Categorie: Valutacrisis

Mark Caey zei dat centrale banken moeten vasthouden aan extreem lage rentes totdat de inflatie een bepaald niveau bereikt heeft of de werkloosheid terug is op een vooraf vastgesteld doel.Caey richtte zijn woorden op de Bank of Canada (waar hij nu voor werkt), maar zijn opmerkingen kunnen ook gezien worden als een hint voor een radicale verandering van de koers zodra hij bij de Bank of England het stokje oveeemt van Mervyn King.

Caey zei tijdens de Chartered Financial Analyst Society in Toronto dat een centrale bank vol vertrouwen moeten vasthouden aan een 'accomoderend beleid' om de economie weer op het pad van groei te brengen. Ook als de inflatie oploopt. Een centrale bank bindt volgens Caey haar handen vast als het zich committeert aan een inflatiedoelstelling.

“Als meer stimulering noodzakelijk is moet het beleid van de centrale bank worden aangepast. Een doelstelling voor de groei van de economie (uitgedrukt in BBP) is bijvoorbeeld in veel opzichten sterker dan het vasthouden aan een inflatiedoelstelling”, aldus de centrale bankier. Daarmee slaat Caey een andere toon aan dan Mervyn King, de huidige voorzitter van de Bank of England. Hij heeft zich altijd fel gekeerd tegen het loslaten van een inflatiedoelstelling of het langdurig hanteren van een extreem lage rente.

Caey ligt volgens de Telegraph meer in lijn met Ben Beanke van de Federal Reserve, die de inflatiedoelstelling ook wat minder strict hanteert. Volgens Caey moet een centrale bank naar het publiek toe meer duidelijk maken waarom een inflatiecijfer dat hoger is dan de eerdere doelstelling getoloreerd moet worden.

Het is te verwachten dat zowel de Federal Reserve als de Bank of England door blijven gaan met hun stimuleringsbeleid en de lage rente. De staatsschuld van beide landen blijft groeien door chronische begrotingstekorten. Daaaast schept het aankopen van staatsobligaties door de centrale bank de verwachting dat ze de markt zal blijven ondersteunen. Daardoor wordt terugtrekken uit de obligatiemarkt vrijwel onmogelijk zonder een sterk stijgende rente. Juist die rente maakt de financiering van een grote staatsschuld ondraaglijk.

Mark Caey denkt aan loslaten inflatiedoelstelling centrale banken

Doordat Beanke de geldpers in een hogere versnelling heeft gezet met de aankondiging van QE4 zal de rente op de staatsschuld en op private schulden met een langere looptijd verder onder druk worden gezet. Volgens de theorie van Beanke zal de beschikbaarheid van goedkoop geld ervoor zorgen dat consumenten en bedrijven meer kunnen lenen, terwijl een eventuele prijsstijging van huizen het vertrouwen van de consument zal versterken. We hebben eerder al gezien dat dit beleid niet gewerkt heeft, maar kennelijk ziet Beanke geen andere optie die beter is dan het drukken van nog meer geld in een economie die onder haar schulden lijkt te bezwijken.

QE tot de arbeidsmarkt herstel laat zien

In de FOMC verklaring valt ook te lezen dat de QE3 en QE4 programma's van kracht zullen blijven zo lang de inflatie beneden de 2,5% blijft en de  werkloosheid tot onder de 6,5% is gezakt. Hiermee wekt de centrale bank de indruk dat het oog heeft voor de schadelijke effecten van monetaire verruiming en dat het daar zuinig mee om zal gaan. Het tegendeel is waar, want zoals u misschien al weet zijn de inflatie- en werkloosheidscijfers boterzacht engeven ze nu al een vertekend beeld van de werkelijke prijsstijging en werkloosheid. Volgens Shadowstats ligt de werkloosheid volgens de ruimste definitie die de Amerikaanse overheid ooit zelf hanteerde op ongeveer 23%. De inflatie ligt volgens de alteatieve berekening van Shadowstats – gebaseerd op de officiële rekenmethode van voor het jaar 1990 – inmiddels al hoger dan 5,5%.

Versnelling

Een centrale bank die overgaat tot het kopen van staatsobligaties begeeft zich op drijfzand. De markt zal er namelijk op anticiperen dat de centrale bank gereed blijft staan om op te treden als de 'lender of last resort' en zal daarom het spel met de centrale meespelen. De rente blijft hierdoor laag en de obligatiekoersen zullen stijgen. Maar zodra kopers van staatsobligaties afhaken moet de centrale bank inspringen om het gat op te vullen. Doet het dat niet, dan stijgt de rente en zullen obligatiebeleggers op zoek gaan naar de uitgang.

