Categorie: Nieuws

ECB geïrriteerd over gebrek aan hervormingen

De ECB is de laatste jaren uitgegroeid tot de crisisbestrijder bij uitstek, maar daar is de centrale bank helemaal niet blij mee. In een uitgebreid artikel in het Duitse Handelsblatt lezen we dat achter de deuren bij de centrale bank veel irritatie is over het gebrek aan daadkracht bij overheden en politiek leiders. Steeds weer moet de centrale bank ingrijpen bij een dreigende crisis, omdat overheden te weinig doen om de economie te hervormen.

Was de ECB tien jaar geleden nog een instituut dat achter de schermen het monetaire beleid voor alle eurolanden uitzetten, vandaag de dag is haar rol geëvolueerd tot de crisisbestrijder die de brand moet blussen als ergens in de Eurozone banken in de problemen dreigen te komen en landen toegang tot de kapitaalmarkt dreigen kwijt te raken. En sinds vorig jaar heeft de ECB er ook nog de taak van Europees bankentoezicht bij gekregen…

Kritiek
"De kritische uitlatingen richting de ECB zijn soms moeilijk te verteren", zo vertelde ECB-econoom Peter Praet tijdens een conferentie van Goethe University's Center for Financial Studies. En daarbij richtte hij zich met name op Duitse economen, die de centrale bank ervan beschuldigen het geld waardeloos te maken met negatieve rente. Ook uit Nederland is er veel kritiek geweest op het beleid van de ECB, onder andere van (voormalig) centraal bankiers als Nout Wellink, Klaas Knot en Lex Hoogduin. Vrijwel unaniem zijn zij van mening dat de ECB te ver gaat met haar beleid van negatieve rente en het maandelijks opkopen van €80 miljard aan staatsobligaties.
Dilemma: Moet ECB meer of minder doen?
Dat het niet makkelijk is een monetair beleid voor te schrijven voor 19 verschillende economieën blijkt wel uit het feit dat de kritieken uit twee kanten komen. De één is van mening dat de ECB nu al veel te ver gaat, terwijl de ander zal zeggen dat de centrale bank juist onvoldoende doet en meer extreme maatregelen als helikoptergeld moet overwegen. Het is een spanningsveld waarin de centrale bank moeilijke keuzes moet maken en nooit de wens van iedereen kan vervullen. Ook ECB-bestuurslid Benoit Coeuré is niet te spreken over het feit dat heel veel maatregelen op het bord van de centrale bank worden gelegd. Hij verwijst naar de eindeloze nachten van Europees topoverleg in Brussel, waar overheden beslissingen moeten nemen en waar ook de ECB bij aanwezig is. Volgens Coeuré heeft de centrale bank daar niets te zoeken. In iedere crisissituatie wordt de ECB om hulp gevraagd, of het nou gaat om een bailout programma voor landen, noodleningen aan de Griekse bankensector of het uitspreken van steun voor de Griekse overheid. Dat zijn allemaal taken waar de centrale bank zich helemaal niet mee wil bemoeien, omdat het taken zijn die de politiek zou moeten beslissen.

ECB niet blij met rol als crisisbestrijder

Limiet bereikt
De ECB is zich er goed van doordrongen dat ze inmiddels opereert op het randje van haar mandaat. Het verlagen van de rente en het opkopen van staatsobligaties kan beschouwd worden als indirecte steun aan overheden, terwijl dat volgens de verdragen uitdrukkelijk verboden is. Op het hoogtepunt van de Europese schuldencrisis vroeg de markt een rente van 7% om voor tien jaar geld uit te lenen aan landen als Spanje, Italië en Portugal. Nu lenen deze landen, dankzij het ingrijpen van de ECB, bijna gratis. Ondertussen stapelen de staatsobligaties zich in hoog tempo op bij de centrale bank. Verschillende beleidsmakers bij de ECB zijn van mening dat de focus meer verlegd moet worden van de centrale bank terug naar overheden. Ze vinden dat landen van de eurozone meer moeten doen om hun begroting in orde te maken en dat ze meer structurele hervormingen moeten doorvoeren om de lastendruk voor bedrijven te verminderen. Alleen dan kan de economie van het Europese continent op de lange termijn blijven groeien.
Fiscale stimulering?
De ECB heeft met het verlagen van de rente en de lancering van het QE-programma tijd gekocht voor overheden om hervormingen door te voeren, maar het frustrerende is dat daarmee juist de noodzaak om te hervormen is weggevallen. De rente op staatsobligaties is nu zo laag dat landen zich niet meer zo druk maken over hun begrotingstekort en de staatsschuld. Paul Sheard, hoofdeconoom van kredietbeoordelaar Standard & Poor's, verklaarde tegenover het Duitse Handelsblatt dat de landen van de eurozone juist nu meer moeten doen aan fiscale stimulering, zodat er een minder zware last ligt op de schouders van de centrale bank.

