Categorie: Columns

Europa strompelt naar nieuwe (Italiaanse) bankencrisis

Het houdt maar niet op voor Europa. De ene crisis is nog niet afgewend of de volgende dient zich weer aan. Europa moet nog beginnen aan het oplossen van de crisissituatie als gevolg van de Brexit, maar de volgende crisis doemt alweer op. Door de Brexit zijn ongeruste beleggers op grote schaal afscheid gaan nemen van onzekere beleggingen. Vooral de financiële sector moest het daarbij ontgelden. Er leven grote twijfels over de gezondheid van deze Europese sector. De Bloomberg ‘Europe 500 Banks and Financial Services Index’ is gedaald naar het laagste niveau sinds november 2011. Dat was ook een tijd dat Europa dreigde weg te zinken in de financiële crisis.

Italiaanse banken

Beleggers zijn vooral ongerust over de bancaire sector in Italië. Nagenoeg alle grote banken in dat land kampen met zeer forse financiële problemen. UniCredit, de grootste bank van het land, heeft nog een marktkapitalisatie van amper €12 miljard. De bank dreigt te bezwijken onder dubieuze leningen met een waarde van $51 miljard. Alle Italiaanse banken torsen een last van €198 miljard aan slechte leningen. Als we daar nog de leningen bij tellen waarover twijfels bestaan, dan hebben de probleemgevallen een waarde op papier van €360 miljard. Die last is in de crisisjaren alleen maar gegroeid en dat onderstreept dat het nu hoogste tijd is om krachtdadig in te grijpen.

Banca Monte dei Paschi di Siena, de oudste bank van het land, staat symbool voor de problemen in de sector. De bank heeft voor de derde keer sinds het uitbreken van de financiële crisis bij de overheid aangeklopt voor steun. Twee steunrondes hebben baat gebracht. Op de balans staat nog steeds een bedrag van € 47 miljard aan dubieuze leningen. Dat is ongeveer een derde van de totale leningenportefeuille. Ondanks alle steun is de bank niet in staat gebleken de leningenportefeuille substantieel te saneren.

Herkapitaliseren
De Italiaanse overheid heeft nu plannen om de sector op grote schaal te herkapitaliseren. Dat is echter een vorm van staatssteun en daar zijn Brusselse technocraten fel tegen gekant. Ze willen niet opnieuw de belastingbetaler laten opdraaien voor problemen die door de banken zelf zijn veroorzaakt. Sinds 2015 is er dan ook een wet van kracht die voorschrijft dat vooral de aandeelhouders en obligatiehouders de zwaarste financiële klappen moeten dragen. Volgens de Italiaanse overheid is staatssteun echter geoorloofd als er sprake is van een heuse noodsituatie en die is er sinds de Britten voor uitreden hebben gestemd. Dat denkt bijvoorbeeld ook de voorzitter van de Franse Bank Société Generale, Lorenzo Bini Smaghi. Hij vroeg zich recentelijk hardop af waar voor Europa de wijsheid in school om zich rigide aan de regels te houden als daardoor de crisis vanuit Italië kan overslaan naar de rest van Europa. Dat is heel goed mogelijk, want niet alleen de Italiaanse banken zijn zwak gekapitaliseerd, maar bijvoorbeeld ook heel veel Duitse banken staan er slecht voor.

Monte dei Paschi doet het veel slechter dan andere Italiaanse banken
Natuurlijk is de Europese Commissie niet blind voor de problemen. Nog onlangs gaf de Europese Commissie Italië toestemming garant te staan voor een bedrag van €150 miljard aan liquiditeiten voor de bancaire sector. Een dergelijke steun is geoorloofd binnen de huidige regelgeving. Het zijn uiteraard de noordelijke lidstaten die erop hameren dat van staatssteun geen sprake kan zijn. Het is echter deze starre opstelling die er voor gezorgd heeft, dat bijvoorbeeld de Griekse crisis veel langer duurde dan nodig was. De uiteindelijke kosten voor het redden vielen ook veel hoger uit dan nodig was. Brussel is echter niet gespecialiseerd in krachtdadig beslissingen nemen, liever moddert het rechtlijnig eindeloos voort. De Italiaanse bankencrisis kan wel eens heel lang gaan duren en heel kostbaar worden. Cor Wijtvliet Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door Beurshalte Over Beurshalte: Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden! Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.

25 juli 2016
Hete zomer in Turkije…

Natuurlijk beheerste de situatie in Turkije het nieuws van de afgelopen week. De vreselijke aanslag in Nice werd hierdoor snel weer naar de achtergrond verdrongen. Grote én kleine kranten meldden eensgezind dat het wel heel erg leek op een vooropgezet plan van Erdogan.

Erdogan heeft duizenden ‘tegenstanders’ inmiddels laten oppakken, uit alle geledingen uit de samenleving. Deze arrestaties hebben op zo’n grote schaal plaatsgevonden dat het lijkt alsof deze lijsten met verdachten al lange tijd geleden waren gemaakt. Deze arrestanten hebben door de invoering van de noodtoestand geen enkele rechten, wat betekent dat de huidige regering veel meer vrijheid heeft om te beslissen over het lot van deze mensen. Allemaal onder het mom van ‘Nationale Veiligheid’. We gaan dit de komende tijd verder volgen.

Hete zomer in Turkije

Zou Poetin dit soort acties ondernomen hebben, denk ik dat het Westen binnen een dag alle mogelijke sancties had opgelegd aan Rusland. Turkije daarentegen lijkt slechts met fluwelen handschoenen aangepakt te worden. Mij valt altijd op dat de grote kranten en nieuwsprogramma’s altijd negatief zijn over Poetin, er wordt vaak maar een deel van het volledige verhaal verteld. Dit werd mij bevestigd tijdens een lang gesprek dat ik had met een Nederlander die al lange tijd woont en werkt op de Dominicaanse Republiek. Telkens als hij met Nederlanders praatte, viel het hem op hoe negatief ze waren over Rusland en Poetin. Zijn nieuwsbronnen, niet uit het Westen dus, waren ook niet altijd positief over Poetin, maar ook zeker niet altijd positief over acties door het Westen.

