Onder de grafiek staat een korte toelichting van de verschillende modellen. Dit is rechtstreeks overgenomen uit het rapport, net als de grafiek. De grafiek kan uitvergroot worden door erop te klikken.

    Voorspellende waarde van waarderingsmodellen aandelen blijkt beperkt (Bron: Vanguard)

     

    Price/eaings ratios, or P/Es
    1. P/E1, which uses trailing 1-year eaings.
    2. P/E10, which uses trailing 10-year eaings (this is Shiller’s cyclically adjusted P/E, or “CAPE”).
     
    Components of a simple “building block” dividend growth model (dividend yield + eaings growth)
    3. Trailing 1-year dividend yield.
    4. Trend of real corporate eaings growth (trailing 10-year average real eaings, or “E10”).
    5. “Consensus” expected real eaings growth (proxied by trailing 3-year average growth rate). 
     
    Economic fundamentals
    6. Trend of U.S. real GDP growth (trailing 10-year average growth rate).
    7. “Consensus” expected real GDP growth
    (proxied by trailing 3-year average growth rate).
    8. Yield of the 10-year U.S. Treasury note (reflects inflation expectations and anticipated Fed policy).
    9. Federal govement debt/GDP ratio. (Hypothesis: Higher debt levels today imply a lower future retu.)
    10. Corporate profits as a percentage of GDP. (Hypothesis: Higher profit margins today imply a lower future retu.)
     
    Common multi-variable valuation models
    11. Fed Model: the spread between U.S. stock eaings yield and the long-term govement bond yield (the spread between the inverse of P/E1 and the level of the 10-year Treasury yield).
    12. Building-block model with trend growth
    (a combination of 3 and 4 above).
    13. Building-block model with consensus growth
    (a combination of 3 and 5 above).
     
    Simple or “unconditional” mean-reversion in retus
    14. Trailing 1-year real stock retus. (Hypothesis: Higher past retus imply lower future retus.)
    15. Trailing 10-year real stock retus. (Hypothesis: Higher past retus imply lower future retus.)
     
    Reality check
    16. Trailing 10-year average U.S. rainfall. (Hypothesis: This should have no relation to future retus.)

  • Meer dan 80% van Oostenrijkse goudreserve ligt in buitenland

    De centrale bank van Oostenrijk gaf als toelichting dat het goud sneller en makkelijker te verhandelen is in tijden van crisis als het op een centrale handelslocatie (zoals Londen) opgeslagen ligt. Oostenrijk bezit sinds 2007 een constante goudvoorraad van ongeveer 280 ton. In het jaar 1999 was de goudvoorraad nog wat groter, ongeveer 400 ton (zie ook ons artikel over de Goudreserves van Europese landen van 1999 t/m 2011). Tussen 1999 en 2007 heeft het land onder het Central Bank Gold Agreement een gedeelte van de goudvoorraad van de hand gedaan.

    Leasing

    De Oostenrijkse centrale bank maakte bekend dat het haar goudreserve ook ter beschikking heeft gesteld voor leasing, al is niet duidelijk om hoeveel goud dat gaat. Het uitlenen van goud zou de Oostenrijkse centrale bank in de afgelopen tien jaar in totaal €300 miljoen hebben opgeleverd. Omdat tenminste een gedeelte van de Oostenrijkse goudvoorraad wordt uitgeleend kan de centrale bank daar niet vrij over beschikken. Er liggen meerdere claims op goud en het is de vraag hoe makkelijk de centrale bank deze claims kan 'afkopen' als het de goudstaven in de toekomst terug wil brengen naar eigen land.

    De Oostenrijkse sociaaldemocraat Matznetter vroeg de centrale bank om een toelichting van het feit dat ongeveer 80% van de goudvoorraad in Londen opgeslagen ligt. Volgens Wolfgang Duchatczek, gouveeur van de Oostenrijkse centrale bank, is de centrale bank er altijd duidelijk over geweest dat het goud opgeslagen ligt in centrale handelscentra zoals Londen en Zwitserland.

    Ruim 80% van Oostenrijkse goudreserve ligt in buitenland (Grafiek van Die Presse)

  • Grafiek: Belastingverhoging niet slecht voor aandelenmarkt?

