Marketupdate

Tag: crisis

  • Europa keert zich tegen sancties Rusland

    De sancties tegen Rusland beginnen meer weerstand op te roepen in Europa, zo blijkt uit de meest recente berichtgeving. Grote exporterende bedrijven verliezen klanten in Rusland en ook de politiek begint zich te realiseren dat de sancties als een boemerang werken. Dat laten we zien aan de hand van een aantal nieuwsfeiten van de afgelopen weken uit diverse media:

    • De Deense minister van Buitenlandse Zaken, Martin Lidegaard, sprak onlangs tegenover Bloomberg de waarschuwing uit dat de sancties tegen Rusland teveel kunnen destabiliseren.
    • De Franse premier Francois Hollande suggereerde in december dat nieuwe sancties tegen Rusland misschien niet nodig zijn en dat Europa weer toe kan werken naar ‘de-escalatie’. Zodra de vredesonderhandelingen over Oekraïne op gang zijn kunnen de sancties weer opgeheven worden. Poetin vertelde Hollande dat hij wil voorkomen dat Oekraïne lid wordt van de NATO, omdat er dan legers tegen de Russische grens gestationeerd kunnen worden.
    • De Italiaanse politicus en professor economie Romano Prodi benadrukte dat een zwakke Russische economie ook voor Italië extreem onrustig is. Een lagere olieprijs heeft positieve kanten voor de Italiaanse consumenten, maar dat is volgens hem alleen een korte termijn effect. Op lange termijn is een crisis in olieproducerende landen zoals Rusland echter zeer ongunstig, zo betoogt Prodi. “De lagere olie- en gasprijzen gecombineerd met de sancties zullen het Russische GDP met 5% per jaar verlagen. Als gevolg daarvan zal onze export naar Rusland met 50% dalen.”
    • De Oostenrijkse president Heinz Fischer verwacht ook weinig goeds van nieuwe sancties tegen Rusland. In een interview met persbureau APA zei hij dat dat een domme en schadelijke stap zouden zijn. “De economische crisis in Rusland kan meer problemen opleveren dan het oplost”, zo oordeelde Fischer.
    • De Duitse politicus Sigmar Gabriel, tevens Minister van Economische Zaken, zei onlangs dat het ineenstorten van de Russische economie niet in het belang van Rusland en ook niet in het belang van Europa is. In een gesprek met de Duitse krant Bild am Sonndag zei hij dat destabilisering van Rusland mogelijk zelfs een gevaar kan vormen voor Europa. Hij zei het volgende: “Het doel van de sancties is nooit geweest om Rusland in een economische en politieke chaos te brengen. Wie dat wel nastreeft provoceert een meer gevaarlijke situatie voor iedereen in Europa”. In plaats van de Russische economie op haar knieën te brengen zijn de sancties gericht op het vinden van een oplossing voor het conflict in Oekraïne, zo benadrukte Gabriel.

    Bedrijven verliezen klanten

    De Duitse Kamer van Koophandel deed een rondvraag bij 200 bedrijven en kwam tot de conclusie dat 36% opdrachten mis loopt als gevolg van de Westerse sancties tegen Rusland. Een meerderheid van 58% gaf aan direct of indirect te zijn getroffen door de sancties tegen Rusland. Onlangs nog werd een deal tussen het Duitse chemiebedrijf BASF en het Russische Gazprom afgeblazen als gevolg van de Europese sancties, terwijl bedrijven als Opel en Volkswagen door de zwakke roebel te maken hebben met dalende autoverkopen in Rusland. Sinds 1992 hebben meer dan zesduizend Duitse bedrijven een handelsrelatie opgebouwd in Rusland. Dat zijn vooral bedrijven in de automobielindustrie, de machinebouw en de farmacie. Door de sancties, die in maart vorig jaar werden ingevoerd, zien deze bedrijven hun export naar Rusland dalen. De waardedaling van de roebel heeft deze trend versterkt. Niet alleen Duitsland merkt de gevolgen van de economische crisis waar Rusland in terecht is gekomen, maar ook Nederland. Omgerekend naar handelsvolume is ons land namelijk de belangrijkste handelspartner van Rusland, gevolg door China en Duitsland.

