Tag: column

Column: Zilver rechtstreeks van de mijn…

Wat gebeurde er weer een hoop in de wereld de afgelopen week. En zoals we inmiddels helaas gewend zijn; de grote Westerse media besteedden er vrijwel geen aandacht aan. De meeste aandacht ging naar de roof van juwelen van een realityster en het verketteren van Donald Trump.

De laatste keer dat er Duitse tanks verschenen voor de grens met Rusland (de voormalige Sovjet-Unie) was in 1941, toen Operatie “Barbarossa” van start ging. Hitler besloot toen om bondgenoot Stalin te verraden en Rusland met 3 miljoen soldaten, 3.000 tanks, 7.000 stuks artillerie en 2.500 vliegtuigen aan te vallen. Dat was nog altijd de grootste militaire operatie in de menselijke geschiedenis, maar wel één die uiteindelijk faalde. De Sovjet-Unie won uiteindelijk, maar aan het einde van de Tweede Wereldoorlog hadden ze wel meer dan 20 miljoen mensen verloren en volgens sommige schattingen nog vele miljoenen meer.

Ter vergelijking: Aan de kant van de Verenigde Staten waren ‘slechts’ 400.000 dodelijke slachtoffers te betreuren. Het is naar mijn mening niet zo vreemd dat de Russen gespannen raken, nu tanks van de NAVO (dus o.a. Duitse) opnieuw aan de grenzen worden gestationeerd. Ook de in Oost-Europa gelanceerde NAVO operatie ‘Anaconda 2016’, de grootste Westerse oorlogsoefening sinds het einde van de Koude Oorlog, doet bepaald geen goed in Moskou. Zo’n 31.000 NAVO soldaten oefenen in onder andere Polen op een snelle overwinning op Rusland, mocht het tot een oorlog komen. Voor de beeldvorming: Een anaconda is een grote slang die zijn prooi doodt door deze plat te drukken/wurgen...
Oplopende spanningen
Hillary Clinton vergeleek het optreden van Poetin in Oekraïne al eens met dat van Hitler eind jaren dertig, erg gevaarlijke taal allemaal. Ze heeft ook de gewoonte om alles wat fout gaat in deze wereld in de schoenen van de Russen te schuiven, kijk bijvoorbeeld naar haar e-mails die via Wikileaks uitlekten. Daar staan bizarre dingen in. Zonder enig bewijs wordt het openbaar maken van deze vertrouwelijke e-mails aan de Russen toegeschreven. De Duitse minister van BuZa Franz-Walter Steinmeier is één van de zeer weinige politici die een goed besef lijkt te hebben van de gevaren van deze operatie: ‘Wie gelooft dat een symbolische tankparade aan de oostelijke grens van de alliantie veiligheid zal brengen, heeft het mis. We zouden er goed aan doen om geen voorwendselen te creëren voor het hernieuwen van een oude confrontatie.’ Ik ben het volledig met hem eens. Beide kanten halen momenteel vreemde capriolen uit. Ik wil ook helemaal geen partij kiezen, maar laten we alsjeblieft in gesprek met elkaar blijven en begrip proberen te tonen voor elkaars standpunten,zodat we tot een vreedzame oplossing kunnen komen. Ik maak me er grote zorgen over. Albert Einstein zei ooit: “Ik weet niet welke wapens men zal gaan gebruiken in de Derde Wereldoorlog, maar de Vierde Wereldoorlog zal worden uitgevochten met stokken en stenen”.
Zilver rechtstreeks van de mijn
Nu over naar een onderwerp waar we allemaal interesse in hebben, namelijk edelmetaal. Een groot mijnbouwbedrijf dat hoofdzakelijk zilver uit de grond haalt, kwam met het nieuws naar buiten dat een grote Japanse producent van elektrische auto’s rechtstreeks contact met ze had opgenomen voor de levering van zilver. De reden daarvoor? De autofabrikant maakt zich zorgen over de toekomstige levering van het edelmetaal via de ‘gewone’ markt. Dit is volgens de CEO van het mijnbouwbedrijf een belangrijke ontwikkeling. Hieronder volgt een stuk uit het artikel wat naar mijn mening voor zich spreekt: “Silver is not a precious metal, it’s a strategic metal,” Neumeyer said in an interview in Vancouver, where the company is based. “Silver is the most electrically conductive material on the planet other than gold, and gold is too expensive to use in circuit boards, solar panels, electric cars. As we electrify the planet, we require more and more silver. There’s no substitute for it.”Industrial demand is set to increase, driven by rising incomes and growing penetration of technology in populous, developing nations, as well as thanks to new uses being found for silver’s anti-bacterial and reflective properties in everything from hospital paints to Band-Aids to windows. Dus naast de waarde als beleggingsobject heeft zilver naar de toekomst toe ook een enorm industrieel potentieel. De voorraad op deze wereld is maar beperkt… Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

24 oktober 2016
Afhankelijkheid van elektriciteit

Wederom een week waarbij er naar mijn mening een aantal zeer belangrijke zaken wereldwijd plaatsvonden die onderbelicht bleven in onze media.

Vorig week kwam het nieuws naar buiten dat de Duitse overheid haar bevolking heeft geadviseerd om voor minstens 10 dagen eten en water in huis te halen. Bij dit soort berichten lopen de koude rillingen over m’n rug, zeker als vader van twee jonge kinderen. Wat weet de Duitse overheid wat wij niet weten? In navolging van Duitsland kwamen Finland en Tsjechië met soortgelijke adviezen. Sinds de Koude Oorlog zijn dergelijke oproepen niet meer voortgekomen, pas jaren later kwam in de openbaarheid hoe desastreus deze periode had kunnen aflopen. Wat de precieze reden achter de waarschuwing is, komen we in het slechtste geval alleen op hardhandige wijze te weten.

Kwetsbaar

Onze samenleving is sterk ontwikkeld, maar tegelijkertijd zeer kwetsbaar. Iedereen weet dat onze samenleving een langdurige tijd zonder elektriciteit absoluut niet aan kan. Alles zal dan volledig in de soep lopen en volgens onderzoek zal er al na drie dagen anarchie ontstaan in de straten. Stroomuitval kan vele oorzaken hebben, want de infrastructuur van ons elektriciteit netwerk is sterk verouderd. Wat mij in het verleden bij een elektriciteit uitval van enkele uren ergens in Nederland altijd wel een glimlach bezorgd heeft is dat er negen maanden later een geboortegolf plaatsvond. Gezinnen spelen opeens weer spelletjes en praten met elkaar en een ieder is even niet bezig met een realityserie of een programma als The Voice.

Verder viel me op dat er totaal geen aandacht geschonken is aan een ernstig ongeluk, waarbij de auto van President Poetin betrokken was. Hoewel de Russische president zelf in China zat, is zijn favoriete chauffeur bij dit ongeluk omgekomen. De omstandigheden van dit ongeluk waren op z’n minst vreemd. Als iets soortgelijks zou gebeurd zijn bij Obama, dan hadden we denk ik twee weken lang nergens anders over gehoord en gelezen.

Hackaanval
Verder heeft Obama een naar mijn mening een zeer gevaarlijke uitspraak gedaan; hij stelde een buitenlandse aanval van hackers op de VS gelijk aan een militaire aanval. Zeker in het licht bezien van de gehackte mailserver van Hillary Clinton is dit zeer gevaarlijk. De Democratische partij wees namelijk direct met de beschuldigende vinger naar Rusland Het kan dus zo zijn dat er een hack plaatsvindt, er een land hiervan de schuld kan krijgen en dat wij als Nederland in een oorlog verwikkeld raken. Nederland is nu eenmaal lid van de NAVO en zal daarom automatisch de kant van de Verenigde Staten kiezen. Zo’n oorlog zal dus gestoeld zijn op het feit dat er een hack is geweest waarvan vrijwel altijd niet na te gaan is wie er verantwoordelijk voor is. Dit biedt ruimte voor volledige willekeur. Ruim een week geleden kwamen er zeer matige cijfers uit de VS over de stand van zaken van de Amerikaanse economie. Beurskoersen schoten omhoog op de hoop dat de renteverhoging door de Amerikaanse centrale bank niet doorgaat. Ik kan er niet bij met m’n verstand dat slecht nieuws zo geïnterpreteerd wordt. Gisteren maakte de ECB bekend niks te veranderen aan het huidige beleid (dat reeds zéér ruim is). Koersen daalden omdat er gehoopt werd op nog meer stimulering. Er komt een moment dat centrale banken geen gereedschap meer hebben om iets te doen, ik maak me ernstige zorgen over wat dan daar de gevolgen van zullen zijn. Als laatste heb ik een leestip voor u. Er bestaan veel fabels en feiten over hoe ons geldsysteem nu precies in elkaar zit. Dit artikel heeft het naar mijn mening duidelijk uitgelegd. Ook wil ik u, in lijn met mijn stukje van vorige week, attenderen op een stukje uit de disclaimer (de kleine lettertjes..) van GLD, het grootste goud ETF ter wereld. Ik kan niet genoeg benadrukken aan beleggers; ruil dit beleggingsproduct in voor fysiek goud!
Sander Noordhof

Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].

