Centrale banken kopen sinds het uitbreken van de financiële crisis iedere maand miljarden aan schuldpapier op om de economie te ondersteunen. En als u dacht dat deze waanzin al achter de rug was, dan heeft u het mis. Op dit moment kopen centrale banken wereldwijd iedere maand ongeveer $180 miljard aan schuldpapier op, meer dan ooit tevoren! De hoofdrolspelers in het spel van monetaire verruiming zijn door de jaren heen weliswaar veranderd, maar het spel is hetzelfde gebleven.
Totale monetaire stimulering centrale banken sinds 2009 (Bron: Deutsche Bank, via Jamie McGeever)
Meer monetaire verruiming
De Federal Reserve gaf in 2009 de aftrap met de aankondiging van het grootste stimuleringsprogramma uit haar geschiedenis. Kort daarna volgde de Bank of England en nog een paar jaar later begon ook de Japanse centrale bank onder druk van de nieuwe regering obligaties en zelfs aandelen op te kopen. In 2015 ging het stimuleringsprogramma van de Bank of Japan in een hogere versnelling en kondigde ook de ECB een omstreden opkoopprogramma aan. Waar eindigt dit??
Afgelopen week zagen we eindelijk het eerste belangrijke nieuws uit het Verenigd Koninkrijk na het EU-referendum, namelijk de inkoopmanagersindex over de maand juli. Deze purchase managers index (PMI) wordt algemeen gezien als een zeer belangrijke graadmeter van het zakelijke sentiment. De cijfers bleken slechter dan verwacht en op een niveau dat wijst op het begin van een recessie.
Het is een sterk contrast met de positieve verrassingen die we zien in de VS, vooral op de huizenmarkt. Intussen deed de ECB alles wat ze kon om uit de weg te blijven. Het monetaire beleid bleef daarom ongewijzigd en er werd weinig informatie gegeven over toekomstige plannen.
Met dit nieuws in het achterhoofd waren de valutaschommelingen vorige week weinig verrassend. De dollar scoorde tegenover elke andere belangrijke valuta in de wereld, maar Europese valuta’s hadden het moeilijk en daalden tussen 0,6% en 1,2% tegenover de greenback.
Producentenvertrouwen Verenigd Koninkrijk omlaag na Brexit (Bron: Tradingeconomics)
Valutamarkt in afwachting van centrale banken
Deze week verandert de focus van macro-economisch nieuws naar het beleid van centrale banken. Opnieuw zijn de verwachtingen voor de vergadering van de Bank of Japan aanstaande vrijdag erg hoog. De meeste analisten (inclusief wijzelf) verwachten uitgebreide verruimingsmaatregelen. Mogelijk wordt dit gerealiseerd door een combinatie van een renteverlaging (het huidige niveau is -0,1%) en het verhogen van de aankoop van risicovolle activa. Misschien nog belangrijker is dat we duidelijke hints verwachten die wijzen op coördinatie met de Japanse regering op gebied van monetaire stimulansen. Of dit al dan niet in de vorm van ‘helikoptergeld’ zal zijn, is voor ons van minder belang. Als de BoJ handelt naar onze verwachtingen, zal het voor de yen alvast moeilijk worden om op de huidige hoge niveaus te blijven.
Aan de andere kant van de oceaan vindt deze week nog een belangrijke vergadering plaats, namelijk die van de Federal Reserve op woensdag. Er wordt geen verandering van het beleid verwacht, maar volgens ons zullen de notulen een verbetering van de Amerikaanse economische indicatoren bevestigen. De markten zouden kunnen focussen op het gat tussen het voorzichtig optimisme van de Federal Reserve en de enorm lage verwachtingen voor renteverhogingen op de markten, wat een goede steun zou kunnen bieden voor de Amerikaanse dollar.
Euro
Er kwamen afgelopen week geen verrassingen van de Europese Centrale Bank, want Draghi kondigde geen verdere stimulusmaatregelen aan. Het is duidelijk dat de ECB in een afwachtende modus is en momenteel amper informatie heeft over de impact van het Brexit-referendum. Draghi herhaalde echter dat de centrale bank kan en wil ingrijpen en tegen september zou het duidelijker moeten zijn hoe het Brexit-resultaat de economie in de eurozone beïnvloed heeft. In het bijzonder herhaalde Draghi dat hij een losser monetair beleid aanbeveelt en de banken in de eurozone solvabel blijven.
De ECB moet ongetwijfeld opgelucht geweest zijn toen de eerste PMI indices na het Brexit-referendum slechts bescheiden lager uitkwamen dan ervoor. De volgende test voor de euro wordt de publicatie van de inflatie-inschatting. Elke onaangename verrassing, vooral voor de kerninflatie die verwacht wordt op 0,8% op jaarbasis, zou de euro significant onder druk kunnen zetten.