    Uit dit onderzoek kunnen we nog niet opmaken of er een rechtstreeks verband zit tussen een belastingverhoging en de prestatie van de aandelenmarkt, want daarvoor zijn er veel meer factoren in het spel die de resultaten kunnen beinvloeden. In elk geval is er een schijnbare relatie tussen belastingverhoging en de prestatie van de aandelenmarkt, zoals onderstaande grafiek uit het rapport van Belski laat zien. Hij schrijft er het volgende over in zijn rapport (via Business Insider):

    “…over de afgelopen 100 jaar zijn de belasting (in de VS) maar 17x verhoogd, waarvan zeven keer gedurende de Tweede Wereldoorlog. Volgens ons onderzoek is het gemiddelde rendement op aandelen vrij sterk in de eerstvolgende jaren na een belastingverhoging. De S&P 500 index steeg gemiddeld ongeveer 18% in het eerste jaar na de belastingverhoging en wist de hoge rendementen in de vier jaren die daarop volgden ook nog vast te houden. Het tegenovergestelde blijkt ook uit het onderzoek, want in de jaren na iedere belastingverlaging presteerde de beurs onder het historische gemiddelde. Dit komt vooamelijk door het feit dat de economie over het algemeen zwakker is in de jaren na een belastingverlaging, niet door de belastingverlaging zelf”

    Belski schrijft in zijn rapport voor BMO Capital Markets dat de bedrijfscyclus bepalend is voor het rendement op aandelen, niet het belastingbeleid. Blijkbaar loopt deze cyclus samen met verhogingen of verlagingen van de belasting, waardoor een correlatie tussen het rendement op aandelen en het belastingbeleid zichtbaar wordt.

    Fiscal cliff

    Met ingang van 2013 worden er automatisch een aantal bezuinigingsmaatregelen doorgevoerd. Daar hoort ook een hogere dividendbelasting en een hogere rendementsheffing (capital gains tax) bij, wat in theorie juist ongunstig zou moeten zijn voor de aandelenbelegger. De afgelopen 100 jaar heeft het tegendeel bewezen, dat is wat het onderzoek van Belski laat zien.

    Amerikaanse aandelenmarkt presteerde beter na een verhoging dan na een verlaging van de belasting (Bron: BMO Capital Markets)

  • Wethouder uit Montana wil met goud en zilver betaald worden

    O'Neil zei tegen een joualist van lokale krant het volgende over zijn voorstel om betaald te worden in goud en zilver: “Er kunnen niet oneindig veel dollars bijgedrukt worden voordat ze compleet waardeloos worden”. Volgens USA Today is de wethouder een aanhanger van Ron Paul, het voormalig Republikeinse congreslid dat al jaren pleit voor een terugkeer naar geld met 'hard geld'. Hard geld is een omschrijving voor alle vormen van geld met intrinsieke waarde, zoals gouden en zilveren munten en certificaten die inwisselbaar zijn voor edelmetaal. Ron Paul denkt dat veel van de huidige economische problemen niet hadden kunnen ontstaan als Amerika onder een goudstandaard zou opereren.

    O'Neil verklaarde tegenover een correspondent van de Huffington Post dat hij door zijn kiezers was overgehaald om het voorstel van betaling in goud en zilver te doen. Tijdens de verkiezingscampagne kreeg O'Neil steeds te horen dat men zich zorgen maakte over de staatschuld van $16 biljoen. “Een aantal van mijn kiezers zei dat de staatsschuld nooit zo groot zou kunnen worden met goudgedekt geld”, aldus de wethouder uit Montana. 

    O'Neil voelt zich gesteund door artikel 1, sectie 10 van de Amerikaanse grondwet, waarin beschreven is dat geen enkele staat in de VS niets anders mag accepteren dan goud en zilver als betaling voor schulden en belastingen. O'Neil stelt dat hij de grondwet dient te respecteren en daarom betaling moet vragen in gouden en zilveren munten die nog steeds waarde zullen hebben als de Amerikaanse dollar gedumpt wordt.

    Wethouder O'Neil zou de eerste zijn binnen zijn staat die vraagt om betaling in gouden of zilveren munten. Normaal gesproken wordt het salaris overgemaakt via een cheque of een bankoverschrijving. Volgens advocaat Jaret Coles, die reageerde op de brief van O'Neil, is er geen enkele grond in de Amerikaanse grondwet of in de staatswet van Montana waarop de staat salarissen zou moeten betalen in gouden en zilveren munten. Hij voegde daaraan toe dat als O'Neil toch een betaling in goud en zilver wil krijgen, hij daarvoor een wetsvoorstel moet indienen.

    Utah

    In de staat Utah werd eerder een wet aangenomen die burgers in staat stelt te betalen met gouden en zilveren munten. Daarvoor komen alleen de Silver Eagle en de Gold Eagle muntstukken in aanmerking. Men heeft in Utah overigens nog wel het recht om betaling in edelmetaal te weigeren, terwijl dollars niet geweigerd mogen worden. Ook in andere state in de VS is er een minimale aanhang die het gebruik van gouden en zilveren munten in het betalingsverkeer wil legaliseren.

    Gouden en zilveren munten onhandig in het betalingsverkeer

    Er zijn een aantal serieuze problemen met het gebruik van gouden en zilveren muntstukken in het betalingsverkeer. De oplossing daarvoor hebben we gevonden in geld dat zijn waarde ontleent aan vertrouwen en dat geen intrinsieke waarde meer heeft.