12 september 2016
Van welvaartsstaat naar neoliberale dominantie naar eerlijke economie (Deel 4)
Lou Keune

Langzaam maar zeker stijgt de verkiezingskoorts. Als het aan het kabinet ligt zitten de coalitiepartners VVD en PvdA de rit volledig uit tot in 2017. Maar de speculaties over een tussentijdse kabinetscrisis nemen toe. Er liggen dan ook nogal wat bananenschillen op hun weg. Hoe verder met Europa? Moet er een maximum komen aan het op te nemen aantal vluchtelingen? Worden er grenzen gesteld aan de flexibilisering van de arbeidsmarkt? Enkele koppen boven recente nieuwsberichten: “SP bereidt zich voor op vervroegde verkiezingen”. “PVV heeft genoeg kandidaten ‘met gezonde afkeer van islam’”. “PvdA-campagne hangt af van besluit Samsom”. Partijen zijn op zoek naar een visie voor ook de langere termijn. Zoals ik op 20 januari jl. schreef: “Waar willen de partijen heen? Verkiezingen winnen met wat rozen en tomaten, mooie verhalen en debattrucs, dat zit er niet meer in. Mensen willen weten waar de partijen voor staan, hoe ziet de toekomst eruit, hoe die te bereiken?”

Vergankelijke orde

De vraag dus naar het voorgestane sociaaleconomische bestel. Vertrekpunt bij die discussie is steeds meer de vergankelijkheid van het heersende neoliberale gedachtegoed en idem model. De gloriedagen van die ideologie beginnen achter ons te liggen. Ook deze maatschappelijke orde blijkt geen eeuwigheidswaarde te hebben. De ontevredenheid over al die bezuinigingen, flexibiliseringen en vermarkting neemt alsmaar toe. Volgens sommigen ligt die ook ten grondslag aan de soms ronduit etnocentristische protesten tegen de komst van vluchtelingen. Waar hebben mensen nog echt iets over te zeggen? Hebben zij gevraagd naar bijvoorbeeld de privatiseringen die de zorg en de sociale huisvesting op orde zouden brengen? Zijn zij, gewone burgers, mede verantwoordelijk voor de zeer kwetsbare positie waarin veel werkers dankzij al die flexibiliseringen zijn geraakt? Wiens woorden worden gesproken? Ideale omstandigheden voor de opkomst en bloei van allerlei populistische bewegingen.

Het is onontkoombaar dat politieke partijen een visie ontplooien op hoe in hun ogen de samenleving zich dient te ontwikkelen. Daarbij zullen een aantal feitelijke omstandigheden onder ogen moeten worden gezien. Een daarvan is de ecologische crisis waarin de wereldsamenleving verkeert. Die dreigt zo alomvattend te worden dat een toekomst zich zou kunnen aftekenen waarin ecocide en de strijd om de resterende levensbronnen dominant zijn geworden. Een wat ik eerder Mad Max samenleving heb genoemd. Positief is dat sinds de Verklaring van de Klimaatconferentie van Parijs van 2015 duidelijke overeenstemming is over de noodzaak om wereldwijd verregaande maatregelen te nemen die de stijging van de gemiddelde temperatuur indammen. Over de implementatie van die maatregelen ben ik niet gerust. Nog steeds merk ik weinig van een ‘geen woorden maar daden’ mentaliteit, althans onder de bestuurders van de diverse samenlevingen. Dat neemt niet weg dat alleen al vanwege deze noodzaak de toekomstige economie, en dus ook het toekomstige economische beleid met zeker de volgende twee woorden kan worden gekenschetst: ‘Genoeg’ en ‘Overleven”.

‘Genoeg’ en ‘Overleven’

Economie van het Genoeg wil zeggen dat misschien wel de meerderheid van de wereldbevolking, zeker die van de rijke landen als Nederland nu eindelijk zal moeten vaststellen dat haar bestaande welvaart meer dan genoeg is om te voldoen aan de basisbehoeften. Zelfs is er een teveel aan behoeftebevrediging, een teveel dat niet meer bijdraagt aan meer welzijn en geluk, in bepaalde opzichten zelfs strijdig is daarmee. Er zal krimp van de consumptie moeten plaatsvinden.

En de toekomstige economie is ook een Overlevingseconomie. De bedreigingen die op ons afkomen vanwege allerlei ecologische destructies dwingen ons na te denken over hoe wij kunnen garanderen dat wij en de toekomstige generaties op zijn minst kunnen blijven bestaan. Trouwens, het gaat niet alleen om het gevaar van ecologische destructies. Het gaat ook om andere kwetsbaarheden van de moderne samenleving. De mondialisering is zover geraakt dat vele zo niet alle systemen van productie en distributie een wereldwijde afhankelijkheid hebben. Wat zullen, bijvoorbeeld, de gevolgen zijn van een stopzetting van de grootschalige productie en export van soja in landen als Brazilië en Argentinië? De veeteeltsector in Nederland zal in grote problemen komen, met alle gevolgen van dien voor de voedselvoorziening. En wat als de haven van Rotterdam gehackt wordt en allerlei installaties stil vallen? Wat als die grootschalige systemen van elektriciteitsvoorziening door een vergelijkbare oorzaak stilvallen. Kleine oorzaken kunnen in deze overgecentraliseerde samenleving grote gevolgen hebben. De toekomstige economie zal op deze en andere omstandigheden moeten zijn voorbereid en ingericht. Alleen al om deze redenen zullen vanuit het gezichtspunt van Overleving schaalverkleining, delinking en regionalisering onvermijdelijk zijn.

Bestaanszekerheid

Daarbij past de erkenning dat een groot deel van de wereldbevolking nog steeds verkeert in een situatie van dagelijkse strijd om het bestaan. Door extreme armoede gedreven kunnen zij het zich niet veroorloven om te werken aan een consumptie die boven de basisbehoeften uitgaat. Het is al heel wat als zij voldoende te eten hebben, schoon drinkwater, voldoende kleding en schoeisel, enige vorm van huisvesting, basisgezondheidszorg en basisonderwijs. Wat wij ‘economische vluchtelingen’ noemen zijn mensen die op zoek zijn naar een bestaan voor zichzelf en hun verwanten dat die overleving garandeert en overstijgt. Zij zijn degenen die het meest toonbeeld zijn van menselijke durf, creativiteit, doorzettingsvermogen en verantwoordelijkheidsgevoel om een redelijk bestaan op te bouwen. Daarbij is belangrijk dat ook de Nederlanders, en zeker de politieke partijen zich zullen realiseren dat ‘wij’ op allerlei manieren verbonden zijn met de historische oorzaken van de marginalisering van deze honderden miljoenen zo niet miljarden mensen, alleen al vanwege allerlei koloniale en neokoloniale erfenissen. Wij zijn ook degenen die in verleden en heden het meeste beslag leggen op de steeds schaarser wordende natuurlijke hulpbronnen. En ook profiteren wij van allerlei vormen van ‘omgekeerde ontwikkelingshulp’, bijvoorbeeld in de vorm van de illicit financial tranfers. Los daarvan, wij, althans sommigen van ons, hebben de neiging ons te beroepen op bepaalde fundamentele waarden en normen die kenmerkend zouden zijn voor onze beschaving. Laat ons dan die waarden en normen serieus nemen. Minstens zullen wij moeten meewerken aan de ontwikkeling van bestaanszekerheid voor iedereen op Aarde. Wij hebben ook een zorgplicht ten aanzien van al die vluchtelingen. Onze toekomstige economie is er niet alleen een van ‘Genoeg’ en ‘Overleving’ maar ook van mondiale medeverantwoordelijkheid, dus van ‘Solidariteit’. Daarbij kunnen systemen van garantie van bestaanszekerheid als het basisinkomen van grote betekenis zijn.