Amerikaanse dollar
Cijfers uit de Amerikaanse economie bleven afgelopen week in lijn met een mogelijke toekomstige renteverhoging in december. De grootste economie ter wereld blijft schijnbaar afgesloten van de politieke gebeurtenissen in Europa. De PMI productiecijfers van de maand juli overtroffen de verwachtingen en stegen sterk van 51,3 naar 52,9. We zagen ook opnieuw een indrukwekkende week op gebied van aanvragen voor werkloosheidsuitkeringen, terwijl op de Amerikaanse huizenmarkt het aantal bouwvergunningen weer steeg in vergelijking met de voorbije maand.
Financiële markten reageerden niet verrassend en prijzen bijna een renteverhoging in voor het einde van het jaar. Dit zou positief zijn voor de Amerikaanse dollar, die tijdens de rest van het jaar tegenover bijna elke andere belangrijke valuta zou kunnen stijgen.
Britse pond
De normaal zo cruciale publicatie van inflatiecijfers werd vorige week overschaduwd door de eerste cijfers die de impact van het EU-referendum zouden weergeven. De PMI indices van zakelijk vertrouwen ondergingen hun sterkste daling in de geschiedenis. Toekomstige componenten zoals nieuwe orders daalden zelfs nog meer. Het huidige niveau van de samengestelde PMI duidt op een significante krimp in de Britse economie.
Ondanks alles hebben we gemerkt dat PMI’s soms overreageren op schokken. De cijfers van augustus zullen daarom net zo belangrijk worden als die van juli. Het is mogelijk dat we een bescheiden herstel zien na het verwerken van de schok en het stabiliseren van het pond en de aandelenmarkten.
Door Enrique Díaz-Álvarez, Chief Risk Officer Ebury
Over Ebury:
Ebury maakt internationale markten toegankelijker met valutadiensten op maat en flexibel handelskrediet voor ondernemingen. Ebury werkt samen met ruim 12.000 organisaties en verricht 12 miljard euro aan valutatransacties in 140 verschillende valuta. Het bedrijf heeft kantoren in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Spanje en Polen. De speerpunten van Ebury:
Financiële diensten die normaal zijn voorbehouden aan grote multinationals
Financiering van uw aankopen
Marktkennis en valutadiensten op maat
Ons netwerk van liquidity providers en intermediaire banken
Vandaag was de laatste dag dat u het bankbiljet van honderd gulden met het portret van Michiel de Ruyter kon omwisselen bij de Nederlandsche Bank. Circa honderd biljetten werden op het laatste moment nog ingewisseld voor het schamele bedrag van €45,38. Daarmee levert het briefje anno 2016 nog maar een fractie van de koopkracht die het een kleine vijftig jaar geleden leverde.
Wat was honderd gulden waard in 1970?
Hierboven ziet u het bankbiljet in kwestie, de honderd gulden met het portret van Michiel de Ruyter. We hebben het jaartal van dit bankbiljet als uitgangspunt genomen en zijn aan het rekenen geslagen. Hoeveel kon je in 1970 kopen met dit bedrag?
Precies die vraag wordt beantwoord op de website van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. De calculator op hun site geeft aan de hand van de officiële inflatiecijfers weer hoeveel koopkracht het geld van toen had, omgerekend naar de hedendaagse prijzen.
Honderd gulden had in 1970 evenveel koopkracht als €196,23 in 2015 (Bron: IISG)
Gaan we uit van de officiële inflatiecijfers, dan mogen we veronderstellen dat je in 1970 met een briefje van honderd gulden evenveel kunt kopen als met €196,23 in 2015. Dat is meer dan vier keer zoveel als de €45,38 die je tot en met vandaag kon krijgen bij de Nederlandsche Bank.
Tussen 1970 en 2015 is dus 75% van de waarde van dit bankbiljet verdampt. Ben je er echter van overtuigd dat de inflatiecijfers jarenlang structureel te laag zijn weergegeven, dan is het verlies aan koopkracht nog veel groter geweest dan die 75%.
Waardeverlies van 95%
Gecorrigeerd voor de inflatie heeft het briefje van honderd gulden dus veel aan koopkracht ingeleverd, maar hoe groot is het waardeverlies gemeten in grammen goud? Een korte zoektocht op het internet leert ons dat de Amerikaanse dollar eind 1970 gelijk stond aan 3,62 gulden. Een Michiel de Ruyter briefje van 100 gulden was op dat moment dus gelijk aan $27,62.