    De strijd om Oekraïne

    De Verenigde Staten, Europa en andere Westerse landen hebben Rusland beschuldigd van inmenging in Oekraïense zaken, nadat Viktor Yanukovych in februari het veld moest ruimen. Daarop volgden verschillende sancties, die Rusland zodanig onder druk zouden zetten dat het gebied in de Krim weer teruggegeven zou worden aan Oekraïne. Nu blijkt dat Rusland de Krim niet zomaar opgeeft moet het Westen de sancties heroverwegen, zo stelt de Duitse politicus Sigmar Gabriel. "Het is niet in ons belang dat deze situatie uit de hand loopt. We moeten dit in gedachten houden in ons sanctioneringsbeleid."

    russia

    De sancties tegen Rusland schieten hun doel voorbij

  • “Eurozone hoeft Griekenland niet meer te redden”

    Politici in de Eurozone zijn niet langer verplicht Griekenland overeind te houden, omdat het land niet langer van fundamenteel belang is voor het voortbestaan van de muntunie. Dat zei Michael Fuchs, lid van de de politieke partij van de Duitse bondskanselier Angela Merkel.

    “Als Alexis Tsipras van de Griekse partij Syriza denkt dat hij de hervormingen en bezuinigen kan afbouwen, dan zal de Troika de kredietkraan voor Griekenland dichtdraaien”, zo verklaarde Fuchs. “De tijd waarin we Griekenland nog moesten redden is voorbij. Er is niet langer plaats voor politieke chantage. Griekenland is niet meer van systeembelang voor de euro”, zo voegde hij eraan toe.

    Duitsland waarschuwt Griekenland

    Deze uitspraken van de Duitse politicus kunnen gezien worden als een waarschuwing voor de Griekse bevolking, die binnenkort naar de stembus gaat om een nieuwe regering te kiezen. Pogingen om de Europese agenda van hervormingen en bezuinigingen te ontwijken zullen niet langer geaccepteerd worden, zo lijkt de boodschap te zijn. De Duitsers hebben frequent hun frustratie geuit over de traagheid waarmee de Griekse regering de hervormingen en bezuinigingen doorvoert, nadat het land tot twee keer toe door andere lidstaten van de Eurozone gered moest worden. In die reddingsoperaties heeft Duitsland steeds een relatief grote bijdrage moeten leveren. Op 25 januari worden er verkiezingen gehouden in Griekenland en de laatste peilingen wijzen erop dat Syriza als grootste partij uit de bus zal komen. Deze partij wint aan populariteit door haar standpunt ten aanzien van Europa. De partij wil in de Eurozone blijven, maar wil tegelijkertijd stoppen met bezuinigen en een deel van de schulden niet meer terugbetalen. Of die combinatie überhaupt haalbaar is, dat valt ten zeerste te betwijfelen. Eerder waarschuwde de Duitse minister van Financiën, Wolfgang Schauble, de Grieken al voor de gevolgen van het niet doorvoeren van bezuinigingen en hervormingen. Hij zei dat ook de nieuwe regering zich moet houden aan de afspraken die de huidige premier Antonis Samaras over deze kwestie heeft gemaakt.

    Griekenland geen bedreiging voor euro

    Het is van belang om het onderscheid te maken tussen de lidstaten en de duurzaamheid van de euro als valuta. De euro is de eerste valuta die niet gekoppeld is aan de regering van een land. Dat betekent dat mogelijke wanbetaling door de Grieken geen fundamentele schade toebrengt aan de euro als valuta. Die munt blijft gewoon voortbestaan, omdat deze elders in de eurozone gewoon te gebruiken is. Uiteraard zullen de financiële markten de Griekse schulden in euro's afwaarderen, maar dat heeft geen gevolgen voor de bruikbaarheid en de waarde van de munt in het grotere perspectief. Greek Prime Minister Samaras and German Chancellor Merkel address a joint news conference in Berlin  

    Samaras en Merkel tijdens een persconferentie in Berlijn (Foto door Fabrizio Bensch voor Reuters)

  • China bereid tot steun Rusland

    China is bereid Rusland te helpen als dat nodig is, zo verklaarde de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi afgelopen weekend tijdens zijn bezoek aan Thailand. Hij zei tegen de South China Morning Post dat Beijing bereid is te assisteren om Rusland uit de crisis te halen. Hij noemde geen concrete maatregelen, maar de verklaring op zich geeft al aan dat de twee landen nauwe banden onderhouden. De minister voegde eraan toe dat hulp aan Rusland waarschijnlijk niet nodig is, omdat het land volgens hem in staat zal zijn op eigen kracht uit de crisis te komen.

