De Chinese beurs ging gisteren met bijna 7% onderuit en maakte daarmee de slechtste start van een nieuw jaar ooit. Vandaag was de rust ogenschijnlijk alweer teruggekeerd, want de Shanghai Stock Exchange wist het verlies vandaag beperkt te houden tot ongeveer een kwart procent. Maar dat was geen natuurlijke gang van zaken, want Bloomberg bericht dat er dinsdag weer verschillende staatsfondsen actief waren om de aandelenkoersen te ondersteunen.
Chinese beleidsmakers hebben met een gecoördineerde actie een verdere daling van de beurs weten te voorkomen. Zij gaven staatsfondsen de opdracht aandelen te kopen en besloten daarnaast het verkoopverbod op aandelen voor grote aandeelhouders als pensioenfondsen met een week te verlengen. Het verkoopverbod, dat in 2016 zou worden opgeheven, is opnieuw in werking gesteld tot tenminste 8 januari. Dit verbod geldt voor aandelenhouders die een belang groter dan 5% hebben in een beursgenoteerde Chinese onderneming.
Interventies
Interventies op de Chinese aandelenmarkt moeten paniek op de beurs voorkomen, maar tegelijkertijd ondermijnen deze acties van de autoriteiten het vertrouwen. China heeft zich voorgenomen minder te interveniëren in de financiële markten en meer aan de vrije markt over te laten, maar iedere keer als er paniek dreigt voelt de regering blijkbaar de noodzaak zich met de markten te bemoeien.
"De markten hebben hulp gekregen van staatsfondsen en dat zal de aandelenkoersen op korte termijn ondersteunen. Echter, op de lange termijn zal de markt op eigen benen moeten staan. Ze kan niet altijd blijven vertrouwen op de overheid", zo verklaarde Wang Zheng van Jingxi Investment Management Co tegenover Bloomberg.
Verkoopverbod
Als gevolg van het verkoopverbod zijn volgens Goldman Sachs ongeveer $185 miljard aan Chinese aandelen op dit moment onverkoopbaar. Niet alleen in China, maar ook in de rest van de wereld, is er veel kritiek op deze opnieuw ingevoerde maatregel. Het voornemen om de Chinese aandelenmarkt meer open te stellen voor buitenlandse investeerders wordt gedwarsboomd door via de achterdeur weer nieuwe handelsbeperkingen op te leggen. Afgelopen zomer werd het verkoopverbod in werking gesteld om de crash van de Chinese beurs af te remmen. Ook werden pensioenfondsen opgeroepen om geen aandelen te verkopen.
De Chinese beurs is vandaag, op de eerste handelsdag van het nieuwe jaar, met een verlies van bijna 7%. De aandelenkoersen gingen zo snel omlaag dat de handel in veel aandelen, opties en futures aan het begin van de middag werd stilgelegd. Dat gebeurt in China automatisch wanneer aandelen op één dag 10% onderuit gaat. Een kwartier eerder was de handel ook al stilgelegd, toen de index als geheel 5% lager stond. Daarmee was de eerste beursdag van 2016 de slechtste eerste beursdag die China ooit gekend heeft.
Volgens Bloomberg daalde de Chinese beurs vanwege teleurstellende cijfers over de industriële productie. Dit cijfer daalde voor de vijfde maand op rij. Ook anticiperen beleggers op het aflopen van het verkoopverbod op aandelen voor grote aandeelhouders, een verbod dat afgelopen zomer werd ingevoerd om de crash van de Chinese aandelenmarkt af te remmen. Grote aandeelhouders zoals pensioenfondsen mochten toen op een gegeven moment geen aandelen meer verkopen.
Het sentiment op de beurs van China is opnieuw nerveus. Ook de oplopende spanningen in het Midden-Oosten doen het vertrouwen in de markten geen goed. “Short gaan of verkopen is wat je nu het beste kunt doen”, zo vertelde handelaar Mikey Hsia van Sunrise Brokers LLP in Hong Kong aan Bloomberg.
Ook in Nederland is de beurs negatief aan het nieuwe jaar begonnen. Om kwart over negen stond de AEX index 2,5% lager op 430,90 punten.
In een ruim tweeduizend jaar oude graftombe in het oosten van China is een grote hoeveelheid gouden munten gevonden. De schat komt uit het tijdperk van de Han-dynastie en volgens de archeologen die de munten gevonden hebben de meest waardevolle goudschat uit dit tijdperk die is teruggevonden. In totaal zijn er volgens Xinhua 378 muntstukken gevonden, waarvan de meeste een gewicht hebben van ongeveer 250 gram.