Koppelen we dat bedrag aan de goudprijs van $36,02 per troy ounce in het jaar 1970, dan komen we aan 0,767 troy ounce goud. Rekenen we dat weer om naar grammen (1 troy ounce = 31,1 gram), dan komen we uit op een gewicht van 23,85 gram goud voor ons briefje van honderd gulden.
Had je het briefje niet omgewisseld voor goud, maar al die jaren in een kastje gelegd en vandaag bij de Nederlandsche Bank ingewisseld, dan kreeg je daar nog maar €45,38 voor. Zou je dat bedrag willen omzetten in goud, dan kom je bij de huidige goudprijs van €38,47 per gram niet verder dan 1,18 gram.
U leest het goed, gemeten in grammen goud is de waarde van het honderd gulden bankbiljet in de afgelopen 46 jaar met 95% gedaald. Zoals u begrijpt is prijsstabiliteit voor centrale banken een uitermate rekbaar begrip...
Prijsstabiliteit is een zeer rekbaar begrip voor de Nederlandsche Bank
De Chinese yuan wordt in 2018 de derde grootste munt ter wereld na de dollar en de euro. Dat zei Xiang Songzuo, vicevoorzitter van het International Monetary Institute (IMI) afgelopen zondag tijdens een bijeenkomst van het IMF in Beijing. Hij verwacht dat de Chinese munt de komende jaren de Japanse yen en het Britse pond voorbij zal streven en daarmee plek drie zal veroveren in de ranglijst van meest gebruikte valuta in het betalingsverkeer.
De Chinese autoriteiten hebben de afgelopen jaren veel stappen gezet richting het internationaliseren van de yuan, maar er is nog een lange weg te gaan voordat de munt even belangrijk is als de euro en de dollar. De Chinese yuan was in juni 2015 op de zesde meest gebruikte munt in het wereldwijde betalingsverkeer, maar door tal van valutaswaps stappen steeds meer handelspartners van China over op de renminbi.
Chinese yuan als handelsmunt
China heeft al valutaswaps met 36 verschillende landen met een totaal volume van 3,3 biljoen yuan, dat is omgerekend bijna $500 miljard. Door deze valutaswaps is het voor bedrijven in andere landen goedkoper en eenvoudiger om betalingen in de Chinese munt af te rekenen. Transacties die in het verleden in Amerikaanse dollars afgerekend werden kunnen door valutaswaps ook eenvoudig in de lokale munt afgehandeld worden.
De internationalisering van de Chinese yuan is een langdurig proces dat in verschillende stappen doorlopen wordt. Zo voltooide China in oktober 2015 de eerste fase van een nieuw internationaal betalingssysteem. In november 2015 werd de Chinese munt eindelijk opgenomen in de SDR, een symbolische stap van het IMF richting het erkennen van de yuan als internationale handelsmunt.
De volgende stap is om de Chinese kapitaalmarkt meer open te stellen voor buitenlandse investeerders, zodat de rest van de wereld meer mogelijkheden krijgt om te beleggen in financiële activa die in yuan genoteerd staan. De Chinese yuan zal op termijn ook profiteren van de ontwikkeling van de 'Silk Road', een nieuwe handelsroute die de handel binnen het Euraziatische continent moet bevorderen en waarmee het land een snellere toegang krijgt tot de Europese markt.
De ECB heeft na de toelichting van het rentebesluit van vandaag een aantal interessante uitspraken gedaan over het aanpakken van slechte leningen op bankbalansen. Tegenover de pers zei Draghi dat de slechte leningen van banken in de toekomst gemakkelijker verhandeld moeten kunnen worden en dat er een markt moet komen waar banken slechte leningen kunnen aanbieden en verhandelen. De gedachte hierachter is dat beleggers die iets meer risico durven te nemen de slechte leningen van banken kunnen overnemen, zonder dat overheden of centrale banken hoeven in te grijpen. We hebben de meeste vragen na afloop van de persconferentie voor u verzameld en uitgeschreven.
1. Gaat de ECB als gevolg van Brexit bankaandelen en slechte leningen van banken opkopen?
We wachten de resultaten van ons eigen onderzoek af, maar we hebben dit moment geen plannen om nieuwe maatregelen te nemen.
2. Het IMF ziet Italiaanse en Portugese banken als risico voor de bankensector. Hoe ziet u dat? En is publieke steun voor banken wenselijk?
Het monetaire beleid is gericht op prijsstabiliteit, maar er zijn ook andere maatregelen nodig om het maximale resultaat te halen. We zien het niet als een risico, maar het is wel belangrijk. We hebben regels over staatssteun en deze regels bieden voldoende flexibiliteit. De macht ligt op dit onderwerp bij de Europese Commissie.