    De Chinese minister van Handel Gao Hucheng voegde eraan toe dat de twee landen meer in andere valuta dan dollars kunnen handelen middel van een uitbreiding van de valutaswap die in oktober werd verlengd. Het gebruik van eigen valuta in de onderlinge handel kan helpen de roebel te stabiliseren. China zou ook graag in andere valuta dan dollars willen handelen, gezien het grote aantal valutaswaps dat het land de afgelopen jaren gesloten heeft met een groot deel van haar handelspartners.

    Vertrouwen

    De uitspraken van deze Chinese ministers kunnen het vertrouwen in de Russische economie en de roebel versterken. De band tussen deze twee landen ligt diep, zo verklaarde Jin Canrong van de Renmin University of Beijing tegenover Bloomberg. Volgens hem zien veel Chinezen hun buurland nog steeds als grote broer. Ook merkt hij op dat de economische situatie in Rusland ook belangrijk is voor de Chinese economie, vanwege de toenemende handelsbetrekkingen tussen beide landen. China merkt nu al dat de export van producten naar Rusland afneemt. Afgelopen donderdag zei Poetin in zijn jaarlijkse persconferentie dat de samenwerking tussen Rusland en China één van de fundamenten is voor de stabilisering en het herstel van de Russische economie voor de komende twee jaar. Eerder dit jaar tekenden de twee landen een belangrijke miljardendeal voor levering van aardgas. De Chinese minister van Handel merkte op dat er dit jaar voor meer dan $100 miljard aan handel gedreven werd met Rusland, een stijging van ruim 10% ten opzichte van de $89,2 miljard van vorig jaar.

    Wang Yi spreekt openlijk steun uit voor Rusland (Foto door Jason DeCrow voor Sputniknews)

  • Moet Europa investeren of consumeren?

    Europa gaat 2015 in als de hekkensluiter van de wereldeconomie. Na zes troosteloze jaren van bezuinigen en nog eens bezuinigen zijn de technocraten er in Brussel eindelijk van overtuigd dat op deze manier de groei niet terugkomt. Maar wat dan, welke weg moet er dan ingeslagen worden? Moet het accent komen te liggen op meer consumeren of op meer investeren?

    Zoals de zaken er nu voorliggen, lijkt de nieuwe Europese Commissie onder leiding van Jean-Claude Juncker de weg van de investeringen te kiezen. Daar hebben ze een op het eerste gezicht sterk argument voor. Anno 2014 komen de investeringen in de Eurozone € 400 miljard lager uit dan in 2007. Toch gaat de vergelijking niet echt op, omdat in 2007 de kredietbubbel een hoogtepunt bereikte. Er kwamen investeringen die achteraf bezien beter achterwege hadden kunnen blijven. De Commissie lijkt hier trouwens ook van doordrongen en is intern van mening, dat de kloof met 2007 geen €400 miljard bedraagt maar gecorrigeerd voor de omstandigheden hooguit € 200 miljard bedraagt.

    Maar misschien is € 200 miljard nog steeds een schromelijk overdreven bedrag. Er is een fundamentele factor die pleit tegen hoge extra investeringen en dat is de Europese demografie. De beroepsbevolking van de eurozone stabiliseert al sinds 2005 en zal naar verwachting in 2015 echt gaan dalen. De productiviteitsgroei in de eurozone stagneert ook al jaren. Als er in de komende jaren ook nog minder handjes beschikbaar zijn, dan zal de groei bijna automatisch lager gaan uitvallen. Als dat zo is, dan zijn er minder investeringen nodig om een evenwichtige verhouding capital/output te bewerkstelligen. Het is immers niet zo, dat altijd maar weer meer investeringen ook positief is. Overdaad schaadt en te hoge investeringen leveren op den duur minder rendement op. Of het Europese bankensysteem onder de huidige omstandigheden blij zal zijn met veel non-performing loans mag betwijfeld worden.

    eurozone-unemployment-cartoon

    Bezuinigen of investeren?