De tijd die tussen de stimuleringsmaatregelen van de Federal Reserve zit wordt alsmaar kleiner, zoals ook onderstaande grafiek van Zero Hedge laat zien. Dat is een bijzonder zorgwekkende ontwikkeling, want hoe lang duurt het nog voordat de Federal Reserve permanent moet stimuleren en rechtstreeks de tekorten van de Amerikaanse overheid zal financieren? We kunnen concluderen dat het 'eindspel' van de dollar in een stroomversnelling is geraakt en dat het zogenaamde herstel van de Amerikaanse economie niet substantieel genoeg is om ingrijpen door de centrale bank overbodig te maken.

Het aantal dagen tussen stimuleringsrondes Fed neemt snel af (Bron: Zero Hedge)

Integrale video FOMC

Hieronder ziet u de integrale video van de FOMC vergadering van 12 december. Laat u zich niet afschrikken door de duur van 1 uur en 16 minuten, de persverklaring van Beanke zelf duurt maar 12 minuten en begint meteen.

Volgens Mervyn King proberen te veel landen hun munt zwakker te maken om daarmee de economische groei aan te jagen en de export te bevorderen. “Je ziet maandelijks een groei van het aantal landen die het gevoel hebben dat ze iets moeten doen aan hun wisselkoersbeleid en het verlagen van de waarde van hun munt ten opzichte van buitenlandse valuta”, aldus de gouveeur van de Bank of England. “Mijn zorg is dat we in 2013 een groei zullen zien van het aantal landen dat actief de wisselkoers van de munt probeert te beinvloeden als alteatief voor binnenlands monetair beleid”, zo voegde hij eraan toe.

Mervyn King hekelt het gebrek aan resultaat dat G20-leiders bereikt hebben om de wereldwijde economie te 'herbalanceren'. Sinds het G20 topoverleg van 2009 in Londen, waarin een stimuleringsplan op papier werd gezet als antwoord op de crisis, hebben de G20-leiders volgens King “stappen in de verkeerde richting gezet en is er onenigheid geweest over de manier waarop de wereldeconomie weer in balans moet worden gebracht”.

“De noodzaak tot herbalanceren is niet beperkt tot de landen met een groot handelstekort, maar heeft ook betrekking op landen met een handelsoverschot. Het contrast tussen deze landen overschaduwt ons allen”, zo liet King het publiek weten in zijn speech. Hij verwacht dat meer en meer landen zullen grijpen naar interventiebeleid op de valutamarkt om hun munt goedkoper te maken, om op die manier de export te ondersteunen.

Lage rente en QE

Verschillende centrale banken hebben al een zeer actieve houding aangenomen in het 'bestrijden' van de crisis. De Federal Reserve heeft al voor honderden miljarden dollars aan obligaties en hypotheekleningen opgekocht in een poging de economie te ondersteunen en de waarde van de munt te verlagen. Maar ook Groot-Brittannië heeft via haar eigen QE programma voor £375 miljard aan Britse staatsobligaties uit de markt gehaald in ruil voor nieuw geld. De Japanse centrale bank blijft ook tientallen miljarden yen in de economie pompen om de trend van alsmaar dalende prijzen een halt toe te roepen en de wisselkoers van de munt omlaag te brengen. De Zwitserse centrale bank (SNB) besloot vorig jaar een plafond in te stellen voor de waardestijging van de Zwitserse Franc ten opzichte van de euro, door stelselmatig buitenlandse valuta op te kopen met nieuwe Francs. Het vasthouden van die koppeling leverde een explosieve groei op van het balanstotaal van de SNB, waarbij de activa voor een steeds groter gedeelte bestaat uit buitenlandse valuta. Het hanteren van een extreem lage rente is voor veel centrale banken ook de normaalste zaak van de wereld geworden, ook voor de ECB.

Reuters schrijft dat het monetaire beleid van de ontwikkelde landen (lees: vooamelijk landen met een hoge schuldquote) een opwaartse druk geeft op de valuta van opkomende economieen en daarmee schadelijk is voor hun exportcapaciteit. Brazilie en China hebben de afgelopen jaren stappen gezet om de waarde van hun munt laag te houden. De overschotlanden, landen die meer exporteren dan importeren, zijn volgens Mervyn King terughoudend in het stimuleren van binnenlandse bestedingen die het overschot op de handelsbalans kunnen verkleinen. Volgens de gouveeur van de Bank of England is dat een “probleem dat aangepakt dient te worden”. Hierbij wees King niet alleen op de wereldwijde onbalans tussen exporterende en importerende landen, maar ook op een soortgelijke onbalans die bestaat binnen de eurozone.

