De volledige naam van de Amerikaanse Dow Jones index is de Dow Jones Industrial Average, maar door talloze wijzigingen in de samenstelling van deze beursindex is het woord ‘Industrial’ steeds minder van toepassing. De volgende grafiek, die de samenstelling van deze index vanaf 1929 weergeeft, laat dat goed zien.
Aantal industriële bedrijven in de Dow Jonex index (Bron: @GreeFire23, via Zero Hedge)
De volgende grafiek is niet nieuw, maar geeft een interessante kijk in de economisch machtsverhoudingen vanaf het begin van onze jaartelling die we u niet willen onthouden. De grafiek laat zien dat landen als India en China vanaf het jaar nul tot en met het jaar 1800 de grootste economie hadden. Dat is niet verwonderlijk, aangezien deze twee landen ook toen al een groot gedeelte van de totale wereldbevolking hadden. In het jaar 1 hadden India en China respectievelijk 1/3 en 1/4 deel van de totale wereldbevolking en was hun aandeel in de wereldwijde economie ook ongeveer zo groot.
Het wereldwijde bbp van de afgelopen 2000 jaar (Bron: The Atlantic)
De samenstelling van het wereldwijde bbp begon vanaf 1800 drastisch te veranderen. Dat kwam niet door een explosieve bevolkingsgroei in Westerse economieën, maar door de industriële revolutie die de economie razendsnel veranderde. Door de stoommachine en door de komst van stoomlocomotieven steeg de productiviteit in Westerse landen enorm, waardoor ons aandeel in de totale wereldeconomie steeds groter werd. Die voorsprong wist het Westen lang te behouden, totdat globalisering nieuwe productietechnieken over de hele wereld wist te verspreiden.
Wat we ook niet moeten vergeten is dat het BBP een nominaal getal is, gebaseerd op de totale productie van een economie. In hoeverre economische groei gedreven wordt door efficiëntere productie of door schuldcreatie, dat blijkt moeilijk vast te stellen. Wel mag duidelijk zijn dat het bbp van Westerse landen in de twintigste eeuw een gigantische boost heeft gekregen door het fractionele banksysteem en door het loslaten van de koppeling van goud en geld. Dat kan ook de verklaring zijn voor het relatief grote aandeel van de Verenigde Staten in de totale wereldeconomie.
Vanaf het millennium heeft met name China een inhaalslag gemaakt. Door de lage lonen en door de toenemende globalisering werd veel productie overgebracht van Westerse landen richting China. Aanvankelijk zorgde dat voor veel organische groei van de Chinese economie, maar de afgelopen jaren levert ook in China de kredietgroei een steeds grotere bijdrage aan het Chinese bbp. Deze grafiek uit een rapport van Bridgewater laat die ontwikkeling mooi zien.
De grote vraag is echter in hoeverre deze grafiek een betrouwbaar beeld van de werkelijke economische verhoudingen geeft. Naar welke maatstaf is het bbp omgerekend (dollars?) en in hoeverre speelt de schuldcreatie in het ‘Westen’ een rol in de opkomst van de Verenigde Staten en Europa vanaf 1800 tot en met nu? Wat de grafiek in elk geval wel duidelijk maakt is dat China en India in het verleden ook machtige economieën waren. We moeten dan ook niet vreemd opkijken dat de helft van het jaarlijkse aanbod van goud richting deze twee landen gaat.
Bron: The Atlantic
Er is een bijzonder sterke correlatie tussen het koersverloop van de S&P 500 index en het balanstotaal van de Federal Reserve, zo blijkt uit onderstaande grafiek. Het is dan ook niet verwonderlijk dat aandelenbeleggers aandachtig luisteren als Bernanke wat te vertellen heeft. Maar in hoeverre is de stijging van de aandelenmarkt ook te verklaren door de expansie van de totale balans van de Amerikaanse centrale bank? De Federal Reserve koopt geen aandelen, maar staatsobligaties en hypotheekleningen. Het geld waarmee ze dat doen komt ook vrijwel niet in de reële economie terecht. Anticiperen beleggers op een oplopende inflatie? Of weerspiegelen de hoge aandelenkoersen de sterk toegenomen bedrijfswinsten?