    Investeren

    Zullen de plannen van Juncker op de korte termijn überhaupt een positieve impact hebben? Investeringen vinden toch alleen plaats als de groei aantrekkelijk is of aantrekkelijk kan worden. Een lage rente is bij investeringsbeslissingen van secondair belang. De impact van een beleid gericht op monetaire verruiming kan wel eens heel weinig effect hebben. Zoals de zaken er nu voor staan, is er in de eurozone waarschijnlijk geen gebrek aan funding. Europese banken zitten op een reusachtig vermogen. Het is nog maar de vraag of de €21 miljard die Juncker beschikbaar stelt als garantiekapitaal banken op andere gedachten zullen brengen. Juncker wil bovendien, dat banken krediet beschikbaar stellen voor infrastructurele projecten. Dat zijn projecten met een hoog afbreukrisico, zo bewijst de geschiedenis. Die risico’s zijn niet financieel van aard, maar eerder politiek op nationaal niveau. Belangengroepen in menig land hebben er alle belang bij, dat de status-quo gehandhaafd blijft. pizzaMet andere woorden, een oproep om meer te investeren klinkt sympathiek en doortastend, maar zal waarschijnlijk weinig uithalen. Het niveau van investeren is niet zo laag als beleidsmakers ons graag willen vertellen. Landelijke en regionale barrières, die het effect van investeringen teniet doen, zijn niet financieel van aard. Misschien moet Europa hier ook weer een voorbeeld nemen aan de Verenigde Staten. Daar is de groei gebaseerd op een herstel van de consumptie. Dat herstel was mogelijk, nadat huishoudens hun financiën op orde hadden gebracht en hun schuldenlast afgebouwd. Toen de consumptie weer toenam, kwamen de investeringen vanzelf! Cor Wijtvliet Bron: Daniel Gros, Europe’s misguided investment mania. Project-syndicate, December 11 2014 Over Cor Wijtvliet: Als econoom studeerde Wijtvliet af op economische geschiedenis en kent hij als geen ander de valkuilen en mogelijkheden van crises. Wijtvliet werkte tot de vorige crisis van 2008 als onderzoeker, analist en vermogensstrateeg voor banken en instellingen zoals het Nederlands Instituut voor het Bank- en Effectenbedrijf (NIBE), Centraal Bureau voor de Statistiek, KBW-Wesselius, Friesland Bank Securities en Van Lanschot Bankiers. Die wereld laat hij in 2009 achter zich en vestigt zich succesvol als onafhankelijk analist. Hij schrijft in 2009 onthullende commentaren en vileine columns en wordt regelmatig gevraagd zijn doortastende kijk op geld- en beleggingszaken te geven in de Nederlandse media. Zo was Dr. Wijtvliets opinie onder andere te zien, te horen en te lezen in RTLZ, Business Nieuws Radio (BNR) en Het Financieele Dagblad (FD). Meer informatie:

  • Grafiek: China stapelt ook schulden

    Wie dacht dat de Chinezen een magische truc gebruikten om de economie te laten groeien heeft het mis, want de volgende grafiek laat zien dat ook daar een groot deel van de economische groei te danken is aan schuldengroei. De private schuldquote is sinds 2008 met bijna de helft toegenomen, namelijk van 130% naar 209% van het bbp. Als gevolg daarvan besteden Chinezen vandaag de dag ook een groter deel van hun inkomen aan het aflossen van schulden. Was dat voor de crisis nog ongeveer 20%, nu is dat al meer dan 33% van het inkomen.

    china-debt

    Private schulden in China zijn de laatste jaren sterk toegenomen (via twitter)

  • Herman Meester: “Geef iedereen €30.000”

    De ECB probeert de Europese economie met een rente van bijna nul procent en een nieuw stimuleringsprogramma weer op gang te krijgen, maar het lijkt allemaal niet veel uit te halen. Financiële markten zijn sceptisch en zien amper groei in de Eurozone. Zelfs Duitsland, de grootste pleitbezorger van een terughoudend monetair beleid, ziet haar economie vertragen.

    Wat moeten we doen? En waarom blijft Europa zo achter bij de Verenigde Staten? En waarom werkt het bezuinigen niet? Marketupdate stelde Herman Meester tien vragen over het fiscale en monetaire beleid in de Eurozone. Herman Meester studeerde rechten en heeft zich daarnaast gespecialiseerd in de moderne geldtheorie, ook wel MMT genoemd.