Valuta-oorlog

De waarschuwing van Mervyn King, die volgend jaar juli opgevolgd zal worden door de Canadese centrale bankier Mark Caey, is vergelijkbaar met die van Ben Beanke, voorzitter van de Amerikaanse centrale bank. De Fed-voorzitter zei tijdens een topoverleg in Tokyo in oktober dat opkomende economieen met een overschot op de handelsbalans moeten toestaan dat hun munt in waarde zal stijgen ten opzichte van andere valuta. Hiermee gaf Beanke impliciet al aan dat het volop meedoet in de valuta-oorlog. Terwijl China met enige regelmaat beschuldigd wordt van het goedkoop houden van de yuan kan datzelfde net zo goed gezegd worden over Amerika.

Het probleem met een valuta-oorlog is dat de poging van het ene land om haar munt goedkoper te maken spoedig beantwoordt zal worden door soortgelijke stappen in andere landen. Netto is het voordeel van een goedkopere valuta voor de export dus van tijdelijke aard, terwijl men over de hele linie bezig is om de waarde van het geld kapot te maken. Dat is schadelijk voor de economie, omdat spaarders aan koopkracht inleveren en de kosten van levensonderhoud voor de bevolking door duurdere import vooral zal stijgen.

Meer stimuleren

Het is duidelijk welke kant Mervyn King kiest in de discussie, want hij zei tegen de pers dat de bezuinigingen in de eurozone het herstel van de economie belemmeren. Ook voert King met de Bank of England een 'goedkoop geld beleid', door de rente extreem laag te houden en door staatsobligaties op te kopen met nieuw geld. Groot-Brittannië behoort ook tot de groep van 'tekortlanden' die veel meer goederen importeren dan exporteren.

Mervyn King van de Bank of England waarschuwt voor valuta-oorlog

De dalende export kan ook een indicatie zijn van een zwakkere wereldeconomie, waardoor er simpelweg minder vraag is naar goederen die in Amerika geproduceerd worden. In oktober nam het tekort op de handelsbalans met 4,9% toe tot $42,2 miljard, terwijl de import tegelijkertijd zakte naar het laagste punt in anderhalf jaar tijd. De toename van het tekort ten opzichte van een maand eerder viel hoger uit omdat de cijfers over september herzien werden van -$41,6 naar -$40,3 miljard op de handelsbalans.

Economen die door Reuters ondervraagd werden rekenden op een nog groter handelsbalanstekort in oktober, de gemiddelde verwachting was $42,6 miljard. In oktober exporteerde de VS voor $180,5 miljard aan goederen, een daling van 3,6% ten opzichte van september. Dat was de grootste daling sinds januari 2009. De import zakte in oktober met 2,1% naar $222,8 miljard, de laagste stand sinds april 2011. De toenemende export droeg in het derde kwartaal bij aan de stijging van 2,7% in het Amerikaanse GDP. In het vierde kwartaal verwacht men dat de verslechterde handelsbalans zal zorgen voor een negatief effect op het GDP cijfer.

Minder productie

Fabrieken in de VS hebben volgens The Globe and Mail de afgelopen maanden hun productie mogelijk wat teruggeschroefd, om te anticiperen op mogelijke negatieve effecten van de fiscal cliff, het grootschalige pakket aan bezuinigingsmaatregelen die met ingang van volgend jaar al in werking kunnen treden. Het driemaands gemiddelde van het tekort op de handelsbalans, dat het effect van maandelijkse pieken en dalen neutraliseert, liet in oktober een beperkte stijging zien van $41,5 naar $41,7 miljard. Ook een verslechtering, maar minder dramatisch dan de maand-op-maand ontwikkeling.

Europa 

De export naar de 27 landen van de Europese Unie sterkte opvallend genoeg juist wat aan. Die export groeide met 1,4% in omvang naar een totaal van $21,7 miljard. Daarmee vertegenwoordigde de EU een bescheiden 12% van de totale Amerikaanse export. Als geheel is de Europese Unie wel de tweede grootste exportmarkt voor Amerikaanse goederen. Ondanks de toename van de export naar Europa in oktober is 2012 een minder goed jaar dan 2011. In de eerste tien maanden van dit jaar werd er 0,7% minder uitgevoerd richting de 27 EU-landen dan in diezelfde periode vorig jaar.