    • Ten eerste wisselt de waarde van het edelmetaal dag tot dag, waardoor er discussie kan ontstaan over de waarde van muntstukken op het moment van de feitelijke transactie. Neemt men de spotprijs van goud of zilver, dan benadeelt dat de persoon die de gouden of zilveren munten aanbiedt als betaling. Men moet dus eerst een prijs overeenkomen die voor zowel de koper als de verkoper interessant is. Dit is onhandig, omdat men hiervoor steeds de actuele goudprijs en zilverprijs bij de hand moet hebben.
    • Ten tweede kan worden aangedragen dat gouden en zilveren munten te waardevol zijn voor gebruik in het betalingsverkeer. Een muntstuk van één troy ounce zilver is op het moment van schrijven ongeveer $37 waard. Gaat men daadwerkelijk betalen met deze munten, dan zal er vrijwel altijd wisselgeld aan te pas moeten komen om de transactie te voltooien. De zilveren en gouden munten kunnen door de hoge (en fluctuerende) waarde moeilijk als wisselgeld aangeboden worden door winkeliers. Het gebruik van grote zilveren muntstukken maakt het betalingsverkeer simpelweg stroperig en omslachtig, dollars zijn veel eenvoudiger voor dat doel. De kans dat zilveren muntstukken van 1 troy ounce daadwerkelijk gaan circuleren is zodanig klein dat men zich af moet vragen wat de toegevoegde waarde is van zilveren munten naast dollars in het betalingsverkeer. Dollars zijn veel makkelijker in gebruik, hebben een 'vaste' (nominale) waarde waarover niet onderhandeld hoeft te worden en kunnen  bovendien ook digitaal makkelijk gebruikt worden om betalingen mee uit te voeren (inteetbankieren, pinpassen, creditcards). Zilveren munten zijn simpelweg een inferieur alteatief voor de dollarbiljetten, dollarmunten en digitale dollars op de bankrekening als het gaat om het doen van transacties.
    • Een derde gegeven dat in het nadeel spreekt van het gebruik van Silver Eagle en Gold Eagle muntstukken is dat de munten een hoge zuiverheid hebben en dus relatief kwetsbaar zijn. Winkeliers zullen – als ze de zilveren munten al accepteren – de voorkeur hebben voor hagelnieuwe muntstukken boven oudere exemplaren waar krassen en vlekjes op zitten. Hoe wordt het verschil tussen een muntstuk in goede of slechte conditie beoordeeld door winkeliers en consumenten? Zal de één voor een lagere prijs verhandeld worden dan een ander? Voor dollarmunten en biljetten zal er niet snel discussie ontstaan over de waarde, omdat deze hun waarde uitsluitend ontlenen aan de nominale dollars die erop gedrukt of geslagen is en niet aan (de kwaliteit van) het materiaal zelf. Een beschadigd briefje wordt in vrijwel alle gevallen geaccepteerd en kan indien gewenst bij een bank ingewisseld worden voor een nieuw exemplaar. Een smerige munt of een vies bankbiljet wordt door de meeste mensen geaccepteerd omdat dit geld haar waarde uitsluitend ontleent aan het feit dat ze in een later stadium weer makkelijk ingewisseld kan worden voor goederen en diensten van echte waarde. Dollars en euro's hebben geen intrinsieke waarde en gaan daarom gemakkelijk van hand tot hand.

    Gouden en zilveren Eagle munten uit de VS

    Drie functies van geld

    Het gebruik van zilveren en gouden muntstukken in het betalingsverkeer kent een aantal kleine en grote nadelen die ongedekt fiatgeld niet heeft. Daarom zal de massa de voorkeur hebben voor de euro's en dollars die ze eenvoudig kunnen omzetten in de goederen en diensten die ze nodig hebben. Met zilveren en gouden muntstukken zal dat veel lastiger zijn. Deze edelmetalen zijn weliswaar zeer liquide (er is waarschijnlijk altijd een koper voor te vinden die een goede prijs geeft), ze zijn niet liquide genoeg voor het kopen van de dagelijkse boodschappen.

    Terwijl ongedekt fiatgeld in chartale en girale vorm excelleert in de rekenfunctie en de ruilfunctie van geld is het minder goed in het behouden van haar waarde over de langere termijn. Gouden munten met intrinsieke waarde blijken in de praktijk veel minder handig als rekenmiddel en ruilmiddel, maar verslaan het fiatgeld als het aankomt op het behoud van koopkracht over de langere termijn. Gelukkig staat het iedereen vrij om geheel vrijwillig een gedeelte van zijn of haar fiatgeld om te wisselen in goud tegen de prijs van dat moment.

    Vanwege dit gegeven kan fysiek goud het papiergeld niet vervangen als betaalmiddel en rekenmiddel en kan papiergeld het goud niet vervangen als spaarmiddel. Het naast elkaar bestaan van fiatgeld en goud en het gebruik van beide in hun beste rol (respectievelijk betaalmidel/rekenmiddel en spaarmiddel) is een theorie die men Freegold noemt.

  • Flashcrash in goud volgens Goldprice?

