Economisch Nieuws
Wat is het effect van 145 jaar inflatie op de prijzen? Op Zero Hedge verscheen eerder deze week de volgende grafiek, die de prijsontwikkeling van een mandje goederen (Consumer Price Index) geeft vanaf 1868. Global Financial Data vergelijkt in deze grafiek de inflatie in verschillende landen, waaronder de VS, Japan en diverse Europese landen. Opvallend genoeg komt de VS als beste uit de bus. Was de inflatie daar echt lager dan in de rest van de wereld?
Klik op de grafiek voor een grotere versie.
De Federal Reserve heeft al $2 biljoen aan Amerikaanse staatsobligaties op haar balans staan, zo blijkt uit de laatste cijfers van de Federal Reserve. De teller stond op 14 augustus op $2.001.093.000.000, een stijging van $7.718.000 ten opzichte van een week geleden. In 2008 stond er op de balans van de centrale bank ‘slechts’ $475,9 miljard aan Amerikaanse staatsobligaties, maar door de jaren heen hebben verschillende stimuleringsprogramma’s onder leiding van Bernanke het totale bedrag meer dan verviervoudigd!
In 2009 begon de Federal Reserve staatsobligaties en hypotheekleningen te kopen, met als doel de langlopende rente omlaag te brengen. Een lagere rente moest een impuls geven aan de consumentenbestedingen en de bedrijfsinvesteringen en daarmee de economie weer op de been helpen. Of dat gelukt is, daarover verschillen de meningen. Wel staat vast dat de balansomvang van de Amerikaanse centrale bank sterk is toegenomen door de verschillende aankoopprogramma’s.
De Federal Reserve koopt de Amerikaanse staatsobligaties (op dit moment $45 miljard per maand) via de secundaire markt. Er is formeel dus geen sprake van directe monetaire financiering, maar in de praktijk lijkt het daar wel op. Alle rente die de Fed ontvangt op staatsobligaties wordt opnieuw in schuldpapier van de Amerikaanse overheid gestopt. Daardoor ligt de effectieve aankoop van schuldpapier dichter bij de $50 miljard dan $45 miljard per maand. Met een verwacht begrotingstekort van $745 miljard per jaar financiert de Amerikaanse overheid dus bijna 80% van haar tekorten via de centrale bank.
Het monetiseren van schulden is het financieren van tekorten met nieuwe geldcreatie. Normaal gesproken moet de overheid het geld ophalen bij beleggers en kan het geld maar één keer uitgegeven worden. Verstrekt de centrale bank (al dan niet direct) het geld aan de overheid, dan verandert de situatie. De overheid kan blijven spenderen, terwijl de beleggers met hun geld andere dingen kunnen doen. Zo kunnen bubbels ontstaan in andere markten, zoals aandelen, vastgoed, grondstoffen enzovoort. Voor elke dollar die de Federal Reserve in staatsobligaties stopt neemt de geldhoeveelheid in circulatie toe, wat een inflatoir effect heeft.
CNS News schrijft dat hyperinflatie in andere landen consistent voortkwam uit een een-tweetje tussen de centrale bank en de overheid. Op het moment dat eerstgenoemde overging op onbeperkte financiering van de tekorten van de overheid ging het mis…
Naast staatsobligaties haalt de Federal Reserve ook hypotheekleningen uit de markt. Op de peildatum van 14 augustus stond er afgerond $1,3 biljoen aan zogeheten ‘mortgage-backed securities’ op de balans van de centrale bank. In januari 2009 had deze post een omvang van slechts $5,6 miljard. Dat zijn leningen die de markt niet meer wil hebben en die de balans van banken en hypotheekverstrekkers ‘vervuilen’. De Federal Reserve neemt deze bezittingen over in ruil voor dollars. Banken parkeren deze dollars weer bij de centrale bank, de zogeheten “excess reserves”. Zo lang het daar blijft liggen is er geen stijging van de hoeveelheid geld in omloop.