3. Wat is jullie verwachting over de inflatie en de macro-economische condities in de eurozone?
De Brexit heeft geen significante impact gehad op de inflatieverwachtingen. De marktgebaseerde inflatieverwachtingen daalden aanzienlijk na de Brexit, een mogelijk verklaring daarvoor zijn technische factoren zoals de plotselinge daling van de rente op staatsobligaties. De ECB kan alle instrumenten binnen haar mandaat gebruiken.
4. Banken hebben het meest te lijden gehad onder de Brexit. Ze zijn belangrijk voor de uitvoering van het monetaire beleid. Zie je reden om actie te ondernemen? En zijn er plannen om de voorwaarden voor obligatie aankopen aan te passen?
De Eurozone is een ‘bank based’ economie, wat wil zeggen dat de meeste kredieten worden verstrekt via banken. Bankaandelen werden hard geraakt in Italië, vooral in de eurozone en vooral bij banken met hoog percentage non performing loans (NPL’s). Banken worden daardoor terughoudender met kredietverlening en het zorgt voor oplopende kapitaalkosten. Voor wat betreft solvabiliteit staat de bankensector er veel beter voor dan voorheen. De dekkingsgraad was 9% in 2009 en is nu 13%.
Vanuit het oogpunt van solvabiliteit zijn de acties van de afgelopen drie tot vier jaar, zoals nieuwe regelgeving en toezicht, maar ook een harmonisering van de definitie van een slechte lening, reden waarom banken er nu veel beter voor staan dan in 2009. Wat is het probleem? Dat is de lage winstgevendheid van banken, niet de solvabiliteit. Op 29 juli komt de EBA met de uitkomst van de stresstest van financiële instellingen.
De NPL’s zijn een significant probleem voor banken ten aanzien van de toekomstige winstgevendheid en kredietverlening. De oplossing is gebaseerd op drie pilaren: [1] consistent toezicht, [2] de ontwikkeling van een volledig functionerend NPL markt en [3] de acties van overheden om de ontwikkeling van een NPL markt te bevorderen. En mogelijk ook een publiek vangnet, zodat de waarde van de slechte leningen niet plotseling hard onderuit gaat.
We hebben geen plannen om de voorwaarden van het obligatieprogramma aan te passen.
5. De ECB verwacht een half procent lagere groei als gevolg van de Brexit. Hoe moeilijk is het om het QE programma uit te breiden door de voorwaarden aan te passen?
De impact van de Brexit werd geschat op 0,2 tot 0,5 procent in de komende drie jaar. We moeten deze schattingen met voorzichtigheid bekijken, omdat deze cijfers afhankelijk zijn van hoe lang het duurt voordat de onderhandelingen rond zijn en er weer zekerheid is. Ook is het van belang wat voor resultaat er uit deze onderhandelingen komt. Wel is duidelijk geworden dat de financiële markten, ondanks de grote daling van de aandelenkoersen, de crisis vrij goed doorstaan hebben. We hebben geen verstoringen in de financiële markten en de bankensector gezien, mede dankzij de liquiditeit die door centrale banken gegarandeerd werd. Maar ook door de meer robuuste regelgeving in de bankensector. Het is te vroeg om te zeggen wat de impact van de Brexit zal zijn.
Voor wat betreft het QE programma kan ik zeggen dat al onze monetaire programma’s het economisch herstel ondersteunden en hebben bijgedragen aan de inflatiedoelstelling. In het verleden hebben we genoeg bewijs gegeven dat we bereid en in staat zijn te reageren en onze stimuleringsprogramma’s aan te passen om onze doelstelling te bereiken. Zie de uitbreiding van het stimuleringsprogramma van €60 naar €80 miljard per maand. We zijn daar dus heel flexibel in.
6. Heb je al nagedacht over tapering of het afbouwen van het QE programma?
We hebben nog niet gediscussieerd over het afbouwen van het QE programma.
7. Welke boodschap wil je jouw collega's doorsturen voor de G20 top die binnenkort gehouden wordt?
De boodschap die ik verwacht is er een van stabiliteit. Er zijn veel onzekerheden, niet alleen vanuit de Eurozone, maar ook van andere delen in de wereld. In dit klimaat van onzekerheden, vooral geopolitiek, is het van belang dat er een boodschap van stabiliteit uitgezonden wordt. De financiële sector en de banken zijn sterker geworden en het monetaire beleid is wereldwijd ruimer geworden.
8. De Bundesbank stelde deze week voor de rol van het ESM te versterken. Ik vroeg me af of daar binnen de ECB over gesproken is.