Hij vond het erg vreemd dat het Westen zich zo druk maakte om de annexatie van de Krim. Er was toch kort daarvoor een referendum geweest waarbij het overgrote deel had gestemd voor hereniging met Rusland? Hier werd dus wel geluisterd naar een uitkomst waarvoor het volk was geraadpleegd…

NAVO
Verder vind ik het doodeng voor onze toekomst dat we, via de NAVO, troepen aan het opbouwen zijn bij de Russische grens. Hoe zouden de Verenigde Staten reageren als Rusland troepen zou opbouwen in Canada, vlakbij de Amerikaanse grens? Net zo bezorgd als de Russen. Tevens is deze troepenopbouw in strijd met alle afspraken die na het einde van de Koude Oorlog zijn gemaakt. Ook dit argument is bijna in geen enkele krant te lezen. Ook deze ontwikkelingen blijven we voor u volgen. Ik ben niet voor of tegen Rusland of Turkije, maar ik vind het van groot belang dat de algemene nieuwsvoorziening de argumenten van alle partijen dient te belichten.
Pensioenfondsen
Wat ik ook niet lees in de grote kranten is de ernst van de situatie binnen de pensioenfondsen, die binnenkort overigens onder de verantwoordelijkheid van de EU vallen. Door de lage tot negatieve rentes vindt er een bloedbad plaats. Van pensioenfondsen wordt nog steeds verwacht dat zij elk jaar 8% rendement halen op het aangehouden vermogen, zodat ze aan hun lange termijn verplichtingen kunnen voldoen. Ik ben bang dat we hier nog veel van gaan horen en merken in de nabije toekomst, vooral dat het allemaal veel slechter zal zijn dan ons jarenlang is voorgehouden. Als laatste las ik dat de Rabobank denkt dat goud in een bubbel zit. Ik heb hierna alle aanbevelingen die deze bank de afgelopen jaren gedaan heeft doorgenomen. Naar aanleiding hiervan heb ik één advies: Doe precies het tegenovergestelde van wat de Rabobank beweert... Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal.

25 juli 2016
Spaarpolis hypotheek niet gedekt bij faillissement verzekeraar

Voor mij liggen de algemene voorwaarden van een SpaarHypotheekVerzekering van een verzekeraar. Bij punt 1.18 lees ik letterlijk ‘Het saldo op de hypotheekrenterekening is eigendom van de verzekeraar’. Als dit mijn spaarpolis is, neem ik vandaag nog actie. Helaas realiseren weinig mensen zich dat het opgebouwde kapitaal op de spaarpolis om de hypotheeklening af te lossen, niet is gedekt bij faillissement van de verzekeraar.

Spaarhypotheken

Vanaf medio jaren tachtig tot eind 2012 zijn er in totaal ruim 1,8 miljoen spaarhypotheken afgesloten. Deze hypotheekvorm is oorspronkelijke een ‘uitvinding’ van de verzekeraars. Pas in 2008 mochten ook banken deze hypotheekvorm sluiten. Het duurde echter nog jaren voordat men ook bij de bank aanklopte voor een bankspaarhypotheek. Bij sparen via de bank werd er geen spaarpolis gesloten, maar een spaarrekening geopend.

De spaarhypotheek was t/m 2012 de meest populaire hypotheekvorm. Vooral de combinatie van sparen met een vaste rente gaf de huizenbezitter een veilig gevoel. Toch werd deze hypotheek vooral afgesloten vanwege de fiscale voordelen. De opgebouwde waarde van de spaarpolis is gedurende de looptijd onbelast en de hypotheekrente is over de hele looptijd van de lening maximaal aftrekbaar. Het leek allemaal zo prachtig…

Nadelen spaarhypotheek
De laatste tijd wordt het steeds duidelijker dat er veel nadelen en risico’s aan de spaarhypotheek kleven. Nadelen die bij de verkoop niet altijd duidelijk genoeg zijn gecommuniceerd. Denk bijvoorbeeld aan de extra kosten die je betaalt voor de spaarpolis en het feit dat de ultra lage hypotheekrente bij iedere hypotheekvorm enorme voordelen oplevert, behalve bij de spaarhypotheek. Maar het grootste risico zit toch wel in het feit dat de spaarwaarde niet gedekt is bij een faillissement van een verzekeraar. Dat is een serieus risico geworden, omdat veel levensverzekeraars het door de lage rente financieel zwaar hebben, maar ook omdat er bijna geen nieuwe producten meer verkocht worden. Het verdienmodel van deze sector staat momenteel enorm onder druk. Samengevat, een spaarpolis bij een verzekeraar geeft dus geen enkele garantie. Spaartegoeden voor de aflossing van de hypotheek bij een bank zijn doorgaans wel gedekt door het depositogarantiestelsel. De DNB schrijft op haar website dat het gespaarde bedrag van de spaarhypotheek in dat geval verrekend wordt met de hypotheekschuld. Heeft u dus een spaarpolis bij een verzekeraar? Dan is mijn advies om snel contact op te nemen met een financieel adviseur. Ab Flipse Over Ab Flipse: Ab is in 1955 geboren in Middelburg. Tot 1987 is hij werkzaam geweest bij defensie en van 1987 tot 1993 bij een grote bank-verzekeraar. Vanaf 1993 heeft hij directiefuncties bekleed bij diverse intermediairbedrijven en was hij directeur van SmartOffice. Dit bedrijf begeleidde intermediairs naar het nieuwe werken. Hij is voorzitter van de Vereniging Woekerpolis.nl. Ab staat bekend om zijn visie op- en vroegtijdige signalering van trends en ontwikkelingen in de financiële branche, zijn grote rechtvaardigheidsgevoel en doorzettingsvermogen, en is een groot voorstander van het vergroten van de zelfredzaamheid van de consument, met name op financieel gebied. www.abflipse.nl

21 juli 2016
Nieuwe records op de beurs. En nu?