Duurzaamheid

Het mag evident zijn dat de toekomstige economie ecologisch Duurzaam zal moeten zijn. Er moet en zal een evenwicht komen tussen enerzijds het hedendaagse beslag op de natuurlijke hulpbronnen en het milieu, en anderzijds de eisen van instandhouding van de bestaansvoorwaarden van toekomstige generaties. Ook uit oogpunt van duurzaamheid zal gewerkt moeten worden aan processen als regionalisering, cradle to cradle en circulariteit, biologische landbouw, en krimp van de consumptie. Er zal een versnelde overgang moeten plaatsvinden naar duurzame systemen van energieproductie en voorziening.

Van niet te onderschatten betekenis is dat het denken in economische waarden op de schop moet. De toekomstige economie zal niet meer primair geleid blijven door geldswaarden en daaraan verbonden principes van private winstmaximalisatie, concurrentie en ‘economische groei’ (bbp groei)? Het zal een economie van Gebruikswaarden moeten zijn, geleid door het basisprincipe van het evenwicht tussen enerzijds de mogelijkheden en anderzijds de behoeften van mens en natuur. Een economie geleid door menswaarden en natuurwaarden. Dat heeft natuurlijk verregaande consequenties voor de manieren van economisch rekenen: niet meer primair rekenen in termen van geldswaarden maar van mens- en natuurwaarden. Bijzonder punt hierbij zal zijn dat alle vormen van werk erkend en meegerekend zullen moeten worden, ook de onbetaalde arbeid.

Monetaire en commerciële sanering

Er is dringend nood aan gezondmaking van de geldsystemen. Er zal een einde moeten komen aan de zelfstandige en overmatige rol van de particuliere geldcreatie. Geld wordt steeds meer gecreëerd om met geld geld te maken. Financiële doelstellingen overheersen. Met alle gevolgen van dien als monetaire instabiliteit en een overmatige aanbodeconomie. De betekenis van geld moet worden teruggebracht tot de oorspronkelijke rol: ruilmiddel.

Geldcreatie moet geleid worden door het basisprincipe van evenwicht met de eisen en mogelijkheden van de reële economie: monetaire krimp als die economie minder productie en consumptie mogelijk en noodzakelijk maakt, en monetaire verruiming als de economie dat vraagt. Uiteraard kunnen alleen de publieke overheden deze taak vervullen. Dat betekent een forse inkrimping van de financiële sectoren. Banken zullen full reserve worden. Kortom, de toekomstige economie zal gekenmerkt zijn door Monetaire Sanering.

Vergelijkbaar zal er ook een Commerciële Sanering moeten plaatsvinden. Uiteraard blijft de toekomstige economie ook een ruileconomie. Arbeidsdeling blijft een belangrijk kenmerk. Maar aan de overmatige rol van de handelssectoren zal paal en perk gesteld moeten worden. De ontwikkeling en vormgeving van de toekomstige arbeidsdeling zullen niet meer gekenmerkt worden door een overmatige aanbodeconomie, en evenmin door de dominantie van mondiale monopolisten of oligopolisten. Mega ondernemingen zullen moeten worden opgesplitst, binnen bedrijven moeten andere aspecten dan alleen de financiële winst veel meer aandacht krijgen. De suprematie van het vrijhandelsdenken zal vervangen moeten worden door die van managed trade, lokaal, regionaal en mondiaal. Handel zal evenzeer moeten bijdragen aan het noodzakelijk evenwicht tussen mogelijkheden en behoeften.

Oorlogseconomie

Bijzonder aspecten van de toekomstige economie zijn die van de urgentie en de radicaliteit van de noodzakelijke veranderingen. Die zijn hoog, zeer hoog. Kijk maar eens naar de noodzakelijke maatregelen om de uitstoot van CO2 tot stilstand te brengen. Wij, de wereldsamenleving, hebben maar een tweetal decennia om die stappen te zetten die een verdere verergering van de klimaatcrisis voorkomen. Neem ook de groeiende spanningen in veel samenlevingen die te maken hebben met armoede en ongelijkheid, of met onderdrukking en corruptie. Op dit moment overheerst een gebrekkige wil om die problemen echt en ten gronde aan te pakken. Met alle gevolgen van dien, boemerangs als de enorme stromen van vluchtelingen en andere migranten. Op korte termijn zullen drastische stappen gezet moeten worden met ingrijpende gevolgen voor het dagelijks bestaan van ook veel Nederlanders. Stappen die de toekomstige economie zullen kenmerken als een Oorlogseconomie. En er zal weer behoefte zijn aan een Keynes die een geactualiseerde zo niet volslagen nieuwe versie zal maken van het fameuze rapport How to pay for the war. Onvermijdelijk zal de rol van de publieke overheden veel sterker moeten zijn dan nu het geval is. Er zal een politiek leiderschap vereist zijn vergelijkbaar met die van historische en charismatische grootheden als Churchill, Gandhi en Mandela.

Een eerlijke economie

De Nederlandse politieke partijen zullen bij de Kamerverkiezingen o.a. moeten laten zien hoe zij aankijken tegen een toekomst die zo nabij is dat niet lang gewacht kan worden. Zij zullen blijk moeten geven van een visie op die toekomst en hoe die te bereiken. Het gaat om een transitie naar een andere, eerlijke economie. Veel burgers gaan hen voor door allerlei vormen van solidarisering en verduurzaming van hun levensstijl. Ook is al veel denkwerk verricht door particuliere initiatieven als Urgenda, De Grote Transitie, Transitie Nederland en Ons Geld. Dat zal hun taken zeker vergemakkelijken. Daar staat tegenover dat een dergelijke overgang zal botsen op grote belangen van specifieke groepen als de grote financiële instellingen. En ook op angsten, vooroordelen en egocentrisme bij veel kiezers. Kortom, een moeilijke maar tegelijkertijd onvermijdelijke opdracht.

Lou Keune

Voor meer teksten van Lou Keune, zie www.loukeune.nl of www.platformdse.org

Referenties
1. Dit is het vierde en laatste deel van een serie over het sociaaleconomisch bestel. Voor de voorgaanden, zie: Van welvaartsstaat naar neoliberale dominantie naar ??? 1: TINA of TATA. In: Marketupdate 20 januari 2016. Zie: https://www.marketupdate.nl/columns/van-welvaartsstaat-naar-neoliberale-dominantie-naar/
2. Van welvaartsstaat naar neoliberale dominantie naar ??? 2: Het model van de welvaartstaat. In: Marketupdate 9 februari 2016. Zie: https://www.marketupdate.nl/columns/van-welvaartsstaat-naar-neoliberale-dominantie-naar-2/
3. Van welvaartsstaat naar neoliberale dominantie naar ??? 3: Het begin van het einde. In: Marketupdate 19 februari 2016. Zie: https://www.marketupdate.nl/columns/begin-van-het-einde-van-dominantie-welvaartsstaat/
28 maart 2016
De megaonderneming aan banden

Door Lou Keune

Ongelijkheid is een hot issue geworden in het publieke debat. Meestal gaat het dan over de ongelijkheid in inkomens: toegenomen. Steeds meer ook gaat het over de ongelijkheid in vermogens: nog meer toegenomen. Maar waar de auteurs van het recent verschenen boek ‘De macht van de megaonderneming – Naar een rechtvaardige internationale economie‘ voor pleiten is eens goed te kijken naar de samenballing van macht in een betrekkelijk klein aantal ondernemingen die zij aanduiden met de term ‘megaonderneming’. En die macht is enorm, alleen al door hun omvang. De 147 grootste ondernemingen controleren ‘cumulatief’ zo’n 40% van de wereldeconomie. Daaronder betrekkelijk veel banken, verzekeringsmaatschappijen en investeringsfondsen. En 737 ondernemingen controleren 80%.

Top 147

Is dat een probleem? De auteurs: Joost Smiers, Pieter Pekelharing en John Huige vinden van wel. Neem het grote aantal financiële instellingen onder die top 147. Alleen al vanwege hun omvang bleek bij de crisis van 2008 dat wanbeleid in één instelling grote gevolgen had (en heeft) voor de hele wereldeconomie. Om dat gevaar te temperen werd de boodschap too big to fail rondgebazuind, met als gevolg dat overheden zich gedwongen zagen in te grijpen en omvangrijke financiële garanties te stellen. Daaronder zuchten wij nog steeds, want er wordt aan alle kanten bezuinigd. Dat risico is vanwege deze financiële instellingen des te groter nu 98% van het mondiale financiële verkeer niets van doen heeft met invoer of uitvoer van goederen en diensten, het is pure geldhandel. Hoe groter de mega’s, des te groter het gevaar van instabiliteit.