We zijn onderdeel van de Trojka vanwege de wetgeving, de reddingspakketten die toen verstrekt werden. Er was toen een goede reden voor om de ECB erbij te betrekken, omdat de Eurozone nog onervaren was. De ECB kon op deze manier informatie krijgen over de solvabiliteit en de financiële stabiliteit van de financiële instellingen in kwestie. Het is niet aan ons om de Trojka te veranderen. Dat doet het Europees parlement, de Ecofin enzovoort.
9. Maak je je zorgen over de situatie in Turkije?
Het is heel moeilijk te begrijpen hoe deze geopolitieke onzekerheden het economisch herstel beïnvloeden. In het geval van Turkije wordt het vertrouwen geraakt, maar het is moeilijk te meten wat de impact op de middellange termijn is voor het herstel van de economie in de Eurozone.
10. Sinds kort is de ECB begonnen met het opkopen van bedrijfsobligaties. Voldoen de resultaten hiervan aan de verwachtingen?
Voor wat betreft de resultaten, we zien de inflatie dichter bij de doelstelling komen. Maar we zien ook dat de effecten beïnvloedt worden door de verandering in de olieprijs. We moeten ons ook de vraag stellen wat er gebeurd was zonder deze monetaire maatregelen. Als je kijkt naar de impact op de financiële markten, dan is het stimuleringsprogramma zeer effectief geweest. De rente is naar een historisch dieptepunt gezakt, terwijl de kredietcondities en het kredietvolume al maanden verbetert.
Twee jaar geleden was de kredietgroei nog zeer moeizaam, omdat er toen meer risico's waren. Maar nu concurreren banken weer met lagere rentes, dat is ook een resultaat van ons monetaire beleid. We zien een geleidelijk economische herstel in een stabiel tempo. De fragmentatie in de Eurozone is ook voorbij, gezien de dalende spreads in rente tussen grote bedrijven en MKB en tussen verschillende Europese landen.
11. Hoe groot is de kapitaalbehoefte voor Italiaanse banken?
Voor wat betreft de NPL's in Italië. Het is een groot probleem en het gaat tijd kosten om daar iets aan te doen. Maar hoe langer dit probleem voortduurt, hoe minder efficient de bankensector wordt en hoe minder goed de bankensector het monetaire beleid van de ECB kan uitdragen. Veel NPL's maken banken kwetsbaar voor de financiële markten, kijk naar de aandelen van banken met een hoog percentage NPL's.
De toekomstige winstgevendheid komt ook in gevaar, omdat het eigen vermogen opgesloten zit. Er is dus noodzaak om het zo snel mogelijk op te lossen, maar het is een probleem dat van nature veel tijd zal kosten om op te lossen.
Het is nodig om een goed functionerende markt voor slechte leningen te hebben. Het meest belangrijke is een wettelijk kader waarin de NPL's gemakkelijk verhandeld en verkocht kunnen worden. In Italië worden al stappen gezet in die richting, maar er moet meer gedaan worden om slechte leningen uit het verleden aan te pakken.
12. Waarom begraven jullie het €500 biljet?
We hebben de €500 niet begraven. We zijn tot het oordeel gekomen dat het biljet een goed instrument is in de verkeerde handen. We willen de criminaliteit niet faciliteren. In 2018 stoppen we met de productie van de €500 biljetten, maar ze blijven gewoon wettig betaalmiddel.
13. De grootste banken gaan op de beurs tegen de laagste koers in lange tijd. Is er niet een structureel gebrek aan vertrouwen ten aanzien van de bankensector? In de VS zien ze een verdeeld Europa, terrorisme, nationalisme en politici die niet in staat zijn daarop te reageren. Ik vraag me af hoe u daar naar kijkt.
Ons antwoord daarop ligt in het nastreven van ons mandaat. Dat is het verzekeren van prijsstabiliteit en het ondersteunen van groei en werkgelegenheid. Dat is ons domein, dat is onze taak. Daar zijn we verantwoordelijk voor en we geloven dat we succesvol zijn.
Ik wil het probleem van banken niet bagatelliseren, maar als we de cijfers bekijken staan de banken er nu beter voor dan jaren geleden. De winstgevendheid is weliswaar een probleem voor de bankensector, maar ik heb er vertrouwen in dat beter toezicht, regelgeving en betere communicatie het vertrouwen in de bankensector zal versterken.
De ECB laat de rente ongewijzigd gelaten op 0%. Vanmiddag om half drie zal ECB-president Mario Draghi een toelichting geven op dit rentebesluit. Het belooft een interessante persconferentie te worden, want er zijn genoeg onderwerpen waar de aanwezige pers vragen over kan stellen.
Draghi zal ongetwijfeld een toelichting geven op het Britse referendum en de gevolgen die de ‘Brexit’ heeft voor de Eurozone en het monetaire beleid van de centrale bank. Na de Brexit gingen de bankaandelen in heel Europa hard onderuit en verloren zowel de euro als het Britse pond aan waarde ten opzichte van de dollar.