    Op dit tijdstip wordt er doorgaans heel weinig gehandeld in goud en zilver, maar de afgelopen dagen registreerde Goldprice.org een opmerkelijke flashcrash. Opmerkelijk, omdat we de daling niet zien op de prijsgrafiek van Kitco. Waarom de twee sites andere koersinformatie laten zien is niet duidelijk, mogelijk was er op de site van Goldprice.org een storing. Hieronder ziet u achtereenvolgens de screenshots van de koersgrafiek op Goldprice.org van dinsdag (20 nov), woensdag (21 nov) en donderdag (22 nov) en de driedaagse grafiek van Kitco (21-22-23 nov).

    Dinsdag 20 november: van $1729 naar $1699 en weer omhoog

    Woensdag 21 november: van $1728 naar $1710 en weer omhoog

    Donderdag 22 november: van $1729 naar $1710 en weer omhoog

    Kitco geeft geen flashcrash aan. Is het een fout in het systeem van Goldprice of een 'fat finger'?

  • Brazilie kocht in oktober 17,2 ton goud

    Het IMF maakte op woensdag al bekend dat Brazilië in oktober 17,2 ton goud heeft toegevoegd aan haar reserves. Met deze aankoop stijgt Brazilië van de 50e naar de 44e plek op de wereldranglijst van landen met de grootste goudvoorraad. De goudvoorraad van 52,5 ton is procentueel nog steeds erg klein ten opzichte van de totale reserves, niet meer dan 1% wordt aangehouden in het gele edelmetaal. Brazilië heeft sinds 2008 geprobeerd haar munt te verzwakken ten opzichte van de Amerikaanse dollar, door buitenlandse reserves in grote hoeveelheden om te wisselen voor dollars. Sinds 2008 heeft Brazilië in totaal $132 miljard gekocht, waardoor 80% van de totale reserves wordt aangehouden in bezittingen die in de Amerikaanse valuta worden uitgedrukt.

    Met de valutaoorlog die momenteel gaande is wil Brazilië haar blootstelling aan de Amerikaanse dollar verkleinen. Volgens Silvio Campos Neto, econoom bij Tendências consultancy, hebben de Braziliaanse autoriteiten steeds meer reden om hun reserves te diversificeren richting goud. “De dollar is problematisch door de monetaire verruiming van de centrale bank en door de fiscale onzekerheden in de VS. Deze omstandigheden oefenen meer druk uit op de dollar, waardoor het niet minder dan logisch is dat een land gaat zoeken naar andere reserves”, aldus de econoom.

    Brazilië is de laatste toevoeging aan een reeks van landen die veiligheid zoeken in fysiek goud. Opkomende economieen hebben de afgelopen twee tot drie jaar actief goud gekocht, waarvan China, India en Rusland de grootste aankopen voor hun rekening hebben genomen. Centrale banken wereldwijd zullen dit jaar naar schatting netto kopers zijn van 500 ton aan goud, tegenover een jaarlijkse mijnproductie van slechts 2.500 ton. In de afgelopen vier decennia kochten centrale banken neit zoveel goud als nu, zo weet de Financial Times te melden.

    Zuid-Amerikaanse landen kopen goud

    Centrale banken in Zuid-Amerika volgen het pad dat eerder al werd ingeslagen door centrale banken van landen in het Midden-Oosten en in Azie. Recentelijk hebben ook landen als Mexico, Columbia, Paraguay en Argentinie goud aan hun reserves toegevoegd. De aankoop van goud door verschillende Zuid-Amerikaanse landen ondersteunt de goudprijs, vooral nu de vraag vanuit China en India iets afgezwakt is. De trend van centrale banken die goud kopen zal waarschijnlijk ook volgend jaar stand houden, al durven we niet te voorspellen hoeveel goud en dan gekocht zal worden.

    Volgens Edel Tully, strateeg edelmetalen bij de Zwitserse zakenbank UBS, zei dat de aankoop van 17,2 ton goud door Brazilië een belangrijke rol speelde in het ondersteunen van de goudprijs in de maand oktober. De goudprijs zakte vorige maand tot $1.672, maar staat op het moment van schrijven alweer op $1.750 per troy ounce.

    De Braziliaanse centrale bank wilde geen toelichting geven voor de aankoop van goud in de maand oktober. Wel heeft het eerder aangegeven dat het haar bezittingen wil diversificeren en dat het haar blootstelling aan valuta wil verkleinen. Specifieke valuta werden niet genoemd, maar het is te verwachten dat Brazilië zich het meest zorgen maakt om de Amerikaanse dollar. In december 2011 bestonden de totale reserves van de Braziliaanse centrale bank voor 83,5% uit staatsobligaties, voor 15,6% uit andere soorten obligaties en voor 0,8% uit fysiek goud.

    Volgens econoom Campos Neto kon Brazilië ook makkelijker goud kopen omdat de eigen valuta relatief zwak stond ten opzichte van de dollar. Daardoor was er meer ruimte om interventies op de valutamarkt uit te stellen en andere activa zoals goud te kopen.

