Marketupdate

Tag: column

  • Column: Waarom blijft de dollar dalen?

    Een van de ontwikkelingen van het afgelopen jaar die maar weinig mensen hadden zien aankomen was de comeback van de euro. Stond de wisselkoers tussen de euro en de dollar een jaar geleden nog op $1,05, deze week zagen we hem al regelmatig boven de $1,25 bewegen. Dat is een behoorlijke stijging, zeker als je bedenkt dat dit het meest verhandelde valutapaar in de wereld is.

    Hoe komt het dat de dollar een jaar geleden haar stijging niet heeft voortgezet, ondanks de euforie die er toen was over het economische beleid van president Trump, dat de Amerikaanse economie weer voorop moest stellen? En hoe kan het dat de dollar, ondanks drie renteverhogingen van de Federal Reserve, toch verder omlaag ging ten opzichte van de euro?

    Economische groeicijfers

    Een van de redenen waarom de euro een comeback maakte is dat de economie van de Eurozone meer groei laat zich dan de Amerikaanse economie. Daarnaast was de euro gewoon erg goedkoop geworden, zeker als je het structurele handelsoverschot van de Eurozone afzet tegen het (eveneens structurele) handelstekort van de Verenigde Staten. Op basis van deze factoren zou je kunnen zeggen dat de euro te goedkoop was geworden en dat de verwachtingen over de Amerikaanse economie te hoog gespannen waren.

    Maar er is nog een andere uitleg voor dit fenomeen, die samenhangt met de sterke stijging van de Amerikaanse 10-jaars rente. Je zou misschien denken dat het door de stijgende rente in de Verenigde Staten voor beleggers interessanter wordt om vermogen in dollars aan te houden en dat daardoor de dollar in waarde zou stijgen, maar analisten van Deutsche Bank leggen uit waarom dat toch niet het geval is geweest.

    Vlucht uit de dollar?

    Volgens analisten van Deutsche Bank is de situatie vandaag de dag compleet anders dan een jaar geleden. Cijfers van de bank laten zien dat de gecombineerde waardering van aandelen en obligaties in de VS momenteel op het hoogste niveau staat sinds de jaren zestig en dat deze trend onherroepelijk een keer verbroken zal worden. Op een gegeven moment zal er ofwel in aandelen ofwel in staatsobligaties een verkoopgolf op gang komen, waardoor de instroom van buitenlands kapitaal wordt afgeremd en de wisselkoers daalt.

    Een andere factor die meespeelt is de combinatie van het handelstekort en het begrotingstekort in de Verenigde Staten. Door het nieuwe belastingplan van Trump wordt dit gecombineerde tekort alleen maar verder opgejaagd, waardoor de angst voor inflatie toeneemt en beleggers een andere veilige haven zoeken.

    Volgens Deutsche Bank is het resultaat van dit alles dat de kapitaalstromen momenteel uit de dollar en richting de euro en de yen vloeien. Zo lang deze fundamentele trends intact blijven zal de dollar volgens analisten van de bank verder wegzakken.

    Wat betekent een sterkere euro? Voor ons in de Eurozone betekent het dat de prijzen van met name importgoederen zullen dalen, wat een drukkend effect heeft op de inflatie. Tegelijkertijd zorgt het er ook voor dat de goudprijs in euro’s blijft liggen rond de €35.000 per kilo, terwijl de prijs in dollars de oude toppen van $1.350 per troy ounce uit 2016 en 2014 opzoekt. Het blijft een interessante markt om te volgen!

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • De tijd van huidig topmanagement bij bedrijven is voorbij

    Het was alweer in 1970 dat de latere Nobelprijswinnaar Milton Friedman in the New York Times Magazine hard uithaalde naar het vigerende economische gedachtegoed. De business of business was om zoveel mogelijk winst te maken. Moeilijk meetbare zaken als sociale doelen dienden geen doel en hadden geen nut anders dan dat ze uiteindelijk zouden leiden tot de komst van het in de Verenigde Staten zeer gevreesde en verafschuwde socialisme.

    Het was in de visie van Friedman de plicht van bedrijven om zoveel mogelijk geld te verdienen voor de aandeelhouder. Bedrijven moesten zich daarbij echter wel houden aan de spelregels van de maatschappij. Hiermee legde hij de basis voor de theorie van het scheppen van aandeelhouderswaarde. Die theorie werd als eerste in de praktijk gebracht door de fameuze ceo van General Electric, Jack Welch. In tweede instantie werd ‘aandeelhouderswaarde’ het speeltje van consultants en investment bankers die het idee plantten bij tal van bedrijven binnen en buiten de Verenigde Staten.

    Aandeelhouderswaarde

    Het topmanagement van al die bedrijven betoonde zich een zeer gewillige volger van de nieuwe heilsleer. Aandelenpakketten en optieplannen oefenden een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit. Fondsmanagers, die claimden de belangen van aandeelhouders te behartigen, stookten het vuurtje verder op. Ze eisten elk kwartaal resultaten te zien. Het resultaat kennen we. Om steeds opnieuw aan de eisen van de zittende aandeelhouder te voldoen sneed het topmanagement in zaken als Research & Development en in lange termijn investeringen. Aandeelhouderswaarde werd een ander woord voor korte termijn denken en kortzichtigheid.

    Dat neemt niet weg dat de leer van de aandeelhouderswaarde uiterst succesvol is gebleken. In pakweg drie decennia heeft het wereldwijd gezegevierd. Natuurlijk, de zo geprezen animal spirits sloegen wel eens op hol en moesten daarop ingetoomd worden. Een voorbeeld daarvan is de totstandkoming van de Sarbanes-Oxley wet in 2002 naar aanleiding van het Enron schandaal.

