Categorie: Kredietcrisis

  • Grafiek: Negatieve rente in Europa

    Tegen welke rente kunnen Europese landen vandaag de dag geld lenen? We verzamelden de rentestanden en maakte het volgende overzicht. Zwitserland heeft de allerlaagste rentecurve, zij kunnen tot tien jaar lenen tegen negatieve rente. Landen als Duitsland, Nederland en Finland lenen tot zes jaar tegen een negatieve rente. Onderaan het rijtje staan Spanje en Italië, die sinds kort ook tegen een negatieve rente kunnen lenen voor een periode van 1 of 2 jaar.

    Hoeveel lager moet de rente nog worden voordat beleggers de obligatiemarkt de rug toe keren? Het enige rendement dat je nog kunt maken is koersrendement, en dat krijg je alleen als er beleggers te vinden zijn die bereid zijn nog meer te betalen. Is de obligatiebubbel de grootste bubbel aller tijden? Het grote geld begint al langzaam geld weg te sluizen uit deze markt.

    negatieve-rente-obligaties-europa

    Negatieve rente op Europese staatsobligaties

    bond-yield-matrix-europe

  • Willem Middelkoop in gesprek met Maarten van Schinkel

    Willem Middelkoop sprak voor Café Weltschmerz met politicoloog en schrijver Maarten van Schinkel over hoe de wereld sinds het uitbreken van de financiële crisis veranderd is. Volgens van Schinkel zijn we in deze crisis terecht gekomen door een overmaat van schulden. Dat leidt tot allerlei problemen die we steeds voor ons uit schuiven door nog meer schulden te maken. We zijn verslaafd geraakt aan schulden en hebben daar steeds meer van nodig om ons welvaartsniveau op peil te houden.

    Dat dit een onhoudbaar groeimodel is zien we aan de noodgrepen die centrale bankiers de afgelopen jaren hebben toegepast. “We leven nu met een scenario dat vijf jaar geleden volledig ondenkbaar was. Intuïtief denk ik dat dit niet kan kloppen.” Daarmee doelt hij op het opkopen van staatsobligaties, zelfs in de Eurozone waar eerst nog zoveel weerstand was tegen deze vorm van monetaire stimulering.

    Schuldsanering

    Een schuldsanering is volgens van Schinkel een scenario dat zeker tot de mogelijkheden behoort. Een korte passage uit het interview:

    "Je zou je kunnen stellen dat we door te spelen met de gedachte van monetaire financiering in wezen al die kant op bewegen. Stel je voor dat je al die schulden op de balans van de centrale bank hebt staan, en die streep je weg... Wat je dan krijgt is een centrale bank met een gigantisch verlies, maar dat maakt niet uit... En dan heb je in feite een deel van de schulden opgelost."

    En de pensioenfondsen dan?

    "Je zou het zo kunnen regelen dat alleen de staatsobligaties op de balans van de centrale bank afgeschreven worden. De pensioenfondsen houden dan gewoon hun claim op de overheid. We zitten in een tijd voor vrij radicale gedachten en het zijn toch vrij weldenkende mensen die met deze radicale plannen komen!"

    Chinese yuan als wereldreservemunt?

    Maarten van Schinkel verwacht niet dat de wereld zal overstappen op de Chinese yuan als de nieuwe wereldreservemunt.

    "Het hebben van de wereldreservemunt heeft enorme voordelen. Ik kan me niet voorstellen dat in een multipolair systeem waar we nu naar toe gaan, dat regeringen dat privilege of het uitzicht op dat privelege zullen opgeven. Het zou kunnen werken dat je betaalt in een gemeenschappelijke munt, dat kan volatiliteit wegnemen.... Maar het is gewoon machtspolitiek. Chinezen zijn voor de SDR zo lang ze achterlopen, zodra ze voor beginnen te lopen zijn ze niet voor de SDR."

    Wordt China ooit een leidende macht?

    "Dat is zo ver vooruit gedacht... China is Amerika al voorbij in de omvang van de economie, gecorrigeerd voor koopkrachtverschil. In nominale termen gaan ze ergens in 2025 de Verenigde Staten voorbij. Maar dan verplaatst het toneel zich naar de geopolitiek, daar worden dit soort dingen ook beslist. Het is altijd een samenspel van economische macht en geopolitieke toepassing van die macht."