11 april 2016
Panama Papers? Ook deze bedrijven ontduiken belastingen

De Panama Papers gaven vorige week de bevestiging dat vermogende mensen en bedrijven wereldwijd belastingparadijzen gebruiken om minder belasting te betalen. Zo werd de premier van IJsland in verlegenheid gebracht, kwam de Britse Cameron onder vuur te liggen en kreeg ook de Russische president Poetin ervan langs vanwege belastingconstructies die een aantal van zijn vertrouwenspersonen hadden opgezet via Mossack Fonseca.

Maar een aantal zeer grote belastingontduikers bleef buiten schot. Als we toch de jacht op deze vermogens openen, laten we dan ook de bedrijven aanpakken die heel prominent aanwezig zijn in ons dagelijkse leven. Een aantal voorbeelden…

Facebook
Het kantoor van Facebook in het Verenigd Koninkrijk betaalde in 2014 £35 miljoen aan bonussen aan haar personeel, terwijl ze maar £4.327 aan belasting hoefde te betalen aan de Britse overheid. Door slimme boekhouding kon het bedrijf een verlies van £28,5 miljoen laten noteren, waardoor er bijna geen belasting betaald hoefde te worden. Maar dat is nog niks vergeleken met 2011, toen Facebook via Ierland en de Kaaimaneilanden omgerekend een miljard euro aan inkomsten wegsluisde om belastingen te ontwijken. Dankzij deze truc - die volledig conform de wetgeving plaatsvond - betaalde de sociale netwerksite maar 0,34% belasting over deze inkomsten.
Apple
Ook Apple wist de afgelopen jaren met innovatieve boekhouding veel belastingen te ontwijken. In het gebroken boekjaar 2012 maakte het bedrijf buiten de Verenigde Staten $36,8 miljard winst, waarover slechts $713 miljoen belasting betaald werd. Het bedrijf gebruikte een financiële constructie om inkomsten met een omweg via Nederland en Bermuda terug te brengen naar Ierland. Deze constructie, ook wel de 'Double Irish with a Dutch Sandwich' genoemd leverde Apple een effectieve belasting van slechts 1,9% op. Begin dit jaar werd het technologiebedrijf door de Europese Commissie op de vingers getikt voor meer dan $8 miljoen aan belastingontwijking via Ierland.
Amazon
De Amerikaanse webwinkel Amazon heeft in 2013 ongeveer €13,5 milard aan Europese omzet weggesluisd via een kantoor in Luxemburg, met als doel zo min mogelijk belasting te betalen. Een minder exotische route dan via de Kaaimaneilanden of Bermuda, maar minstens zo effectief. Dankzij deze truc, waarbij betalingen van klanten via Luxemburg binnenstromen, hoefde Amazon maar £4,2 miljoen aan belastingen te betalen over een omzet van £4,3 miljard. Ook dat is maar een fractie van een procent.
Google
Ook Google heeft via de legale belastingconstructie via Ierland en Bermuda op grote schaal belastingen ontdoken. Het bedrijf behaalde in 2014 een omzet van €10,8 miljard via haar Nederlandse holding, waar geen enkel personeelslid werkt. Dat bedrag werd doorgesluisd zodat er effectief nog maar €11 miljoen aan belastbare inkomsten overbleef voor de Nederlandse holding van Google. En met een vennootschapsbelasting van 25% is dat €2,7 miljoen. Dat is maar een fractie van een procent van het bedrag dat Google had moeten betalen zonder deze constructie.
McDonalds
Fastfoodketen McDonalds heeft tussen 2009 en 2013 in totaal €1 miljard aan belastingen ontdoken met een gunstige fiscale constructie via Luxemburg. Net als Amazon liet ook dit bedrijf inkomsten binnenstromen in Luxemburg, waar dergelijke inkomsten nauwelijks belast worden. In een verklaring liet het bedrijf weten zich van geen kwaad bewust te zijn, omdat alles conform de fiscale wetgeving gebeurde.
Starbucks
De Europese Commissie heeft Starbucks in 2014 op de vingers getikt voor belastingconstructies die als doel hebben miljoenen aan belastingen te ontwijken. Starbucks bedacht een constructie waarbij Europese filialen royalties betalen voor een speciaal recept waarmee de koffiebonen gebrand worden door een leverancier die ook eigendom is van Starbucks. De prijs van de koffiebonen is maar een fractie ten opzichte van de royalties, maar dat is geen toeval. Over royalties hoeven namelijk geen belastingen betaald te worden. Op deze manier wist Starbucks miljoenen aan belastingen te ontwijken.
Belastingontduiking: Een wereldwijd probleem
Het is misschien wat flauw om oude nieuwsberichten bij elkaar te rapen en zo onder elkaar te zetten, maar het laat wel zien hoe groot de omvang van het probleem is. Grote bedrijven kunnen vanuit hun machtspositie constructies bedenken die volledig legaal zijn, maar die absoluut niet deugen. Het zorgt voor oneerlijke concurrentie, want het zijn de midden- en kleinbedrijven die er niet aan ontkomen het volle pond aan belastingen te betalen.