    Brazilië kocht in oktober 17,2 ton goud en brengt haar totale goudvoorraad daarmee op 52,5 ton

  • Jim Rickards: De Fed zal geld blijven bijdrukken totdat de dollar omvalt

    Een goedkopere munt zorgt ervoor dat exportgoederen goedkoper worden in het buitenland en dat een land daarmee meer productiecapaciteit (en dus ook werkgelegenheid) naar zich toe kan halen. Deze strategie geeft een tijdelijke impuls aan de economie, want over de langere termijn zullen andere landen hun munt ook zwakker willen maken om hun concurrentiepositie op de wereldmarkt te verdedigen. Het resultaat is een neerwaartse spiraal waarin de verschillende valutablokken elkaar uitspelen en hun munt steeds zwakker maken. De spaarders en mensen die leven van een vast inkomen zijn hier de dupe van, omdat die de kosten van levensonderhoud het snelst zien toenemen.

    Tot zover de boekbespreking, hier volgt het korte filmfragment van Jim Rickards op Yahoo Finance. Onder de video worden de kepunten uit dit gesprek samengevat.

    Yahoo Finance: Bent u verbaasd dat de dollar na een derde ronde van monetaire verruiming en extreem lage rente nog steeds stand houdt?

    Jim Rickards: Dat is precies waar het in een valuta-oorlog om draait. De VS wil haar munt goedkoper maken om de export te ondersteunen en banengroei te realiseren, maar andere landen zullen datzelfde doen in respons. De valutaoorlog is globaal in de zin dat andere landen ook proberen hun munt goedkoper te maken door de geldpers aan te zetten of door Amerikaanse staatsobligaties te kopen. Landen als Brazilie, Taiwan, Hong Kong en Mexico hebben de laatste jaren juist meer Amerikaanse staatsobligaties gekocht en versterken daarmee de waarde van de dollar. Amerikaanse treasuries worden verhandeld in dollars en meer vraag naar deze schuldpapieren betekent dus ook meer vraag naar dollars. Dit lijkt gunstig voor Amerika, maar is het eigenlijk niet. De dollar blijft op die manier sterk en daarmee wordt de Amerikaanse export dus niet geholpen.

    China deed in de jaren voorafgaand aan de financiele crisis in feite hetzelfde. Het land ondersteunde de waarde van de Amerikaanse dollar door overschotten steeds weer om te zetten in Amerikaanse staatsobligaties. Door tegelijkertijd meer yuan te drukken bleef de Chinese valuta goedkoop en kon het land steeds meer productiecapaciteit naar zich toe trekken. De rekening daarvan werd gepresenteerd in een hogere inflatie, omdat dollars steeds bij de bank omgewisseld moesten worden voor nieuwe yuan.

    Beanke

    Beanke maakte tijdens de IMF meeting eind september in Tokyo een dreigend statement naar de rest van de wereld. De Fed-voorzitter wees andere landen erop dat ze in feite maar twee keuzes hebben:

    1. Ze vechten de valuta oorlog mee door Amerikaanse staatsobligaties te blijven kopen, de centrale bank van Amerika zal in dat geval geld blijven printen om een koersstijging van de dollar te bestrijden. Andere landen moeten dan meer van hun eigen valuta bij laten drukken wat tot een hogere inflatie leidt in eigen land
    2. Andere landen laten hun valuta in waarde stijgen ten opzcihte van de dollar. Dat betekent minder inflatie, maar ook een minder gunstige wisselkoers. Dat is schadelijk voor de exportcapaciteit van andere landen en daarmee voor de werkgelegenheid.

    Volgens Rickards vertelt Beanke tussen de regels door dat hij altijd geld zal blijven drukken als dat nodig is om de dollar zwakker te maken. De keus is aan de rest van de wereld om ofwel staatsobligaties op te blijven kopen ofwel hun eigen munt te laten apprecieren ten opzichte van de dollar. Het een geeft een oplopende inflatie in eigen land, het andere zorgt voor een slechtere exportpositie en minder arbeidsplaatsen.

    Rickards merkt ook op dat er zit geen limiet op het QE3 programma dat in september werd aangekondigd. Het begint bij $40 miljard per maand, maar er is geen einddatum. Ook kan de Fed het bedrag verhogen als het dat nodig acht. ''De valutaoorlog kan nog een hele tijd duren'', aldus de auteur van het boek Currency Wars. Dat valutaoorlogen lang duren zien we ook aan de goudprijs, want die staat nog steeds onder het record van $1.920 per troy ounce.

    Yahoo Finance: Wanneer ontspoort de valutaoorlog?

    Jim Rickards: Er zijn twee mogelijkheden. Eén is dat het buitenland toestaat dat hun eigen valuta in waarde stijgt ten opzichte van de dollar en dat de dollar als gevolg daarvan opeens snel aan waarde zal verliezen. De tweede mogelijkheid is dat de psychologie van Amerikanen verandert en dat het vertrouwen in de dollar opeens wegvalt.