    Waarom koopt China goud?

    In de laatste minuten van het gesprek wordt ook het thema goud aangehaald. Op de vraag waarom China zoveel goud koopt zegt van Schinkel het volgende. Hij merkt daarbij op dat hij zich minder verdiept heeft in dit onderwerp.

    "Het zou kunnen zijn om een beleggingsmix van deviezenreserves op te bouwen, en daar zit ook goud bij. Ik dicht goud niet de rol toe die het vaak wordt toegedicht."

    Er is volgens van Schinkel al sprake van een normalisering in het financiële systeem. Goud is daarbij meer naar de achtergrond verdwenen en is zich gaan gedragen als een 'normale' asset.

    "Vanaf 1980 tot en met 2000 hadden we een alsmaar dalende inflatie, wat in een later stadium mede ondersteund werd door goedkope arbeid uit lagelonenlanden en door veranderingen in de manier waarop inflatie berekend wordt."

  • De vlucht uit obligaties is begonnen

    Grote beleggingsfondsen stappen één voor één uit de grootste en misschien ook wel meest overgewaardeerde markt van dit moment, die van obligaties. Het grote geld zoekt alternatieven, nu er steeds meer signalen komen dat de rente gaat stijgen. Een stijgende rente betekent dat de waarde van obligaties daalt, terwijl die nu vaak al geen rendement meer opleveren.

    “Niemand wil in obligaties gevangen zitten op het moment dat de groei van de geldhoeveelheid van de afgelopen jaren zich vertaalt naar een sterk oplopende inflatie”, zo schrijft Ambrose Evans Pritchard in de Telegraph.

    Vlucht naar ‘hard assets’

    Het grootste pensioenfonds van Noorwegen is een goed voorbeeld van de vlucht uit obligaties. Zij hebben plannen om voor $860 miljard aan vermogen om te zetten in vastgoed, omgerekend 15% van het totale vermogen dat ze onder beheer hebben. Het fonds liquideert een deel van haar obligatieportefeuille en gebruikt de opbrengst om vastgoed te komen in wereldsteden als Londen, Parijs, Berlijn, Milaan, New York, San Francisco, Tokyo en tal van andere Aziatische metropolen. “Elke aankoop van vastgoed die we doen wordt betaald met de opbrengst uit de verkoop van staatsobligaties”, zo verklaarde de directeur van het fonds Yngve Slyngstad.

    De verschuiving van honderden miljarden dollars uit staatsobligaties richting vastgoed is de opmaat naar een nieuw tijdperk van hoge inflatie. De UBS bubble index, dat de prijsontwikkeling van vastgoed in verschillende wereldsteden volgt laat al duidelijk zien welk effect de vlucht van vermogen heeft op de huizenprijzen. In Hong Kong zijn de prijzen al in de ‘bubbelfase’, terwijl je in lijstaanvoerder Londen nu al veertien jaarsalarissen moet neertellen om een bescheiden appartement van 60 vierkante meter te bemachtigen.

    De vlucht uit obligaties is nog maar net begonnen, wat betekent dat de prijzen van vastgoed in grote wereldsteden nog veel verder kunnen stijgen. Ook andere zogeheten ‘hard assets’ zullen de aandacht krijgen van vermogensbeheerders, nu de zorgen over de obligatiemarkt verder toenemen.

    ubs_bubble_index

    Vermogen vlucht van obligaties naar hoogwaardig vastgoed (Bron: UBS)