We zijn ook benieuwd wat Draghi gaat zeggen over de problemen in de Italiaanse bankensector. De banken in Italië hebben samen ongeveer €360 miljard aan slechte leningen op de balans staan en de vraag is nu wie voor de verliezen opdraait als één van deze banken gered moet worden. De premier van Italië wil de banken redden met belastinggeld, maar ECB-bestuurslid Benoit Coeuré verzekerde de financiële markten ervan dat dat er geen uitzondering gemaakt zal worden op de bestaande bail-in regels.
Stimuleringsprogramma ECB
Tijdens de persconferentie krijgen we mogelijk ook meer duidelijkheid over het stimuleringsprogramma van de centrale bank. De ECB koopt maandelijks voor €80 miljard aan obligaties – waaronder sinds kort ook bedrijfsobligaties – om de rente verder omlaag te drukken en de kredietverlening op gang te brengen. Maar de rente daalt zo snel dat er een tekort dreigt te ontstaan aan obligaties die de ECB mag kopen. Het is dus mogelijk dat de centrale bank de voorwaarden van haar stimuleringsprogramma zal versoepelen. Wanneer dat zal gebeuren is de grote vraag.
Georgette Boele, valutaspecialist van de ABN Amro, verklaarde tegenover persbureau ABM Financial News dat een verdere uitbreiding van het stimuleringsprogramma van €80 naar €100 miljard per maand niet onwaarschijnlijk is.
Wie had tien jaar geleden kunnen vermoeden dat negatieve rente de normaalste zaak van de wereld zou worden? Een kwart van alle staatsobligaties heeft nu al een negatieve rente en de verwachting is dat dit percentage de komende jaren alleen maar verder zal toenemen.
De Bank of Japan en de ECB versterken deze trend door iedere maand voor miljarden aan staatsleningen uit de markt te halen. Daardoor hebben we nu de bizarre situatie dat zelfs landen als Japan en Italië tegen een negatieve rente kunnen lenen.
Japan kan gratis lenen, ondanks de extreem hoge staatsschuld van 230% van het bbp. Een staatsschuld die in de toekomst steeds zwaarder zal gaan wegen door het gebrek aan economische groei en een vergrijzende bevolking. Als al die schulden en toekomstige sociale verplichtingen gedragen moeten worden door de volgende generatie, dan is dat een recept voor problemen…
Dat beleggers vandaag de dag ook hun geld zonder enige vergoeding uitlenen aan een land als Italië is even bizar, als je bedenkt dat er een grote bankencrisis in de lucht hangt. Een reddingsprogramma voor de Italiaanse banken kan zomaar tientallen miljarden euro’s kosten en zal ook de Italiaanse economie geen goed doen. En toch lenen onze pensioenfondsen hun geld met een negatief rendement uit aan deze landen.
Negatieve rente voor steeds meer staatsobligaties
Risico versus rendement
Natuurlijk moeten pensioenfondsen zorgen dat hun vermogen belegd is in zeer liquide beleggingen, daar schreef ik vorige week al een column over. Maar een pensioenfonds heeft ook de taak zorgvuldig om te gaan met het vermogen dat ze beheren voor miljoenen Nederlanders. En dan vind ik het bijna onverantwoord om miljarden te beleggen in obligaties met negatieve rente, want dat is in feite risico zonder rendement.
Uit het oogpunt van risicospreiding lijkt het me geen verkeerde zaak als pensioenfondsen een groter deel van hun vermogen in de vorm van fysiek goud zouden bewaren. Goud heeft een negatieve correlatie met andere financiële activa en kan op die manier het risico van de beleggingsportefeuille verlagen. Daar komt bij dat goud een uitstekende hedge is tegen ongelukken in het financiële systeem, denk bijvoorbeeld aan een valutacrisis.
Zo lang pensioenfondsen niet of nauwelijks in fysiek goud beleggen is het wellicht verstandig om zelf de stap te zetten. Goudstandaard informeert u graag over de mogelijkheden om te beleggen in edelmetalen.
Sander Noordhof
Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen vrijdag in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal.
Wereldwijd schieten de aandelenkoersen weer omhoog alsof er niets gebeurd is. De S&P 500 bereikte deze week een nieuwe all-time high, terwijl de Britse FTSE 100 index zelfs weer hoger staat dan het niveau van voor de ‘Brexit’. De Britse aandelenmarkt is dit jaar zelfs weer in een nieuwe ‘bull market’ terechtgekomen, want sinds februari gingen de aandelenkoersen daar met meer dan 20% omhoog. Wat zeggen die aandelenkoersen eigenlijk? En is de beurs wel een goede graadmeter voor de economie?