De Indiase centrale bank injecteert 80 miljard roepie (omgerekend €918 miljoen) in de Indiase bankensector, door staatsobligaties van de Indiase regering over te nemen van banken. Met deze maatregel denkt de Indiase centrale bank de rente op de Indiase staatsobligaties te kunnen verlagen. Op dinsdag steeg de rente op het Indiase schuldpapier met een looptijd van 10 jaar naar 9,48%, het hoogste niveau sinds 2001.
De maatregel van de Reserve Bank of India (RBI) moet het vertrouwen van buitenlandse beleggers in de Indiase economie en in de roepie terugbrengen. Bovendien zorgt de lagere rente op staatsobligaties ervoor dat de Indiase regering goedkoper kan lenen. Ook banken zijn geholpen met de noodinjectie van 80 miljard roepie, want een daling van de rente verhoogt de waarde van de Indiase staatsobligaties die ze op de balans hebben staan. De Indiase staatsobligaties dienen als reserve op de balans van banken, een reserve die naar de actuele marktprijs gewaardeerd wordt. Door de oplopende rente op het Indiase schuldpapier werden de reserves van Indiase banken steeds minder waard. Dat heeft weer als gevolg dat de banken terughoudend worden met het verstrekken van nieuwe kredieten.
De Indiase economie staat onder druk door de zwakke roepie. Het land heeft al een tekort op de betalingsbalans, maar de laatste tijd trekken ook steeds meer buitenlandse beleggers zich terug van opkomende markten als India. De roepie is sinds mei al met 16% in waarde gezakt tegenover de Amerikaanse dollar, daarmee is het momenteel de zwakste valuta van Azië. Hierover schreven we afgelopen maandag ook al, toen een dollar gelijk stond aan 64,13 Indiase roepies. Op het moment van schrijven is de wisselkoers nog verder weggezakt tot 65 roepie per dollar.
De Indiase centrale bank probeert verschillende dingen om de waardedaling van de munt een halt toe te roepen. Zo wordt de import van goud steeds meer beperkt (1/2) en met importheffingen belast en is de kortlopende rente een maand geleden al met 200 basispunten verhoogd naar 10,25%.
Ook analisten denken dat de noodinjectie van 80 miljard roepie door de RBI de waarde van de munt kan ondersteunen. Ashish Parthasarthy van HDFC Bank verklaarde het volgende tegenover de BBC:
“De RBI probeert de ongewenste effecten, die voortkomen uit het verkrappen van de liquiditeit en die zorgen voor een hoge rente op obligaties, te corrigeren. Deze maatregelen zullen de 10-jaars obligatierente scherp omlaag brengen en daarmee de afschrijvingen die banken moeten doen op de obligaties beperkt houden.”
NS Venkatesh van de IDBI Bank zei tegenover de BBC dat de stappen die de centrale bank genomen heeft de roepie kunnen ondersteunen, omdat buitenlandse investeerders volgens hem zullen terugkeren naar de Indiase obligatiemarkt als men de verwachting heeft dat de rente daalt. De Indiase centrale bank heeft aangekondigd dat de 80 miljard roepie aan staatsobligaties op 23 augustus worden aangekocht.
Reserve Bank of India injecteert 80 miljard roepie in bankensector door staatsobligaties over te nemen
Bernanke blijft de economie ondersteunen met het stimuleringsprogramma van $85 miljard per maand. Binnen de Amerikaanse centrale bank is men het er unaniem over eens dat de stimulering op den duur afgebouwd moet worden (tapering), maar de economische vooruitzichten zijn nog niet goed genoeg om daar nu al mee te beginnen. In de communicatie naar buiten toe wordt de afbouw van het stimuleringsprogramma al heel vaak genoemd, maar steeds blijken het loze woorden te zijn.