De belangrijkste beursindex ter wereld, de Amerikaanse S&P 500, bereikte afgelopen week een nieuw record. Nooit eerder stond deze index hoger dan nu. Voor de Dow Jones geldt precies hetzelfde. De records zijn opvallend te noemen wanneer u weet dat de totale winst van de bedrijven in de S&P 500 al vier kwartalen op rij daalt. En voor dit kwartaal wordt opnieuw een winstdaling voorzien.

De beurs stijgt, maar de bedrijfswinsten dalen

Vanwege de in waarde gestegen dollar is de winst die Amerikaanse bedrijven buiten de Verenigde Staten behalen in dollars gerekend minder waard geworden. En vanwege de fors gedaalde olieprijs zagen energiebedrijven de winst flink dalen en moest bovendien stevig worden afgeboekt. De tegenwind die samenhangt met beide effecten zal echter op vrij korte termijn gaan liggen. Het afgelopen jaar is de dollar niet meer zoveel sterker geworden en bovendien is de olieprijs al zo’n 70% gestegen vergeleken met de laagste niveaus van begin dit jaar.

Redelijke waarderingen

Waarschijnlijk dat de winst van de bedrijven in de S&P 500 binnen enkele kwartalen weer opwaarts zal tenderen. Dit vanwege de gestage groei van de Amerikaanse economie en vermindering van de genoemde negatieve effecten. Uitgaande van de verwachte winst voor de komende vier kwartalen komt de koers/winst-verhouding voor de S&P 500 nu uit op 16,5.

Een waardering van 16,5 keer de winst is iets lager dan het langjarig gemiddelde van 16,7 keer de winst. Hierbij merken we nog op dat de extreem lage renteniveaus eigenlijk juist een wat hoger dan gemiddelde waardering zouden rechtvaardigen.

Perspectief
Begin dit jaar was sprake van paniek op de aandelenmarkten en niet eerder begonnen aandelen het jaar zo slecht als dit jaar. En meer recent was sprake van enige paniek vanwege de sterke koersdalingen die volgden op het nieuws dat de Britten voor een vertrek uit de Europese Unie hadden gestemd. Het schetsen van enig perspectief lijkt zo bezien geen slecht idee. Tussen het jaar 1900 en 2000 steeg de Dow Jones van 66 punten tot 11.497 punten. Dat is een gemiddelde stijging van 5,3% per jaar. Veronderstellen we eenzelfde rendement voor de toekomst - onredelijk lijkt ons dit niet - dan impliceert dit een stand van ongeveer 30.000 punten omstreeks het jaar 2025. Om rond 2050 voor het eerst boven de 100.000 punten uit te komen. Waar menig belegger de schrik van de dalingen van eerder dit jaar nog amper te boven is en sommige beurzen op een recordstand staan geven wij beleggers de raad niet zozeer te focussen op de korte termijn. Momenteel lijken aandelenmarkten nog geenszins overgewaardeerd en goed bezien zijn nog veel hogere niveaus uiteindelijk gewoon een kwestie van tijd... Hendrik Oude Nijhuis Over de auteur: Hendrik Oude Nijhuis is een expert op het gebied van value investing en medeoprichter van Kingfisher Capital, een op value investing principes gebaseerde business model & investment research boutique. Hij heeft uitgebreid onderzoek verricht naar de investeringsstrategieën van value investors als Warren Buffett. Zijn publicaties zijn verschenen in zowel Nederlands- als Engelstalige media, waaronder Het Financieele Dagblad, Z24.nl en Gurufocus.com. Eerder is hij als bestuurslid actief geweest voor onder andere de beleggingsstudieclubs HCC Beleggen en B.S.C. Duitenberg. Hendrik heeft Management, Economics & Law aan de Universiteit Twente gestudeerd en is auteur van de Nederlandstalige bestseller over Warren Buffett: 'Leer beleggen als Warren Buffett - zijn beleggingsstrategie in theorie & praktijk'. Van dit boek is in 2014 een derde druk uitgebracht en is tevens als audioboek beschikbaar. Online hebben al meer dan 100.000 beleggers een exemplaar van ‘Leer beleggen als Warren Buffett’ aangevraagd. Lees meer over value-investing op www.beterinbeleggen.nl.

18 juli 2016
Nog meer negatieve rente

Wie had tien jaar geleden kunnen vermoeden dat negatieve rente de normaalste zaak van de wereld zou worden? Een kwart van alle staatsobligaties heeft nu al een negatieve rente en de verwachting is dat dit percentage de komende jaren alleen maar verder zal toenemen.

De Bank of Japan en de ECB versterken deze trend door iedere maand voor miljarden aan staatsleningen uit de markt te halen. Daardoor hebben we nu de bizarre situatie dat zelfs landen als Japan en Italië tegen een negatieve rente kunnen lenen.

Japan kan gratis lenen, ondanks de extreem hoge staatsschuld van 230% van het bbp. Een staatsschuld die in de toekomst steeds zwaarder zal gaan wegen door het gebrek aan economische groei en een vergrijzende bevolking. Als al die schulden en toekomstige sociale verplichtingen gedragen moeten worden door de volgende generatie, dan is dat een recept voor problemen…

Dat beleggers vandaag de dag ook hun geld zonder enige vergoeding uitlenen aan een land als Italië is even bizar, als je bedenkt dat er een grote bankencrisis in de lucht hangt. Een reddingsprogramma voor de Italiaanse banken kan zomaar tientallen miljarden euro’s kosten en zal ook de Italiaanse economie geen goed doen. En toch lenen onze pensioenfondsen hun geld met een negatief rendement uit aan deze landen.

Negatieve rente voor steeds meer staatsobligaties

Risico versus rendement

Natuurlijk moeten pensioenfondsen zorgen dat hun vermogen belegd is in zeer liquide beleggingen, daar schreef ik vorige week al een column over. Maar een pensioenfonds heeft ook de taak zorgvuldig om te gaan met het vermogen dat ze beheren voor miljoenen Nederlanders. En dan vind ik het bijna onverantwoord om miljarden te beleggen in obligaties met negatieve rente, want dat is in feite risico zonder rendement.