    Alle schandalen en misstanden ten spijt, tot op de dag van vandaag is de leer van de aandeelhouderswaarde de drijvende kracht achter de manier waarop bedrijven gerund worden. Dat is ook wel te begrijpen. Globalisering als logisch uitvloeisel van de leer van aandeelhouderswaarde, leek in eerste instantie een doorslaand succes. Er was een diepe financiële crisis voor nodig om de gebreken van de theorie bloot te leggen. Om eens wat te noemen, in de afgelopen dertig jaar is de maatschappelijke ongelijkheid enorm toegenomen, zijn er hardnekkige problemen om de productiviteit te verhogen en stagneert de loonontwikkeling van heel grote groepen werknemers. Dat moest wel reacties uitlokken en die zien we nu ook. De verkiezing van Donald Trump, de Brexit en het populisme zijn logische uitvloeisels van de zwarte kanten van deze theorie.

    Maatschappelijke verantwoording

    Het is nu aan de corporates en aan de institutionele elites een antwoord te vinden op de breed gedragen onvrede jegens hen. De nodige handreikingen zijn al gedaan. De Stewardship Code in het Verenigd Koninkrijk nodigt beleggers uit om met bedrijven in gesprek te gaan over zulke uiteenlopende zaken als strategie, risico, corporate governance, de bedrijfscultuur en de beloning. Ook wordt van meerdere kanten erop aangedrongen dat bedrijven niet alleen aan de belangen van aandeelhouders denken, maar ook aan die van andere stakeholders en zelfs aan de belangen van de maatschappij. Het is alsof Milton Friedman door het verleden is ingehaald. Het is echter nog veel te vroeg om te juichen. In de praktijk overheersen vrome bewoordingen, terwijl alles nagenoeg bij het oude blijft. De status quo overheerst. Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat het huidig topmanagement en de Raad van Commissarissen zich wel voelen bij die status quo. Ze zijn er immers mee groot geworden. Het is niet voor niets dat er steeds meer pleidooien klinken om de samenstelling van beide bestuursraden te verbreden. Zo is een meer open oog mogelijk voor wat leeft en broeit in de maatschappij. Maar misschien moeten de zittende leden zelf ook in actie komen en daadwerkelijk inzetten op veranderingen. Niets doen bergt een groot risico in zich. Een verbrokkelde en gespleten samenleving kan zomaar uitmonden in een route naar wat Milton Friedman zeer verafschuwde en wel het socialisme! Dan zal de wal het schip keren en zullen veranderingen kwaadschiks doorgevoerd worden! Cor Wijtvliet

    corwijtvliet-logo

    Deze bijdrage is afkomstig van www.corwijtvliet.nl

  • Column: Irrational Exuberance

    De Amerikaanse Dow Jones index brak deze week door de 25.000 punten, minder dan een jaar nadat de grens van 20.000 gepasseerd werd. Was het optimisme onder aandelenbeleggers toen al heel groot, nu lijkt de stemming op de beurs zelfs euforisch. Is dat optimisme terecht? Of zijn er nu betere mogelijkheden om in te investeren?

    De basis voor de nieuwe records op Wall Street wordt gevormd door een sterk consumentenvertrouwen en een overvloedige beschikbaarheid van ‘gratis geld’. De rente is nog steeds uitzonderlijk laag, waardoor aandelen enkel en alleen vanwege het dividend al aantrekkelijker zijn dan bijvoorbeeld obligaties. Maar hoe ver moeten de aandelenkoersen nog stijgen, voordat we met de woorden van Greenspan kunnen spreken van ‘Irrational Exuberance’?

    Het antwoord op deze vraag moet ook ik u schuldig blijven, want het enige eerlijke antwoord is dat ik het niet weet. Wel heb ik voor u een aantal indicatoren op een rij gezet, waarmee we de huidige waarderingen op de beurs in een historisch perspectief kunnen plaatsen. Gaan we dit jaar weer nieuwe records breken? Of wordt 2018 een jaar waarin we massaal naar de uitgang rennen?

    1. Sentiment beleggers naar hoogste niveau in jaren

    Dat het sentiment onder beleggers in de Verenigde Staten is momenteel zeer positief is wordt bevestigd door de AAII Investor Sentiment Survey, een wekelijkse enquête waarin beleggers gevraagd wordt wat ze de komende zes maanden verwachten van de aandelenmarkt. Uit de eerste meting van dit jaar kwam naar voren dat 59,8% momenteel positief is, het hoogste niveau sinds december 2010.

    Tijdens de dotcom bubbel was het sentiment nog iets positiever, maar ook de huidige stand ligt ver boven het lange-termijn gemiddelde van 38,5%. Deze indicator bestaat al sinds 1987 en wordt regelmatig aangehaald in verschillende financiële nieuwsbrieven en op de terminal van Bloomberg.

    Sentiment beleggers is momenteel zeer positief (Bron: AAII)

    2. Cashpositie beleggers naar laagste niveau sinds 1999

    Zoals we in een ander artikel al schreven houden beleggers momenteel relatief weinig geld achter de hand op hun beleggingsrekening. De AAII Cash Index zakte eind vorig jaar naar 14,5%, wat betekent dat beleggers momenteel gemiddeld slechts 14,5% van hun beleggingsvermogen langs de zijlijn laten staan. Ook deze indicator zegt iets over het sentiment, aangezien beleggers in tijden van crisis geneigd zijn meer geld achter de hand te houden en in ‘goede tijden’ juist meer in aandelen te investeren.