11 april 2016
Grafiek: Negatieve rente is het nieuwe normaal
Iedereen die beweert dat de wereldeconomie aan de beterende hand is zou de volgende grafiek eens moeten bekijken. Als een negatieve rente de standaard wordt voor centrale banken, wat zegt dat dan over de waarde van ons geld? En over de verdiencapaciteit van de Westerse economieën om hun schulden te kunnen betalen?

Voor zover wij weten is het in de hele monetaire geschiedenis nog nooit eerder voorgekomen dat centrale banken in zoveel grote economieën tegelijkertijd een negatieve rente hanteren. Vervelend voor spaarders en desastreus voor pensioenfondsen. Maar wat misschien nog wel zorgwekkender is: Centrale banken weten ook niet meer wat ze nog moeten of kunnen doen om de wereldeconomie uit het schuldenmoeras te tillen.

Negatieve rente is het nieuwe normaal geworden

Lees meer:
11 april 2016
Federal Reserve houdt spoedoverleg over economie

De Federal Reserve houdt vandaag een spoedbijeenkomst waar ook de Amerikaanse president Obama en vice-president Joe Biden bij aanwezig zullen zijn. Volgens Reuters staat de toestand van de Amerikaanse economie en hervormingen op Wall Street op de agenda, maar als we wat verder zoeken zien we dat er meer aan de hand is.

Volgens een prognose van de Federal Reserve of Atlanta zal de economische groei in de Verenigde Staten in het eerste kwartaal van dit jaar niet op 2,3%, maar slechts op 0,1% uitkomen. Stagnatie van de economie op dit moment zou erg slecht uitkomen. De Federal Reserve heeft de verwachtingen voor verdere renteverhogingen al moeten temperen en met dit nieuws wordt een rentestap door de centrale bank nog minder waarschijnlijk. Ook voor Obama is het vervelend nieuws, omdat hij in het laatste jaar van zijn presidentschap zit en de economische vooruitzichten tot een paar maanden geleden nog redelijk gunstig waren.

Federal Reserve somberder
Sterke groeicijfers, een dalende werkloosheid en een zeer lage rente zorgden de afgelopen jaren voor een positief sentiment op de aandelenmarkt. Bedrijfswinsten stegen en aandelenkoersen werden verder ondersteund doordat bedrijven op grote schaal met geleend geld eigen aandelen inkochten. Als de Amerikaanse economie opnieuw een harde landing maakt is een renteverhoging zo goed als uitgesloten. Dat zou weer een negatieve impact kunnen hebben op de waarde van de dollar en een positieve invloed op de goudprijs.

Federal Reserve houdt spoedbijeenkomst na slechte groeiprognose (Bron: Atlanta Fed)

11 april 2016
China koopt opnieuw goud, waardeert reserves in SDR
De Chinese centrale bank heeft in maart 9 ton goud aan haar reserves toegevoegd, zo blijkt uit de nieuwste cijfers die deze week naar buiten zijn gebracht. De totale goudvoorraad van China groeide naar 1.797,5 ton, wat omgerekend naar de goudkoers van eind maart een waarde van $71,48 miljard vertegenwoordigt. Dat is meer dan een maand geleden.