Uit het oogpunt van risicospreiding lijkt het me geen verkeerde zaak als pensioenfondsen een groter deel van hun vermogen in de vorm van fysiek goud zouden bewaren. Goud heeft een negatieve correlatie met andere financiële activa en kan op die manier het risico van de beleggingsportefeuille verlagen. Daar komt bij dat goud een uitstekende hedge is tegen ongelukken in het financiële systeem, denk bijvoorbeeld aan een valutacrisis.

Zo lang pensioenfondsen niet of nauwelijks in fysiek goud beleggen is het wellicht verstandig om zelf de stap te zetten. Goudstandaard informeert u graag over de mogelijkheden om te beleggen in edelmetalen.

Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal.

18 juli 2016
Kunnen de bedrijfswinsten eindelijk omhoog?

Het gaat al enkele jaren niet goed met de bedrijfswinsten. Die stagneren of dalen zelfs. Daar zijn reeksen van factoren voor aan te wijzen. Zo heeft de wereld de afgelopen jaren met periodes van deflatie te maken gehad. In 2015 gingen de opkomende markten gebukt onder de negatieve gevolgen van de duurdere dollar. Daardoor kwam de wereldwijde industrie in een recessie terecht wat de inflatieverwachtingen nog verder omlaag duwde. Het zag er tot voor kort naar uit dat al dat leed geleidelijk naar de achtergrond verdween, want de opkomende markten lijken zich weer wat te herstellen.

De westerse economieën verbeteren traag, maar gestaag. Na de schok van 2015 gaat het beter met de industriële productie in de VS en in China, maar die in Europa ontwikkelt zich verrassend goed. In Japan laat het herstel nog duidelijk te wensen over. Het herstel kan in de tweede helft alleen maar meer handen en voeten krijgen, omdat de vergelijking met 2015 steeds gemakkelijker wordt. De wereldeconomie liet in de tweede helft van 2015 steeds meer te wensen over.

Consumentenvertrouwen neemt toe

Niet alleen doet de industrie het steeds beter in verschillende delen van de westerse wereld, ook de consument laat eindelijk meer van zich horen. Het ziet er naar uit dat de Amerikaanse consument meer vertrouwen in de toekomst krijgt. De verhoging van het minimumloon in verschillende staten speelt daarbij een belangrijke rol. Een groter vertrouwen in de toekomst kan betekenen dat de Amerikaanse consument eindelijk wat minder gaat sparen. Het voordeel van de lagere benzineprijzen heeft zich nog niet vertaald in hogere consumentenbestedingen. Meer vertrouwen kan op termijn voor meer bestedingen zorgen!
Ook in Europa is er goed nieuws te melden. Eindelijk begint de werkloosheid te dalen en dat betekent meer koopkracht voor meer werkenden.

Met een beetje goede wil kun je stellen, dat in ieder geval in de Westerse wereld het ergste achter de rug is en dat de economische groei weer gaat aantrekken. Die groei zal waarschijnlijk niet van dien aard zijn, dat de financiële markten zich al bang moeten gaan maken voor een opflakkerende inflatie. Ondanks het herstel laat de benutting van de huidige capaciteit nog steeds te wensen over. Er zijn nog maar weinig sectoren en bedrijven aan te wijzen die de prijzen kunnen verhogen. De benuttingsgraad van de industrie in de VS blijft steken op 75%. Hetzelfde geldt voor de arbeidsmarkt. Die is zelfs in de VS nog royaal en groeit jaarlijks met 3%.

Voorlopig geen renteverhoging

Tegen deze geschetste achtergrond is het begrijpelijk dat de Federal Reserve geen haast hoeft te hebben om de rente te verhogen. Er is immers geen inflatiedreiging. Door de rente slechts geleidelijk te verhogen blijft het rustig op de financiële markten. Dat is bijvoorbeeld goed voor de aandelenkoersen. Die koersen kunnen echter alleen substantieel stijgen als de winsten van bedrijven weer toenemen.

De Brexit met de daarmee gepaard gaande onrust maakt het onwaarschijnlijk dat bedrijfswinsten nog dit jaar sterk gaan verbeteren. Onzekerheid is immers troef. Dat zegt echter niets over 2017. Als de Brexitstormen eenmaal zijn gaan liggen en boven beschreven trends weer doorzetten, dan kan 2017 alsnog een mooi jaar voor beleggers worden. Anderzijds, met de Brexit is in Europa de doos van Pandora geopend. Niemand weet welke onaangename verrassingen Europa nog wachten in 2017 of de jaren daarna.

Cor Wijtvliet

Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door Beurshalte

Over Beurshalte:

Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden!

Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.

15 juli 2016
Update: Een plan voor Italië?

Om te zeggen dat de Italiaanse banken er slecht voorstaan, zou een goede kandidaat zijn voor de understatement van het jaar. De banken van het land waar bankieren uitgevonden is, staan er namelijk heel, heel erg slecht voor. Op hun balansen staan leningen ter waarde van 360 miljard euro die in feite waardeloos zijn: de kans dat die ooit afgelost zullen worden is nog kleiner dan de kans dat Oranje het EK in Frankrijk zou winnen. En Oranje deed niet eens mee!

Die oninbare leningen – overigens goed voor een derde van álle oninbare leningen van Lahti (Finland) tot Lisbon, één vijfde van het Italiaanse bbp en ongeveer even veel als de Oostenrijkse economie – in combinatie met de fors lagere aandelenkoersen door de Brexit-paniek, zorgen ervoor dat de kans groot is dat de Italiaanse banken eind deze maand zullen zakken voor de ECB-stresstest: te veel waardeloze leningen en te weinig eigen vermogen, dan krijg je als bank geen voldoende.