Mega macht

Aan deze omvang zijn ook andere problemen verbonden. Smiers c.s. behandelen er een aantal van. Bijvoorbeeld dat de omvang en dus invloed van deze ondernemingen hun macht enorm vergroot. Zij hebben meer te zeggen over de economie (en over nog meer) dan vele zo niet alle publieke overheden. Dat eens te meer nu dankzij de golf van liberaliseringen de overheden zich eerder afzijdig opstellen, soms zelfs de hand ophouden opdat de betreffende ondernemingen hun goedgezindheid tonen bijvoorbeeld door in het betreffende land te investeren.

Die ondernemingen worden overladen met goedgunstigheden als lagere vennootschapsbelasting, andere belastingfaciliteiten, infrastructurele investeringen, en flexibele arbeidsmarkten met verslechterende arbeidsvoorwaarden. Met alle gevolgen van dien, ik verwijs als voorbeeld naar de eindelijk opgevlamde discussie in Nederland over de schamele arbeidsmarktposities van een groot deel van de ZZP-ers, en naar de golf van ontslagen en loondalingen in en verschraling van de dienstverlening in de zorgsector. Concentratie en liberalisering gaan hand in hand met ontdemocratisering en minder welzijn.

En dat niet alleen. Deze terecht ‘mega’ genoemde ondernemingen nemen op de betreffende markten een bepalende positie in. De auteurs gebruiken daarvoor termen als quasi-monopolisten en oligopolisten. Hoe zeer er wereldwijd wetgevingen zijn die erop gericht zijn de dominantie van één of enkele ondernemingen tegen te gaan, feit is dat zij in heel veel opzichten hun betreffende markten domineren. Dat betekent o.a. dat de mega’s betrekkelijk eenvoudig aan price-setting kunnen doen, bijvoorbeeld ten opzichte van zeer concurrentiële leveranciers. Het doet mij denken aan de positie van de Nederlandse veehouders die steeds maar weer moeten afwachten wat Albert Hein en andere grootwinkelbedrijven bereid zijn te betalen voor melk en vlees. En wat te denken van farmaceutische bedrijven die in sommige gevallen exorbitante prijzen rekenen voor hun medicijnen. De auteurs wijzen daarbij op het verschijnsel dat het mededingingsrecht wereldwijd is verwaterd. Natuurlijk, het beeld kent vele schakeringen. Er zijn ook prima en zeer bekende voorbeelden van overheidsingrijpen, bijvoorbeeld de procedures van de EU tegen de mondiale ICT reuzen. Maar dat kunnen alleen de echt groten als de EU en de VS, en dan nog in beperkte mate.

Schaalvergroting en efficiëntie
Daarbij wijzen Smiers c.s. erop dat het argument van de efficiëntie die op zou treden bij dergelijke schaalvergrotingen steeds minder opgaat. Het blijken steeds meer grote molochs te zijn met enorme bureaucratieën die vooral gericht zijn op verdediging, zo niet vergroting, van hun posities op de diverse markten. Daarbij staan dan, mede dankzij de financialisering van de wereldeconomie, korte termijn financiële belangen voorop, belangen die het primaat van de shareholder bevestigen en de positie van andere stakeholders verslechteren. Terecht wijzen Smiers c.s. erop dat deze aandeelhouders wel de vruchten van dat beleid mogen plukken maar niet aansprakelijk zijn voor als het mis gaat, al dan niet met grote maatschappelijke gevolgen. Wel de baas dus, maar niet verantwoordelijk. Dit geldt eens te meer nu de posities en persoonlijke belangen van de leden van de raden van bestuur van deze mega’s dankzij hun eigen aandelenbezit nauw zijn verbonden met die van de andere aandeelhouders. Kortom: de mega’s zijn veel te groot en veel te machtig, en moeten aan banden worden gelegd.
Intellectuele eigendomsrechten
Veel aandacht wordt in het boek geschonken aan de problematiek van de intellectuele eigendomsrechten als patenten en copyrights. De auteurs zijn zeer kritisch over wat zij de privatisering van kennis noemen. Hun bezwaren zijn velerlei. Kennis is een maatschappelijk product ontstaan in de geschiedenis van mensen en culturen. Het object van een patent betreft meestal een beperkte toevoeging aan de kennis op een zeer specifiek terrein maar dan toch met het label van het eigendom van die onderneming en dus niet van al die anderen, laat staan de mensheid als geheel. Dat is een toe-eigening die terecht als zeer onrechtvaardig wordt beschouwd. Veel kennis die gepatenteerd is komt voort uit programma’s en projecten die overheden hebben ondernomen of gefinancierd. Bekende voorbeelden zijn de fall-outs van het onderzoek over de ruimte en voor de ruimtevaart, en de ontwikkeling van het World Wide Web. Bovendien is het enorm inefficiënt. Het leidt bijvoorbeeld tot verspilling omdat dat stukje kennis dat aan een patent is verbonden niet zomaar door anderen mag worden gebruikt. Dat beperkt het onderzoek flink. Eigenlijk vertraagt het hele stelsel van intellectuele eigendomsrechten de verdere ontwikkeling van kennis en technologie en de toepassing daarvan. De verspilling manifesteert zich ook in een ander opzicht. Het leidt namelijk tot vele juridische procedures die inmiddels miljarden dollars of euro’s per jaar kosten, geld dat veel beter aan onderzoek en ontwikkeling kan worden besteed. Bijkomend effect is dat grote ondernemingen zich die processen gemakkelijker financieel kunnen veroorloven dan de kleintjes. Daarom dat die laatsten, hoe zeer zij ook in hun recht mogen staan, al gauw tot een vergelijk proberen te komen met de grote broer. Een ander aspect van verspilling manifesteert zich in wat wel of niet verder onderzocht en ontwikkeld wordt. Dat doet zich gelden in de medische sector. Welke geneesmiddelen worden wel ontwikkeld en welke niet? De verdienmogelijkheden vormen de belangrijkste leidraad. Om deze reden heeft het lang geduurd voordat anti-malaria medicijnen werden ontwikkeld en breed toegankelijk gemaakt, ook voor de armsten op deze wereld. Vergelijkbare problemen doen zich voor bij medicijnen voor kleine tot zeer kleine groepen van zieken. Zeker ingeval van monopoloïde bezit van het intellectuele eigendom leidt dit in veel gevallen tot buitensporige prijzen.
Het kan anders
Dat kan anders, is de boodschap van dit boek. Intellectuele eigendomsrechten moeten worden opgeheven, kennis moet voor iedereen toegankelijk zijn. Dat wordt door de auteurs niet als een gratuite boodschap verkondigd. Integendeel, zij zijn zeer te prijzen voor de gedetailleerde uitwerking die zij geven aan dit principe. Het voert te ver om die in deze bespreking te behandelen. Overigens, voor één vorm van intellectueel eigendom maken zij een uitzondering, namelijk trademarks als logo’s. Die zijn nauw verbonden met de identiteit van de betreffende ondernemingen, uitdrukking daarvan. Maar voor de rest: openbaarheid. Zal dat betekenen dat daarmee een rem komt op onderzoek en ontwikkeling? Dat hoeft niet. Want overheden en door hen gefinancierde instellingen kunnen dat onderzoek doen of uitbesteden. Dat voorkomt verspilling en versterkt de coördinatie, en koppelt de ontwikkeling van kennis en technologie veel directer aan maatschappelijke belangen in plaats van aan geprivatiseerde verdienmogelijkheden. Zal dat leiden tot een rem op onderzoek en ontwikkeling bij ondernemingen? Dat hoeft niet, ondernemingen kunnen bij de toepassing van nieuwe technologie profiteren van de voorsprong die hen dat geeft op de betreffende markten. Natuurlijk, dan geen monopoloïde voorsprong maar een tijdelijke en concurrentiële. En daar mag dan iedereen van profiteren.
Mega’s aan banden
Ook doen de auteurs vele voorstellen om de mega’s aan banden te leggen. Hun gedachtegang lijkt veel op die welke de afgelopen jaren bovenkwam bij discussies over de toekomst van banken. Zo geven zij veel aandacht aan de noodzaak om te grote ondernemingen op te splitsen en daarmee concurrentiëler te maken. Zij willen ook het mededingingsrecht gaan vitaliseren. En dat alles binnen het breder verband van het plaatsen van ondernemingen binnen de maatschappelijke kaders gesteld door proactieve overheden op nationale, supranationale en mondiale niveaus. In dat verband besteden zij betrekkelijk veel aandacht aan de geschiedenis sinds de Tweede Wereldoorlog van het zoeken en ontwikkelen van mondiale afspraken over handel en investeringen. Vele afkortingen passeren de revue, van GATT via UNCTAD en WTO naar ISDS en TTIP (lees ook mijn column hierover). In het verlengde daarvan doen zij diverse voorstellen hoe het anders zou kunnen. Daarbij maken zij duidelijk dat zij niet af willen van de private ondernemingen. Zij willen slechts dat die beter worden ingekaderd opdat zij inderdaad de maatschappij kunnen brengen waar zij eigenlijk voor bedoeld zijn: welvaart, welzijn en geluk. Daarbij wel met de kritische kanttekening dat niet alle menselijke activiteiten in de vorm van commerciële ondernemingen moeten worden geprivatiseerd. Over privatisering en vermarkting van collectieve goederen en diensten zijn de auteurs zeer kritisch.
Duidelijk standpunt
Dit boek presenteert veel kennis en inzichten, met een indrukwekkende documentaire onderbouwing en vele afgewogen oordelen. Daarbij mis ik overigens een register van namen en onderwerpen, en/of een meer gedetailleerde inhoudsopgave. Er wordt zoveel besproken dat het niet gemakkelijk is om over een specifiek onderwerp iets terug te vinden. Het boek is zeker ook een betoog, de auteurs stáán ergens voor. Met betrokkenheid worden situaties geproblematiseerd en voorstellen geoperationaliseerd. Die betrokkenheid kan bij sommige lezers twijfel zaaien over de waarde daarvan. Ik vind dat geen probleem. Integendeel, het wordt tijd om sommige discussies als die over de mega’s en gerelateerde onderwerpen als het intellectuele eigendom eens grondig aan te pakken, zeker ook in de politieke en maatschappelijke gremia. Dit boek kan daar goed bij helpen. Lou Keune Voor meer teksten van Lou Keune zie www.loukeune.nl of www.platformdse.org. Interesse in dit boek? Klik hier om te bestellen. Joost Smiers, Pieter Pekelharing en John Huige: De macht van de megaonderneming – Naar een rechtvaardige internationale economie. Amsterdam, Van Gennep, 2016, 287 pagina’s