China

De export naar China houdt ook nog goed stand, want in oktober werd er maar liefst 23,1% meer uitgevoerd naar het land dan een maand eerder. Amerika slaagt erin steeds meer goederen te exporteren naar China, haar belangrijkste handelspartner. In de eerste tien maanden van 2012 was de export 6,4% groter dan in diezelfde periode van 2011. De kloof tussen import van en export naar China is nog steeds aanzienlijk. De import van goederen vanuit China nam in oktober met 6,4% toe (maand-op-maand) tot $40,3 miljard. Daardoor is het handelsbalanstekort met China alleen gegroeid van $29,1 miljard in september naar $29,5 miljard in oktober.

Zero Hedge was er ook al snel bij met dit nieuws en plaatste grafieken over het handelsbalanstekort en de totale export. Die ontwikkeling ziet er als volgt uit:

Amerikaanse export in dollars sinds eind 2006

Verschil tussen export en import van 2010 t/m 2012

Het is nog maar drie maanden geleden dat Beanke aankondigde $40 miljard aan hypotheekleningen (QE3) op te zullen kopen, zo lang als nodig is voordat de arbeidsmarkt substantieel herstel laat zien. Desondanks zal de centrale bank naar verwacht een nieuw  aankoopprogramma starten, bestaande uit $45 miljard aan 'Treasuries' per maand. Met de combinatie van deze twee stimuleringsprogramma's zal het balanstotaal van de Federal Reserve groeien van de huidige $2,9 naar $4 biljoen aan bezittingen.

'Gigantisch en zonder einde'

Volgens econoom Joseph LaVorgna van Deutsche Bank Securities in New York krijgt het nieuwe QE-programma “een gigantische omvang zonder einde”. Bloomberg raadpleegde niet de eerste de beste econoom, want LaVorgna is in het verleden New York Fed econoom geweest. Volgens bronnen van Bloomberg pleit Beanke voor een voortzetting van het aankoopprogramma tot en met het eerste kwartaal van 2014. Door de extra monetaier verruiming denkt de Amerikaanse centrale bank de economische groei aan te kunnen jagen en de werkloosheid omlaag te kunnen brengen.

“Ze beschouwen monetaire stimulering als noodzakelijke ondersteuning voor de economie”, aldus econoom John Silvia van Wells Fargo & Co. Hij voegt eraan toe dat het monetaire beleid van de centrale bank erop gericht is de huizenmarkt en automarkt aan te jagen. Daarmee doelt Silvia op de extreem lage rente, waardoor het voor consumenten steeds aantrekkelijker wordt een hypotheek of autolening af te sluiten.

De FOMC verklaring vindt morgenmiddag Amerikaanse tijd plaats, dus tegen de avond kunnen we u op de hoogte brengen van de feitelijke besluiten die Beanke en het FOMC comité genomen hebben. Aansluitend zal de Federal Reserve voorspellingen doen over de ontwikkeling van de werkloosheid en de inflatie. Voorafgaand aan de persconferentie zal de Federal Reserve de besluiten al publiceren op haar website.

Einde van Operation Twist

De 'Operation Twist' maatregel van de Fed loopt deze maand op zijn einde. Dit was een relatief lichte vorm van monetaire stimulering, want er werden onder dit programma feitelijk geen nieuwe aankopen gedaan. door maandelijks $45 miljard aan zeer liquide kortlopende staatsobligaties in te ruilen voor de iets minder liquide obligaties met een lange looptijd bracht de Federal Reserve de lange rente omlaag. Die lange rente was gunstig voor de huizenmarkt, want de hypotheekrente is vaak gekoppeld aan de rente op langlopende Amerikaanse staatsobligaties. Onder Operation Twist werd de rente op 30-jaars staatsobligaties omlaag gedrukt tot een record van 3,31%.

Met Operation Twist wekte de Amerikaanse centrale bank de indruk dat meer stimulering niet nodig was. Er werden onder dat programma geen nieuwe aankopen gedaan, waardoor het balanstotaal van de Federal Reserve veel minder hard groeide dan in de jaren ervoor onder QE1 en QE2.

Zoals verwacht zet de Fed de geldpers vanaf nu in een hogere versnelling, want met het QE3 en QE4 programma zal naar verwachting $1,1 biljoen aan de balans van de centrale bank worden toegevoegd. Daarvan komt $620 miljard voor rekening van hypotheekleningen en $500 miljard voor nieuwe aankopen van staatsobligaties.

Roberto Perli, managing director bij Inteational Strategy & Investment Group Inc. in Washington verklaarde tegenover een joualist van Bloomberg dat de Federal Reserve met dit beleid de hypotheekrente verder wil verlagen en condities wil scheppen die gunstig zouden zijn voor de huizenmarkt (lagere hypotheekrente). Mensen met een variabele rente op hun hypotheek zullen profiteren van het beleid van de centrale bank, omdat een daling van de rente hun besteedbare inkomen vergroot. “Het effect is vergelijkbaar met een belastingverlaging of een loonsverhoging, want het besteedbare inkomen neemt erdoor toe”, aldus Perli.