Italië in de problemen

De regering in Rome is meteen in actie gekomen. Die wil de banken overeind houden, ook als dat tegen de Europese regels ingaat (dag de met veel bombarie aangekondigde Europese bankenunie). Inmiddels schijnt Rome een plan klaar te hebben voor het geval de Italiaanse banken dreigen om te vallen. Toen ik dat las, dacht ik: mooi, en nu graag een plan voor het land zelf!

Waar we namelijk mee te maken hebben is een absurde situatie waarin een land – dat door en door failliet is – zich garant stelt voor de net zo failliete bankensector. Ja, Italië is failliet, want het heeft een staatsschuld van meer dan 130 procent van zijn bbp en de motor om die schuld af te betalen, economische groei, draaide in de gouden jaren van vóór de crisis heel slecht, laat staan nu. Sinds medio jaren tachtig is de economische groei in Italië nooit boven twee procent per jaar uitgekomen en lag die vaker dichter bij één dan bij twee procent.

Komt Italië niet met een plan zichzelf te redden, dan zal de rekening, vrees ik, voor de andere eurolanden zijn in de vorm van langdurig lage ECB-rente (dag spaargeld en dag pensioenen). Maar misschien ben ik te negatief, want het land heeft met 2.451 ton de derde grootste goudreserve ter wereld. Zie daar een plan voor Italië…

13 juli 2016
Gaat euro door Brexit kopje onder?

Zoals het er nu naar uitziet, gaan Europa en het Verenigd Koninkrijk scheiden. De Brexit is een feit en het is nu wachten op de scheidingspapieren. Die zullen waarschijnlijk nog een tijdje op zich laten wachten. Dat betekent dat Europa nog lang te kampen zal hebben met problemen, veroorzaakt door de Brexit.

Als de dag na het referendum een voorafschaduwing is van wat nog staat te gebeuren, dan gaat de euro moeilijke tijden tegemoet. Natuurlijk was de tuimeling van het Britse pond met meer dan 11% de blikvanger van die vrijdag. Maar vergeten wordt misschien dat in het kielzog van het pond ook de euro bijna 5% aan waarde inboette. Het zou dus zomaar kunnen zijn dat bij een vechtscheiding niet alleen het pond onder druk blijft, maar ook de euro. Voor het Britse pond voorziet de markt een daling naar $1,20 – $1,25. Voor de euro begint her en der het verhaal van pariteit te maken. Dat is misschien wat overdreven maar sommige vrezen met grote vreze een daling naar $1,05 – $1,08.

Is de euro nog wel een veilige haven?
Met andere woorden, door de Brexit heeft de euro zijn status als veilige haven verloren. En dan te bedenken dat de euro de afgelopen jaren enkele crises heeft overleefd en de eurozone een groot overschot op de betalingsbalans heeft. Dat zou toch moeten betekenen dat er geen vuiltje aan de lucht is. Het is ook een feit, dat het Verenigd Koninkrijk geen lid was van de eurozone maar slechts van de EU. Ten slotte spelen er op korte termijn geen gevoelige thema’s. Er speelt bijvoorbeeld niet de dreiging van nog een referendum.

Brexit heeft grote gevolgen gehad voor Europese aandelenmarkt (Bron: Financial Times)

Brexit kan onvrede in Europa versterken
Desondanks heeft de Brexit een gevoelige snaar geraakt. Het wekt bij beleggers de vrees dat de Europese Unie te nadrukkelijk gedomineerd gaat worden door de as Berlijn – Parijs. Het Verenigd Koninkrijk vervulde de nuttige functie van tegenwicht tegen dit dreigende overwicht. Het valt evenmin moeilijk te ontkennen dat het broeit in Europa. De Brexit zal de sluimerende onlustgevoelens alleen maar versterken, zoveel lijkt zeker. Wat dat betreft ziet de toekomst van de eurozone er niet erg florissant uit. In Spanje dreigt langdurige politieke stagnatie en in Italië neemt de politieke onrust met de dag toe. In het najaar is er immers een referendum over de belangrijke hervormingen in dit land. En zo zijn er meer problemen die waarschijnlijk niet weg zullen gaan op korte termijn. Wat te denken bijvoorbeeld van de groeiende machtsbasis van mevrouw Le Pen in Frankrijk? Die is nu zo groot dat Francois Hollande haar niet langer kan negeren. In Italië wint de 5-sterren beweging van Beppe Grillo aan populariteit.

Italiaanse 5-sterren beweging wint aan populariteit

Gevolgen Brexit
Het huidige tumult op de financiële markten kent nog een aspect. Het Britse pond functioneert in de huidige omstandigheden in het Verenigd Koninkrijk als een veiligheidsklep. Op het vasteland bestaat die mogelijkheid niet. Lokale markten kunnen niet profiteren van een munt die tijdelijk aan waarde inboet. Zo kon het gebeuren, dat diverse aandelenindices op het continent een stevigere val moesten incasseren dan de Britse FTSE 100. Om het tij te keren moeten Europese leiders een stevige houding aannemen tegenover de Britten. Dat lijkt op korte termijn de enige manier om de euro te beschermen. Uiteindelijk draait alles om het verbeteren van de economische groei in de eurozone. Een te soepele houding ten opzichte van de Britten kan het idee bevestigen, dat Europa zelfs bij de Brexit maar wat aanmoddert. Een te soepele opstelling kan, zoals gezegd, de onlustgevoelens in landen met een hoge werkloosheid en/of veel eurosceptici verder versterken. Waarschijnlijk leunen beleggers nu in meerderheid achterover en wachten ze af wat de politici gaan doen. Wat dat betreft zijn de voortekenen ongunstig. Europa heeft de verschillende crises in de afgelopen jaren overleefd door de problemen eindeloos lang voor zich uit te schuiven. Een veilige toekomst voor een stevige euro is allesbehalve gegarandeerd. Cor Wijtvliet Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door Beurshalte Over Beurshalte: Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden! Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.