    Tien vragen aan Herman Meester

    1. De ECB heeft een vorige maand een nieuw stimuleringsprogramma aangekondigd. Vandaag werden meer details over dat QE programma bekendgemaakt. De ECB gaat de komende twee jaar zogeheten asset backed securities kopen, wat volgens de centrale bank indirect een positief effect heeft op de kredietverlening binnen de Eurozone. Wat zijn jouw verwachtingen van dit stimuleringsprogramma? herman-meesterDit soort programma's halen weinig uit voor de economie als geheel. Het is het zoveelste bewijs van de impotentie van de Europese (monetaire) politiek. Stel dat je kinderen wilt. Dat kun je op de “ouderwetse” manier doen. Bij de meeste mensen werkt dat. Maar stel, je hebt een of ander bijgeloof dat zegt dat seks zondig is en dat je daardoor niet naar de hemel gaat. Dan wordt het heel ingewikkeld. Je moet dan gaan werken met hormoonbehandelingen, reageerbuizen, injectienaalden en dat soort fratsen. De kans om zo een kind te krijgen is veel kleiner, zorgt voor allemaal ellende en je huwelijk kan zomaar op de klippen lopen. Vooral de Duitse politieke elite, maar natuurlijk ook Dijsselbloem, de bureaucraten van de ECB en de Commissie denken precies zo. Ze hebben een of ander bizar geloof waarin seks (lees: directe fiscale stimulering van de economie door grote investeringen in duurzame groei en werkgelegenheid) zondig is, een taboe dus, maar waarin super-inefficiënte omwegen zoals IVF de beste manier is om kinderen te krijgen. En maar wachten tot je een ons weegt. 2. Vorige maand verlaagde de ECB ook al de rente, tot een historisch dieptepunt van 0,05%. Heeft dat nog enig positief effect op de economie van de Eurozone? Als ik een nieuw, zuiniger Citroënnetje zou willen kopen en ik kan een lening krijgen met een bizar lage rente, dan zou ik dat misschien overwegen. Maar als mijn (niet-vaste) baan in de zorg op de tocht staat doordat er bezuinigd wordt op de zorg, gaat de financiële arm van Citroën echt niet zo dom zijn om mijn wanbetaling te riskeren. Dus ik koop in plaats daarvan voor €800 een vierdehands barrel van Hans Rammelbak BV uit Rijswijk. Allemaal gerommel in de marge dus. Als iedereen in de schulden zit draait alles om koopkracht, niet om de verleiding tot het maken van nog meer schulden. Er is altijd een bepaald effectje van een rentewijziging, hoe klein ook, maar als je een paard wilt laten lopen moet je hem een flinke duw en een flinke wortel geven, niet kietelen. 3. Volgens critici verliest de ECB langzaam maar zeker aan geloofwaardigheid. De onafhankelijkheid van de centrale bank staat ter discussie en met het nieuwe stimuleringsprogramma begint de ECB meer op de Federal Reserve te lijken. Wat vindt u van deze ontwikkeling? Als je één Europese munteenheid wilt hebben, zonder centrale overheid, dan moet je een centrale bank hebben die het geldkanon kan aanzetten om overheidstekorten te financieren, liefst altijd maar in ieder geval als de rente te hard stijgt. Je kunt geen “onafhankelijke” centrale bank hebben, want als die “onafhankelijk” is van de politiek, dan is ze afhankelijk van de financiële sector. Stel, de rente over Griekse overheidsschuld gaat weer de lucht in. Gaat de ECB de crisis van een paar jaar geleden nog eens dunnetjes overdoen? Zonder ingrijpen van de ECB valt Griekenland dan onherroepelijk om. Zelfs als de ECB graag “onafhankelijk” zou willen doen, staat ze voor de hele wereld voor gek als een land financieel zou imploderen. Ook dit is weer meer een religieuze kwestie dan een rationele kwestie. Stel dat mijn God zegt dat ik op zaterdag of zondag geen arbeid mag verrichten, en er ligt een slachtoffer van een verkeersongeluk dood te bloeden op straat. Ik heb mijn EHBO-cursus gedaan maar ik zeg: jongens, vandaag even niet. Hoe ver kunnen dat soort “principes” je brengen? Maar misschien dat Dijsselbloem en de Duitse overheid nog wel respect hebben voor mijn principiële opstelling. Begrijp me niet verkeerd: het is geen goed idee als de overheid geld stopt in zwarte gaten. Een gezonde overheid stopt geld in nuttige dingen. Het is heel normaal als er eisen