Rente laag houden

“Beleidsmakers willen niet dat de hypotheekrente nog veel meer stijgt, ze gaan tot het uiterste om de kosten van een langlopende lening omlaag te brengen”, aldus econoom John Lonski van Moody's Capital Markets Group in New York. Beanke acht de nieuwe stimulering gerechtvaardigd omdat de officiele inflatie nog niet veel hoger is dan het streven van 2% per jaar. “De inflatie zal de komende jaren waarschijnlijk dicht bij of iets beneden de doelstelling van 2% liggen”, zo verklaarde Fed-voorzitter Beanke eerder.

Het rentetarief dat de Federal Reserve zelf kan hanteren zal nog tot midden 2015 op 0 tot 0,25 % blijven. In de eerste QE-ronde van 2008 kocht de Federal Reserve meer dan $1,5 biljoen aan schulden op, waarvan $1,25 aan hypotheekleningen, $300 miljard aan Amerikaanse staatsobligaties en $175 aan zogeheten 'agency debt'. In november 2010 werd QE2 aangekondigd, een programma waarmee officieel $600 miljard aan hypotheekleningen gekocht werd. Maar omdat de aflossing en rente uit eerdere hypotheekleingen opnieuw belegd werd door de Fed was de effectieve omvang van het QE2 programma ruim $800 miljard.

Compositie balanstotaal Federal Reserve van begin 2008 t/m maart 2012 (Bron: Leabonds)

Onder het kopje 'Other Assets' vallen veel verschillende soorten activa, waaronder ook staatsobligaties van andere landen. Vervolgens rijst de vraag hoeveel buitenlandse staatsobligaties de Fed gekocht heeft. In maart liet William Dudley, president van de Federal Reserve Bank New York en vice-voorzitter van de FOMC, al weten dat de Federal Reserve een 'beperkte hoeveelheid' Europese staatsobligaties heeft gekocht. De voorzitter van de centrale bank, Ben Beanke, heeft zelf al eens aangegeven dat de Federal Reserve de bevoegdheid heeft om een beperkte hoeveelheid staatsobligaties van andere landen te kopen. Hij zou er in februari het volgende over gezegd hebben:

“Centrale banken hebben normaal gesproken een breed scala aan bezittingen en de samenstelling daarvan op de totale balans biedt de centrale bank de ruimte om monetair beleid te voeren. De Fed participeert bijvoorbeeld in alle segmenten van de Amerikaanse obligatiemarkt, waarvan het grootste gedeelte van de bezittingen (ongeveer $650 miljard) verdeeld is over Treasuries met een looptijd van 4 weken tot 30 jaar.Omdat de Federal Reserve inmiddels een belangrijke speler is geworden in de Amerikaanse obligatiemarkt heeft het de mogelijkheid om de rentecurve te beïnvloeden. Dat doet ze door te schuiven tussen obligaties met een lange en korte looptijd. Ook kan de Fed, indien er verschil is in de liquiditeit of het risico van bepaalde bezittingen, interveniëren. Als beleggers bepaalde substituten niet meer als gelijkwaardig beschouwen kan de Fed de markt bijsturen door aankopen te doen.

Volgens dezelfde logica kan de Federal Reserve overwegen om andere soorten bezittingen op de balans te zetten dan alleen staatsobligaties. Denk bijvoorbeeld aan bedrijfsobligaties, aandelen of staatsobligaties van andere landen. De Federal Reserve heeft momenteel de bevoegdheid om een beperkte hoeveelheid buitenlandse staatsobligaties te kopen. De Fed mag overigens niet intervenieren in de 'private sector assets' van andere landen, zoals bedrijfsobligaties of aandelen”

Other Assets

We hebben geen data over de hoeveelheid Europese staatsobligaties die de Federal Reserve inmiddels op de balans heeft staan. De 'Other Assets' waar deze staatsobligaties onder vallen zijn sinds het begin van dit jaar met bijna $100 miljard gegroeid en zijn inmiddels met een omvang van $210 miljard ongeveer vijf keer zo groot als voor de crisis. De vier grootste posten op de activazijde van de balans van de Federal Reserve zijn momenteel de volgende:

• Amerikaanse Treasuries: $1.655 miljard
• Hypotheekleningen: $883,62 miljard
• Andere bezittingen: $209,86 miljard
• Bezittingen van 'Govement Sponsored Entities' (studentenleningen, hypotheekleningen van Fannie en Freddie): $79,28 miljard