13 juli 2016
Brexit en nu een u-exit?
Het Britse pond zakte door de Brexit van het hoogste niveau in zes maanden naar het laagste niveau tegenover de dollar sinds 1985. Wat een wake-up call voor de EU! En goud deed precies waar het voor bedoeld is: goud steeg bij de Brexit uitkomst en de toegenomen onzekerheid (aandelen daalden, maar daar zaten we ook al wat short in).

Bedroevend en niet verrassend is dat de Brusselse apparatsjiks op het duidelijke Engelse signaal reageren met nog méér EU-regels en het plan opvatten om nieuwe uittredingen onmogelijk te maken. Hoe duidelijk kan het dedain van Brussel t.o.v. de bevolking zijn? Maar ja, wanneer referenda zoals in Nederland (grondwet en Oekraïne), Frankrijk (grondwet) en nu Engeland niet door komen, dan hoeft u niet veel verbetering te verwachten, integendeel. Het zal wel aan mijn cynische achtergrond liggen dat opviel dat de EU nu zo snel mogelijk de Britse uittreding wil effectueren, terwijl die andere democratische beslissing over het Oekraïne verdrag, steeds verder wordt afgesteld.

Dus? Willen er landen uit de EU, dan schaffen we landen af. En moeten landen hun eigen leger, juridisch en belastingsysteem of centrale bank overdragen aan Brussel. Genoeg over politiek, daar is www.vrijspreker.nl voor, al is het wel regelmatig nodig te vermelden, omdat net als Brexit, de politiek, grote financiële gevolgen voor u kan hebben. Gevolgen die wij trachten te verkleinen door de juiste beleggingsvormen te adviseren en daarom blijven roepen dat het minst te manipuleren middel daartegen edelmetaal is.

Besteedbaar inkomen nauwelijks gestegen sinds 1998 (Bron: OECD)

U-EXIT

U-Exit is het omgekeerde van EU-xit, oftewel u moet zien uit het systeem te stappen en er minstens voor te zorgen dat het (imploderende) systeem, minder vat op u heeft. Wij hebben daar best wel ideeën over en goud en goudmijnen zijn daar een voorbeeld van, maar bewaak uw systeem (on)afhankelijkheid! Want dat is hard nodig. Uit bovenstaand staatje blijkt wat er de laatste jaren met ons besteedbaar inkomen is gebeurd. Terwijl het bruto nationaal product in Nederland toch nog redelijk steeg tussen 1998 en 2015, ging het beschikbare inkomen – dus na belastingen – nauwelijks omhoog! Raadt u eens wie zich die toename van het bnp heeft toegeëigend. Wanneer we dat vergelijken met Duitsland, Frankrijk, Engeland en zelfs Spanje (!) zou dit een mooi plaatje voor Nexit argumenten kunnen zijn. Weer een argument dat u voor uzelf moet zorgen.

Banken Italië

Schuldencrises en de lage rente zijn er nog steeds en ondanks de wensdromen van Yellen en Draghi is het weer ernstiger geworden in Europa: inmiddels staat er voor €360 miljard aan Non Performing Loans (NPL) op de balans van Italiaanse banken, die dus eigenlijk afgeschreven moeten worden. Dat is wat lastig, want tijdens de schuldencrisis van 2008 was de hoeveelheid NPL ‘maar’ € 90 miljard. Dus laat u niet in slaap sussen, vandaag staan de Italiaanse banken in de belangstelling, morgen de Franse of misschien het grote Deutsche Bank: het gaat er helemaal niet goed mee.

Wist u dat 17% van de uitstaande leningen van de Italiaanse banken, verdacht en NPL zijn? Voor de duidelijkheid: in Italië hebben de banken, net als in Nederland, 5-6% dekking met hun eigen vermogen, als je dan 17% waarde van de leningen aftrekt kom je op een negatief eigen bank vermogen van 11%! Zijn wij nu de enigen die de kleren van de keizer niet zien? Of gaan we gekke dingen in Italië meemaken, bijvoorbeeld doordat bij hun verkiezingen in oktober (ITexit) een Eurocrisis ontstaat?

Lage rente

Omdat centrale banken verslaafd zijn aan lage rente, worden de problemen alleen maar groter voor banken en pensioenfondsen, want zij verdienen niks. We horen ook weinig meer over de verplichting om een groot deel van uw pensioen in negatief renderende staatsobligaties te stoppen, maar die verplichting is er dus nog steeds. Een ‘mooie’ illustratie is Japan: met haar staatsschuld van ongeveer 240% van het bnp zal het decennia duren om, bij een begrotingsoverschot van 5% (is nu een tekort van 5%) haar schulden af te lossen. Hoezo zijn staatsobligaties veilig?

En dan begrijpen wij wel waarom steeds meer Japanners in Zwitserland goud kopen. Negatieve rente is een doodlopende weg en dat verhoogt de kans dat er meer dan drastische monetaire politiek gedaan moet worden. Wat zou dat kunnen zijn? Denk aan afschaffen van cash geld, confiscatie van een bepaald percentage van uw vermogen… u bent toch zeker solidair? Ver gezocht? Wie had negatieve rente verwacht?

We zien ook spreadsheet beslissingen: want dacht u nu echt dat Bayer voor €55 miljard Monsanto zou willen overnemen bij een rentelast van 5% in plaats van 0,5%? Er worden nu dus verkeerde beslissingen genomen en dat gaat t.z.t. afgestraft worden. Ondertussen dreigt er kaalslag onder de pensioenen en zijn wij niet gerust over cash, de banken en uw tegoeden daar.

Goud en goudmijnen

In januari schreven we al dat goud en goudmijnen dichter bij de bodem zijn dan bij de top. Ook nu goud en de goudmijnen in onze portefeuille in het eerste half jaar gemiddeld meer dan 50% gestegen zijn blijven we positief. Veel goudmijnaandelen verdubbelden, dat was bij een goudprijsstijging van 20%. Dus wanneer we nog 40-50% stijging van de goudprijs verwachten, kunnen we met de goudmijnen nog veel meer winsten zien. We blijven dus vol belegd in deze, want er is meer upside dan downside; waarmee we niet willen suggereren dat het alleen maar omhoog kan, maar dat we denken beter vol belegd te blijven, om de echte stijging (en bescherming) niet te missen.