Sterke correlatie tussen aandelen en balanstotaal Federal Reserve (Bron: Global Financial Data, via Ritholtz)
Goudstandaard publiceerde gisteren twee grafieken die de vraag en het aanbod op de goudmarkt in kaart brengen. De grafieken zijn gebaseerd op cijfers uit de jaarverslagen van de World Gold Council en gaan terug tot het jaar 2000. De grafieken laten zien dat de goudmarkt toen heel ander in elkaar zat dan nu. In 2000 bedroeg de vraag naar beleggingsgoud (zoals munten en baren) slechts 166 ton, omgerekend 4,35% van de totale vraag naar goud in dat jaar. De markt voor juwelen was veel bepalender voor de goudmarkt, want bijna 84% van alle vraag kwam toen uit deze hoek.
Anno 2012 kopen beleggers veel meer fysiek goud, direct in de vorm van munten en baren of indirect in de vorm van goud-ETF’s. Van de totale vraag naar goud namen beleggers en spaarders vorig jaar 35% voor hun rekening. Daarmee wordt de goudmarkt in toenemende mate bepaald door particulieren die fysiek goud zien als bescherming van hun vermogen of als interessant beleggingsobject. In twaalf jaar tijd is het aandeel van juwelen in de totale vraag naar goud bijna gehalveerd, van bijna 84% naar iets meer dan 43%. De grafieken van Goudstandaard laten ook zien dat de totale vraag naar goud wat is toegenomen, maar dat de productie slechts in beperkte mate is opgeschroefd.
Wereldwijde aanbod goud vanaf 2000 (Bron: Goudstandaard)
De toenemende vraag naar goud komt ook uit de hoek van centrale banken. Tot en met 2009 verkochten centrale banken ieder jaar nog honderden tonnen goud, maar sindsdien wordt er netto juist steeds meer goud gekocht. Europese landen stopten in 2009 met de verkoop van goudvoorraden (zie dit bericht) en rond dezelfde tijd begon China veel meer goud te verzamelen. Doordat centrale banken meer goud kopen komt er ook meer druk op de fysieke goudmarkt te staan. Goudmijnen verlichten de druk, al hebben ze moeite om hun goudproductie verder op te schroeven.
Het wegvallen van centrale banken als aanbieders van goud gaf een sterke impuls aan de goudprijs. Tegelijkertijd zorgde de stijging van de goudprijs er ook voor dat er meer sloopgoud werd aangeboden. Goudstandaard schrijft dat in 2000 slechts 16,7% van het totale wereldwijde aanbod uit sloopgoud kwam. In 2012 was dat aandeel gegroeid naar 36%. Als u vandaag de dag goudbaren of gouden munten koopt is de kans dus relatief groot dat u gerecycled sloopgoud in handen heeft.
Wereldwijde aanbod goud sinds 2000 (Bron: Goudstandaard)
De volgende grafiek uit een rapport van Barclays laat zien dat ook de omvang van de hypotheekschuld in Groot-Brittannië begint te stagneren. Vanaf 1994 tot en met begin 2008 is de totale hypotheekschuld razendsnel toegenomen, maar daarna zakte het aantal nieuwe hypotheekleningen drastisch terug. Sinds het uitbreken van de crisis zakte het netto bedrag aan hypotheekleningen bijna naar het nulpunt, want betekent dat er inmiddels bijna evenveel geld wordt afgelost als dat er geleend wordt. Het stagneren van de totale hypotheekschuld kan grote gevolgen hebben voor de huizenmarkt. Zodra starters niet meer bereid zijn een woning te kopen stroomt er niet meer geld richting de huizenmarkt, waardoor het ook afgelopen kan zijn met de prijsstijging.