29 februari 2016
Van welvaartsstaat naar neoliberale dominantie naar ???

Door Lou Keune

De Tweede Kamer verkiezingen van 2017 kondigen zich aan. De twee regeringspartijen zijn al even bezig met wat afstand van elkaar nemen. Zij beginnen hun ‘eigen verhaal’ de presenteren, in een collegiale onderlinge verhouding, maar toch. De verkiezingen ingaan zonder een eigen identiteit maakt je zeer kwetsbaar. Daar komt bij dat de steeds weer oplopende spanningen in de samenleving, over een grote veelheid van kwesties, flink beginnen te tellen. Er is grote ongerustheid over hoe het verder moet met de verzorgingsstaat, de internationale migratie, de sociale zekerheid, het klimaat, de internationale en binnenlandse veiligheid, om maar enkele voorbeelden te noemen. Waar willen de partijen heen? Verkiezingen winnen met wat rozen en tomaten, mooie verhalen en debattrucs, dat zit er niet meer in. Mensen willen weten waar de partijen voor staan, hoe ziet de toekomst eruit, hoe die te bereiken?

Een van de onderwerpen waarover gesproken gaat en moet worden is dat van de sociaaleconomische orde. Mensen hebben begrepen dat de manier waarop de samenleving nu is ingericht, op zijn zachtst gezegd niet ideaal is. Lang is de overtuiging breed gedragen, zeker sinds het vallen van ‘De Muur’, dat allerlei sociaaleconomische beleidslijnen tot de normaliteit behoren. Is er hoge werkloosheid? Dan moeten de arbeidskosten omlaag want wij moeten onze internationale concurrentiekracht versterken. Dus moet er geflexibiliseerd worden, moeten lonen en uitkeringen ‘bevroren’ worden, worden allerlei arrangementen van de verzorgingsstaat en sociale zekerheid ingekrompen, moeten onderwijs en gezondheidszorg onder het regime van de markt komen, en zo meer. En dat alles onder de paraplu van bezuinigingen en dereguleren.

Griekenland

Moet Griekenland uit de penarie geholpen worden? Dan zal ook daar moeten worden bezuinigd en gedereguleerd, zal de overheid flink kleiner moeten worden, worden public goods als havens en eilanden in de uitverkoop gedaan, de lonen, uitkeringen en pensioenen verlaagd, wordt de pensioenleeftijd verhoogd en zelfs de regering zo niet de hele bevolking onder curatele geplaatst. En dat vanuit een frame van Grieken die te lui zijn om te werken, bovendien corrupt en graag het handje ophouden. Ik wil niet beweren dat er geen problemen zijn in Griekenland. Maar het huidige beleid van de Europese Unie, de Europese Centrale Bank, en het Internationale Monetaire Fonds verruimt en verdiept de problemen, met grote gevolgen voor de levensstandaard van de meeste Grieken.

Ook in deze kwestie blijven de rijken en vermogenden buiten schot ondanks diverse voorstellen van de Griekse regering om eerst daar maar eens aan te beginnen. Bijvoorbeeld met het aanpakken van de corruptie, de belastingontduiking en de kapitaalvlucht. Maar ja, dat past niet binnen het frame van het neoliberale denken, de rijken zijn broodnodig voor een betere toekomst van het land. Rijken moet je juist binnenlaten en aanhalen, het zijn zij, aldus dat vertoog, die investeren, en zonder investeerders lukt het niet. Zij beschikken over de vereiste propensity to invest, om maar eens het jargon te citeren. Loontrekkers en uitkeringsontvangers lijden aan een te hoge propensity to consume. Tja, zo ken ik er nog wel een paar.

Beperkingen en tegenstrijdigheden

De beperkingen en tegenstrijdigheden van dat soort opvattingen en beleid krijgen steeds meer aandacht. Neem die kwestie van bezuinigen en flexibiliseren. Die gedachte gaat er vanuit dat om internationaal te kunnen concurreren de productie goedkoper moet. Tegelijkertijd maken de pleitbezorgers van dit beleid zich zorgen om het consumentenvertrouwen. Want ja, als dat te laag is gaan mensen niet meer kopen. Maar hoe kun je mensen zover krijgen om meer te gaan kopen als je hen tegelijkertijd de middelen ontneemt? En neem dat punt van het internationale concurrentievermogen, dat is ook zo’n raar verhaal. Want is dat niet alleen maar een beleid van gaten met gaten vullen? Immers, hoe groter de concurrentiekracht van Nederland, des te meer export; maar dat moet dan toch ten koste gaan van de export van een ander land? Dus gaan ook dat land en vele andere op de toer van de internationale concurrentiekracht. En dan al die financiële ballonnen die steeds weer worden opgeblazen.

De crisis van 2008 is nog lang niet uitgewerkt en opnieuw ziet de De Nederlandse Bank zich genoodzaakt te waarschuwen dat de beurskoersen niet meer de reële waarde van bedrijven representeren. De prijzen van huizen stijgen weer. De groei van de financiële sector gaat alsmaar door, nauwelijks gemitigeerd door beperkende maatregelen, alsof Joris Luijendijk, om maar iemand te noemen, niet luid en duidelijk de noodklok heeft geluid.

Boemerangs

Dergelijk beleid komt steeds meer onder druk te staan. Niet alleen vanwege zijn tegenstrijdigheden, ook omdat de onvrede daarover toeneemt. Het neoliberale beleid dat sinds de jaren tachtig domineert in veel landen, zo niet wereldwijd, veroorzaakt zijn eigen boemerangs. Neem het milieu. Aan het neoliberale beleid is inherent dat gemikt wordt op economische groei gemeten met de indicator bbp. Ik ga hier niet nogmaals in op alle tekorten die kleven aan deze indicator, zie daarvoor mijn eerdere column. Ik wil er slechts op wijzen dat het een verdere ontwikkeling in de richting van ecocide impliceert. Dat wil eigenlijk zeggen dat de veronderstelling onder dat groeibeleid dat wij het allemaal beter krijgen niet klopt, integendeel.