De Chinese centrale bank geeft sinds juni vorig jaar maandelijks een overzicht van alle reserves, inclusief de goudvoorraad. De waarde van de goudvoorraad verandert maandelijks door zowel de aankoop van goud als door de verandering van de goudkoers. Sinds juni 2015 steeg de waarde van het edelmetaal op de balans van de centrale bank van $62,39 naar $71,48 miljard en werd er in totaal bijna 140 ton van het gele metaal aan de reserves toegevoegd.

Tot slot nog een opvallend detail: Sinds kort waardeert China haar reserves niet alleen in dollars, maar ook separaat in SDR’s! Zijn de Chinezen al aan het voorsorteren op een nieuw internationaal monetair systeem?
- Lees verder bij Hollandgold
Centrale bank China blijft goud kopen (Via Hollandgold)

China waardeert reserves nu ook in SDR! (Bron: SAFE)
8 april 2016
‘Afschaffen 500 euro biljet gaat miljoenen kosten’
Het afschaffen van het grootste bankbiljet van €500 zal de Eurozone minimaal een half miljard euro kosten, zo bericht de Frankfurter Allgemeine Zeitung. De krant baseert zich op schattingen van specialisten bij de Duitse Bundesbank en de ECB, die de gevolgen van een dergelijk besluit hebben doorgerekend.

Het briefje van €500 is verantwoordelijk voor ongeveer 30% van de totale waarde van alle bankbiljetten in de Eurozone. Zou je deze biljetten uit omloop willen halen, dan moeten er heel veel vervangende briefjes van €100 en €200 bijgedrukt worden. Een kostbare operatie, zeker als je bedenkt dat deze grote bankbiljetten zelden in het reguliere betalingsverkeer gebruikt worden.

€500 biljet onder vuur

De grootste bankbiljetten dienen vooral als alternatief spaarmiddel en als manier om onafhankelijk van banken vermogen aan te houden. Toch staan de grote bankbiljetten de laatste tijd steeds meer onder druk, omdat het spaarders een uitweg biedt voor mogelijke negatieve rente. Heel toevallig worden de grote bankbiljetten in verband gebracht met criminele activiteiten en terrorisme, terwijl de bewijzen daarvoor op zijn best mager zijn.

De Europese ministers van Financiën hebben de Europese Commissie opgeroepen onderzoek te doen naar de voor- en nadelen van het afschaffen van het €500 biljet. Het is uiteindelijk aan de ECB om te bepalen of het briefje van €500 mag blijven bestaan.

Lees ook:
Het €500 biljet is goed voor 30% van de totale waarde van alle euro bankbiljetten (Bron: ECB)
8 april 2016
Lex Hoogduin: “Beleid ECB volledig in strijd met filosofie”

Kees de Lange sprak voor Café Weltschmerz met hoogleraar monetaire economie Lex Hoogduin over de toekomst van ons pensioenstelsel en het monetaire beleid van de ECB. Een uitvoerig gesprek over de complexiteit van ons financiële systeem en de roekeloze koers die de ECB is gaan varen om de economie aan te jagen. De video duurt bijna een uur, een aanrader!

Over de pensioenen

Als je een beleid voert waarin alle instellingen dezelfde portefeuille hebben die maximaal gespreid is, dan ben je als toezichthouder zeer tevreden. Alle instellingen worden langs dezelfde meetlat gelegd, dat creëert een levensgevaarlijk financieel systeem. Een eenvormig systeem. De toezichthouder vraagt wel om diversificatie, maar op macro-niveau wordt het systeem daardoor alleen maar kwetsbaarder, zo merkt Hoogduin op.

“Als er in de buitenwereld dan iets verandert, willen alle institutionele beleggers op hetzelfde moment allemaal dezelfde kant op. En dan is er geen tegenpartij meer die groot genoeg is om mee te handelen. We creëren een heel kwetsbaar financieel systeem door eenvormige regels van de toezichthouders.”

Banken en pensioenfondsen worden vanuit het oogpunt van risicospreiding vereist meer richting het gemiddelde te bewegen, maar dat is voor de stabiliteit van een complex systeem niet beter. Lex Hoogduin benadrukt dat diversiteit in het beleggingsbeleid veel belangrijker is dan diversificatie.

“We verminderen nu de diversiteit. De enige partij die als tegenpartij kan fungeren is de centrale bank. Je creëert op deze manier crises, want iedereen wil er op hetzelfde moment uit en dan is er alleen de centrale bank als tegenpartij.