De Fed kocht sinds vanaf 2009 steeds meer 'other assets', waaronder Europese staatsobligaties (Bron: Zero Hedge)

Valuta-oorlog

Het zou hoogst ongebruikelijk zijn als een centrale bank met behulp van de geldpers obligaties zou opkopen van andere landen. Daarmee voert het in feite een valuta-oorlog, want het verlaagt de waarde van de eigen valuta ten opzichte van het buitenland waarvan de staatsobligaties gekocht worden. Het is niet duidelijk of de Federal Reserve de Europese staatsobligaties koopt met nieuw geld of dat het daar een gedeelte van haar buitenlandse reserves voor gebruikt heeft.

Zero Hedge denkt dat de Federal Reserve haar aankopen van Europese staatsobligaties fors heeft opgeschroefd om de Europese schuldencrisis te stabiliseren. Daar valt wat voor te zeggen, aangezien ook Amerikaanse banken en beleggingsfondsen blootstelling hebben aan de Europese financiele markten. Anderzijds is het ook weer onlogisch om te denken dat de Federal Reserve Europa 'ondersteunt' door staatsobligaties op te kopen. De onrust in Europa komt Amerika goed van pas, want het leidt de aandacht af van de problemen in eigen land.

De infographic is wat moeilijk leesbaar, omdat de cirkels suggereren dat de 'taart' steeds groter wordt. Het aflezen van het 'marktaandeel' van Amerikaanse dollars, euro's, Britse ponden, Japanse yen, Zwitserse Francs en overige valuta is daardoor een beetje lastig. Wel is op deze infographic goed te zien dat de dollar op zijn retour is als wereldreservemunt, de euro eist een steeds groter marktaandeel op. Vooral in opkomende economieen (derde cirkel) heeft de dollar snel aan terrein verloren, hoewel het nog steeds de koppositie inneemt. Tussen 1999 en 2002 was ongeveer 75% van de claims uitgedrukt in dollars, in 2012 was dat nog maar 59,3%. Tegelijkertijd ging de euro van een marktaandeel van ongeveer 15 naar 25 procent.

De overige valuta nemen wereldwijd ook een steeds groter stukje van de taart. Was hun aandeel in de wereldwijde buitenlandse reserves in 1999 nog verwaarloosbaar, in 2012 vormen ze 5,3% van de totale reserves wereldwijd. Dat is al meer dan het aandeel van het Britse pond, de valuta die voor het dollartijdperk in feite de rol van wereldreservemunt vervulde.

Britse pond

Zero Hedge merkt op dat het Britse pond ongeveer een eeuw geleden hetzelfde meemaakte als de Amerikaanse dollar nu. Barry Eichengreen publiceerde in 2005 een working paper, waarin hij beschrijft hoe het marktaandeel van het Britse pond tussen 1899 en 1913 wegzakte van 64% naar 48% van de wereldwijde valutareserves. Onderstaande infographic toont aan dat ook de Amerikaanse dollar niet eeuwig een leidende rol zal vervullen. Het is de vraag hoe lang het dollarimperium nog stand houdt nu blijkt dat de Federal Reserve 90% van alle obligaties in de VS opkoopt.

Infographic van Addogram, klik voor een grotere versie

TIP: Onder de video staat een beknopte vertaling van het interview.

Bloomberg (B): Je zegt dat de Fed op dit moment aan de leiding gaat in de valuta-oorlog?

Rickards (R): De valuta-oorlog is in feite een spel van actie en reactie. De actie komt van de Federal Reserve met haar QE2 en QE3 programma's. Het draait om het goedkoper maken van de dollar door een lage rente, interventies als Operation Twist en monetaire verruiming door de centrale bank.

B: Gaat dat in 2013 nog door?

R: Natuurlijk, want het doel is nog niet bereikt. De dollar is nog niet genoeg verzwakt, Amerika heeft haar zinnen gezet op een daling van 20 tot 30 procent van de dollar ten opzichte van andere valuta.

B: En Japan, die doen toch ook aan monetaire verruiming en houden de rente toch ook al zeer laag?

R: Japan is een bijzonder geval. Dit land haar valuta laten verzwakken tegenover andere valuta, omdat het vorig jaar zwaar getroffen is door een aardbeving, tsunami en niet te vergeten de keramp bij Fukushima. Japan is tevens een van de belangrijkse kopers van Amerikaanse staatsobligaties en daarmee een belangrijke steun voor de financiering van de schulden van Amerika. China heeft haar positie in Amerikaanse staatsobligaties juist wat afgebouwd.