    Beleggers houden minder geld achter de hand (Bron: Bloomberg)

    3. Grote bedrijven kopen minder aandelen terug

    De beursrally van de afgelopen jaren werd ondersteund door grote bedrijven, die door de extreem lage rente makkelijk geld konden lenen om eigen aandelen terug te kopen. Niet alleen kunnen bedrijven hiermee hun zogeheten ‘Weighted Average Cost of Capital’ (WACC) verlagen, ook zorgt het voor een stijging van de aandelenkoersen. Dat is leuk als de beloning voor het management of de directie wordt uitgekeerd in opties of aandelen.

    Maar de Wall Street Journal schrijft nu dat deze stimulans voor aandelen aan kracht lijkt te verliezen. Vorig jaar zakte het bedrag waarvoor grote bedrijven eigen aandelen inkochten naar het laagste niveau sinds 2012. Vinden bedrijven hun eigen aandelen te duur geworden? Of zien ze door de aantrekkende economie weer meer mogelijkheden om nieuwe investeringen te doen?

    4. Koers/winst verhouding hoger dan 1929

    Een bekende graadmeter voor de aandelenmarkt is de koers/winst verhouding, omdat dat iets zegt over de relatie tussen de aandelenkoers en de winstgevendheid van het bedrijf. Een verbeterde versie van deze indicator is de Shiller PE ratio, die de gemiddelde koers/winst ratio van de afgelopen tien jaar als uitgangspunt neemt. Door naar een langere termijn te kijken worden uitschieters weggefilterd en krijg je een beter beeld van de werkelijke situatie.

    Deze ratio ligt momenteel op 33,17, wat betekent dat beleggers voor een aandeel nu 33,17 keer de jaarlijkse winst per aandeel neertellen. Dat is extreem hoog in vergelijking met de meer dan 120 jaar aan historische data. Vlak voor de beurscrash van 1929 lag deze ratio op 30, terwijl in de dotcom bubbel zelfs een piek van 44 werd aangetikt. Daar zitten we op dit moment dus tussenin.

    Koers/winst verhouding bedrijven is al hoger dan in 1929 (Bron: Multpl.com)

    5. Beleggen met geleend geld naar recordhoogte

    Wanneer de aandelenkoersen stijgen en het sentiment positiever wordt zijn beleggers eerder geneigd met geleend geld aandelen te kopen of beleggingsproducten met een hefboomfunctie aan te kopen. Zet de stijgende trend door, dan kun je met geleend geld je effectieve rendement aanzienlijk verhogen. Wel nu, de zogeheten ‘margin debt’ steeg in november naar een nieuw record van meer dan $580 miljard.

    Beleggers gebruiken steeds meer geleend geld (Bron: Advisor Perspectives)

    6. Rendement obligaties hoger dan dividendrendement

    Sinds het uitbreken van de financiële crisis en het ingrijpen van centrale banken zijn we eraan gewend geraakt dat staatsobligaties weinig rente opleveren, in elk geval minder dan het dividendrendement van aandelen. Maar dat lijkt nu eindelijk te veranderen, want deze week kwam de Amerikaanse 2-jaars rente voor het eerst boven het gemiddelde dividendrendement van S&P 500 aandelen uit.

    Het schuldpapier levert nu bijna 2% rente op, een fractie meer dan het dividendrendement op een goed gespreide aandelenportefeuille. En dat betekent dat aandelen tegen de huidige koers niet langer de vanzelfsprekende keuze zijn voor beleggers. Vanaf nu zijn ook staatsobligaties weer interessant als alternatief, wat kan betekenen dat er voortaan meer geld richting de obligatiemarkt vloeit. Dat kan een verdere stijging van de aandelenmarkt afremmen.

    Rendement obligaties hoger dan dividendrendement (Bron: Bloomberg)

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Column: Bijdrukken of afstempelen?

    Sinds het uitbreken van de financiële crisis hebben centrale banken op grote schaal staatsobligaties en ander schuldpapier opgekocht om te voorkomen dat overheden en de bankensector in de problemen zouden komen. Onderpand dat door de markt niet meer vertrouwd werd kwam terecht bij de centrale bank, waardoor de kredietverlening van banken weer op gang kwam en zorgen over de enorme schulden naar de achtergrond verdwenen.

    Bijna tien jaar na het uitbreken van de crisis hebben de grootste centrale banken in de wereld voor $21,7 biljoen aan activa op hun balans staan en de verwachting is dat het totaal volgend jaar september verder gegroeid zal zijn tot ongeveer $24 biljoen. Ter vergelijking, voor de grote financiële crisis van 2008 hadden centrale banken slechts voor een paar biljoen dollar aan bezittingen op hun balans staan.

    Ongekend monetair experiment

    In de hele geschiedenis van de mensheid is het nog nooit eerder voorgekomen dat centrale banken wereldwijd op zo’n grote schaal moesten ingrijpen om het financiële systeem overeind te houden. Maar in plaats van lessen te leren van de vorige crisis en onze schulden terug te brengen (‘deleveraging’) doen we al jaren precies het tegenovergestelde.

    Huishoudens, bedrijven en overheden worden door de lage rente aangespoord meer geld te lenen. Projecten en bedrijven die onder normale omstandigheden niet rendabel waren worden opeens wel rendabel, met als enige voorwaarde dat de rente zo laag blijft als dat ie nu is…

    Doordat centrale banken nu al tien jaar de geldkraan wagenwijd open hebben gezet zijn er weer nieuwe bubbels ontstaan, onder meer in aandelen, obligaties en vastgoed. Het is dan ook geen wonder dat de economie weer groeit, al is het maar een paar procent per jaar. Ondertussen groeien de schulden veel harder, waardoor we er in een volgende crisis in feite nog beroerder voor staan dan in het najaar 2008.