  • GFMS: Rapport zilvermarkt november 2012

    Het GFMS zag de vraag naar zilver voor industriële toepassingen in de afgelopen twintig jaar sterk toenemen, zo blijkt uit het laatste rapport (PDF). Was de jaarlijkse vraag van 1992 tot en met 2001 gemiddeld nog maar 313,4 miljoen troy ounce, tussen 2002 en 2011 registreerde het GFMS een jaarlijks gemiddelde van 436,9 ton. In 2008 bereikte de industriële vraag naar zilver een record van 492,7 miljoen troy ounce. In 2009 zorgde de economische crisis voor een terugval in de vraag, maar in 2010 werd opnieuw een record neergezet van 499,6 miljoen troy ounce. Dat jaar stond nog in het teken van economische opleving, met als gevolg meer vraag naar producten waarvoor zilver nodig is.

    Vraag naar zilver neemt af

    Het jaar 2011 liet een lichte daling van de zilvervraag zien tot 481,9 miljoen troy ounce, een daling die voor het grootste gedeelte te wijten was aan een bijzonder zwak vierde kwartaal. Het GFMS ziet de zwakke industriële vraag naar het grijze edelmetaal in 2012 aanhouden en verwacht dat de totale vraag over het hele jaar zal uitkomen op 454,4 miljoen troy ounce, een daling van 5,7% ten opzichte van 2011. De volgende grafiek laat de ontwikkeling van de industriële vraag naar zilver van de afgelopen vijf jaar zien.

    Samenstelling zilvervraag

    Van de kleine 1 miljard troy ounce zilver die de laatste jaren op de markt komt gaat ongeveer de helft naar industriële toepassingen. De andere helft is te verdelen naar de categorieën fotografie, zilverwaar, beleggingszilver en juwelen. Het GFMS heeft in haar laatste rapport over de zilvermarkt ook in kaart gebracht hoe de totale vraag is opgebouwd. Als we de data van 2000 en 2011 naast elkaar leggen zien we dat de vraag naar zilver voor het maken van juwelen en voor de fotografie behoorlijk is teruggelopen. Tegelijkertijd groeide de vraag naar het grijze edelmetaal voor industriële toepassingen en voor het slaan van munten en medailles (overwegend beleggingszilver). Onderstaande grafiek geeft de procentuele verschuiving weer. Hierop is niet te zien dat de totale vraag in miljoenen troy ounces door de jaren heen is toegenomen. Voor 2014 verwacht het GFMS een voortzetting van de huidige trend, met een uitzondering voor het beleggingszilver. Het GFMS houdt er rekening mee dat de procentuele vraag naar zilveren munten en medailles in 2014 kleiner zal zijn dan in 2011.

    Gebruik zilver naar categorie in 2000, 2011 en 2014 (Bron: GFMS Outlook november 2012)

    Toekomst

    Door de zwakke vraag in Westerse landen is het GFMS voorzichtig met haar toekomstverwachting. In het rapport lezen we dat het GFMS verwacht dat de industriële vraag naar zilver in 2013 en 2014 weer zal aantrekken. De groei zal dan vooamelijk komen van opkomende markten zoals China en India, waar steeds meer goederen aangeschaft zullen worden waarin zilver verwerkt is. Het gaat hier om producten zoals auto's, allerlei soorten elektronica en zonnepanelen.

    In 2000 was China verantwoordelijk voor 8% van de wereldwijde industriële vraag naar zilver, vorig jaar was dat opgelopen tot 18%. Het marktaandeel van India groeide van 9% in 2004 naar 16% in 2009, opnieuw een sterke toename. De vraag naar zilver vanuit India is moeilijker te voorspellen, omdat die ook sterk samenhangt met de waardeontwikkeling van de roepie. Een lage koers van de roepie ten opzichte van de Amerikaanse dollar zal de vraag naar het grijze edelmetaal onder druk zetten, ook voor industrieel gebruik.

    Het GFMS verwacht dat de industriële vraag naar zilver in Japan en Europa tenminste tot het jaar 2014 verder zal dalen, conform de trend van de afgelopen jaren. In ongeveer zes jaar tijd zakte de industriële vraag vanuit Japan van 20 naar 15 procent van de wereldwijde vraag. Volgens het GFMS zal de industriële vraag naar zilver in de VS de komende jaren ook sterk blijven, omdat er nog veel high-tech productie in dit land aanwezig is. Ook produceert de VS een aanzienlijke hoeveelheid zilverpoeder en zilverpasta, grondstoffen die door andere fabrikanten verwerkt worden in elektronica en in zonnepanelen.