Pensioenfondsen kunnen zich een lange termijn horizon permitteren met hun beleggingen, maar we zijn deze institutionele beleggers gaan behandelen alsof het banken zijn. Ze moeten meer op de korte termijn handelen, waardoor de diversiteit verder is afgenomen. Ieder pensioenfonds heeft op zichzelf een goede risicospreiding, maar op systeemniveau worden de risico’s hierdoor alleen maar groter.”

Lex Hoogduin kritisch over ECB-beleid
De Nederlandsche Bank heeft met de introductie van de ECB eigenlijk geen enkele bevoegdheid meer, zo merkt monetair econoom Hoogduin op. De presidenten van de nationale centrale banken zitten daar niet als vertegenwoordiger van hun eigen centrale bank, maar als uitvoerder van een beleid dat gezamenlijk wordt uitgezet via de ECB. De uitvoering van het Europese monetaire beleid gebeurt decentraal, maar het beleid zelf wordt bepaald vanuit de ECB in Frankfurt. Deze verhoudingen zijn allemaal bij wet vastgelegd. Dat systeem is volgens Lex Hoogduin de laatste jaren volledig uit de hand gelopen:
"Ik weet dat de dingen die nu gebeuren bij de ECB volledig in strijd zijn met de monetaire filosofie waarop het verdrag gebaseerd is. Of het nou juridisch allemaal wel of niet kan, daar houd ik me even verre van. Maar het is in strijd met hoe men het verdrag destijds voor ogen had. Er is op geen enkele manier rekening gehouden met de mogelijkheid dat het aanvaardbaar monetair beleid zou zijn om rentes negatief te maken, en al helemaal niet dat je staatsobligaties gaat opkopen van landen. En het gaat nu van kwaad tot erger!"
De kritiek op het ECB beleid is sterk in Duitsland en in Nederland, maar in de landen daar omheen is dat niet het geval. Als je kijkt naar de academisch economen wereldwijd, dan is er een meerderheid die vindt dat je dit een verstandig beleid is dat je dit wel moet doen.
"Economen als Bas Jacobs en Coen Teulings onderschrijven het beleid van de ECB en vinden dat het beleid nog niet ver genoeg gaat en die ook serieus nadenken over helikoptergeld. Het is voor mij onvoorstelbaar. Als je in 1998 - vlak voordat de euro werd ingevoerd - tegen mij had gezegd, dat er in 2016 de grootste financiële crisis sinds de jaren dertig was geweest... En dat de euro er nog steeds was, maar dat men overweegt helikoptergeld in te voeren... Die discussie had ik me in 1998 zeker niet kunnen voorstellen! Als de geschiedenis ons een ding leert is dat experimenten met geld, denken dat je een oplossing kunt vinden voor economische problemen door meer geld te drukken, nog nooit goed is afgelopen. Er is ook niet goed voorstelbaar dat er mechanismes zijn die dit goed kunnen laten verlopen. Dat is heel zorgwekkend."
Wil je meer van dit soort gesprekken? Klik dan hier!

8 april 2016
ACTIE: Gratis kaartjes voor theatervoorstelling ‘De Verleiders’

De theaterhit van het afgelopen seizoen, ‘De Verleiders: Door de Bank genomen’, komt terug en u kunt daar bij zijn! Na tal van uitverkochte voorstellingen en lovende recensies staan De Verleiders in juli 2016 opnieuw op het podium in Carré. Heeft u de voorstelling door de Bank genomen gemist? Dan is dit uw kans om er alsnog bij te zijn!

Speciaal voor deze gelegenheid lanceert Hollandgold in samenwerking met Marketupdate een nieuwe actie.

Bestelt u een monsterbox van 500 zilveren Maple Leaf of 500 zilveren Philharmoniker munten? Dan krijgt u twee kaartjes voor deze theatervoorstelling in Carré in Amsterdam geheel gratis!

Over de voorstelling ‘De Verleiders – Door de bank genomen’

De theatervoorstelling ‘Door de bank genomen‘ gaat over de wereld van de bankiers en is een subtiele samensmelting tussen fictie en werkelijkheid. De cast bestaat uit Pierre Bokma, Victor Löw, Leopold Witte, George van Houts en Tom de Ket. De voorstelling is een achtbaan van informatie, sketches en monologen. Een gitzwarte komedie over de soms zeer schrijnende situaties. Een aanrader!