    Centrale banken hebben de controle verloren

    Centrale banken proberen de schijn hoog te houden dat ze de situatie nog steeds onder controle hebben. Mario Draghi van de Europese Centrale Bank praat over een halvering van zijn stimuleringsprogramma, terwijl Janet Yellen van de Federal Reserve al stappen zet richting het verkleinen van de balans.

    Het zijn mooie woorden van de centrale bankiers, maar de realiteit is dat zij wereldwijd de afgelopen 12 maanden voor in totaal $1,6 biljoen aan hun balans hebben toegevoegd. Vergeleken daarmee is de $10 miljard die de Federal Reserve iedere maand van haar balans af haalt een ‘verwaarloosbaar’ bedrag.

    Dit gegeven, plus het feit dat de rente nog steeds amper verhoogd wordt, geeft aan dat centrale banken nog maar heel weinig speelruimte over hebben voor als er een nieuwe crisis uitbreekt. Wat kunnen de hoeders van ons financiële systeem dan nog doen?

    Afstempelen of bijdrukken?

    Het is belangrijk om te beseffen dat centrale banken niet failliet kunnen gaan, omdat ze alle schuldverplichtingen in hun eigen valuta altijd na kunnen komen. Breekt er in de toekomst een nieuwe crisis uit, dan zijn er in hoofdlijnen twee verschillende scenario’s mogelijk.

    In het beste geval kunnen centrale banken besluiten om bijvoorbeeld staatsobligaties op hun eigen balans af te stempelen. In dat geval daalt de schuldenlast van overheden en krijgen die weer meer speelruimte om de economie met ‘Keynesiaans stimuleren’ aan te zwengelen. Vergelijkbaar met de stimuleringsprogramma’s van 2008 en 2009, maar dan op een veel grotere schaal.

    Een minder prettig scenario is dat beleggers het vertrouwen in staatsobligaties kwijtraken en de rente sterk begint te stijgen. Op dat moment worden centrale banken min of meer gedwongen om alle schulden op haar balans te zetten die de markt niet meer wil hebben, om maar te voorkomen dat het vertrouwen in het geld wegvalt. En dat betekent dat opnieuw de geldpers aan zal gaan, maar dan in een veel hogere versnelling.

    Misschien ben ik te somber en kunnen we dankzij technologische innovaties uit deze wereldwijde schuldenproblematiek groeien. Maar het meest waarschijnlijke scenario is dat het fundament van sparen in schulden onder onze voeten wegzakt en we (tijdelijk) een solide anker nodig hebben.

    Verschillende centrale banken, zoals die van China en Rusland, zijn al aan het voorsorteren op een dergelijk scenario door hun dollarposities af te bouwen en hun goudreserves verder uit te breiden. Laten we hopen dat centrale banken dat goud niet nodig hebben, maar een gewaarschuwd mens telt voor twee.

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Column: Nieuwe vastgoedbubbel?

    Het is al bijna tien jaar geleden dat de eerste problemen op de Amerikaanse huizenmarkt naar de oppervlakte kwamen. Wat volgde was de grootste financiële crisis sinds de jaren dertig, die ook in volle hevigheid over Nederland raasde. Verschillende banken vielen om of moesten genationaliseerd worden, terwijl de kredietverlening aan consumenten en bedrijven flink werd teruggeschroefd. Meer dan een miljoen huishoudens kwamen onder water te staan, met alle gevolgen van dien.

    Dat de crisis in Nederland zo heftig heeft toegeslagen was voor een belangrijk deel te wijten aan een fundamentele kwetsbaarheid in onze economie, namelijk de exorbitant hoge hypotheekschulden. Die waren op dat moment bijna nergens in de wereld zo hoog als in Nederland. Bankiers kregen in Nederland alle ruimte om nieuwe hypotheekvormen te bedenken, zodat mensen zich nog dieper in de schulden konden steken. Top hypotheken, aflossingsvrije hypotheken en beleggingshypotheken zorgden ervoor dat we allemaal net even wat meer geld konden lenen voor een nieuwe badkamer, een ander interieur of een tweede auto. De huizenprijzen konden toch alleen maar verder stijgen, dus wat was het probleem?

    Nieuwe vastgoedbubbel?

    We zijn nu bijna tien jaar verder, maar veel wijzer zijn we niet geworden. Zo publiceerde de Rabobank eerder deze maand een onderzoek, waaruit bleek dat driekwart van de Nederlanders verwacht dat de huizenprijzen verder zullen stijgen. Het sentiment is dus zeer positief, terwijl de huizenprijzen in de Randstad op recordhoogte staan en de betaalbaarheid van woningen verslechtert.

    Woningen zijn ondertussen zelfs zo duur geworden dat minder starters tegenwoordig de benodigde hypotheek rond kunnen krijgen. Het Financieel Dagblad meldde begin deze week op basis van cijfers van adviesbureau IG&H dat er in het derde kwartaal 7% minder hypotheken aan starters verstrekt werden ten opzichte van het vorige kwartaal. Dat is een duidelijk teken dat de betaalbaarheid van starterswoningen verslechtert, ondanks de uitzonderlijk lage rente.

    Dit soort signalen worden nu ook door de politiek opgepikt, maar in plaats van structurele hervormingen door te voeren om wonen weer betaalbaar te maken kijkt men opnieuw naar manieren om de kredietverlening verder op te rekken. Zo werd de aflossingsvrije hypotheek – die sinds 2013 niet meer verstrekt mag worden – door Kamerleden van GroenLinks en de SGP opnieuw als oplossing naar voren geschoven.