Neem ook het voortdurend mikken op versterking van de positie van de rijken en vermogenden, daaraan is een groeiende ongelijkheid op gebieden als levenskansen, inkomens en vermogens inherent. Uit een dezer dagen verschenen rapport van Oxfam Novib blijkt ‘dat de 62 rijkste mensen evenveel bezitten als de armste 3,5 miljard mensen op aarde. In 2010 hadden 388 rijken nog evenveel in handen als de armste helft van de wereldbevolking’. Dat roept toch onvrede en verzet op? Of zou het nu voor de eerste keer in de menselijke geschiedenis kunnen gebeuren dat mensen dit alles maar accepteren, er zich bij neerleggen? De werkelijkheid is anders, steeds meer boemerangs manifesteren zich, bijvoorbeeld in populisme, in extremisme, in racisme, in wantrouwen in ‘de politiek’, en ook in migratie en in verzet.

TINA of TATA

De op dit moment dominante sociaaleconomische orde, het neoliberalisme, verliest langzaam maar zeker zijn almachtigheid. Was het gedurende decennia, sinds de jaren tachtig, nog zo dat zij breed werd gedragen door geloof en vertrouwen, ‘zo werkt het nu eenmaal’, nu slaat de twijfel toe, wereldwijd. En stelt men zich de vraag ‘kan dat niet anders?’

Natuurlijk kan het anders. Samenlevingen kunnen zich op andere manieren ontwikkelen dan op een gegeven moment actueel is. Het neoliberalisme is ook maar een specifieke vorm van inrichting van de samenleving, is historisch in de zin van onder bepaalde maatschappelijke omstandigheden bovengekomen. Die vorm, die orde komt voort uit o.a. de beperkingen en tegenstrijdigheden van het model dat daarvóór sinds de Tweede Wereldoorlog wereldwijd dominant was. Dat was dat van de welvaartsstaat.

Ik wil een volgende keer op dat model ingaan, inclusief zijn resultaten en tekortkomingen. Het leidde tot neoliberalisme, het model waarvan Margaret Thatcher zei: ‘There Is No Alternative’, ‘TINA’ dus. Wat zij niet inzag is dat ook dat model ‘maar’ historisch is, van tijdelijke aard. Het loopt vast in zijn eigen beperkingen en tegenstrijdigheden. En de alternatieven, door Susan George samengevat onder de afkorting ‘TATA’ (‘There Are Thousands of Alternatives’) manifesteren zich steeds duidelijker. Ook daarop kom ik terug.

Lou Keune

Voor meer teksten van Lou Keune, zie www.loukeune.nl of www.platformdse.org.

20 januari 2016
Column: Hoe IJsland uit de crisis kwam

De afgelopen week waren er weer erg veel onderwerpen om over te schrijven. De trieste gebeurtenissen in Frankrijk zijn natuurlijk in alle media reeds aan bod gekomen. Het is natuurlijk erg triest wat er heeft plaatsgevonden, ook omdat we door deze verschrikkelijke gebeurtenissen met meer controle door de overheid te maken gaan krijgen. Onze privacy zal hierdoor nog verder aangetast zal worden. Daarom breng ik deze week graag een positief stuk over een land dat een aantal jaar geleden in diepe crisis verzeild was geraakt: IJsland!

Nadat de IJslandse economie vorig jaar met 1,9% groeide, wordt voor dit jaar een groei van 3,5% verwacht. Ook zakte de staatsschuld terug naar 64% van het bbp. Dat is veel minder dan de staatsschuld van 87% tijdens de piek van de financiële crisis in 2012. De IJslandse premier sprak na de publicatie van deze cijfers de volgende woorden:

“Ik ben er vrij zeker van dat ons herstel nooit mogelijk was geweest indien we lid van de EU waren geweest. Het feit dat we buiten de EU stonden is uiteindelijk essentieel gebleken voor ons economisch herstel. De kans dat we ooit opnieuw het lidmaatschap aanvragen lijkt me vandaag klein – neen, onbestaande.”

IJsland is uit de crisis
De krona, haar eigen munteenheid onafhankelijk van de euro, een onafhankelijke wetgeving en de controle over grondstoffen gaven de IJslandse regering ruimte om te manoeuvreren na de crisis. Dat speelde een cruciale rol in het herstel van de binnenlandse economie. Ook het toerisme nam de voorbije vier jaar telkens opnieuw met 25% toe. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) bevestigde onlangs dat IJsland volledig hersteld is van de crisis, zonder in te boeten op zijn sociale systeem met onder andere gratis ziekteverzekering en onderwijs. De politiek in Nederland roept altijd eensgezind dat we als Nederland nergens zouden zijn zonder de EU. We weten dit niet. Wat we echter wel weten is dat Zwitserland en Scandinavië (behalve Finland) nog steeds tot de meest welvarende landen van de wereld behoren. Het feit dat deze landen geen volwaardig lid zijn van de EU heeft ze blijkbaar geen windeieren gelegd. En de Finnen zitten te balen, niet alleen van het bedrijf Apple (heeft gezorgd voor de neergang van hun nationale trots Nokia), maar ook van het besluit toe te treden tot de euro… Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard.

IJsland liet de crisis achter zich door drastisch te hervormen

23 november 2015
Beproeft alles en behoud het goede
De geschiedenis leert geen lessen! Maar aan wie of wat ligt dat? Ligt dat aan de geschiedenis zelf of ligt het aan de mensen die denken het beter te weten dan de geschiedenis. Een mooi voorbeeld van die menselijke hovaardij biedt het uitbreken van de financiële crisis in 2008. Al snel was duidelijk, dat deze crisis qua intensiteit die van de Grote Depressie van de jaren dertig van de vorige eeuw benaderde. Daarmee zou het scenario bekend moeten zijn hoe het best de nieuwe crisis het hoofd te bieden. Helaas hebben beleidsmakers niets met de lessen van de jaren dertig gedaan.

Tussen 1929 en 1932 was voor toenmalig president Herbert Hoover een evenwichtig budget de sleutel naar herstel. Een dergelijk budget zou het bedrijfsleven vertrouwen inboezemen. Dat was toch een absolute voorwaarde om bedrijven te bewegen weer te gaan investeren. Het heeft allemaal niet mogen helpen en Hoover moest als president plaats maken voor Franklin D. Roosevelt. Die gooide het economisch gesproken over een heel andere boeg en had een simpele strategie: probeer alles om de vraag te verhogen en de productie te verbeteren en wat ook nog de werkloosheid kan verlagen. Alles wat werkt, daar ga je mee door en de rest gooi je overboord.

Voor Roosevelt was een verantwoord budget een non-issue. Hij verhoogde de geldhoeveelheid en liet de tekorten lustig oplopen. Onder hem lieten de Verenigde Staten de Gouden Standaard los. Hij nam werklozen in overheidsdienst en gaf garanties af aan burgers die dreigden huis en haard te verliezen. Tenslotte ontwierp hij een antitrust beleid bedoeld om de monopolies in het bedrijfsleven te doorbreken. Natuurlijk was het beleid van Roosevelt geen onverdeeld succes, maar hij is er wel in geslaagd de crisis een halt toe te roepen en de economie weer op het spoor van groei te zetten. Was het nu zo vreemd geweest om in 2008 de receptuur van 1933 weer van de plank te halen en om te bezien wat dit keer wel en wat niet werkte. Het heeft niet zo mogen zijn. Teveel partijen hadden op onderdelen bezwaren tegen een dergelijk beleid. Zou bijvoorbeeld steunen van huiseigenaren, wier huis onder water stond, niet verkeerde keuzes belonen? Idem, zou hulp bij de herkapitalisatie van banken niet een verkeerd signaal uitzenden, namelijk dat roekeloos gedrag beloond wordt. Ook veel economen hebben zich verloren in eindeloze welles-nietes verhandelingen in plaats van een serieuze en redelijke aanpak van de crisis te ontwerpen. Kortom groepsbelang en eigenwaan hebben de aanpak van de crisis in zowel de Verenigde Staten als in Europa gefrustreerd. Misschien moeten alle lobbyisten en economische betweters maar eens goed de woorden van toen nog kandidaat Roosevelt uit 1932 ter harte nemen: ‘the country needs and demands bold, persistent experimentation. Take a method and try it. I fit fails, admit it frankly and try another. But above all, try something!’ Cor Wijtvliet Bron: J. Bradford DeLong, Try everything, Project-syndicate December 31 2014
Over Cor Wijtvliet: Als econoom studeerde Wijtvliet af op economische geschiedenis en kent hij als geen ander de valkuilen en mogelijkheden van crises. Wijtvliet werkte tot de vorige crisis van 2008 als onderzoeker, analist en vermogensstrateeg voor banken en instellingen zoals het Nederlands Instituut voor het Bank- en Effectenbedrijf (NIBE), Centraal Bureau voor de Statistiek, KBW-Wesselius, Friesland Bank Securities en Van Lanschot Bankiers. Die wereld laat hij in 2009 achter zich en vestigt zich succesvol als onafhankelijk analist. Hij schrijft in 2009 onthullende commentaren en vileine columns en wordt regelmatig gevraagd zijn doortastende kijk op geld- en beleggingszaken te geven in de Nederlandse media. Zo was Dr. Wijtvliets opinie onder andere te zien, te horen en te lezen in RTLZ, Business Nieuws Radio (BNR) en Het Financieele Dagblad (FD). Meer informatie:
- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- Ontvangt u het Journaal niet rechtstreeks? Abonneert u zich dan hier!
- Volg Cor Wijtvliet op twitter: @wijtvliet
6 januari 2015
In het land der blinden…
De befaamde Groucho Marx zei ooit: “these are my principles. If you don’t like them, I have others.” Waarschijnlijk valt de humor van Groucho slecht in Europa, want het oude continent heeft zijn boodschap niet ter harte genomen. Daar waar de Fed in de crisisjaren er weinig moeite mee heeft om de gevestigde waarheden overboord te zetten, daar blijven we in Europa ons vastklampen aan de waarheden van voor 2008. Het resultaat is, dat in de VS het herstel steeds meer handen en voeten krijgt, terwijl Europa op zijn best al bijna zeven jaar op rij voort moddert zonder merkbare verbetering.