We hebben in Nederland al gezien wat de gevolgen zijn van een veel te hoge hypotheekschuld in combinatie met dalende huizenprijzen. Het vooruitzicht voor het Verenigd Koninkrijk is ook niet best, want daar is de hypotheekschuld nog ongeveer 80% van het BBP. De tweede grafiek brengt de hoogte van de hypotheekschuld en de ontwikkeling van de huizenprijzen vanaf 1990 mooi in beeld. Om de vergelijking te maken, in Nederland ligt deze schuldquote boven de 100%.
Totale hypotheekschuld groeit niet meer, het begin van een lange fase van deleveraging?
Relatie tussen hypotheekschulden en huizenprijzen (Bron: Bondvigilantes)
Verschillende macro-economische cijfers in de VS worden naderhand regelmatig herzien, zoals het banencijfer, de huizenverkopen en de economische groei. Zo lang herzieningen naar boven en naar beneden elkaar afwisselen levert dat op de lange termijn geen grote verschillen op. Maar wat als een cijfer structureel naar beneden wordt herzien? Weinig mensen zullen dat opmerken, totdat we al die verschillen bij elkaar optellen.
De volgende grafiek van @Not_Jim_Cramer laat zien dat de cijfers over de Amerikaanse woningmarkt tussen 2005 en 2008 bijna structureel te positief zijn weergegeven. Cumulatief zijn de herziene cijfers van het aantal nieuw verkochte woningen aanzienlijk lager dan de originele cijfers ons voorspiegelden. Dat terwijl de herzieningen voor 2005 nog geen duidelijk ‘bias’ naar boven of beneden hadden.
Misbruikt Amerika de herzieningen om slechte cijfers onder het tapijt te vegen? Die indruk zou je bijna krijgen als je het verloop van onderstaande grafiek ziet…
Cumulatieve herziening van de huizenmarktcijfers sinds 1998 (Bron: @Not_Jim_Cramer)
Een aantal centrale banken heeft in de maand augustus opnieuw goud aan hun reserves toegevoegd, zo blijkt uit data die het IMF vandaag heeft vrijgegeven. De Turkse centrale bank heeft in augustus 23,344 ton goud gekocht, waarmee de totale goudvoorraad van Turkije stijgt naar 487,35 ton. In juli kocht Turkije ook al een aanzienlijke hoeveelheid goud (22,5 ton). Dit jaar heeft Turkije volgens de officiële statistieken met afstand het meeste goud gekocht van alle centrale banken. Inclusief de aankopen van de maand augustus staan de totale aankopen van Turkije over 2013 op ruim 127,7 ton. Turkije versterkt daarmee haar 13e plaats in het overzicht van landen met de grootste goudvoorraad.
Volgens Bloomberg kocht ook Rusland een aanzienlijke hoeveelheid goud. Met een aankoop van 12,7 ton in augustus breidt het land haar totale goudreserve uit naar 1.015,5 ton. De centrale banken van Turkije en Rusland hebben dit jaar het meeste goud gekocht, maar zij waren zeker niet de enige. Ook landen als Zuid-Korea, Kazachstan en Azerbeidzjan waren fanatieke kopers op de goudmarkt. Afgelopen maand kochten Azerbeidzjan, Kirgizië en Oekraïne een beetje goud, aldus Bloomberg.
Onderstaande grafiek laat zien welke landen dit jaar goud aan hun reserves hebben toegevoegd. De aankopen van Turkije, Rusland en Kazachstan in augustus zijn ook in deze grafiek verwerkt. Data van kleinere aankopen die in augustus zijn gedaan door andere centrale banken staan er nog niet in, omdat we deze cijfers nog niet in handen hebben.
Goudaankopen centrale banken in 2013
Canada heeft in augustus 30 kilogram van haar bovengrondse goudreserve verkocht. In de Canadese bodem zit nog genoeg goud, waardoor het land minder reden heeft om een grote goudvoorraad aan te houden. Haar goudvoorraad is slechts 3,1 ton, dat is ongeveer 5% van de totale Nederlandse goudreserve. Ook Mexico verkocht weer wat goud, maar ook dit land heeft voldoende ‘goudvoorraad’ in de grond zitten waar het in crisis op terug kan vallen.