    Negatieve rente op obligaties

    De vlucht naar liquiditeit en de extreem lage rente heeft ervoor gezorgd dat de yield van veel obligaties naar een dieptepunt gedaald is. Wereldwijd is op dit moment voor omgerekend $6 biljoen aan staatsobligaties in omloop waarop de rente negatief is, waarvan $2 biljoen in de eurozone. Het totaal aan staatsobligaties dat minder dan 1% oplevert bedraagt zelfs $17 biljoen. De meest extreme voorbeelden zijn leningen aan de Zwitserse en Duitse overheid, waar beleggers voor een looptijd van twee jaar genoegen nemen met respectievelijk -1,046% en -0,4%. Zelfs Italiaans en Spaans schuldpapier met deze looptijd wordt al tegen een rente van ongeveer nul procent verhandeld. De Zwitserse bank UBS waarschuwde ook al voor de gevaren van een renteverhoging in de Verenigde Staten. Dat zou een enorme daling in de obligatiekoersen teweeg kunnen brengen die in dollars genoteerd staan. De bank verwacht dat de rente volgend jaar met in totaal 60 basispunten verhoogd zal worden, wat een desastreus effect zal hebben op die miljarden aan dollarleningen die bij verschillende beleggingsfondsen en centrale banken op de balans staan. Mark Haefele, vermogensbeheerder bij UBS, merkt dat klanten zich steeds meer zorgen beginnen te maken over obligaties. Maar ook zij weten geen alternatief om al dat vermogen in te parkeren.

    negative-yielding-debt

    Steeds meer schuldpapier levert geen rente op (Bron: Bloomberg, BofA Merrill Lynch)

    Centrale banken verkopen

    Door de daling van de olieprijs en de dalende grondstofprijzen zien exporterende landen in het Midden-Oosten en in Azië zich gedwongen valutareserves te verkopen. China heeft sinds de zomer van vorig jaar al meer dan $500 miljard gebruikt, terwijl Rusland sinds de koersval van de roebel van vorig jaar ook al meer dan $150 miljard uit haar reserves heeft moeten halen. Saoedi-Arabië, een land dat bij de hoge olieprijs van de afgelopen jaren overschotten aan dollars terug kon uitlenen aan de Verenigde Staten, moet nu zelf de kapitaalmarkt op om het gat in de begroting te dichten. Ook bouwt het land in hoog tempo haar dollarreserves af, namelijk met $12 miljard per maand. De verwachting is dat centrale banken wereldwijd tegen het einde van 2016 $1,5 biljoen minder aan staatsobligaties op hun balans hebben staan dan nu het geval is. De vraag is wie al dat schuldpapier moet kopen om een scherpe stijging van de rente (en een verdere waardedaling van staatsobligaties) te voorkomen...

    cb_reserves_declining

    Centrale banken verkopen dollarreserves (Grafiek via de Telegraph)

    Lees ook:

  • Waarom Finland nog steeds in een recessie zit…

    Finland is nog altijd niet hersteld van de financiële crisis, want ruim zes jaar later ligt het bbp nog altijd 6% onder het niveau van voor de crisis. En dat terwijl het land eigenlijk best goede papieren heeft. Het land scoort goed op de ranglijst van meest concurrerende economieën in de EU, de bevolking is relatief hoog opgeleid en het onderwijssysteem scoort beter dan dat van veel andere Europese landen. Er is relatief weinig corruptie en eigendomsrechten staan in het Scandinavische land hoog in het vaandel. En ook de kosten van de verzorgingsstaat vallen mee, want de staatsschuld is met 62% lager dan die van landen als Duitsland en Nederland.

    FinlandHoe kan het dan toch dat Finland maar niet uit die aanhoudende depressie raakt? Het land heeft weliswaar een aantal schokken heeft moeten verwerken, zoals de recessie in buurland Rusland, de daling van de grondstofprijzen en de neergang van technologiebedrijf Nokia, maar dat deze ontwikkelingen uit zichzelf niet genoeg zijn om de aanhoudende crisis in Finland te verklaren.

    In zijn nieuwste marktcommentaar voor de Telegraph maakt Ambrose Evans Pritchard de vergelijking met Zweden. Dat land is in veel opzichten vergelijkbaar met Finland, met als verschil dat zij wel uit de crisis wisten te komen. Zweden behoort niet tot de eurozone en kon haar munt dus in waarde laten dalen, waardoor de schulden minder waard werden en de concurrentiepositie van het land verbeterde. Finland had deze mogelijkheden niet als lid van de muntunie, met als gevolg dat het land niet veel meer opties heeft dan bezuinigen en intern devalueren. Dat laatste komt neer op het verlagen van de lonen, wat de deflatoire depressie in Finland alleen maar erger zal maken.

    finland_imf_3504433b

    Finland zit nog steeds in een recessie (Bron: IMF)