Verschil ECB en Fed

Het grote voordeel van de Fed boven de ECB is dat de eerste in feite alle goedbedoelde of kwaadwillende politieke verzoeken en adviezen aan de laars kan lappen. En dat hebben de centrale bankiers met de nodige flair en toenemend succes gedaan. Er is bijna niemand meer die nog gelooft in het spook van de hyperinflatie als gevolg van de politiek van kwantitatieve verruiming. Mario Draghi en zijn gevolg zijn echter al jaren de gevangenen van de wensen van de periferie en de verlangens van het Noorden. Dat beperkt zijn slagkracht en daarmee de mogelijkheid om problemen agressief te lijf te gaan. Het is in Europa voor Draghi altijd weer een laveren tussen Scylla en Charibdis.

En natuurlijk moet je in tijden van crisis ook nog een goede portie geluk hebben. In januari 2009 slaagde de regering er in om een fiscaal stimuleringsplan ter waarde van $847 miljard door Capitol Hill geaccepteerd te krijgen. Het steunpakket kwam tot stand onder druk van een economische krimp van 8% op jaarbasis in het vierde kwartaal van 2008. Zeker achteraf is er veel reden voor kritiek op het overhaast in elkaar getimmerd plan, maar het bleek voldoende om de recessie te laten omslaan in een mager herstel. Beleidsmakers in Europa bleven met de armen over elkaar zitten.

De meevaller voor de Amerikaanse overheid was dat de Tea Party toen nog geen doorslaggevende stem binnen de Republikeinse Partij had. Toen dat eenmaal in 2010 zover was, kwam de besluitvorming op Capitol Hill tot stilstand en die politieke impasse duurt voort tot vandaag de dag.

Met enig gevoel voor overdrijving kun je beweren, dat Duitsland en gevolg in Europa de rel van de Tea Party vervullen. De Duitse economische beschouwingen over de financiële crisis hebben vaak een moraliserende ondertoon. Die crisis hebben we zogezegd over ons zelf afgeroepen en daarom moeten we boete doen voor onze zonden. Pas dan zal er weer herstel volgen. Los van een eventuele moralistische kijk op zaken is Europa ook simpelweg politiek te verdeeld om het voorbeeld van de Fed te volgen. Trouwens, als die eenheid er wel was, zou Europa waarschijnlijk een route tegengesteld aan die van de VS opgaan. Duitsland zou immers ook dan doorslaggevend zijn.

Zwak herstel

De Verenigde Staten mogen dan aan de beterende hand zijn, maar ook daar is het herstel nog steeds niet overtuigend. De werkgelegenheid stijgt weliswaar, maar de lonen niet. Die liggen nog steeds ver beneden het niveau van voor 2008. Ook laat de arbeidsparticipatie nog zeer te wensen over. Vooral veel mannen hebben de arbeidsmarkt de rug toe gekeerd. Er is met andere woorden nog absoluut geen gevaar voor inflatie. Toch roepen de haviken binnen de Fed en de politiek steeds harder, dat de rente zo snel mogelijk omhoog moet. In hun ogen is dat de beste manier op een opleving voor te zijn. Een te snelle renteverhoging is ook de beste manier om een pril herstel de kop in te drukken. Dat hebben de jaren ’30 van de vorige eeuw meer dan afdoende bewezen.

Het is maar in gelatenheid afwachten wat de uitkomst van deze discussie zal zijn. De VS zijn echter wel in een fase van herstel terecht gekomen, waarin het zich de luxe kan veroorloven om over structurele hervormingen na te denken, hoe onrealistisch de voorstellen daartoe soms ook zijn. Voor Europa blijft het daarentegen vooral watertrappelen geblazen om zo het hoofd boven water te houden. Misschien zouden onze beleidsmakers de vingerwijzing van een tweede vermaarde persoonlijkheid ter harte moeten nemen. Ooit zei Albert Einstein: “the definition of insanity is to keep trying the same thing over and over and expect a different outcome”.

Cor Wijtvliet

Bron: Edward Luce, Blinded EU can learn from one-eyed US. Financial Times, October 6 2014

BELANGRIJK:
- Opmerkingen en vragen kunt u richten aan: [email protected]
- Bezoek ook de website van Cor Wijtvliet en lees meer door hem geschreven artikelen
- U kunt Cor Wijtvliet boeken voor een inspirerende spreekbeurt. Laat u verrassen!
- Ontvangt u het Journaal niet rechtstreeks? Abonneert u zich dan hier!
9 oktober 2014
Column: Het falende systeem
De volgende column van het Goudstudieforum gaat over ‘het falende systeem’. Met de dag wordt duidelijker dat we in een serieuze systeemcrisis zitten die niet opgelost kan worden met ‘beproefde methodes’ die we in de afgelopen decennia hebben toegepast om uit de crisis te komen.

Deze crisis is anders, want het verlagen van de rente en het Keynesiaans stimuleren heeft niet het economische herstel opgeleverd waar velen op gehoopt hadden. Integendeel, we zakken steeds verder weg in het schuldenmoeras. De Amerikaanse centrale bank begon in 2009 met monetaire verruiming en is daar vier jaar later nog steeds mee bezig. Alleen de bedragen worden steeds groter. Ook Europa worstelt ondertussen met haar schulden… Wat staat ons nog te wachten?

Het falende systeem

Sinds 1971 is het monetair-financieel-economisch schuldsysteem *officieel* in faling gegaan. De hoogdagen van dit foute schuldsysteem zijn voorbij. Niet in de minste plaats omdat er geen waardestandaard meer mee verbonden is. Op dit moment groeit het systeem versneld uit tot een non-systeem met een ad hoc wanbeheer. Om tot deze conclusie te komen volstaat het om dag na dag het nieuws aandachtig en kritisch te volgen.

Een non-systeem in de falingsfase verdraagt geen vrij vlottende goudwaarde (waarde standaard). Daarom zien we het goddelijke kartel (GS & JPMC) ook de goudprijs aanhoudend verguizen. Indien de goudprijs door de $ 1.000 per troy ounce valt gaan de zwakke handen in de goudmarkt (de goud speculanten) er de brui aan geven. De vroege vogels willen winst nemen en de laatkomers zullen hun verliezen beperken. Want het goddelijke Goldman Sachs blijft roepen dat je goud tegen $1.300 per troy ounce moet verkopen omdat de prijs naar $1.000 zal zakken.

Dan zitten die ex-goudkevers met hun fiat digits weer in een fout en falend systeem, maar omdat de goudprijs zakt en waarschijnlijk zal blijven zakken zullen zij dat mogelijk niet als zodanig ervaren! Ze zijn dus vergeten waarom ze eigenlijk in het goudmetaal stapten. Blijkbaar doorzien ze het vuile spel van de manipulatieve systeem beheerders niet.

Het complexe monetair-financieel-economische systeem is toch zo moeilijk te vatten… Een stijgende of dalende goudprijs spreekt véél meer tot de verbeelding! En dat weten de systeem beheerders maar al te best. Ze *exploiteren* dat dan ook aanhoudend. Neem als voorbeeld de daling van de goudprijs tussen 1980 tot en met 2000, een periode van 20 jaar. Die 20 jaar waren de hoogdagen van het systeem. Het is daarom héél moeilijk om definitief afscheid te nemen, *uit* dit systeem te stappen en fysiek goud te accumuleren.