Beanke impliceerde eind september in Tokyo dat de dollar goedkoper moeten worden en dan andere landen hun munt moeten laten aansterken. Je moet in de gaten houden hoe de handelspartners van de VS reageren op het zwakke dollarbeleid. Brazilië voert een actieve  valuta-oorlog met de VS, maar die kunnen ze niet winnen. Daarvoor is Amerika te machtig.

In Europa hanteert men een andere aanpak. Sterke economieën zoals Duitsland exporteren niet meer door de munt goedkoper te maken, maar door de kwaliteit van hun producten te verbeteren en door technologische innovaties toe te passen. Ook zijn er landen die ervoor kiezen om een gunstig ondeemersklimaat te creëeren en relatief weinig belasting te heffen. Singapore en Europa pakken dit goed aan. De rest van de wereld heeft nog niet duidelijk een richting gekozen. Australië wil de rente verlagen, Brazilië maakt er een puinhoop van.

B: Zit Amerika in een depressie?

R: Zeker weten, de rente blijft zeven jaar lang op een extreem laag niveau (tot in 2014 volgens Beanke). Dat hoort bij een depressie, de lage rente is een poging om de economie op gang te helpen.

B: Dus goud moet je hebben?

R: Goud is absoluut waar je moet zitten.

B: Omdat goud niet bijgedrukt kan worden via QE.

R: Precies!

Brazilië heeft een aantal maatregelen doorgevoerd die de import van goederen moeten beperken en die de ontwikkeling van de lokale economie kunnen stimuleren. Zo zijn er invoerheffingen in werking gesteld op tal van industriele producten, zijn er quota opgelegd om d eimport van auto-onderdelen te beperken en zijn er limieten gesteld aan de hoeveelheid auto's die uit Mexico geimporteerd mogen werden. Dat laatste is een directe aanval op de VS, want in Mexico worden veel auto's gebouwd door Amerikaanse merken.

Brazilië kent ook een staatsbank die alsmaar groter wordt en die goedkope leningen verstrekt aan projecten en bedrijven die gebruik maken van lokaal geproduceerde goederen in plaats van importgoederen. De president van Brazilië heeft in haar “Bigger Brazil Program” een aantal belastingvoordelen en regels ingevoerd die het aantrekkelijker maken voor Braziliaanse bedrijven om te produceren in eigen land.

Kritiek

Vanuit de VS is er kritiek geuit op de maatregelen die Brazilië heeft doorgevoerd om haar eigen economie te ondersteunen. Maatregelen zoals importbeperkingen en subsidies voor de eigen industrie zorgen voor concurrentievervalsing, omdat producenten vanuit het buitenland moeilijker kunnen toetreden tot de Braziliaanse markt. De protectionistische aanpak van Brazilië wordt door Washington gezien als een stap terug in een wereld van toenemende globalisering en inteationale handel.

Ron Kirk van het Amerikaanse ministerie van Handel schreef een kritische brief aan de Braziliaanse regering waarin hij stelt dat de nieuwe  invoerheffingen van Brazilië “duidelijk protectionistisch” zijn. De beleidsmakers in Brazilië hebben gezegd dat de maatregelen bedoeld zijn als een tijdelijke buffer om de ontwikkeling van de eigen economie te ondersteunen. De importheffingen en quota's zouden nodig zijn om de Braziliaanse industrie te beschermen tegen 'goedkope arbeid uit China' en 'goedkope dollars uit Amerika'. “We verdedigen onszelf om te voorkomen dat onze eigen industrie verzwakt en dat onze markt overspoeld wordt met importgoederen”, zo verklaarde de Braziliaanse minister van Financiën Guido Mantega in een interview.

Valuta-oorlog

Volgens Mantega is er een 'valuta-oorlog' gaande, waarmee hij doelt op de geldpersfinanciering door de Amerikaanse centrale bank. Door 'monetaire verruiming' van de Federal Reserve onderdrukt Amerika de waarde van de dollar, zodat andere valuta relatief duurder worden. Dat heeft weer tot gevolg dat de Amerikaanse industrie makkelijker goederen kan exporteren en dat de goederen die in andere landen geproduceerd worden duurder worden op de Amerikaanse markt.