Uit de notulen van de FOMC vergadering van 30 en 31 juli halen we de volgende kernpunten ten aanzien van de economische vooruitzichten:
Hoe realistisch is de afbouw van het stimuleringsprogramma van $40 miljard aan hypotheekleningen en $45 miljard aan langlopende staatsobligaties? De werkloosheid blijft hoog, de rente op Amerikaans schuldpapier is de laatste weken sterk toegenomen en het buitenland koopt steeds minder Amerikaans schuldpapier. Dat zijn geen omstandigheden waarin de Federal Reserve haar stimuleringsprogramma kan afbouwen. Iemand moet de schuldfinanciering van de Verenigde Staten voor haar rekening nemen, maar wie doet dat als het buitenland geen geld meer wil uitlenen aan de Amerikaanse regering? Als de Amerikaanse centrale bank de rente laag wil houden, dan moet ze alle schulden overnemen die anderen niet meer willen hebben. Het zijn de buitenlandse obligatiehouders als China en Japan die bepalen hoeveel er ‘getapered‘ kan worden, niet Bernanke…
you must have noticed the utterly nonsens the FED is producing on taper .. Why ? Because the rest of the world decides on the taper
— Freegolds (@freegolds) August 21, 2013
Het stimuleringsprogramma van $85 miljard blijft voorlopig van kracht. Ook gaat de Federal Reserve door met het opnieuw investeren van rente-inkomsten uit al het schuldpapier. Daardoor is de totale hoeveelheid schuldpapier die de Amerikaanse centrale bank uit de markt haalt feitelijk een stuk groter dan die $85 miljard. Ook inkomsten uit eerdere stimuleringsprogramma’s worden opnieuw belegd in schuldpapier. In de woorden van de Fed:
“At the conclusion of its discussion, the Committee decided to continue adding policy accommodation by purchasing additional MBS at a pace of $40 billion per month and longer-term Treasury securities at a pace of $45 billion per month and to maintain its existing reinvestment policies. In addition, the Committee reaffirmed its intention to keep the target federal funds rate at 0 to ¼ percent and retained its forward guidance that itanticipates that this exceptionally low range for the federal funds rate will be appropriate at least as long as the unemployment rate remains above 6½ percent, inflation between one and two years ahead is projected tobe no more than a half percentage point above the Committee’s 2 percent longer-run goal, and longer-term inflation expectations continue to be well an-chored.”
The Committee directs the Desk to maintain its policy of rolling over maturing Treasury securities into new issues and its policy of reinvesting principal payments on all agency debt and agency mortgage-backed securities in agency mortgage-backed securities.”
In de pers wordt steeds de discussie gevoerd over de afbouw van het stimuleringsprogramma. Maar wat als de Federal Reserve juist meer wil stimuleren? Ook dat is tenslotte mogelijk…
“The Committee is prepared to increase or reduce the pace of its purchases to maintain appropriate policy ac-commodation as the outlook for the labor market or inflation changes.”
Geen tapering
De Duitse Bundesbank wil spaarders laten meebetalen om banken overeind te houden. Dat schrijft Deutsche Wirtschafts Nachrichten vandaag op haar website. De centrale bank wil dat de heffing voor spaarders er snel komt, evenals de mogelijkheid om aandeelhouders van banken te onteigenen in een reddingsoperatie van de bank.
Afgelopen maandag sprak Andreas Dombret, lid van de Raad van Bestuur van de Bundesbank, in Salzburg over de toekomstige Europese bankenunie. Hij gaf zijn goedkeuring aan de Europese regels met betrekking tot het toezicht op banken. De bail-in programma’s, die de belastingbetaler zoveel mogelijk moeten ontzien tijdens een bankencrisis, moeten volgens hem in 2015 gereed zijn.
Volgens Dombret is het risico op een systeemcrisis in het Europese bankwezen nog steeds groot. Daarom moeten nu al maatregelen genomen worden om verliezen af te kunnen wentelen op alle stakeholders van banken, waaronder de spaarders.
Met een spaardersheffing kan er geld voor een Europees bankenreddingsfonds verzameld worden, geld dat mogelijk nodig is om falende banken weer overeind te houden. Dat is nodig, omdat overheden niet meer in staat zijn een grote bank overeind te houden met een kostbare bail-out. De verplichtingen op de balansen van banken in de Eurozone hebben een omvang van 250% van het GDP van de Eurozone. In een land als Spanje hebben banken een totale balansomvang van meer dan €3,3 biljoen, omgerekend is dat meer dan drie keer de omvang van de Spaanse economie.