    Finland kent hoge private schulden

    Een interne devaluatie wordt in Finland bemoeilijkt door de hoge schulden van huishoudens. Was de private schuld in 2000 nog 60% van het bbp, inmiddels is dat verdubbeld tot een niveau van 120%. Dat maakt het verlagen van de lonen nog moeilijker, omdat daarmee ook het aflossen van de schulden moeilijker wordt. Het is niet moeilijk om je voor te stellen welke impact dat zal hebben op de bankbalansen en de huizenprijzen in Finland…

    Evans Pritchard haalt een recent rapport van het IMF aan, waarin beargumenteerd wordt dat bezuinigen en intern devalueren in Finland de depressie alleen maar erger maakt. Door vast te houden aan een procyclische fiscaal beleid (lees: bezuinigen in crisistijd) wordt het alleen maar lastiger om uit de crisis te raken. De schuldenlast van huishoudens zal door de krimp van de economie als een steeds zwaardere last worden ervaren.

    In de goede jaren kon Finland als lid van de Eurozone goedkoop lenen. Daardoor werd er teveel geïnvesteerd in de grondstoffensector en raakte de economie oververhit. De lonen stegen veel te snel, dat in combinatie met een lage rente zorgde voor een sterke toename in private schulden.

    finland_imf_ulc_3504438a

    Loonkosten in Finland zijn veel te snel gestegen (Bron: IMF)

    Goudstandaard

    Evans Pritchard trekt in zijn analyse een parallel met het begin van de jaren dertig. Ook toen was er sprake van een economie depressie, die versterkt werd door de deflatoire druk die de goudstandaard oplegde. Verschillende landen besloten toen de koppeling met goud los te laten, waaronder ook Finland in 1931. Toen pas kwam er een einde aan de aanhoudende deflatoire crisis. Toen was de goudstandaard het probleem, nu is dat volgens Evans Pritchard de gemeenschappelijke munt. Daardoor kunnen landen geen zelfstandig monetair beleid uitvoeren om de deflatoire spiraal te doorbreken.

  • Zwitserse bank introduceert negatieve rente op spaargeld

    De Alternative Bank Schweiz, een kleine Zwitserse bank die zich specialiseert in sociaal en maatschappelijk verantwoorde projecten, introduceert met ingang van volgend jaar een negatieve rente op spaargeld. Daarmee heeft deze bank een primeur te pakken, want het is nog niet eerder voorgekomen dat je als spaarder rente moest betalen aan de bank om je spaargeld in bewaring te geven.

    Halverwege oktober stuurde de Alternative Bank Schweiz al een brief naar spaarders om ze op de hoogte te brengen van dit besluit. Vanaf volgend jaar betalen spaarders op jaarbasis 0,125% aan rente over tegoeden tot 100.000 Zwitserse franc (ruim €92.000). Hebben ze meer spaargeld bij deze bank geparkeerd, dan betalen ze over het gedeelte boven deze grens een veel hogere rente van 0,75%.

    Negatieve rente

    Tot op heden durfden banken de stap naar negatieve spaarrentes nog niet aan, ondanks dat de kosten om geld te parkeren bij de centrale bank steeds hoger wordt. Banken die geld bij de ECB parkeren betalen daar op jaarbasis 0,2% rente over, maar in Zwitserland ligt dat tarief al op 0,75%. Deze negatieve rente drukt de winstmarge van banken omlaag, waardoor ook de spaarrente al enige tijd onder druk staat.

    Volgens de Alternative Bank Schweiz is de negatieve spaarrente nodig omdat de bank alleen wil investeren in ‘zinvolle projecten’. Dit zijn vaak niet de projecten die het hoogste rendement opleveren. Ook is de bank van mening dat dit de meest transparante manier is om de kosten van de negatieve rente door te berekenen. “We hebben besloten dat het toepassen van een negatieve spaarrente een transparanter en eerlijker alternatief is voor onze klanten dan een verhoging van de bankkosten en beheerskosten.”