    Marktaandeel van vijf grootste afnemers van zilver in 1990, 2000 en 2014 (Bron: GFMS Outlook november 2012)

    Ethyleenoxide

    Omdat zilver wordt gebruikt in veel verschillende industriële toepassingen is het moeilijk te voorspellen hoe de vraag zich in de toekomst zal ontwikkelen. Het GFMS ziet een aantal groeimarkten voor zilver, waarvan de productie van ethyleenoxide er één is. Zilver dient als katalysator voor de productie van deze grondstof, die gebruikt wordt voor de productie van polyester. De vraag naar ethyleenoxide neemt sterk toe en daarom is er vanuit deze hoek ook steeds meer zilver nodig.

    Vraag naar ethyleenoxide neemt toe en daarmee de vraag naar zilver (Bron: GFMS Outlook november 2012)

    Auto's

    Volgens het GFMS wordt er in een auto 10 tot 30 gram zilver verwerkt. Met een jaarlijkse vraag die geschat wordt op 80 miljoen auto's levert dat een totale vraag naar zilver op van minimaal 22 tot maximaal 77 miljoen troy ounce op jaarbasis. Zilver wordt in auto's gebruikt omdat het een goede elektrische geleider is dat nauwelijks roest en goed bestand is tegen extreme temperaturen. Het edelmetaal wordt gebruikt voor de stuur- en rembekrachtiging, maar ook voor de elektronica in het dashboard en de boordcomputer. Ook voor autoruiten wordt steeds vaker zilver gebruikt. Doordat auto's de laatste jaren met steeds meer technologische snufjes worden uitgerust is er per auto ook steeds meer zilver nodig. Die trend zal zich volgens in de komende jaren voortzetten, zo denkt het GFMS. Ook modee technieken zoals parkeersensoren, nachtvisie en blindehoekdetectie zijn uitgerust met zilveren contactpuntjes.

    Het GFMS verwacht dat de vraag naar auto's in 2014 ongeveer 16% groter zal zijn dan in 2011. Dat betekent dat de vraag naar zilver voor de productie van auto's de komende jaren waarschijnlijk zal toenemen.

    Productie van lichte voertuigen neemt toe (Bron: GFMS Outlook november 2012)

    Zonnepanelen

    Voor de productie van zonnepanelen wordt heel veel zilverpasta gebruikt. In het rapport van het GFMS staat dat er voor 1 Megawatt aan zonnepanelen 70 tot 80 kilogram zilver nodig is. Met een wereldwijde vraag naar zonnepanelen van omgerekend 16 Megawatt spreken we al snel over 40 miljoen troy ounce aan zilver. De vraag naar zilver voor zonnepanelen is in de afgelopen jaren werkelijk geexplodeerd, maar volgens het GFMS is dat een trend die waarschijnlijk niet verder zal doorzetten. Vooruitkijkend verwacht men een veel lagere groei dan de 57% die we zagen tussen 2005 en 2010. Er zijn volgens het GFMS vier verschillende oorzaken aan te wijzen voor een minder sterke toekomstige vraag naar zilver voor zonnepanelen.

    1. De markt voor zonnepanelen heeft zich in de afgelopen jaren razendsnel ontwikkeld en begint nu volwassen te worden. Als gevolg daarvan zullen we vanaf nu niet meer zo'n sterke groei zien als in de afgelopen jaren.
    2. Als gevolg van de economische crisis moeten veel overheden bezuinigen, ook op subsidies voor zonnepanelen. Hierdoor wordt zonne-energie fiscaal minder interessant en zal de vraag afnemen.
    3. De fabrikanten van zonnepanelen doen hun uiterste best om nieuwe panelen te ontwikkelen waarvoor minder zilverpasta nodig is. Door de stijgende zilverprijs van de afgelopen jaren gaan fabrikanten van zonnepanelen op zoek naar nieuwe technieken waarmee ze zilver kunnen uitsparen. Vijf jaar geleden was er nog 120 kilogram zilver nodig voor 1 Megawatt aan zonnepanelen, nu is dat nog maar 80 kilogram. Door zilverpasta aan de achterkant van de zonnecellen te vervangen voor aluminium-gebaseerde pasta weten fabrikanten de kostprijs omlaag te brengen. Met de ontwikkeling van zilveren nanodeeltjes kan er mogelijk nog meer zilver worden uitgespaard.
    4. Zonnepanelen zijn er in verschillende soorten en maten, maar globaal zijn er twee verschillende technologieen: dikke en dunne folie. Eerstgenoemde heeft een marktaandeel van 80% en bevat erg veel zilver, terwijl de laatste een minimale hoeveelheid zilver bevat. Door verbeteringen aan het productieproces worden de zonnepanelen met dunne folie steeds beter. In aanschaf zijn deze een stuk goedkoper, maar het rendement is veel lager dan dat van panelen met dikke folie. Als het punt bereikt wordt waarop panelen met dunne folie meer energie opleveren voor het geld zal de vraag naar panelen met dikke folie (en veel zilver) afnemen. Onderstaande grafiek laat de opkomst van panelen met dunnen folie zien.