    Hun plan is om de aflossingsvrije hypotheek opnieuw in te voeren, maar dan voor maximaal 30% van het hypotheekbedrag. Deze maatregel wordt verkocht als een manier om de woonlasten te verlagen, maar wat ze niet vermelden is dat huishoudens zich daarmee nog dieper in de schulden kunnen steken. En dat terwijl de rente nu al op een extreem laag niveau staat. Gaat de rente ooit stijgen naar het historische gemiddelde van 4%, dan zullen veel huishoudens opnieuw in grote problemen terechtkomen…

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Column: Stilte voor de storm?

    Deze week kwamen zowel de World Gold Council als Thomson Reuters met nieuwe cijfers over de goudmarkt. En wat bleek, ook in het derde kwartaal was er per saldo relatief weinig belangstelling voor beleggen in goud. De grote munthuizen verkopen dit jaar veel minder gouden munten dan voorgaande jaren, terwijl de vraag naar zilverbaren en zilveren munten zelfs naar het laagste niveau in zeven jaar zakte.

    In Europa trekt de vraag naar edelmetalen dit jaar wel weer aan en centrale banken blijven veel goud aan hun reserves toevoegen, maar in de Verenigde Staten vallen de verkoopcijfers dit jaar gewoon erg tegen. Zo zijn er dit jaar nog maar 17 miljoen Silver Eagle beleggingsmunten verkocht, de helft minder dan in de afgelopen jaren.

    Wat kunnen we hieruit concluderen?

    Je zou kunnen zeggen dat beleggers het vertrouwen in goud kwijt raken, maar ook dat lijkt niet bepaald het geval te zijn. In dollars is de goudprijs dit jaar namelijk al tien procent gestegen, terwijl die in euro’s door de hogere wisselkoers constant is gebleven. Van een prijsdaling is dus geen sprake geweest.

    Ondertussen staat de volatiliteit van de goudprijs op het laagste niveau in jaren, waaruit we de conclusie kunnen trekken dat beleggers die het edelmetaal in de portefeuille hebben momenteel stevig aan hun positie vasthouden. Dat blijkt ook uit de voorraden goud en zilver in zogeheten exchange-traded funds, want die staan nog steeds op een relatief hoog niveau.

    Voegen we al deze informatie bij elkaar, dan krijg ik de indruk dat dit de stilte voor de storm is. Door de extreem lage rente wordt er weer volop geld geleend, met als gevolg dat aandelen, vastgoed en andere financiële activa allemaal in waarde lijken te stijgen. Het geeft beleggers een gevoel van vertrouwen, waardoor ze bereid zijn veilige havens als staatsobligaties en goud in te wisselen voor meer speculatieve beleggingen. Het is een investeringsklimaat waarin goud en zilver door veel beleggers als ‘saai’ bestempeld zullen worden en waar beleggingen in technologiebedrijven en virtuele munten als Bitcoin de lucht in gaan.

    Na jaren van monetaire stimulering lijken beleggers weer vol zelfvertrouwen te zijn. Dat zien we aan de populariteit van beleggen in aandelen, de bizarre stijging van de huizenprijzen in de stedelijke gebieden en… in de afnemende belangstelling voor fysiek edelmetaal.

    Is dat een negatief signaal? Ik denk van niet, zeker niet zo centrale banken per saldo grote hoeveelheden goud kopen, de spaarrente dicht bij nul procent blijft en de autoriteiten in Europa voorbereidingen treffen om spaartegoeden in het geval van een bankrun te kunnen blokkeren. Nee, dan is het bezit van edelmetaal als vorm van verzekering denk ik geen slecht idee.

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Column: Huizenprijzen door het dak

    Column: Huizenprijzen door het dak

    Terwijl de ECB de geldkraan nog een jaar open laat staan rijzen de huizenprijzen in Nederland de pan uit. Onlangs nog werd in Amsterdam een studio van 23 vierkante meter met dakterras van 19 vierkante meter voor meer dan €200.000 verkocht. En dan koop je geen huis, maar een opgeknapte zolderkamer waarvoor je vier steile en smalle trappen moet beklimmen.

    Het lijkt gekkenwerk, maar door de populariteit van de stad Amsterdam en de extreem lage rente zijn dit soort gevallen geen uitzondering meer. Sterker nog, de verwachting is dat de huizenprijzen in de hoofdstad nog verder zullen stijgen. De vraag is veel groter dan het aanbod, waardoor kopers ver boven de vraagprijs moeten bieden om überhaupt een kans te maken. En dan kunnen de prijzen exorbitant snel stijgen.

    Volgens cijfers van onderzoeksbureau Calcasa werd 79% van alle woningen in Amsterdam gedurende het tweede kwartaal van dit jaar voor of boven de vraagprijs verkocht, waarbij de gemiddelde verkoopprijs volgens cijfers van het CBS inmiddels 21% hoger is dan in 2008. In de rest van Nederland zijn de prijzen minder hard gestegen, maar in Noord-Holland zijn de gemiddelde prijzen de crisis ook alweer te boven.

    Lage rente

    Zo lang de ECB de geldkraan niet dichtdraait en de rente laag blijft is de kans groot dat de huizenprijzen in Amsterdam, maar ook in de rest van Nederland, de komende tijd verder zullen stijgen. Veel mensen kijken immers naar de maandlasten, wat betekent dat ze bereid zijn een hogere hypotheekschuld te nemen als de rente laag is.