    Spaarder betaalt de rekening

    De introductie van de negatieve rente door de Zwitserse centrale bank heeft grote banken als UBS en Credit Suisse doen besluiten een hogere onkostenvergoeding te vragen aan de meest vermogende klanten. Door de introductie van negatieve rente zoeken vermogende spaarders hun toevlucht in alternatieve vormen van liquiditeit, zoals goud en contant geld. De Zwitserse centrale bank introduceerde een negatieve rente om een vlucht van vermogen in de Zwitserse franc, en daarmee een waardestijging van de munt, te ontmoedigen. Helaas heeft dat ook tot gevolg gehad dat Zwitserse pensioenfondsen amper rendement kunnen maken op schuldpapier in Zwitserse francs.

    Alternative-Bank-Schweiz

    Alternative Bank Schweiz introduceert negatieve rente op spaargeld

  • Column: Hoe IJsland uit de crisis kwam

    De afgelopen week waren er weer erg veel onderwerpen om over te schrijven. De trieste gebeurtenissen in Frankrijk zijn natuurlijk in alle media reeds aan bod gekomen. Het is natuurlijk erg triest wat er heeft plaatsgevonden, ook omdat we door deze verschrikkelijke gebeurtenissen met meer controle door de overheid te maken gaan krijgen. Onze privacy zal hierdoor nog verder aangetast zal worden. Daarom breng ik deze week graag een positief stuk over een land dat een aantal jaar geleden in diepe crisis verzeild was geraakt: IJsland!

    Nadat de IJslandse economie vorig jaar met 1,9% groeide, wordt voor dit jaar een groei van 3,5% verwacht. Ook zakte de staatsschuld terug naar 64% van het bbp. Dat is veel minder dan de staatsschuld van 87% tijdens de piek van de financiële crisis in 2012. De IJslandse premier sprak na de publicatie van deze cijfers de volgende woorden:

    “Ik ben er vrij zeker van dat ons herstel nooit mogelijk was geweest indien we lid van de EU waren geweest. Het feit dat we buiten de EU stonden is uiteindelijk essentieel gebleken voor ons economisch herstel. De kans dat we ooit opnieuw het lidmaatschap aanvragen lijkt me vandaag klein – neen, onbestaande.”

    IJsland is uit de crisis

    De krona, haar eigen munteenheid onafhankelijk van de euro, een onafhankelijke wetgeving en de controle over grondstoffen gaven de IJslandse regering ruimte om te manoeuvreren na de crisis. Dat speelde een cruciale rol in het herstel van de binnenlandse economie. Ook het toerisme nam de voorbije vier jaar telkens opnieuw met 25% toe. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) bevestigde onlangs dat IJsland volledig hersteld is van de crisis, zonder in te boeten op zijn sociale systeem met onder andere gratis ziekteverzekering en onderwijs. De politiek in Nederland roept altijd eensgezind dat we als Nederland nergens zouden zijn zonder de EU. We weten dit niet. Wat we echter wel weten is dat Zwitserland en Scandinavië (behalve Finland) nog steeds tot de meest welvarende landen van de wereld behoren. Het feit dat deze landen geen volwaardig lid zijn van de EU heeft ze blijkbaar geen windeieren gelegd. En de Finnen zitten te balen, niet alleen van het bedrijf Apple (heeft gezorgd voor de neergang van hun nationale trots Nokia), maar ook van het besluit toe te treden tot de euro… Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard.

    IJsland-toeristen-goedkoop

    IJsland liet de crisis achter zich door drastisch te hervormen

  • Negatieve rente wordt de norm

    Lenen tegen een negatieve rente is de norm geworden in de Eurozone. Wil je voor een looptijd van twee jaar geld uitlenen aan Duitsland, dan moet je daarvoor omgerekend 0,38% rente over betalen. Een Nederlandse obligatie met dezelfde looptijd is niet veel goedkoper, want daarvoor moet je ook al bijna 0,36% per jaar bijleggen.