De voorstelling draait van 5 t/m 23 juli in Carré Amsterdam. Klik hier voor meer informatie.

Deze actie wordt mogelijk gemaakt door Hollandgold

8 april 2016
Bankiers IJsland nu al uit de gevangenis

Drie IJslandse bankiers die in 2015 veroordeeld werden tot een gevangenisstraf zijn vandaag alweer vrijgelaten, zo schrijft de Iceland Monitor. Het gaat om de bankiers Magnús Guðmundsson, Ólafur Ólafsson and Sigurður Einarsson van de Kaupthing Bank, die tijdens de financiële crisis in 2008 genationaliseerd werd. De bankiers kregen een celstraf, omdat ze het vertrouwen van spaarders beschaamd hadden en misbruik hadden gemaakt van hun marktpositie.

Einarsson, voormalig directeur van de IJslandse bank, kreeg een celstraf van vier jaar toegewezen. Guðmundsson, directeur van de Luxemburgse tak van de Kaupthing Bank, en grootaandeelhouder Ólafur Ólafsson kregen vorig jaar beide een celstraf van 4,5 jaar.

De bankiers komen dus jaren eerder op vrije voeten, omdat de IJslandse regering een wet heeft aangenomen die de maximumstraffen voor bepaalde criminele activiteiten beperkt. De drie bankiers mogen weer naar huis, maar blijven door middel van een enkelband onder elektronisch toezicht staan.

IJslandse bankiers mogen na een jaar alweer naar huis

7 april 2016
Japan gaat meer bankbiljetten drukken
Het Japanse ministerie van Financiën wil meer bankbiljetten van ¥10.000 laten drukken, omdat steeds meer spaarders geld van de bank halen en omzetten in contant geld. Het briefje van tienduizend yen is het grootste biljet in Japan, met een waarde van omgerekend iets meer dan €80.

In het fiscale jaar 2016 laat Japan 1,23 miljard van deze bankbiljetten drukken, dat zijn er 180 miljoen meer dan vorig jaar. In de periode van 2011 tot 2015 werden er in Japan gemiddeld 1,05 miljard briefjes van ¥10.000 bijgedrukt.

Het ligt voor de hand dat de toename in grote bankbiljetten het gevolg is van de extreem lage rente. Spaargeld levert al geen rente meer op en de vrees is dat de introductie van negatieve rente door de centrale bank op termijn ook gevolgen zal hebben voor de spaarrente. Daarom geven steeds meer Japanners de voorkeur aan contant geld in een kluis boven een spaarrekening bij een bank.

Japan laat meer bankbiljetten van 10.000 yen drukken

Japan vlucht naar contant geld?

Volgens econoom Hideo Kumano van het Dai-ichi Life Research Institute speelt ook de invoering van een nieuw registratiesysteem voor de belastingen een rol. Japanners die hun vermogen liever verborgen willen houden voor de overheid hebben uit voorzorg al een deel omgezet in contant geld.

De hoeveelheid contant geld in omloop in Japan is het afgelopen jaar met 6,7% toegenomen, de grootste stijging in dertien jaar tijd. En het is vooral de vlucht van vermogen die in deze cijfers zichtbaar wordt, want de toename van de hoeveelheid contant geld komt bijna geheel voor rekening van het grootste bankbiljet van ¥10.000. Daarvan zijn er nu 6,9% meer in omloop dan een jaar geleden, terwijl het aantal kleinere bankbiljetten van ¥5.000 en ¥1.000 slechts met 0,2% en 1,9% is toegenomen.

Lees ook:
7 april 2016
Zijn we terug in de Jaren Dertig?

Het jaar 2016 kende de slechtste start van een nieuw beursjaar ooit. Het had maar een haartje gescheeld volgens sommigen, of we waren het slachtoffer van een nieuwe berenmarkt. Die slechte start en de forse swing omlaag in het midden van 2015 heeft de vraag opgeroepen of de huidige stierenmarkt op zijn laatste benen loopt. Internationaal slagen aandelenbeurzen er maar niet in om boven het hoge niveau van tien maanden geleden uit te stijgen, terwijl angst en onzekerheid bijna voelbaar zijn.