Dat de Brexit zorgde voor een stijging van de goudprijs van 10% is aardig, maar in de dagen daarna steeg het verder. Dat geeft aan dat het niet alleen steeg op de uitkomst van het Britse referendum, maar ook op de VS, Japan en China. Vroeger zei iedereen: “maar goud geeft geen rente”. Nu zegt men: “maar goud kost geen rente!”

Ik herhaal nog maar eens: wanneer een goudmijn bij de huidige goudprijs 10% winst maakt, dan zal bij een 10% stijging van de goudprijs, de winst van die mijn 100% stijgen en de aandelenkoers dan dus veel meer dan 10%.

Pensioen en geld

Een ‘mooi’ voorbeeld werd ons afgelopen week in Nederland gegeven: daar stemde de Tweede Kamer in met een nieuw Europees pensioen plan (100 blz.) dat zij vanwege geheimhouding (?) minder dan 24 uur van tevoren mochten inzien. Uw vertegenwoordigers stemden binnen een dag over €1.200 miljard pensioengeld, terwijl een bonnetje van v.d. Steur twee weken debat vereist!).

Verwachtingen voor 2016

De voorspellingen uit januari blijven gehandhaafd (en beginnen redelijk uit te komen) maar ik wijs u graag op het volgende, hetgeen ook past met ons te vroeg instappen in de afgelopen jaren: Het is heel lang te vroeg, tot het te laat is!

Op basis van de voorgaande constateringen, gebeurtenissen en zeg maar voorspellingen vertalen we dat naar het volgende (reeds ingezette) beleid:
- Meer short in aandelen en obligaties
- Meer short in yen t.o.v. de long dollar
- Meer goud en goudmijnen, te denken aan Australische en Canadese want die maken meer winst dan de Amerikaanse
- De grondstofposities in zink, koper, nikkel en de speciale situaties, houden we aan, maar breiden niet uit. Olie gerelateerde beleggingen uitbreiden wanneer de olieprijs stijgt (juli: wat meer in zink en vanwege lage Pond, Engelse olie aandelen)
- We zijn gespitst op andere beleggingen, bijv. in BioTech en Galapagos of DeepMarkit, maar zeer kritisch gezien het algemene o.i. ongunstige aandelen klimaat.
- Bij overnames, afgelopen jaar 3, overwegen we cash of gaan naar grotere mijnbouw- en oliebedrijven met dividend rendement en (hefboom) ETF’s
- Tussendoor, via kleine posities met opties of turbo’s trachten we in te spelen op tussentijdse ontwikkelingen.
Ter info nog enkele citaten…

“It is well enough that people of the nation do not understand our banking and monetary system, for if they did, I believe there would be a revolution before tomorrow morning.” – Henry Ford

“The Fed has to keep talking about rate hikes so it can pretend that its policies actually worked. But the truth is that the Fed policies have not only failed, they have made the problems they were trying to solve worse, and raising interest rates will prove it. So the Fed resorts to talking about rate hikes, to maintain the pretense that its policies worked, without actually raising them and proving the reverse. This can only continue as long as the markets let the Fed get away with it or until the numbers get so bad that the Fed has to admit that we have returned to recession. That is the point where the Fed’s real problems begin.” – Peter Schiff

“It has been well and often said that only two types of “paper” money have ever existed in history – those that are already worthless and those that are going to be” – Bill Buckler.

Niemand belegt met zijn volle verstand in obligaties met een negatief rendement. Op een dag zullen beleggers in deze titels wakker worden en erachter komen dat er geen ‘greater fool’ meer is om aan te verkopen. Dan knapt de ‘enorme zeepbel’.

Onafhankelijk individueel vermogensbeheer: www.invest.nl
11 juli 2016
Het echte probleem is de euro

Dat de Britten onlangs stemden voor een vertrek uit de Europese Unie – een Brexit – is u onmogelijk ontgaan. Aanvankelijk leidde deze keuze tot paniek op de aandelenmarkten, maar inmiddels zijn de verliezen alweer grotendeels goedgemaakt. Enigszins verrassend vinden we het wel dat het juist de Britten zijn die uit de Europese Unie willen. Vergeleken met de eurozone draait de Britse economie namelijk prima.

De werkloosheid in het Verenigd Koninkrijk bedraagt 5% en was in jaren niet zo laag. In de eurozone daarentegen is de werkloosheid met ruim 10% meer dan dubbel zo hoog. Om over de werkloosheid in Zuid-Europa nog maar te zwijgen. Voor de eurozone is het niet zozeer de Brexit die het probleem vormt maar juist de euro zelf. Wij achten de kans heel reëel dat de landen in de eurozone daar nog decennialang last van ondervinden.

De euro als goudstandaard

Even terug in de tijd… Cruciaal aan het ontsnappen aan de Grote Depressie in de jaren dertig was voor veel landen simpelweg het loslaten van de goudstandaard. De Engelsen deden dat in 1931, de Amerikanen in 1933 en Nederlanders in 1936.

Door het loslaten van de goudstandaard konden centrale banken eindelijk de benodigde maatregelen nemen om groei en inflatie aan te zwengelen. De positieve effecten van het verruimen van de geldhoeveelheid werden al vlot zichtbaar in oplopende inflatie en aantrekkende economische groei.

Voor de landen in de eurozone is de euro als het ware te beschouwen als de goudstandaard van deze tijd. Maar anders dan een relatief eenvoudige ontkoppeling van goud is het uittreden uit de eurozone een stuk complexer. Volgens sommigen zou dat voor een uittredend land financiële zelfmoord zijn. Toetreden tot de euro kan wel, uittreden bijna niet.