Afhankelijk van de zuiverheid van de gouden munten heeft de schat een intrinsieke waarde van hooguit €2,5 miljoen. Maar de historische waarde is misschien nog wel veel groter dan dat, want het goud is al meer dan tweeduizend jaar goed bewaard gebleven in gelakte houten kisten. De graafwerkzaamheden bij dit graf begon al in 2011 en heeft al verschillende waardevolle vondsten opgeleverd, zoals houten tabletten met oude teksten en diverse ornamenten van brons, goud en edelstenen.
De goudmijnsector van Rusland kan een nieuwe impuls krijgen met investeringen uit China. Dat zegt Sergey Kashuba, directeur van de Unie van Russische Goudproducenten, in een gesprek met Bloomberg. Chinese investeerders zouden interesse hebben in de hoogwaardige goudreserves in de Russische bodem, die door het gebrek aan investeringen nog niet geëxploiteerd worden.
“Chinees geld kan binnenkort opduiken in de Russische goudmijnsector. Chinese goudmijnen hebben in eigen land de meest hoogwaardige goudreserves al opgegraven en daarom kijken ze nu met belangstelling naar Rusland. De waardedaling van de roebel maakt de goudwinning in Rusland nog interessanter”, zo verklaarde Kashuba tegenover Bloomberg.
China wil dat het wereldwijde financiële systeem minder afhankelijk wordt van de Amerikaanse dollar, dat schrijft Bloomberg. Dat is een van de doelstellingen die de opkomende wereldmacht op haar agenda heeft gezet nu ze voorzitter is van de G20. Om dat doel te bereiken heeft China samen met Zuid-Korea en Frankrijk een nieuwe werkgroep opgezet die gaat onderzoeken hoe de rol van de SDR in het internationale handelsverkeer versterkt kan worden. Ook wil China onderzoeken of bepaalde grondstoffen in de toekomst in deze rekeneenheid van het IMF afgerekend kunnen worden. Dat klinkt interessant, maar we moeten eerst verdere details afwachten.
China omarmt SDR
Een week geleden accepteerde het IMF de Chinese yuan als nieuwe wereldmunt. Ook krijgt de munt vanaf volgend jaar een weging in het valutamandje van de SDR, een belangrijke mijlpaal voor de opkomende wereldmacht. Nu blijkt dat China grote plannen heeft met de alternatieve valutareserve van het IMF, omdat daar minder sterk het label van de Verenigde Staten op geplakt zit.
Sinds het uitbreken van de financiële crisis hebben de Chinese autoriteiten hun zorg uitgesproken over de wereldwijde afhankelijkheid van dollars. Zhou Xiaochuan, de gouverneur van de People's Bank of China, deed daarom in 2009 al een voorstel om de SDR te gebruiken als een soort soevereine wereldmunt boven alle andere valuta. Dit voorstel kreeg onvoldoende steun en verdween al snel weer in de la.
Maar zes jaar later ziet het economische en financiële landschap er heel anders uit. China heeft zich ontwikkeld tot een volwaardige wereldmacht en heeft de afgelopen jaren veel stappen gezet om van een centraal gestuurde economie naar een meer open markteconomie te gaan. Ook is de Chinese yuan veel breder geaccepteerd, onder andere door de uitbreiding van het aantal valutaswaps en clearing banks.
Tweede grootste economie
China was in 2005 ook al voorzitter van de G20, toen als vijfde grootste economie van de wereld. Anno 2015 is het de tweede grootste economie en heeft ze Japan, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk ingehaald. Wanneer je de omvang van de economie corrigeert voor koopkrachtpariteit is China zelfs als de grootste economie ter wereld.
China wil wereldeconomie minder afhankelijk maken van dollars
De Chinese centrale bank heeft de afgelopen maand naar schatting 21 ton goud aan haar reserves toegevoegd, de grootste maandelijkse aankoop sinds in juni bekend werd dat haar goudvoorraad sinds 2009 met ruim 600 ton goud was toegenomen. De waarde van de Chinese goudreserve steeg van $59,52 miljard eind oktober naar $63,26 miljard eind november, wat gecorrigeerd voor de verandering van de goudkoers gelijk staat aan een toename van 21 ton goud. In oktober kocht China ook al 14 ton bij.