De grote zwarte vlek in dit overzicht in China, want dat land geeft sinds 2009 al geen cijfers meer vrij over de totale omvang van haar goudvoorraad. We verwachten dat hun goudreserve inmiddels wel wat groter is dan de officiële 1.054 ton en dat de Chinese centrale bank dit jaar ook wel wat meer goud gekocht heeft dan de 127,7 ton van Turkije.
Centrale bank zijn sinds 2010 weer netto kopers geworden van goud. In 2012 kochten ze gezamenlijk 534,6 ton goud, het grootste volume sinds 1964. Dit jaar is er opnieuw veel goud gekocht door centrale banken, maar naar verwachting overtreft het totaal dit jaar niet het record van 2012. Volgens Citigroup kopen centrale banken dit jaar naar schatting 370 ton goud, ongeveer 30% minder dan vorig jaar.
De particuliere aankopen van goud zijn dit jaar wel ongekend hoog. Zo werd er volgens de World Gold Council in het tweede kwartaal van dit jaar 53% meer goud gekocht door particulieren dan vorig jaar. Veel particulieren stapten na de prijsdaling van april in de goudmarkt. Voor centrale banken, die hele grote volumes kopen, is het veel lastiger om voor die lage prijs goud uit de markt te halen.
Vorige week lieten we op Marketupdate al zien dat het buitenland niet langer Amerikaans schuldpapier koopt, het begin van een dollarcrisis. Dat betekent dat Amerika voor de financiering van haar tekorten is aangewezen op binnenlandse beleggers en, meer waarschijnlijk, het stimuleringsprogramma van de Federal Reserve. Het kwam voor ons dan ook niet bepaald als een verrassing toen Bernanke besloot om nog even te wachten met zijn tapering. Het gaat helemaal niet om de werkloosheid in Amerika!!
Langzaam maar zeker begint ook de mainstream media dit verhaal op te pikken. Zo plaatste columnist John Authers van de Financial Times gisteren dezelfde grafiek die Marketupdate vorige week al liet zien, met daarin een verwijzing naar ons twitter kanaal (@MarketupdateNL). John Authers werkt al 22 jaar bij deze krant en is daar verantwoordelijk voor artikelen en columns over lange-termijn ontwikkelingen in de economie. John Authers is afgestudeerd in filosofie, politiek en economie en heeft dus de nodige ervaring.
Ons verhaal wordt opgemerkt en het is te hopen dat deze grafiek binnenkort ook in een gedrukte versie van de Financial Times staat.
Who’s tapering now? Foreigners selling treasuries. Long Short: http://t.co/nRgZJAqgXk h/t @epomboy, @marketupdateNL pic.twitter.com/ZJsU7wGmQA
— John Authers (@johnauthers) September 24, 2013
Aansluitend op deze grafiek plaatsen we ook graag de volgende grafiek van Eric Pomboy, die de netto aankopen van Amerikaanse staatsobligaties door het buitenland in kaart heeft gebracht. Deze grafiek laat in één oogopslag zien dat de dollar opnieuw voor een crisis staat, net als eind jaren ’90. Het grote verschil is dat er deze keer wél een alternatief beschikbaar voor de machtige Amerikaanse munt. We staan aan de vooravond van een grote dollarcrisis en die kan de Federal Reserve niet tegenhouden. Het buitenland is aan zet en heeft besloten de Amerikaanse munt de rug toe te keren.
Netto aankopen van Treasuries door het buitenland brengen de dollarcrisis in beeld
Het is volop crisis in Amerika. De bedrijfswinsten staan op recordhoogte, terwijl het percentage van de Amerikaanse beroepsbevolking met een baan in bijna dertig jaar niet zo laag is geweest als nu! Bedrijven profiteren van de situatie en buiten hun werknemers steeds meer uit (zie hier en hier). Tegelijkertijd profiteren ze van de lage rente, waardoor ze goedkoop kunnen lenen. Is dit een duurzaam herstel?