    Maar hoe verstandig is het om je zo diep in de schulden te steken, nu de huizenprijzen in delen van Nederland op het hoogste niveau ooit staan? Voor de crisis van 2008 waarschuwden verschillende economen al voor de extreem hoge huizenprijzen, maar nu zijn ze in sommige delen van het land nog hoger!

    Huizenprijzen op recordhoogte

    Vastgoeddeskundige Piet Eichholtz deed een aantal jaar geleden onderzoek naar de ontwikkeling van de huizenprijzen in Nederland en concludeerde toen al dat de huizenprijzen op recordhoogte stonden. En of je de prijzen nou afzet tegen de inflatie, de loonontwikkeling of de prijs van een kilo goud, in alle gevallen zal het antwoord zijn dat de huizenprijzen in Nederland buitenproportioneel gestegen zijn.

    Voor veel Nederlanders gaat het financieel inderdaad weer wat beter, maar er zijn ook genoeg huishoudens die tot op de dag van vandaag de gevolgen merken van een hoge restschuld. Dalen de prijzen en ben je gedwongen je huis te verkopen, dan dringt het besef door dat het toch wel over hele grote bedragen gaat.

    Om de potentiële huizenbezitter niet ongerust te maken wordt de maximumgrens voor een hypotheek met Nationale Hypotheekgarantie volgend jaar met meer dan 8% verhoogd naar €265.000. Daarmee lijkt het alsof er een zorg wordt weggenomen bij de huizenbezitter, maar ondertussen wordt er nog meer schuld in de huizenmarkt gepompt. We hebben van de crisis van 2008 niets geleerd.

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Blockchain als ultiem controlemechanisme?

    De blockchain technologie achter Bitcoin en andere virtuele wordt vaak geprezen om het vermeende anonieme karakter en om het feit dat deze zonder tussenkomst van een centrale autoriteit kan functioneren. Met behulp van de blockchain technologie is het mogelijk digitale eigendommen uit te wisselen, zonder dat deze gekopieerd of aangepast kunnen worden. Alle transacties worden immers binnen het netwerk van gebruikers gecontroleerd en bijgehouden.

    Het geromantiseerde beeld van de blockchain technologie is dat gebruikers onderling kunnen betalen en digitale gegevens kunnen uitwisselen, zonder tussenkomst van grote instanties en bedrijven die deze data bewaren en controleren. Maar er zijn ook andere toepassingen van blockchain waar we waakzaam voor moeten zijn, omdat deze een aantasting kunnen vormen voor onze privacy.

    Blockchain als elektronisch identiteitsbewijs?

    De blockchain technologie maakt het mogelijk miljoenen unieke ‘virtuele munten’ te volgen, maar in theorie kan de technologie ook gebruikt worden om andere soorten informatie zoals persoonsgegevens op te slaan. Blockchain-expert Bettina Warburg zei daar vorig jaar in een TED presentatie het volgende over…

    “Blockchain maakt het mogelijk om een open, mondiaal platform te maken waarop we alle getuigenverklaringen over een individu kunnen opslaan uit iedere bron. Zo kunnen we een door gebruikers beheerde, draagbare identiteit creëren. Dit is meer dan een profiel. Het betekent dat je selectief kenmerken over jezelf kunt onthullen die handel en interactie mogelijk maken — dat een overheid je een identiteitsbewijs heeft gegeven, of dat je ouder bent dan 21 — door cryptografisch bewijs te tonen dat deze kenmerken bestaan en zijn goedgekeurd. Zo’n draagbare identiteit in de fysieke en digitale wereld betekent dat we allerlei menselijke handelingen op een totaal nieuwe manier kunnen uitvoeren.”

    Met behulp van de blockchain kan iedereen in theorie zijn eigen geld in omloop brengen (de zogeheten ‘initial coin offerings’), maar voor overheden is het ook een interessant instrument om meer grip te krijgen op haar burgers. Zo is er in China al een fintech bedrijf dat in opdracht van de overheid onderzoekt of het mogelijk is om de belastingaangiftes met behulp van blockchain te stroomlijnen.

    Hoe dat precies gaat werken is nog niet duidelijk, maar je kunt je een scenario voorstellen waarin iedere burger een unieke identiteitscode krijgt. Een virtueel paspoort dat gekoppeld kan worden aan een bankrekening. Dat bestaat nu ook al in de vorm van een burgerservicenummer, maar met de blockchain technologie wordt het nog eenvoudiger om aanvullende gegevens aan een identiteit te koppelen. Dat klinkt misschien als toekomstmuziek, maar in Dubai doet men al onderzoek naar de mogelijke introductie van een elektronisch paspoort op basis van de blockchain. Is de blockchain de volgende bouwsteen voor een Orwelliaanse controlestaat?

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Column: De euro is niet het probleem

    Column: De euro is niet het probleem

    Er gaat bijna geen week voorbij dat er geen kritiek is op de euro, maar ondanks dat groeit de populariteit van de gemeenschappelijke munt. Sinds de invoering van de euro is het aantal landen dat de munt gebruikt van 12 naar 19 toegenomen. Ook zijn er steeds meer landen buiten de muntunie die de euro inmiddels gebruiken als betaalmiddel.

    Deze week waarschuwde de ECB verschillende Balkanlanden zelfs voor een te grote afhankelijkheid van de euro. In deze landen wordt steeds meer in euro’s geleend en gespaard, omdat de lokale bevolking een groter vertrouwen heeft in de waardevastheid van de euro dan in die van hun eigen valuta.