De Braziliaanse economie is de zesde grootste ter wereld, tussen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk in. Het land is rijk aan grondstoffen en landbouwgrond, maar produceert ook steeds meer goederen voor de eigen economie en voor het buitenland. Het financiële centrum van Sao Paulo is razendsnel gegroeid en laat zien dat de Braziliaanse economie potentie heeft. Na een periode van hoge inflatie en een valutacrisis heeft de Braziliaanse economie zich razendsnel ontwikkeld met een economische groei van gemiddeld 4% per jaar. Naar schatting hebben bijna 35 miljoen mensen in Brazilië zich gedurende deze periode van economische voorspoed opgewerkt naar de middenklasse. Het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking is met omgerekend $13.000 op het niveau van Rusland gekomen. Toch heeft de crisis laten zien dat ook de grootste opkomende markten, ook wel de BRIC-landen genoemd, niet immuun zijn voor een economische terugslag.

Handelsoorlog

Veel Amerikaanse bedrijven onderhouden volgens de Washington Post nauwe banden met handelspartners als China en Brazilië. Veel productiecapaciteit is verplaatst naar de opkomende economieën, waar ook de Amerikaanse consument van heeft kunnen profiteren. Maar nu het wereldwijd crisis is en landen met elkaar strijden om economische groei blijkt de inteationale handel toch minder open te zijn dan eerder werd gedacht. De subsidies op bedrijven die lokaal geproduceerde goederen en machines gebruiken en de heffing op goederen en machines die uit het buitenland komen zijn er overduidelijk op gericht om meer werkgelegenheid in eigen land te houden dat gevoelig is voor outsourcing.

Volgens de Wereldbank is Brazilië geen open economie, omdat het moeilijk zou zijn om er een bedrijf op te starten. Het land wordt door de Wereldbank op plaats 130 gezet van de 185 landen die in de lijst zijn opgenomen. “Het is een moeilijk land om zaken te doen en ze maken het steeds lastiger”, aldus advocaat Flavio Siqueira die zich heeft gespecialiseerd in handel. Hij is van mening dat omslachtige bureaucratie in Brazilië erop gericht is de lokale industrie te beschermen. De lokale belastingregels zouden ook zodanig complex zijn dat multinationals die in Brazilië actief zijn zeer gedetailleerd uiteen moeten zetten welke onderdelen ze importeren en welke ze afnemen bij lokale leveranciers. Dat is belangrijk, omdat de Braziliaanse overheid een extra belasting van 18% heft op eindproducten waar onvoldoende onderdelen in zitten die in eigen land vervaardig zijn. Importeurs zouden volgens de Washington Post ook wel eens klagen over goederen die blijven liggen in de haven omdat formulieren met de verkeerde kleur inkt ingevuld waren of omdat de producten nog niet waren doorgelicht door de Braziliaanse regelgeving.

Brazilië beschermt eigen industrie met importheffingen, importquota en subsidies voor eigen industrie

Op het moment van schrijven is de Amerikaanse staatsschuld $16.369.548.799.604,93, slechts $63 miljard verwijderd van het nieuwe schuldenplafond dat in augustus van vorig jaar tot stand kwam. Met het tempo waarin de Amerikaanse overheid nieuwe staatsobligaties uitschrijft wordt de limiet waarschijnlijk binnen een week doorbroken. Daarmee komt het ministerie van Financiën nog niet meteen in de problemen, want Timothy Geithner weet net als vorig jaar een manier te vinden om aan geld te komen. Vorig jaar haalde hij geld uit de pensioenpotten om het schuldenplafond met een aantal maanden uit te kunnen stellen.

Dat zal naar verwachting opnieuw gebeuren, totdat in februari of maart volgend jaar er opnieuw onderhandeld moet worden over een verhoging van het schuldenplafond. Timothy Geithner maakte eerder al bekend dat hij het liefst het hele schuldenplafond wil afschaffen, omdat het onrust geeft en het vooral als politiek instrument gebruikt wordt in de onderhandelingen. De vraag is hoe vaak het schuldenplafond nog verhoogd kan worden voordat het buitenland het vertrouwen in de dollar opgeeft. We weten inmiddels dat de extreem lage rente op Amerikaanse staatsobligaties weinig zegt over de kredietwaardigheid van de Amerikaanse overheid, maar meer over het feit dat de centrale bank steun verleent aan de overheid.

De Amerikaanse staatsschuld is nu 102,8% ten opzichte van het GDP, terwijl die bij het aantreden van Obama als president nog rond de 76% lag. Onderstaande grafiek van Zero Hedge brengt die ontwikkeling van de laatste vier jaar in beeld. De tweede grafiek laat zien hoe het schuldenplafond steeds sneller bereikt wordt en telkens met steeds meer miljarden verhoogd wordt.

Amerikaanse staatsschuld als percentage van GDP sinds begin 2009 (Bron: Zero Hedge)

Schuldenplafond steeds vaker verhoogd en met steeds meer miljarden (Bron: Investor Insight)