Structureel geld overhevelen
Een andere denkbare oplossing die een antwoord biedt op de nu al tien jaar aanhoudende economische malaise in de eurozone is het vormen van een soort Verenigde Staten van Europa. Cruciaal hierbij is dan dat belastingen voor een groot deel via Brussel lopen zodat geld van Noord-Europa naar Zuid-Europa overgeheveld kan worden. Bovenstaand is te vergelijken met de Duitse eenwording. Als gevolg van communistisch mismanagement was Oost-Duitsland ten tijde van de Duitse eenwording een stuk armer dan West-Duitsland. Gevolg was dat West-Duitsland genoodzaakt werd jaarlijks honderden miljarden marken naar Oost-Duitsland over te hevelen, en dat decennialang. Wat de eurozone betreft lijkt de haalbaarheid van een eenwordingsbeleid zoals toegepast in Duitsland niet bepaald groot. Kiezers in de rijkere eurolanden in het noorden zijn immers maar weinig geneigd om jaar in jaar uit koopkracht in te leveren om dat vervolgens in Zuid-Europa uitgedeeld te zien worden.
Extreem ruim monetair beleid
Nog een andere optie, waarbij op een wat meer indirecte wijze welvaart van Noord- naar Zuid-Europa wordt overgeheveld, is denkbaar via de Europese Central Bank (ECB). Deze zou in theorie namelijk best een extreem ruim monetair beleid kunnen voeren - nog veel ruimer dan nu - om de geldhoeveelheid te vergroten en de inflatie te stuwen. Vanuit de eurozone in zijn geheel bezien lijkt bovenstaande zo'n gek idee nog niet. Immers, de inflatie en rente zijn uiterst laag terwijl de werkloosheid juist erg hoog is. Toch lijkt de kans op dit scenario niet groot. Met name Duitsland zou van zo'n beleid via inflatie veel nadeel hebben terwijl het juist de Duitsers zijn die veel invloed hebben bij de ECB, welke in Frankfurt is gevestigd. Het meest waarschijnlijk is misschien nog wel het scenario waarin er eigenlijk niets verandert. Maar dat stemt weinig hoopvol. Voor de eurozone betekent dit dat de economische malaise nog tot in lengte van jaren aanhoudt. De media mogen afgelopen week dan wel uitvoerig hebben stilgestaan bij de nadelen van een Brexit maar het grootste probleem van de eurozone is (en blijft) de euro zelf... Hendrik Oude Nijhuis Over de auteur: Hendrik Oude Nijhuis is een expert op het gebied van value investing en medeoprichter van Kingfisher Capital, een op value investing principes gebaseerde business model & investment research boutique. Hij heeft uitgebreid onderzoek verricht naar de investeringsstrategieën van value investors als Warren Buffett. Zijn publicaties zijn verschenen in zowel Nederlands- als Engelstalige media, waaronder Het Financieele Dagblad, Z24.nl en Gurufocus.com. Eerder is hij als bestuurslid actief geweest voor onder andere de beleggingsstudieclubs HCC Beleggen en B.S.C. Duitenberg. Hendrik heeft Management, Economics & Law aan de Universiteit Twente gestudeerd en is auteur van de Nederlandstalige bestseller over Warren Buffett: 'Leer beleggen als Warren Buffett - zijn beleggingsstrategie in theorie & praktijk'. Van dit boek is in 2014 een derde druk uitgebracht en is tevens als audioboek beschikbaar. Online hebben al meer dan 100.000 beleggers een exemplaar van ‘Leer beleggen als Warren Buffett’ aangevraagd. Lees meer over value-investing op www.beterinbeleggen.nl.

11 juli 2016
Liquiditeit

Afgelopen week kwamen verschillende vastgoedfondsen in het Verenigd Koninkrijk in de problemen, omdat veel beleggers op hetzelfde moment hun geld uit deze fondsen probeerden te halen. Analisten waarschuwen dat de prijzen van kantoren in het Verenigd Koninkrijk de komende jaren met wel 20% kunnen dalen door de ‘Brexit’ en dat is voor beleggers reden om de uitgang te zoeken.

Maar die uitgang blijkt niet zo groot te zijn, want zeven verschillende vastgoedfondsen in het Verenigd Koninkrijk geven op dit moment al geen geld meer terug aan beleggers. Al hun vermogen zit vast in kantoren, winkelpanden en ander vastgoed en er is geen mogelijkheid om die op zeer korte termijn te liquideren. Willen beleggers hun geld terug, dan zullen zij toch een deel van hun totale vastportefeuille van £18 miljard in de verkoop moeten doen.

Liquiditeit

De huidige situatie doet denken aan de financiële crisis van 2008, toen beleggers ook massaal hun geld weg probeerden te halen uit vastgoedfondsen. Ook toen kregen beleggers geen toegang tot hun geld, omdat beleggingsfondsen niet genoeg cash konden vrijmaken. Ze werden toen door de omstandigheden gedwongen een deel van hun vastgoedportefeuilles te liquideren tegen veel te lage prijzen. Uiteindelijk zouden de prijzen van het vastgoed met 40% dalen.

Veel beleggers zijn zich er onvoldoende van bewust dat beleggingsfondsen niet onder alle omstandigheden liquide zijn. In theorie kun je op ieder gewenst moment in of uitstappen, maar als heel veel mensen tegelijk hun geld willen weghalen, dan kan dat een probleem opleveren. Zeker als het vermogen vast zit in een minder liquide belegging als vastgoed. Dat kan een vastgoedfonds niet van de één op de andere dag verkopen…

Welke lessen kunnen wij hieruit trekken? Ik denk dat het te allen tijde verstandig is om je vermogen goed te spreiden over verschillende soorten beleggingen en dat deze belegging liquide moeten zijn. ‘Cash is king’ is een gezegde dat bij veel beleggers bekend in de oren zal klinken, maar het is een advies dat vaker opgevolgd zou mogen worden. Daar voeg ik graag nog aan toe dat goud in mijn ogen de meest pure vorm van geld is.

De nooduitgang is in een financiële crisis vaak kleiner dan u denkt en daar kunnen beleggers in de vastgoedfondsen in het Verenigd Koninkrijk over meepraten.

Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal.

11 juli 2016