    Ook internationaal wint de euro aan populariteit, omdat de euro zich bewezen heeft als een neutrale valuta die niet voor politieke doeleinden gebruikt zal worden. Dat is geen toeval, want de euro is de eerste munt die boven de lidstaten staat en die daardoor een grote mate van onafhankelijkheid heeft. Ook heeft de ECB geen enkele andere doelstelling dan prijsstabiliteit, waardoor het monetaire beleid niet beïnvloedt wordt door secundaire doelstellingen zoals het verlagen van de werkloosheid (zoals bij de Federal Reserve).

    De euro is door haar structuur (onafhankelijk van de politiek) niet alleen een stabiele, maar ook een zeer goed schaalbare valuta. Ieder land in de Europese Unie dat aan de voorwaarden voldoet kan de euro overnemen als valuta, waarmee het land toegang krijgt tot een grote kapitaalmarkt en het valutarisico met de eurolanden wegvalt. Mijn verwachting is dan ook dat meer landen in de toekomst de euro zullen overnemen als betaalmiddel of als handelsmunt.

    ‘A blessing in disguise’

    Vaak hoor ik dat sinds de invoering van de euro alles duurder is geworden of dat het besteedbare inkomen niet is toegenomen. Dat zou kunnen, maar de vraag is of het anders of beter was gegaan als alle landen hun eigen munt hadden behouden. Was er dan minder inflatie geweest? Of was Nederland dan meegezogen in een Europees kampioenschap geldontwaarding, waar bijvoorbeeld Frankrijk en Italië de aftrap voor hadden gegeven? En handelsoorlog in Europa was dan een reële optie geweest, om nog maar te zwijgen over de grote schommelingen in de onderlinge wisselkoersen, die versterkt zouden worden door speculanten. Europese landen hadden dan makkelijker uit elkaar gespeeld kunnen worden, met alle gevolgen van dien.

    Dat landen niet meer kunnen devalueren wordt vaak als een nadeel gezien, maar dat kun je natuurlijk net zo makkelijk omdraaien. Spaarders in landen als Italië, Spanje en Griekenland hoeven dankzij de euro niet langer te vrezen dat de koopkracht van het spaargeld verdampt, terwijl het wegvallen van het valutarisico een barrière voor bedrijven wegneemt om grote investeringen te doen in andere eurolanden. Ook profiteren consumenten van het feit dat ze over de grens met dezelfde munt kunnen betalen. Is de euro ondanks de felle kritiek dan toch een zegening gebleken?

    De euro functioneert uitstekend als betaalmiddel en rekenmiddel en doet daarmee wat je van een valuta mag verwachten. Dat de euro door de jaren heen aan koopkracht verliest is geen verrassing, want dat geldt voor alle valuta die gebaseerd zijn op fractioneel bankieren. Misschien dat goud om die reden al sinds de introductie van de euro is vrijgesteld van btw, om het bezit van goud als alternatief spaarmiddel te stimuleren…

    Frank Knopers

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Column: Als er een schaap over de dam is…

    Het tijdperk waarin de Verenigde Staten het alleen voor het zeggen hadden in de wereld lijkt ten einde te lopen. Haar mislukte poging om de regering in Syrië omver te werpen zal misschien wel de geschiedenis in gaan als het kantelpunt in de transitie naar een multipolaire wereld. Opkomende machten als China en Rusland hebben hun krachten gebundeld en durven vaker tegengas te geven, waarbij ze steeds meer bondgenoten aan zich weet te binden.

    Met het One Belt One Road (OBOR) programma en de lancering van de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) bundelt China de economische krachten op het Aziatische continent, terwijl de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) de militaire samenwerking tussen deze landen moet versterken. Ondertussen worden landen als Iran, Turkije en Syrië door Rusland voorzien van de meest geavanceerde S-300 en S-400 luchtafweersystemen.

    Multipolaire wereld

    Los van elkaar lijken dit geen significante gebeurtenissen, maar als je van een grotere afstand kijkt zie je dat het Aziatische machtsblok van China en Rusland steeds meer tegenwicht begint te bieden aan de imperialistische ambities van de Verenigde Staten. Het ingrijpen van Rusland in Syrië heeft duidelijk gemaakt dat er niet meer één supermacht is die bepaalt wat er in de wereld gebeurt. Syrië werd bijna verwoest, maar kon er dankzij hulp van bondgenoten als Rusland, Iran en China toch weer bovenop komen. Het mislukken van de ‘regime change’ in Syrië heeft andere landen in de wereld het vertrouwen gegeven om hun eigen pad te volgen, ook als dat tegen het belang is van de Verenigde Staten.

    In het verleden probeerde Irak onder leiding van Saddam Hussein olie in euro’s verhandelen, terwijl de Libische kolonel Ghaddafi olie in een nieuwe door goud gedekte valuta wilde verhandelen. Deze initiatieven werden door de Verenigde Staten geblokkeerd, maar het is de vraag hoe lang dit soort initiatieven overdrukt kunnen blijven. De laatste jaren zien we dat de Amerikaanse sancties tegen verschillende landen steeds vaker contraproductief werken. Iran werd door Amerikaanse sancties tegen het nucleaire programma enige tijd afgesloten van het Amerikaanse financiële systeem, met als resultaat dat het land haar olie vandaag de dag niet meer in dollars, maar in euro’s afrekent. De euro is momenteel zelfs de belangrijkste internationale handelsmunt van het land.

    Als er een schaap over de dam is…

    Drie weken geleden schreef ik in mijn column dat Amerikaanse sancties tegen Venezuela tot een vergelijkbare uitkomst zouden kunnen leiden. Door afsluiting van het Amerikaanse banksysteem zou het land kunnen overwegen olie in euro’s of yuan af te rekenen. En inderdaad, afgelopen woensdag maakte de regering van Maduro haar plannen bekend om olie voortaan in euro’s af te rekenen en handelaren aan te sporen alle banktegoeden om te zetten naar euro’s. Ook vermeldt Venezuela de prijs van een vat olie sinds vrijdag in Chinese yuan, terwijl die prijs voorheen in dollars genoteerd stond.