Met de aankoop van november groeide de totale omvang van de Chinese goudreserve naar 1.743 ton. Dat lijkt veel, maar tegen de huidige goudkoers is het niet veel meer dan twee procent van de totale reserves. Toch is de goudreserve in absolute zin fors toegenomen, want in het voorjaar van 2009 was de Chinese goudvoorraad niet groter dan 1.054 ton.
China is bezig aan een imponerende omslag. Het economisch model dat gebaseerd is op export en eindeloze investeringen heeft zijn beste tijd gehad. De positieve effecten zijn nagenoeg uitgewerkt. Het model heeft China in enkele decennia wel hoog geplaatst op de lijst van landen met een gemiddeld inkomen. De Communistische Partij wil echter meer. Het gemiddeld inkomen moet aansluiting vinden bij het gemiddelde inkomen in de ontwikkelde landen. De geschiedenis leert, dat die laatste stap de moeilijkste is en heel veel tijd en inspanning kost.
De Chinese oplossing is om die stap te maken door de economie meer op diensten te baseren en op consumptie. Na vijf jaar van inspanningen mag de conclusie luiden dat het land veel stappen vooruit heeft gezet, maar dat het uiteindelijke doel nog lang niet is bereikt. De ombouw naar een diensteneconomie loopt voorspoedig. Droegen diensten in 2010 voor 44% bij aan het bruto binnenlands product (bbp), in 2015 werd de grens van 50% geslecht. Daarmee verloopt de transitie sneller dan beleidsmakers beoogd hebben. Natuurlijk blijft er een en ander te wensen. Sectoren als IT Services, gezondheidszorg en recreatie mogen, nee moeten sneller groeien om de doelstelling van 60% – 65% in het komende decennium werkelijkheid te maken.
“Chinezen moeten leren consumeren”
Van sparen naar consumeren
Dat lijkt geen onoverkomelijk probleem! Dat is de Chinese consument misschien wel. De private consumptie groeit tergend langzaam. In 2010 bedroeg de bijdrage aan het bbp 36%, maar in 2014 is dat nog steeds een schamele 38%. Het lijkt vooralsnog moeilijk voor de overheidsdienaren het DNA van de doorsnee Chinese burger ineens te veranderen en aan te passen. Hoewel zeker de Chinese verstedelijkte burgers steeds meer zijn gaan verdienen zijn ze ook steeds meer gaan sparen in plaats van spenderen. De gemiddelde stedelijke burger spaart 30% van zijn besteedbaar inkomen. Tien jaar geleden was dat nog 24%.
Sparen zit de Chinees in de genen. Omdat er geen sociaal vangnet is, voelt hij/zij zich gedwongen een grote appel voor de dorst achter de hand te hebben. Hij moet geld hebben voor zijn gezondheidszorg, maar zeker ook voor de jaren na zijn pensionering. China is het sterkst vergrijzende land ter wereld. De ouder wordende Chinees kijkt ongerust naar de nabije toekomst en legt nog eens iets extra’s opzij.
Sociaal vangnet
De overheid is uiteraard niet blind voor de grote onzekerheid onder de bevolking. Het dertiende vijfjarenplan, dat loopt van 2016 tot en met 2020, is er op gericht de onzekerheid over de toekomst weg te nemen. Waarschijnlijk gaat de komende jaren het fundament van een sociaal vangnet gelegd worden, waarbij veel aandacht zal zijn voor gezondheidszorg en pensioenen. Misschien moeten Nederlandse beleidsmakers die vurig pleiten voor de afbraak van ons sociaal vangnet eens met hun Chinese tegenvoeters gaan praten.
Het besluit om de een-kind-politiek met ingang van 2017 volledig los te laten kan niet los gezien worden van het streven meer zekerheden in het dagelijks leven in te bouwen. Het gezin en de familie spelen een centrale rol in een Chinees leven. Als de samenstelling van een doorsnee gezin in stad en dorp verandert, waardoor de samenleving weer begint te vergroenen, kan dat een beslissende stap zijn om het probleem van de vergrijzing te beheersen. Minder kopzorgen over werk, inkomen, gezondheidszorg en pensioenen zullen het voor de Chinezen mogelijk maken meer te genieten van het leven. Daar zal de rest van de wereld ook baat bij hebben! Meer dan 1 miljard hedonistische Chinezen is een bijna paradijselijk vergezicht voor producenten en beleggers!