De enorme omvang van het balanstotaal van de Europese bankensector vormt geen acute bedreiging, maar is wel een risico waar men rekening mee moet houden. Vandaar dat er gekozen is voor een bail-in methode, waarbij aandeelhouders, obligatiehouders én spaarders allemaal verlies moeten nemen. De Bundesbank wil voorkomen dat er al een bank omvalt, voordat alle wetgeving rondom bail-in’s rond is. Het is de beruchte ’template’ waar Dijsselbloem het over had toen de banken op Cyprus gered moesten worden. “Bail-in’s zijn in, bail-outs zijn uit!”
Hoe de spaardersheffing er precies uit moet zien, daarover verschaft Deutsche Wirtschaft Nachrichten helaas nog geen duidelijkheid.
Gisteren schreven we op Marketupdate dat het buitenland Amerikaanse schuld weer van de hand doet. China en Japan verkochten in juni beide ongeveer $20 miljard aan Amerikaanse staatsobligaties. Andere landen deden netto ook $17 miljard van het schuldpapier van de hand. Wie koopt al deze schulden?
De volgende grafiek van Zero Hedge laat zien dat er één koper was voor de Amerikaanse staatsobligaties. Die kocht in de maand juni bijna dezelfde hoeveelheid schuldpapier die het buitenland van de hand deed, namelijk $59,1 miljard aan obligaties. Welke instantie zou dat kunnen zijn?
Het percentage slechte leningen in Spanje is naar recordhoogte gestegen, zo schrijft Zero Hedge. Van al het uitstaande krediet bij Spaanse banken heeft 11,61% een betalingsachterstand. Onderstaande grafiek laat zien dat het aantal slechte leningen in Spanje explosief is toegenomen sinds 2006/2007. Dat is geen toeval, want dat was ook de tijd dat de Spaanse vastgoedzeepbel uiteen spatte. De slechte leningen zetten de balansen van Spaanse banken onder druk, omdat hun reserves waarschijnlijk niet toereikend zijn om de mogelijke verliezen te dekken.
Het hoofdpijndossier van Spanje is dus niet voorbij. De tweede grafiek van Zero Hedge laat zien dat het percentage slechte leningen bij banken inmiddels sneller stijgt dan de werkloosheid, terwijl die twee lijntjes eerder nog erg dicht bij elkaar lagen. Het einde van de schuldencrisis is voor de Spanjaarden helaas nog lang niet in zicht…
De waarde van de Indiase roepie bereikte dinsdag een nieuw dieptepunt ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De Indiase munt stond al onder druk door het structurele tekort op de handelsbalans (een tekort dat voor een belangrijk deel toe te schrijven is aan de import van goud), maar dat effect wordt nu versterkt door een uitstroom van buitenlands kapitaal uit opkomende markten als India. De roepie zakte vandaag naar een dieptepunt van 64,13 ten opzichte van de Amerikaanse dollar, een waardedaling van 1,3% in één dag. Gisteren verloor de roepie zelfs 2,3% aan waarde ten opzichte van de dollar. De BSE Sensex beursindex zakte met 1,2% naar het laagste punt in elf maanden tijd. Analisten van JP Morgan en Citi verlaagden tegelijkertijd hun verwachtingen voor de Indiase aandelenmarkt.
De Indiase centrale bank richt zich volgens Pradeep Mohinani, kredietanalist bij Nomura in Hong Kong, richt haal pijlen alleen maar op het controleren van de geldstromen. Dat terwijl de zwakke munt volgens Mohinani veel meer het gevolg is van de zwakke Indiase economie: “De Indiase problemen zijn nog lang niet opgelost, omdat New Delhi nog niets gedaan heeft. Er is geen aandacht voor de verbetering van de productiviteit, de infrastructuur of het terughalen van buitenlandse investeerders”. India heeft als land momenteel de laagste score voor wat betreft het potentieel voor buitenlandse investeerders, zo schrijft Reuters.