    Misschien is de impact van deze maatregelen gering, maar het mag duidelijk zijn dat de monopoliepositie van de Amerikaanse dollar als wereldmunt op de langere termijn plaats zal maken voor een systeem van verschillende handelsmunten. Mijn verwachting is dat de euro daarin een niet te onderschatten rol zal gaan spelen…

    Frank Knopers

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].




  • Zijn de dagen van de petrodollar geteld?

    De macht die de Verenigde Staten vandaag de dag geniet hangt voor een belangrijk deel samen met het gegeven dat de meeste olie en andere grondstoffen wereldwijd in dollars worden afgerekend. Daarmee is de dollar letterlijk een wereldmunt, die gebruikt wordt op het moment dat twee landen met verschillende valuta handel willen drijven.

    Omdat de Amerikaanse dollar nog steeds in meer dan 60% van alle internationale transacties gebruikt wordt is het voor de rest van de wereld dus ook zinvol om dollars als reserve aan te houden. Je kunt deze munt vrijwel overal gebruiken en daarmee is de dollar nog steeds de meest liquide munt.

    De Verenigde Staten heeft er natuurlijk alle belang bij om de bankier van de wereld te blijven, want zo lang andere landen de dollar blijven gebruiken en deze als reserve aanhouden blijft er voortdurend vraag naar deze valuta. En dat heeft ervoor gezorgd dat de Verenigde Staten al decennia lang jaar in jaar uit veel meer geld kunnen uitgeven dan er binnenkomt, waardoor de Amerikaanse bevolking ver boven haar stand kan leven en waarmee een gigantisch militair apparaat gefinancierd kan worden waar geen enkel land zich tegen kan of wil verzetten.

    Euro

    Met de introductie van de euro in 1999 besloten Europese landen afscheid te nemen van dit onrechtvaardige dollarsysteem. Vanaf dat moment konden zij onderling met hun eigen gemeenschappelijke valuta handel drijven, zonder afhankelijk te zijn van Amerikaanse dollars of Duitse marken. De Europese muntunie begon met twaalf landen, maar telt er nu al negentien…

    Met de komst van de euro was er voor Europese landen (maar ook voor belangrijke handelspartners van de Eurozone) opeens minder noodzaak om dollars als reserve aan te houden. En dat zien we ook terug aan de valutareserves van de Eurolanden, want daarin heeft de Amerikaanse munt een betrekkelijk klein aandeel. Ook Rusland, dat veel handel drijft met Europa, houdt naar verhouding een relatief groot deel van haar valutareserves in euro aan.

    Multipolaire wereld

    Vijftien jaar na de introductie van de euro zijn de economische machtsverhoudingen in de wereld drastisch veranderd. China heeft een indrukwekkende economische groei doorgemaakt en kent nu een middenklasse die in omvang vergelijkbaar is met bijvoorbeeld Europa of de Verenigde Staten. Ook India groeit snel en is inmiddels een belangrijke afzetmarkt voor veel bedrijven.

    Rusland lag eind jaren negentig na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie compleet overhoop en werd geplaagd door corruptie en oligarchen die zichzelf straffeloos konden verrijken. Van de industrie was weinig meer over en het land had vrijwel geen valutareserves. Maar nu is het land een stuk welvarender, is het één van de grootste olie- en gasproducenten ter wereld en heeft het ook op technologisch gebied een inhaalslag gemaakt met het Westen.

    Door deze ontwikkelingen is de wereld veel minder op de Verenigde Staten toegespitst dan in de tweede helft van de vorige eeuw. En dat betekent ook dat het helemaal niet meer zo vanzelfsprekend is om het dollarsysteem te blijven ondersteunen waar vooral de Verenigde Staten van profiteren.

    Euro’s, roebels en yuan

    Rusland en China promoten de laatste jaren actief het gebruik van hun eigen roebel en yuan in het regionale handelsverkeer, terwijl Iran vorig jaar een doorbraak forceerde door olie niet langer in dollars maar in euro’s af te rekenen.

    Het is dat Europa steeds sancties oplegt aan Rusland, anders had Rusland misschien al lang haar aardgas in euro’s willen afrekenen. Ook Poetin weet dat dat een zeer effectieve manier is om de financiële machtspositie van de Verenigde Staten te doorbreken, net als het kopen van goud een manier is om minder afhankelijk te worden van de dollar.

    Saoedi-Arabië

    Deze week kwam het zoveelste signaal dat erop wijst dat de dagen van de dollar als wereldmunt geteld zijn. Saoedi-Arabië maakte deze week na topoverleg met China bekend dat ze voortaan ook obligaties in Chinese yuan wil uitschrijven. En de beste manier voor Saoedi-Arabië om dit soort leningen af te betalen is om yuan te vragen voor olie die ze naar China exporteert.

    Deze week maakte de Amerikaanse regering bekend nieuwe sancties op te willen leggen aan Venezuela, met als doel het land af te knellen van dollars. Venezuela is net als Saoedi-Arabië een belangrijke olieproducent. Deze nieuwe sancties kunnen president Maduro dus aanmoedigen om olie in euro’s of in yuan te verhandelen. Is de tijd van de petro-euro en de petro-yuan aangebroken?

    Frank Knopers

    gs-logo-breed

    Deze column van Frank Knopers verscheen eerder op Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel ons op +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].