    Zonnepanelen met dunne folie winnen aan populariteit (Bron: GFMS Outlook november 2012)

    Smartphones en tablets

    Een andere groeimarkt voor zilver zijn de smartphones en tablets. Deze gadgets bevatten een minimale hoeveelheid zilver, maar worden in zeer grote aantallen geproduceerd. Opvallend is dat er in een 'antieke' mobiele telefoon veel meer zilver zit dan in een modee smartphone zoals de iPhone. Bevat een ouder type telefoontoestel naar schatting 0,25 gram zilver, een iPhone 3GS beschikt slechts over 0,058 gram van het grijze edelmetaal (bron: Alex Stewart Inteational).

    Volgens het GFMS wordt er in modee smartphones veel minder zilver gebruikt omdat de apparaten een relatief korte economische levensduur hebben. Gebruikers blijken gemiddeld eens in de achttien maanden al hun smartphone in te ruilen voor een nieuwer model. Door de kortere gebruiksduur bezuinigen fabrikanten van telefoons op het gebruik van zilver voor de soldeerpunten. Datzelfde geldt voor tablets, waar goud en zilver ook steeds vaker worden vervangen door koper. Door de kortere gebruiksduur van dit type apparaten achten fabrikanten het gerechtvaardigd om goedkopere en minder goede materialen te gebruiken. In de afgelopen vijf jaar is de vraag naar mobiele telefoons met bijna 60% toegenomen. Vanaf de lancering van de eerste iPhone tot en met vandaag zouden er al 244 miljoen van deze toestellen verkocht zijn, goed voor een half miljoen troy ounce zilver. 

    De tabletcomputer werd vanaf 2010 een nieuw marktsegment met de lancering van de iPad. De eerste generatie iPad bevat slechts 0,047 gram zilver (bron: Alex Stewart Inteational) en naar verwachting zal die hoeveelheid bij de nieuwere iPad's en bij tablets van concurrenten niet veel meer of minder zijn. Sinds de lancering van de eerste iPad zijn er in totaal 84 miljoen iPad tablets verkocht, wat omgerekend ongeveer 130.000 troy ounce zilver is. Onderzoeksbureau Gartner verwacht dat er in 2012 wereldwijd 120 miljoen tablets verkocht zullen worden, goed voor een totale vraag van ongeveer 200.000 troy ounce zilver. Dit zijn geen grote hoeveelheden, maar bedenk dat deze markt een paar jaar geleden nog niet eens bestond.

    Vraag naar smartphones sterk toegenomen (Bron: GFMS Outlook november 2012)

    Computers en laptops

    In de printplaten van computers en laptops wordt ook zilver verwerkt, net als in het scherm van de laptop. Ook in randapparatuur zoals toetsenborden en muizen zit een minimale hoeveelheid zilver. Volgens het GFMS bevat een doorsnee computermonitor (LCD) ongeveer 0,5 gram zilver, terwijl in een laptopscherm gemiddeld 0,4 gram zit. Ook in de harde schijf van een computer of laptop zit een minimale hoeveelheid zilver. Het GFMS verwacht dat fabrikanten van computers, laptops en beeldschermen zullen bezuinigen op het gebruik van zilver, maar dat hier slechts een minimale winst uit te behalen valt. Door de opkomst van aanraakschermen is er in de toekomst mogelijk minder vraag naar toetsenborden en muizen, maar een aanraakgevoelig scherm bevat wel weer iets meer zilver. De wereldwijde vraag naar desktopcomputer stagneert al jaren, maar het aantal verkochte laptops is sinds 2007 sterk toegenomen. Concluderend stelt het GFMS in dit november rapport dat de vraag naar zilver voor deze apparaten in de toekomst netto zal toenemen, omdat de grotere vraag zwaarder weegt dan mogelijke bezuinigingen op de hoeveelheid zilver in de hardware zelf.

    Vraag naar PC's zwak, laptops steeds populairder (Bron: GFMS Outlook november 2012)

    Televisies

    Ook in televisies wordt zilver verwerkt, al gaat het ook hier om minimale hoeveelheden. Het GFMS becijfert dat er in een gemiddelde LCD televisie 0,05 tot 0,4 gram zilver zit. De plasmaschermen, die een aantal jaar geleden nog vrij populair waren, bevatten aanzienlijk meer zilver (10 gram per paneel). Doordat plasmatechnologie steeds meer naar de achtergrond wordt gedreven door de LCD-technologie is er gemiddeld steeds minder zilver nodig voor de productie van televisies. Het GFMS acht het mogelijk dat er in de toekomst meer zilver verwerkt  zal worden in televisies, omdat de nieuwste modellen steeds meer functionaliteit aan boord hebben waarvoor zilver nodig is. Over heel 2012  worden er naar schatting 228 miljoen LCD-televisies verkocht, goed voor ongeveer 1 miljoen troy ounce aan zilver.

    Het gebruik van zilver in verschillende apparaten (Bron: GFMS Outlook november 2012)