    Een betere deal krijg je in landen als Spanje, Italië, Slowakije en Portugal, want daar ligt de rente nog steeds dicht bij nul. Wil je een rendement halen waar de belastingdienst vanaf volgend jaar mee rekent, dan zou je eens moeten proberen je geld voor twee jaar aan Griekenland uit te lenen. Die betalen je vandaag de dag nog 5,8%…

    2year-bond-yield-eurozone

    Afbeelding van Bloomberg

  • Ook Portugal kan gratis lenen

    Er was eens een tijd waarin beleggers zich zorgen maakte over de schulden van Portugal en een aantal andere Zuid-Europese landen. Ze werden de PIIGS genoemd en de vrees van sommigen was dat door de schuldenproblematiek in deze landen de hele muntunie uit elkaar zou vallen. Maar vier jaar later zijn alle problemen onder het tapijt van de ECB geschoven. Een extreem lage rente, de belofte van Draghi dat hij alles zou doen om de Eurozone te redden en het stimuleringsprogramma van €60 miljard per maand hebben er samen voor gezorgd dat nu ook een land als Portugal gratis kan lenen…

    Zo zakte de rente op Portugese staatsobligaties met een looptijd van een jaar naar -0,006%. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat het land voor deze looptijd geld kon lenen tegen een negatieve rente. Voor een lening met dezelfde looptijd betaalt de Amerikaanse overheid 0,47% rente, terwijl Duitsland voor een jaar geld kan lenen tegen -0,32%.

    portugal-bond-yield

    Ook Portugal kan gratis lenen (Grafiek van Bloomberg)

  • Xi Jinping: “Puur goud heeft niets te vrezen van vuur”

    Volgens de Chinese president Xi Jinping moeten de BRICS-landen hun economische structuur opwaarderen zodat die zich op lange termijn kan blijven ontwikkelen. Dat zei de president tijdens een ontmoeting met de regeringsleiders van de andere vier BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India en Zuid-Afrika) die ook aanwezig waren op de G20-top in de Turkse badplaats Antalya. Ook gaf hij een hint over de terugkeer van goud.

    “China is bereid projecten op te starten met andere BRICS-landen en om de economische samenwerking naar een hoger plan te tillen. Goud is niet bang voor vuur. Als we erin slagen het vertrouwen te houden en de coördinatie te versterken, zullen de BRICS-landen veilig door de golven en wind zeilen. De BRICS-landen zijn nog steeds een belangrijke motor voor de groei van de wereldeconomie”, zo verklaarde Xi Jinping na afloop van het overleg.

    xi-jinping-brics

    Xi Jinping wil meer samenwerking tussen BRICS-landen

  • Mike Maloney: “We krijgen eerst deflatie, dan hyperinflatie”

    Volgens Mike Maloney van Goldsilver krijgen we eerst te maken met deflatie, die mogelijk gevolgd zal worden door hyperinflatie. In een nieuwe video legt hij uit dat we om verschillende redenen rekening moeten houding met een grote deflatoire crash. Hij noemt onder meer de hoge schuldenlast van huishoudens en bedrijven, de relatief hoge waardering van de aandelenmarkt, de vergrijzing en de machtsverschuiving van West naar Oost. In deze video van een half uur legt hij uit hoe al deze factoren op deflatie wijzen. Een interessante video…


  • ECB: “Geen verstoring van financiële activa in de Eurozone”

    Er zijn volgens ECB-bestuurslid Benoit Coeuré geen grote verstoringen in de waardering van financiële activa in de Eurozone. Dat zei hij maandag tijdens een conferentie in Parijs. Wel ziet hij in een aantal sectoren kleine bubbels ontstaan, maar dat is volgens hem niet voldoende om te twijfelen aan het monetaire beleid van de centrale bank. De ECB zegt de effecten van haar monetaire beleid op de financiële stabiliteit goed in de gaten te houden, omdat de centrale bank in zijn woorden “niet blind of doof is voor de neveneffecten van haar beleid”.

    coeureGeen bubbels?

    De uitspraken van Coeuré zijn op zijn minst opmerkelijk te noemen. Mede door toedoen van de centrale bank zijn de koersen van staatsobligaties naar een recordniveau opgedreven. De extreem lage rente en het opkoopprogramma van de ECB drukken de rente op de obligatiemarkt alsmaar verder omlaag, waardoor landen als Italië en Spanje vandaag de dag gratis kunnen lenen bij een looptijd van twee jaar. Dat terwijl de Verenigde Staten een veel hogere rente van 0,87% moeten betalen om voor twee jaar geld uit de markt te halen. Dat suggereert dat Europese staatsobligaties op dit moment overgewaardeerd zijn ten opzichte van het Amerikaanse schuldpapier. Een land als Duitsland leent zelfs twee jaar voor -0,35%.