We namen als voorbeeld de beurs van Argentinië, die ondanks de grote economische problemen in het land het ene na het andere record breekt. De Argentijnse Merval index bereikte deze week zelfs een nieuw all-time high van bijna 15.500 punten en staat meer dan 32% hoger dan begin dit jaar. Dat klinkt als een fantastisch rendement. Maar zijn de aandelen van Argentijnse bedrijven wel meer waard geworden?
Fictief rendement op de beurs van Argentinië
Om die vraag te kunnen beantwoorden hebben we de Merval index omgerekend van Argentijnse pesos naar Amerikaanse dollars. Ook hebben we even uitgerekend hoe de beurs van Buenos Aires zich ontwikkeld heeft in termen van goud. En wat blijkt? Van het spectaculaire rendement van meer dan 2500 procent sinds begin 2000 blijft omgerekend naar Amerikaanse dollars nog maar een totaal rendement van 92% over. Dat is ongeveer 4,5% op jaarbasis.
Argentijnse beurs in pesos, dollars en goud
Beurs in goud meer dan gehalveerd
Uitgedrukt in goud is de beurs van Argentinië zelfs veel minder waard geworden. Van je oorspronkelijke inleg van vijftien jaar geleden is nog maar 42% over, dat is een daling van 58%. Over het behoud van koopkracht gesproken!
Toegegeven, we hebben de inkomsten uit dividend niet meegerekend in dit voorbeeld. Maar ook als je die wel zou meenemen blijft de conclusie hetzelfde. Uitgedrukt in een sterke valuta kan het rendement van aandelen veel slechter uitpakken dan het in eerste instantie lijkt. Met deze kennis stellen we u graag de vraag: Is de beurs van Argentinië een bull market of een bear market? Of zien we in de aandelenkoersen een weerspiegeling van het waardeloos worden van ons geld?
De Bank of England heeft vandaag de rente ongewijzigd gelaten op een half procent, terwijl beleggers in grote meerderheid rekenden op een renteverlaging. Kort na het referendum over de ‘Brexit’ suggereerde de gouverneur van de Bank of England dat meer monetaire stimulering tot de mogelijkheden behoorde. Maar in de toelichting van het rentebesluit liet gouverneur Mark Carney weten dat de centrale bank het nu nog niet nodig acht stappen te zetten. Wel hintte hij op verdere monetaire verruiming in augustus.
De Bank of England heeft een comité van negen mensen die hun stem mogen uitbrengen over het verhogen of verlagen van de rente, waarvan er maar één pleitte voor een renteverlaging. De centrale bank is terughoudend met een renteverlaging, omdat het de inflatie verder kan aanwakkeren en het vertrouwen in het Britse pond onder druk zal zetten. De wisselkoers van de munt zakte vorige week naar een wisselkoers van $1,28 tegenover de Amerikaanse dollar, het laagste niveau in meer dan dertig jaar.
Goudprijs daalt, Britse pond stijgt
Volgens de laatste peilingen had bijna 80% van de beleggers een renteverhoging door de Britse centrale bank ingecalculeerd. Het handhaven van de rente op een half procent kwam daarom ook als een verrassing. De goudprijs zakte met meer dan een procent naar €1.187 per troy ounce / €38.180 per kilogram, terwijl de aandelenkoersen leverden direct na het rentebesluit ongeveer een procent inleverden. Halverwege de middag waren de meeste beurzen in Europa overigens alweer hersteld tot het niveau van voor het rentebesluit.
Het Britse pond profiteerde van het uitblijven van een renteverlaging. De waarde van de munt steeg naar $1,34 tegenover de dollar, het hoogste niveau in twee weken tijd. De rente op een Britse staatsleningen met een looptijd van 10-jaars steeg van 0,76 naar 0,81 procent.
De meeste beleggers dachten dat de Bank of England de rente zou verhogen (Bron: Bloomberg)
Driekwart van alle staatsobligaties in de wereld heeft inmiddels een rente van minder dan 1%, terwijl meer dan een kwart van al het schuldpapier van overheden zelfs een negatieve rente heeft. Een rente van meer dan 4% krijg je bijna nergens meer, zeker niet in groot volume. De volgende grafiek laat zien hoe snel het rendement op staatsobligaties is afgenomen. Beleggers zien weinig kansen om hun geld te investeren en parkeren het daarom liever in staatsobligaties, ook al leveren deze vrijwel niets meer op.
Een dalende rente betekent een stijging van de obligatiekoersen. Beleggers die nu staatsobligaties kopen halen hun rendement in veel gevallen niet meer uit de rente-inkomsten, maar enkel en alleen uit een verdere waardestijging van het schuldpapier. Klinkt dat als een veilige haven?