Waarschuwing

China waarschuwde de Verenigde Staten over z’n wanbeheer van het dollarsysteem. Neem bijvoorbeeld de idiotie omtrent het Amerikaanse schuldenplafond. Het ‘easy money’ beleid van de Verenigde Staten is een toenemende bedreiging voor de Aziatische dollarreserves en de wereldhandel. De surpluslanden in Azië en in het Midden-Oosten riskeren dat hun opgeslagen dollarverdiensten (reserves) in waarde zullen wegsmelten.

Het foute en falende systeem van dollarschulden als reserve wordt dan economisch disfunctioneel. Dat zal China niet zomaar laten gebeuren. Het *waarschuwen* zal dan ophouden en surplus landen gaan dan een vernieuwd (ander) systeem afdwingen. Het schuld-gedreven systeem (van politieke economie) zal dan een waardestandaard moeten krijgen die deze keer passend is voor de exporterende landen en niet meer enkel voor het Amerikaanse dollarsysteem zoals bij Bretton Woods.

Dollarregime heeft gefaald

Het is maar te hopen dat het dollarregime tijdig tot het (pijnlijke) besef komt dat het zo niet meer verder kan. Het is te hopen dat ze niet op de Oosterse bedreiging gaat wachten om duurzaam te veranderen naar een internationaal passende waardestandaard. Een waardestandaard met een vrij vlottende goudwaarde als kern in het vlottende muntsysteem dat z’n beste tijd gehad heeft…

Het chronisch falen van dit door schulden gedreven economische systeem kan geen decennium meer doorgaan! Op Goudstudieforum blijven we parabolische horror grafieken opdiepen. Het zal héél erg pijnlijk blijken om kosten wat kost *in* dit schuldensysteem te blijven hangen met uw opgebouwde vermogen. We gaan het moeilijk debat hierover niet uit de weg…

————————————————————————————————-

Deze bijdrage is afkomstig van Goudstudieforum.com, een besloten discussieforum waar men de ontwikkelingen in de goudmarkt op de voet volgt en bediscussieert. Een levenslange registratie voor het Goudstudieforum kost €125 of één Krugerrand van 1/10 troy ounce. Marketupdate noch Goudstudieforum heeft betaald (gekregen) voor deze bijdrage.

www.goudstudieforum.com

————————————————————————————————-

Goudstudieforum

Goudstudieforum heeft al verschillende columns geschreven voor Marketupdate.
10 oktober 2013
“Steeds meer geld dat steeds minder beweegt!?”

Omloopsnelheid geld daalt al sinds 2001 (Bron: St. Louis Fed)

Monetaire basis groeit (Bron: St. Louis Fed)

De twee bovenstaande grafieken zijn de voornaamste fundamentals waarop een verdere opwaardering van goud berust. Alle steun aan de financiële & monetaire systeemcrisis van het Westen draagt niet bij tot economische groei. Daarom slaagt men er maar niet in het probleem van een hogere schuld en stagnerend GDP te verhelpen. De geldhoeveelheid is sinds het uitbreken van de financiële crisis sterk toegenomen, maar door de dalende omloopsnelheid van het geld zien we dat niet terug in een sterke stijging van het GDP.

Om de omloopsnelheid van het geld weer op gang te brengen zal nog meer geldcreatie nodig zijn. Voorlopig anticipeert de goud opwaardering daar nog niet op, want de goudprijs beweegt vooral zijwaarts. We zitten nu voorlopig nog in een tijdelijke London Gold Pool – BIS (status quo).

Het Westen kampt ook nog met een politieke systeemcrisis: Dat is de verscheurende keuze tussen orthodox bezuinigen enerzijds en een devaluerende geldkreatie voor economische stimulering anderzijds. Hogere schuldplafonds zullen de centrale banken hun balans verder doen toenemen. Daar moet dan een sterker goud onderpand tegenover gezet worden. Dat is een Mark to Market goudreserve als balancerend actief op de ECB balans. Door 15% van de reserves in fysiek goud aan te houden kan een toenemende hoeveelheid geld in circulatie gebalanceerd worden.

Cyprus

Het Cyprus precedent en de Dijsselbloem blunder zal nog lang nazinderen in politieke confrontaties. Het vertrouwen in de wanbeherende financiële industrie heeft een bijkomende flinke deuk gekregen. Waar moeten spaarders & vermogens naartoe !? Toch niet naar een stagflatie economie, die al even risicovol is dan de financiële industrie… Vandaag en morgen wordt je als individu verondersteld om uw risico’s te kennen en er mogelijks zelf de gevolgen ervan te dragen. De vermeende veiligheid van spaargeld zal niet meer voor iedereen gegarandeerd worden. Europa heeft de grens op €100.000 gelegd.

Al deze ‘catch-22’s’ kunnen niet zo héél lang meer aanhouden onder de tanende werelddominantie van het $-systeem & regime.

Conclusie:

Westerse muntdevaluatie en koopkracht ontwaarding zijn slechts een kwestie van tijd. Hoe langer de status quo blijft aanslepen, des te groter de ontwaardingen (meervoud) onder de toenemde schulddruk.

Bron: Goudstudieforum.com

=========================================================

Voetnoot redactie Marketupdate: Voor deze bijdrage zijn geen compensaties gegeven of ontvangen door Marketupdate.nl danwel Goudstudieforum.com

28 maart 2013
Guest Post: Goud-Waarde-Standaard in wording

In 1999-2001 keken we met z’n allen naar een historisch goud kantelpunt, waarvan weinigen beseften wat het juist betekende. Bij de geboorte van de ECB stopte de 20-jaar lange goudprijs daling en begon de gestage stijging. De ECB plaatste de Goud-Waarde-Standaard op de activazijde van z’n balans en boekt de goudprijs iedere laatste dag van het kwartaal aan de marktwaarde. De ECB (& FED) balans begonnen aan hun explosieve stijging (€ en $ biljoenen).

Met het Washington Gold Agreement-Central Bank Gold Agreement stopte de goudprijsdaling op $250/oz. Ook de FED ging akkoord met 15% goud-activa op de balans. Ook andere landen kopieerden dit concept.

De aan de gang zijn monetaire expansie leidt nu tot monetaire verwarring & angst/wantrouwen. Hoe zal het de koopkracht van de Westerse valuta (€-$) verlopen? Wat met muntinflatie en devaluatie? Hoe geraken we uit de economische stagflatie?

Welke nieuwe rol, kan en zal, goud spelen in het lopende decennium:

De pro-goud fracties wensen demonetisatie van goud zodat het kan functioneren als CB rijkdom reserve. Dus zonder enige binding met currency (Cfr. Duisenberg Aken speech). Dus, goud -uit- het financieel-monetair systeem.

De anti-goud fracties wensen monetair goud te behouden: A $ as good (better) as gold. Dus, goud -in- het financieel-monetair systeem met behoud van de $ z’n reservestatus.

De Westerse systemische schuldcrisis kan onmogelijk blijven aanhouden zonder opnieuw een waardestandaard in te roepen. De oude * fixed * $-goudstandaard is niet meer. Deze komt ook nooit meer terug, onder welke vorm dan ook. Het monetaire wantrouwen zal gestaag toenemen. Dus ook de automatische vlucht naar een betrouwbare & universele waarde-opslag.

Niet-monetair goud (demonetized gold) heeft geen inteationale overeenkomst (bvb. Bretton Woods) nodig om naast currencies te evolueren naar volwaardig waardeopslag (Cfr. tier-1 asset).

Wat betekent dit nu in de praktijk : Ga eens kijken naar 12 jaar goud-waarde evolutie op ECB balans (weekstaat). Het goud-collateraal neemt crescendo meer de plaats in van de forex reserves. De Aziaten (& andere pro goud frakties – ECB goudconcept friends) promoten goudmetaal bezit bij hun burgers. Het voorbije decennium hebben CB pro-goud fracties het beschikbare goudreserve herverdeeld. Straks blijft alleen de FED nog over zonder goud op z’n balans. Het $-systeem & regime blijft geloven in fiat z’n reservestatus.

Op goudstudieforum volgen we die evolutie op de voet (24/7). Alle medestudenten zijn welgekomen.

=========================================================

Voetnoot redactie Marketupdate: Voor deze bijdrage zijn geen compensaties gegeven of ontvangen door Marketupdate.nl danwel Goudstudieforum.com

18 december 2012