India is overigens niet de enige opkomende markt die last heeft van terugtrekkende investeerders uit het buitenland. Ook Indonesië, Brazilië en Zuid-Afrika zagen de waarde van hun munt dalen ten opzichte van de Amerikaanse dollar. India heeft als bijkomend probleem dat de bevolking veel goud en brandstoffen moet importeren, waardoor buitenlandse valutareserves opdrogen.
Door de zwakke roepie is de goudprijs in de Indiase valuta weer terug op het niveau van begin april. Ten opzichte van het begin van dit jaar is de goudprijs in roepies slechts 4,7% gezakt, tegenover een daling van 18,5% in dollars en 19,4% in euro’s. Indiërs vertrouwen daarom op goud als middel om koopkracht te behouden. Door de importbeperkingen op goud die de Indiase centrale bank in het leven heeft geroepen wordt fysiek goud alleen maar schaarser en duurder, wat de vraag naar goud nog verder zal opdrijven.
Het buitenland van Amerika heeft in juni voor de derde maand op rij haar positie in Amerikaans schuldpapier afgebouwd. China en Japan, de grootste bezitters van Amerikaans schuldpapier, deden in de maand juni elk $20 miljard van de hand. Daarmee waren deze twee landen verantwoordelijk voor 70% van de totale verkoop van Treasuries en T-Bills. De afnemende hoeveelheid schuld in handen van buitenlandse beleggers correspondeert met een oplopende rente op het Amerikaanse schuldpapier. Sinds eind april is de rente op de 10-jaars lening gestegen van 1,67% naar 2,83%.
China verkocht in juni 1,7% van het Amerikaanse schuldpapier en bracht daarmee haar totale dollarreserve naar $1,28 biljoen. Japan deed in juni 1,8% van haar positie in Amerikaanse staatsobligaties van de hand en zit nu op een stapel van $1,08 biljoen aan Amerikaans schuldpapier. Ten opzichte van een jaar geleden bezit het buitenland nu 5,4% meer Amerikaanse staatsleningen. Hoewel de belangstelling voor Amerikaans schuldpapier afneemt zijn er dus nog steeds kopers voor te vinden.
Marketupdate heeft de TIC-data vanaf maart 2000 tot en met juni 2013 verzameld en in in kaart gebracht. De grafiek laat zien dat het buitenland de laatste maanden steeds minder bereidheid toont om Amerikaans schuldpapier te kopen. We hebben nu al drie maanden op rij een daling gezien, een ongekend fenomeen dat niet onderbelicht mag blijven in de financiële media.
Voorheen werden dollars door de exporteconomieën massaal opnieuw uitgeleend aan Amerika, zodat de waarde van de eigen munt niet apprecieerde ten opzichte van de dollar. Tegelijkertijd verschaften exporterende landen Amerika zo de middelen om opnieuw goederen en diensten ten kopen in andere landen. Wil het buitenland de Amerikaanse tekorten nog wel financieren, nu landen als Rusland, China, India, Zuid-Korea en anderen massaal goud aan het verzamelen zijn?
Het op deze manier rondpompen van dezelfde dollars hield de inflatie in de VS beperkt en hield de valuta van opkomende markten relatief goedkoop. Het was een win-win situatie, waarin Amerika boven haar stand kon blijven leven en waarin de economische activiteit van opkomende markten opbloeide en voor werkgelegenheid zorgde. Dollars werden rondgepompt tussen de Verenigde Staten en de exporterende landen, met als gevolg dat de valutareserves zich opstapelden aan de ene kant (China, Japan, enz) en goederen en diensten ten goede kwamen aan de andere kant (VS). Dit model heeft lang stand gehouden, maar werd fundamenteel aangetast door de financiële crisis en de manier waarop die door de Federal Reserve en de Amerikaanse overheid werd aangepakt…
Nu de Amerikaanse centrale bank ‘gratis’ schuldpapier kan opkopen voelen de exporterende landen zich tekort gedaan. Door de monetaire financiering voelen exporterende landen er steeds minder voor om uitsluitend dollarreserves aan te houden. Sinds 2009 doen centrale banken van opkomende landen daarom hetzelfde wat centrale banken van Europese landen deden tijdens het Bretton Woods systeem, ze maken hun dollars ten gelde door te investeren in ‘hard assets’. Centrale banken kopen massaal goud, terwijl staatsfondsen uit China en diverse oliestaten meer investeringen doen in goud, vastgoed en in de mijnbouwsector van andere landen.