Cor Wijtvliet
Hoofdredacteur Beurshalte.nlOver Beurshalte:Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden!
Willem Middelkoop sprak voor Café Weltschmerz met politicoloog en schrijver Maarten van Schinkel over hoe de wereld sinds het uitbreken van de financiële crisis veranderd is. Volgens van Schinkel zijn we in deze crisis terecht gekomen door een overmaat van schulden. Dat leidt tot allerlei problemen die we steeds voor ons uit schuiven door nog meer schulden te maken. We zijn verslaafd geraakt aan schulden en hebben daar steeds meer van nodig om ons welvaartsniveau op peil te houden.
Dat dit een onhoudbaar groeimodel is zien we aan de noodgrepen die centrale bankiers de afgelopen jaren hebben toegepast. “We leven nu met een scenario dat vijf jaar geleden volledig ondenkbaar was. Intuïtief denk ik dat dit niet kan kloppen.” Daarmee doelt hij op het opkopen van staatsobligaties, zelfs in de Eurozone waar eerst nog zoveel weerstand was tegen deze vorm van monetaire stimulering.
Schuldsanering
Een schuldsanering is volgens van Schinkel een scenario dat zeker tot de mogelijkheden behoort. Een korte passage uit het interview:
"Je zou je kunnen stellen dat we door te spelen met de gedachte van monetaire financiering in wezen al die kant op bewegen. Stel je voor dat je al die schulden op de balans van de centrale bank hebt staan, en die streep je weg... Wat je dan krijgt is een centrale bank met een gigantisch verlies, maar dat maakt niet uit... En dan heb je in feite een deel van de schulden opgelost."
En de pensioenfondsen dan?
"Je zou het zo kunnen regelen dat alleen de staatsobligaties op de balans van de centrale bank afgeschreven worden. De pensioenfondsen houden dan gewoon hun claim op de overheid. We zitten in een tijd voor vrij radicale gedachten en het zijn toch vrij weldenkende mensen die met deze radicale plannen komen!"
Chinese yuan als wereldreservemunt?
Maarten van Schinkel verwacht niet dat de wereld zal overstappen op de Chinese yuan als de nieuwe wereldreservemunt.
"Het hebben van de wereldreservemunt heeft enorme voordelen. Ik kan me niet voorstellen dat in een multipolair systeem waar we nu naar toe gaan, dat regeringen dat privilege of het uitzicht op dat privelege zullen opgeven. Het zou kunnen werken dat je betaalt in een gemeenschappelijke munt, dat kan volatiliteit wegnemen.... Maar het is gewoon machtspolitiek. Chinezen zijn voor de SDR zo lang ze achterlopen, zodra ze voor beginnen te lopen zijn ze niet voor de SDR."
Wordt China ooit een leidende macht?
"Dat is zo ver vooruit gedacht... China is Amerika al voorbij in de omvang van de economie, gecorrigeerd voor koopkrachtverschil. In nominale termen gaan ze ergens in 2025 de Verenigde Staten voorbij. Maar dan verplaatst het toneel zich naar de geopolitiek, daar worden dit soort dingen ook beslist. Het is altijd een samenspel van economische macht en geopolitieke toepassing van die macht."
Waarom koopt China goud?
In de laatste minuten van het gesprek wordt ook het thema goud aangehaald. Op de vraag waarom China zoveel goud koopt zegt van Schinkel het volgende. Hij merkt daarbij op dat hij zich minder verdiept heeft in dit onderwerp.
"Het zou kunnen zijn om een beleggingsmix van deviezenreserves op te bouwen, en daar zit ook goud bij. Ik dicht goud niet de rol toe die het vaak wordt toegedicht."
Er is volgens van Schinkel al sprake van een normalisering in het financiële systeem. Goud is daarbij meer naar de achtergrond verdwenen en is zich gaan gedragen als een 'normale' asset.
"Vanaf 1980 tot en met 2000 hadden we een alsmaar dalende inflatie, wat in een later stadium mede ondersteund werd door goedkope arbeid uit lagelonenlanden en door veranderingen in de manier waarop inflatie berekend wordt."