Bedrijfswinsten versus werkloosheid (Bron: Zero Hedge)
Marketupdate publiceerde vorige week een exclusief overzicht van de productie van gouden munten bij zes verschillende munthuizen sinds 1970. Deze grafiek werd overgenomen door het Amerikaanse blog SilverDoctors en werd ook op twitter gewaardeerd.
Dat was voor ons genoeg reden om een stap verder te gaan en ons overzicht uit te breiden. Daarom verzamelden we ook de productiecijfers van de officiële Chinese en Turkse munthuizen. We proberen ook de productiecijfers van het Britse munthuis te vinden, zodat we ook de gouden Britannia aan het overzicht toe kunnen voegen. Het resultaat ziet er als volgt uit…
Cumulatieve productie gouden munten sinds 1970 (klik op de grafiek voor een grotere versie)
Het Turkse munthuis produceert de 22 karaats Meskuk en Ziynet, gouden muntstukken die vooral populair zijn op de Turkse markt. Deze munten worden in verschillende formaten en in zeer grote oplage geproduceerd. Daardoor zijn deze munten zeer liquide op de Turkse goudmarkt. Net als in de Eurozone wordt ook in Turkije het goud niet belast met BTW of winstbelasting. Daardoor dragen de munten weinig premie en zijn ze gemakkelijk te verhandelen.
Het Chinese munthuis produceert al jaren de 24-karaat gouden Panda munt, een beleggingsmunt die in verschillende formaten te krijgen is. De formaten lopen uiteen van 1 troy ounce (~31,1 gram) tot 1/20 deel van een troy ounce (~1,55 gram). Helaas is het Chinese munthuis terughoudend met het vrijgeven van productiecijfers. In een rapport uit 2007 gaven ze de wereld inzicht in de productie van gouden Panda munten tussen 1982 en 2006. Hoeveel munten er na die tijd geslagen zijn, dat weten we helaas niet. Gezien de hoeveelheid goud die China de laatste jaren importeert verwachten we ook een toename in de productie van de gouden Panda.
Sinds 1970 hebben alleen deze acht munthuizen al meer dan 130 miljoen troy ounce aan gouden munten geproduceerd. Als we de aanname maken dat al deze munten nog in circulatie zijn, dan praten we over een totaal volume van meer dan 4.000 ton aan gouden munten. Dat is evenveel als de totale publieke goudvoorraad van Duitsland en Nederland samen en bijna evenveel als het wereldwijde aanbod van goud in één jaar.
Zodra we de cijfers van de Britse Royal Mint binnen hebben zullen we deze grafiek opnieuw bijwerken. Voor zover wij weten is dit de meest complete grafiek van de productie van gouden beleggingsmunten sinds 1970. Lezers van Marketupdate die meer productiecijfers van munthuizen kunnen vinden kunnen die informatie doorsturen naar [email protected].
Binnenkort zullen we voor de liefhebbers ook een overzicht publiceren van alle zilveren beleggingsmunten. Blijf Marketupdate dus in de gaten houden voor exclusieve content!
Welke centrale banken hebben dit jaar het meeste goud gekocht? Het Duitse Goldreporter maakte een overzicht van landen die dit jaar het meeste goud aan hun goudreserve hebben toegevoegd. Het overzicht is gebaseerd op de meest recente cijfers van de World Gold Council, die gisteren gepubliceerd werden. Het meeste goud werd gekocht door Turkije (104,4 ton), Rusland (+45 ton) en Zuid-Korea (+20 ton). De vierde en vijfde plaats uit het overzicht worden ingenomen door respectievelijk Kazachstan (16,7 ton) en Azerbeidzjan (10 ton).
Zoals u ziet zijn niet alle grote opkomende economieën vertegenwoordigd in dit overzicht. Sommige landen hebben in voorgaande jaren al veel goud gekocht, terwijl een gigant als China sinds 2009 al geen updates meer geeft over haar actuele goudreserve. We weten wel hoeveel goud de Chinezen iedere maand importeren, maar welk gedeelte daarvan wordt toegevoegd aan de goudvoorraad van de People’s Bank of China. Dat blijft voorlopig giswerk…
Goudaankopen centrale banken in 2013