Zoals het er nu naar uitziet, gaan Europa en het Verenigd Koninkrijk scheiden. De Brexit is een feit en het is nu wachten op de scheidingspapieren. Die zullen waarschijnlijk nog een tijdje op zich laten wachten. Dat betekent dat Europa nog lang te kampen zal hebben met problemen, veroorzaakt door de Brexit.
Als de dag na het referendum een voorafschaduwing is van wat nog staat te gebeuren, dan gaat de euro moeilijke tijden tegemoet. Natuurlijk was de tuimeling van het Britse pond met meer dan 11% de blikvanger van die vrijdag. Maar vergeten wordt misschien dat in het kielzog van het pond ook de euro bijna 5% aan waarde inboette. Het zou dus zomaar kunnen zijn dat bij een vechtscheiding niet alleen het pond onder druk blijft, maar ook de euro. Voor het Britse pond voorziet de markt een daling naar $1,20 – $1,25. Voor de euro begint her en der het verhaal van pariteit te maken. Dat is misschien wat overdreven maar sommige vrezen met grote vreze een daling naar $1,05 – $1,08.
Is de euro nog wel een veilige haven?
Met andere woorden, door de Brexit heeft de euro zijn status als veilige haven verloren. En dan te bedenken dat de euro de afgelopen jaren enkele crises heeft overleefd en de eurozone een groot overschot op de betalingsbalans heeft. Dat zou toch moeten betekenen dat er geen vuiltje aan de lucht is. Het is ook een feit, dat het Verenigd Koninkrijk geen lid was van de eurozone maar slechts van de EU. Ten slotte spelen er op korte termijn geen gevoelige thema’s. Er speelt bijvoorbeeld niet de dreiging van nog een referendum.
Brexit heeft grote gevolgen gehad voor Europese aandelenmarkt (Bron: Financial Times)
Brexit kan onvrede in Europa versterken
Desondanks heeft de Brexit een gevoelige snaar geraakt. Het wekt bij beleggers de vrees dat de Europese Unie te nadrukkelijk gedomineerd gaat worden door de as Berlijn – Parijs. Het Verenigd Koninkrijk vervulde de nuttige functie van tegenwicht tegen dit dreigende overwicht. Het valt evenmin moeilijk te ontkennen dat het broeit in Europa. De Brexit zal de sluimerende onlustgevoelens alleen maar versterken, zoveel lijkt zeker.
Wat dat betreft ziet de toekomst van de eurozone er niet erg florissant uit. In Spanje dreigt langdurige politieke stagnatie en in Italië neemt de politieke onrust met de dag toe. In het najaar is er immers een referendum over de belangrijke hervormingen in dit land. En zo zijn er meer problemen die waarschijnlijk niet weg zullen gaan op korte termijn. Wat te denken bijvoorbeeld van de groeiende machtsbasis van mevrouw Le Pen in Frankrijk? Die is nu zo groot dat Francois Hollande haar niet langer kan negeren. In Italië wint de 5-sterren beweging van Beppe Grillo aan populariteit.
Italiaanse 5-sterren beweging wint aan populariteit
Gevolgen Brexit
Het huidige tumult op de financiële markten kent nog een aspect. Het Britse pond functioneert in de huidige omstandigheden in het Verenigd Koninkrijk als een veiligheidsklep. Op het vasteland bestaat die mogelijkheid niet. Lokale markten kunnen niet profiteren van een munt die tijdelijk aan waarde inboet. Zo kon het gebeuren, dat diverse aandelenindices op het continent een stevigere val moesten incasseren dan de Britse FTSE 100.
Om het tij te keren moeten Europese leiders een stevige houding aannemen tegenover de Britten. Dat lijkt op korte termijn de enige manier om de euro te beschermen. Uiteindelijk draait alles om het verbeteren van de economische groei in de eurozone. Een te soepele houding ten opzichte van de Britten kan het idee bevestigen, dat Europa zelfs bij de Brexit maar wat aanmoddert. Een te soepele opstelling kan, zoals gezegd, de onlustgevoelens in landen met een hoge werkloosheid en/of veel eurosceptici verder versterken.
Waarschijnlijk leunen beleggers nu in meerderheid achterover en wachten ze af wat de politici gaan doen. Wat dat betreft zijn de voortekenen ongunstig. Europa heeft de verschillende crises in de afgelopen jaren overleefd door de problemen eindeloos lang voor zich uit te schuiven. Een veilige toekomst voor een stevige euro is allesbehalve gegarandeerd.
Cor Wijtvliet
Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door BeurshalteOver Beurshalte:Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden!Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.