Volgens sommige experts voeren we echter de verkeerde discussie. Het gaat er niet om of we aan een berenmarkt ontsnapt zijn of dat de stierenmarkt van 2009 op zijn einde loopt. De werkelijke discussie hoort te zijn of aandelenbeurzen al sinds de crisis van 2008 in de klauwen van beren gevangen zitten!

Berenmarkt

Zeker voor de internationale beurzen buiten de VS kan een casus gemaakt worden, dat die beurzen al langer in een berenomgeving bivakkeren. Aandelen piekten in 2011 om daarna in het moeras van een berenmarkt weg te zinken, aldus Datastream. Merrill Lynch onderschrijft de opvatting van Datastream. De bank wijst erop, dat in de opkomende markten beleggers in de afgelopen 15 jaar niet zo onderwogen in aandelen waren. Dat heet de klassieke aanloop te zijn op weg naar de bodem van de markt.

Markten volgen in dit deel van de wereld een patroon zoals dat zichtbaar was bij eerdere crashes als gevolg van speculatieve bubbels, zoals de Wall Street crash van 1929, de Japanse bubbel van 1989 of de dotcom bubbel in 2000. In al die gevallen daalden de markten 60% of meer om vervolgens jaren naar rechts te bewegen voordat de bodem van de markt bereikt werd. In de VS is dit patroon niet terug te vinden en de vraag is hoe dat komt. Ongetwijfeld moet het antwoord gezocht worden in de $5 biljoen die de Fed de markt in heeft gepompt. In die zin is het beleid van de Amerikaanse centrale bank een succes.

De grootste berenmarkten van de afgelopen honderd jaar (Bron: Financial Times)

Lager dan de bodem van 2009?

Volgens sommige historici, zoals Russell Napier, hebben stieren- en berenmarkten een lange levensduur. De bodem van de berenmarkt, gekenmerkt door een voortdurende daling van de waarderingen, is bereikt wanneer beleggers moedeloos de handdoek in de ring gooien en de markt de rug toekeren. De 20ste eeuw heeft maar vier van die dieptepunten beleefd. Daarom was 2009 niet echt een berenmarkt, omdat aandelen ook toen nog behoorlijk aan de prijs waren. Dat betekent dat aandelen nog verder in waarde moeten dalen dan in 2009 al het geval was.

Het lijkt op zijn zachtst gezegd overdreven om te stellen dat er in de Verenigde Staten sprake is van een berenmarkt. In de afgelopen zeven jaren zijn de koersen alleen maar gestegen. Napier ziet het echter anders. In de jaren 1932 – 1937 was er ook een lange rally op de aandelenbeurzen. Dat waren de jaren van de Grote Depressie. Die rally kwam hortend en stotend tot stilstand toen de Fed in 1937 de rente verhoogde. De rally maakte plaats voor een berenmarkt die voortduurde tot in de jaren vijftig.

Parallel met het verleden

Er is nog een parallel. Tot voor kort was zeker in de Verenigde Staten het bedrijfsleven heilig. Nagenoeg kritiekloos werd het doen en laten van de grote ceo’s gevolgd en bewonderd. Dat was ook zo in de eerste decennia ven de 20ste eeuw. De presidenten Theodoor Roosevelt en zijn neef Franklin Roosevelt gingen echter met veel succes de strijd aan met het schijnbaar oppermachtige bedrijfsleven. Nu lijkt zich een gelijksoortig patroon af te te tekenen. In de Westerse wereld was het bedrijfsleven sinds het tijdperk Thatcher/Reagan heilig verklaard. Gelet op de pijlsnelle opkomst van Trump en Sanders in de VS en de populisten in Europa lijkt het erop, dat dit tijdperk ten einde loopt.

De rol van overheden en die van de factor arbeid kan weer gaan toenemen in het economisch leven. Als die boodschap eenmaal tot beleggers is doorgedrongen, dan is het beslist niet ondenkbaar dat aandelenbeurzen over een breed front gaan tuimelen. Het is dan wachten op het moment dat een nieuwe boodschap doordringt. Waarderingen zijn extreem laag geworden, zo laag dat koersen kunnen gaan verdubbelen of zelfs verdriedubbelen. De boodschap van 1929 is, dat dat lang kan gaan duren als de berenmarkt eenmaal een feit is!

Grote bedrijfswinsten kunnen opmaat zijn voor hogere looneisen en belastingen (Bron: Financial Times)

Cor Wijtvliet

Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door Beurshalte

Over Beurshalte:

Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden!

7 april 2016