We zullen deze trend nauwlettend in de gaten houden. Iedere dollar die het buitenland niet meer uit wil lenen aan de VS moet ergens anders vandaan komen, bijvoorbeeld van de Amerikaanse centrale bank. Nieuw geld dat door de Amerikaanse overheid uitgegeven wordt en in circulatie komt. Ondertussen gaan de dollars die in exportlanden achterblijven op zoek naar rendement. Die dollars worden bijvoorbeeld gebruikt voor investeringen in vastgoed, in bedrijven of in aandelenmarkten. Dat zal een inflatoir effect hebben en de waarde van de Amerikaanse valuta ondermijnen.
Duitsland heeft bewezen dat een economische crisis altijd winnaars en verliezers kent. Terwijl landen als Griekenland, Portugal, Spanje, Italië en Ierland in de problemen kwamen wisten onze oosterburen de meeste ellende buiten de deur te houden. Door de relatief lage private schulden en de exporteconomie van Duitsland werden de staatsobligaties van het land een veilige vluchthaven voor veel institutionele beleggers. Daardoor kon Duitsland de afgelopen jaren veel goedkoper lenen dan voor de crisis.
Uit de laatste cijfers van het Duitse ministerie van Financiën blijkt dat Duitsland tussen 2010 en 2014 in totaal een besparing van €40,9 miljard zal realiseren door de lage rente. Door de besparingen op de rente en door hoger dan verwachtte belastinginkomsten hoefde Duitsland ook minder geld op te halen van de kapitaalmarkt. Tussen 2010 en 2012 leende de Duitse staat €73 miljard minder dan aanvankelijk in de begroting was opgenomen. Het mes snijdt voor onze oosterburen dus aan twee kanten.
Het Duitse ministerie van Financiën probeert zoveel mogelijk profijt te halen uit de huidige situatie, bijvoorbeeld door meer langlopende obligaties op de markt te brengen. Tussen 2009 en 2012 daalde de uitgifte van kortlopende schulden (looptijd van minder dan drie jaar) van 71% naar 51%.
Bron: Spiegel
De huizenprijzen stijgen weer in Nederland, zo blijkt uit de laatste gegevens van het CBS. Cijfers van het Kadaster laten zien dat de jaar-op-jaar prijsdaling in juli met 5% veel kleiner was dan in juni, toen er nog een daling van 9,6% gemeten werd. De gemiddelde prijs van bestaande koopwoningen steeg in juli weer een klein beetje ten opzichte van de maand daarvoor, namelijk met 1,2%.
Vanaf het hoogtepunt van augustus 2008 zijn de prijzen van bestaande koopwoningen al met 20% omlaag gegaan. De prijsdaling in Nederland kwam met enige vertraging, want het aantal transacties begon in 2009 al scherp te dalen. Sindsdien zijn er steeds minder huizen verkocht. Het CBS schrijft dat er in de eerste zeven maanden van 2013 in totaal 54.860 woningen van eigenaar wisselden, een daling van 16,9% ten opzichte van dezelfde periode van vorig jaar.
Met een steeds lager aantal transacties lijkt een verdere daling van de huizenprijzen waarschijnlijk. Daar komt bij dat niet alle huizenverkopers zich weer als koper op de woningmarkt melden. Onlangs schreven we op Marketupdate dat één op de vijf verkopers weer overstapt op huren. Onderstaande grafiek van Hans de Geus (RTL-Z) laat zien dat de prijsdaling met enige vertraging volgt op de daling van het aantal transacties op de woningmarkt.