Chinese banken hebben de afgelopen jaren heel veel kredieten verstrekt aan bedrijven, maar door de terugval van de wereldeconomie en de groeivertraging in China wordt het terugbetalen van die leningen voor steeds meer bedrijven een probleem. De Chinese toezichthouder maakte bekend dat het totaalbedrag aan slechte leningen in juni met omgerekend $14 miljard was toegenomen tot 1,19 biljoen yuan ($186 miljard). Daardoor steeg de non performing loan (NPL) ratio van 1,50 naar 1,59 procent.
Volgens de officiële statistieken is het aantal slechte leningen, waarop de betalingsachterstand is opgelopen tot meer dan 90 dagen, sinds de zomer van 2013 met meer dan 50% toegenomen. Vooral de afgelopen twaalf maanden kwamen vele Chinese bedrijven in betalingsproblemen, zoals de volgende grafiek laat zien.
Forbes schrijft dat de problemen vooral bij kleinere lokale banken zitten, waar men onder sociale druk vaker geneigd is leningen te verstrekken om de werkgelegenheid in de regio in stand te houden. Maar door de grote vraaguitval zijn deze problemen niet langer voor de buitenwereld te maskeren.
Slechte leningen in China nemen explosief toe
Onbetrouwbare cijfers?
"Chinese banken hebben hun leningenportefeuille de afgelopen jaren met meer dan 30% uitgebreid. We horen van onze analisten dat er nu sprake is van overcapaciteit in een aantal sectoren die overladen zijn met schulden", zo verklaarde vermogensbeheerder Gerardo Zamorano van Brandes Investment Partners uit San Diego tegenover Forbes. "We verwachten dat er nog meer slechte nieuws over de bankensector naar buiten zal komen. Het is moeilijk dat met zekerheid te zeggen, want er is geen transparantie".
De Chinese bankensector had eind september in totaal 2,26 biljoen yuan gereserveerd voor verliezen op slechte leningen. Dat lijkt ruim voldoende, maar volgens insiders is het werkelijke aantal slechte leningen in de Chinese bankensector nog veel hoger dan de cijfers doen suggereren.
Leestip: De New York Times publiceerde afgelopen zomer een uitgebreid artikel over de schuldenproblematiek in het Chinese bedrijfsleven, een aanrader voor iedereen die meer over dit onderwerp wil weten.
In China is een ondergrondse goudreserve van tenminste 470 ton in kaart gebracht. De goudreserve ligt op twee kilometer onder zeeniveau en werd de afgelopen drie jaar in kaart gebracht met in totaal 67 boorplatformen op zee. Daarbij werd in totaal 120 kilometer aan zeebodem geanalyseerd door een team van in totaal duizend man.
De kans is groot dat er elders op zeebodem meer grote goudaders zitten, maar het probleem is dat er nog geen geschikte technieken zijn om rendabel goud te winnen op deze diepte. De manager van het project, Zhang Junjin, zei dat het boren op meer dan duizend meter onder zeeniveau erg lastig is, omdat men daar nog geen ervaring mee heeft. “In het verleden heeft men al vaker onder zee naar goud gezocht, maar dat gebeurde steeds op minder dan 800 meter diepte. Een goudader die op meer dan 2.000 meter diepte ligt vereist nieuwe boortechnologieën voor de mijnbouw van de toekomst.”
Het zoeken naar goud op de zeebodem spreekt al langer tot de verbeelding. Ongeveer twee derde van het aardoppervlak is zee, wat betekent dat er potentieel nog heel veel grondstoffen gedolven kunnen worden. Toch zijn er nog verschillende obstakels te overwinnen voordat de eerste goudmijn op zee in gebruik kan worden genomen.
China en Rusland hebben het afgelopen jaar twee keer zo vaak hun eigen valuta gebruikt in onderlinge handel als in het jaar daarvoor, dat zei Russische minister van Economische Zaken Alexei Ulyukayev afgelopen dinsdag tegenover de pers. Hij noemde de verdubbeling van de onderlinge handel in yuan en roebels een zeer positieve ontwikkeling.
In november bracht de Russische president Poetin nog een staatsbezoek aan China, waarbij een aantal belangrijke handelsovereenkomsten gesloten werden. Eind vorig jaar verlengden Moskou en Beijing hun valutaswap van meer dan $2,4 miljard met drie jaar, waardoor bedrijven in China en Rusland meer zekerheid hebben dat ze zonder hoge transactiekosten in hun eigen valuta kunnen blijven handelen.
China en Rusland gebruikten twee keer zo vaak hun eigen munt in onderlinge handel (Afbeelding van Sputnik News)