worden gesteld aan de budgettering van overheden. Maar de huidige “van snoei komt groei” ideologie is niet de manier: van snoei komt geen groei als je de waterkraan dichtdraait en de plant in het donker zet. 4. De Federal Reserve bouwt haar stimuleringsprogramma af en heeft plannen de rente weer te verhogen. Is dat volgens u haalbaar? Het is uiteraard haalbaar, en het zal de economie zelfs kunnen stimuleren – in zekere zin – want de overheid is een netto rentebetaler. Hogere rente betekent dus meer geld in “de economie”, nog even afgezien van of het ook wordt uitgegeven aan iets nuttigs. Maar met het huidige niveau van private schulden zitten consumenten niet te wachten op een hogere rente. Ik val in herhaling, maar het renteïnstrument is niet het paardemiddel waar we het van moeten hebben. 5. De economische groei in de Verenigde Staten lijkt aan kracht te winnen, terwijl Europa blijft kwakkelen onder de bezuinigingen. Kan Europa iets leren van het monetaire en fiscale beleid van de Verenigde Staten en omgekeerd? Ja. Wat er vooral in de VS wordt geleerd van Europa is hoe het NIET moet, en dat je daadwerkelijk de economie in de vernieling kan helpen door midden in een schulddeflatie te proberen te bezuinigen (wat niet lukt, want zoals we allemaal weten van de spaarparadox: als iedereen probeert te sparen, wordt er minder gespaard). Europa kan van de VS leren, maar ook van zoveel andere landen bij de EMU, dat een soevereine overheid geen last heeft van hogere rentes bij hogere overheidstekorten, want zo'n overheid bepaalt die rente zelf (dus de VS is geen Griekenland). 6. Europese beleidsmakers hebben afgesproken hun overheidstekorten onder de 3% te houden. Is dat verstandig beleid in tijden van crisis? Nee. Overheidstekorten zijn nu veel te laag – en overigens zijn overheidstekorten geen functie van de omvang van de overheid! Je kunt pleiten voor een liberale, kleine en efficiënte overheid, als je dat wilt, en toch pleiten voor oplopende begrotingstekorten, vooral tijdens schulddeflaties. Ik zou er nog wel respect voor hebben als de krimp of bijna-krimp door Dijsselbloem c.s. werd verkocht op morele gronden, zo van: we zijn te rijk, we gebruiken teveel grondstoffen en energie, de files zijn te lang, DUS we moeten bezuinigen en een beetje armer worden. Dat zou nog consequent zijn. Maar in plaats daarvan wordt “de groei” juist verheerlijkt en tegelijkertijd wordt die groei belemmerd door het beleid. In werkelijkheid kun je juist alleen door meer te investeren zowel rijker als schoner als efficiënter worden. 7. De rente op staatsobligaties van Europese landen is de afgelopen twee jaar ongekend hard gezakt. Hoe verklaart u deze ontwikkeling? Dat is simpelweg het gevolg van dat de ECB eindelijk – veel te laat natuurlijk – verantwoordelijkheid heeft genomen en indirect staatsschuldpapier is gaan opkopen, en/of heeft aangekondigd dat ze dat zou gaan doen indien nodig. Iedere speculant weet dat je het nooit kan winnen van de centrale bank. 8. De euro bereikte in de zomer nog een wisselkoers van meer dan $1,37. Twee maanden later staan we ongeveer 10 cent lager. Hoe verklaart u de snelle koersdaling van de euro? Ik kan niet zoveel met die kortetermijnschommelingen op de valutamarkt, daar heb ik te weinig kennis voor in huis. Behalve dan de algemene observatie dat als de rente laag is, en er valt minder te verdienen aan het bezitten van euro's, dan proberen sommigen er vanaf te komen. Het wachten is op de volgende Griekse stijl crisis en die euro kan zomaar weer flink stijgen. 9. Wat zou Europa volgens u moeten doen om de economie weer op gang te brengen en de werkloosheid in de periferie van de Eurozone structureel omlaag te brengen? Ik heb niet de illusie dat ze naar me luisteren, maar laat ik eens wat ballonnetjes oplaten. Een begin zou zijn dat de ECB aan iedere burger van de Europese Monetaire Unie €30000 geeft. Die 3 is uiteraard redelijk willekeurig, net als “de 3%”. Met dat geld mogen al die burgers de volgende dingen doen:
    • schulden aflossen
    • de woning isoleren (dubbel glas, etc.)
    • zonnepanelen op het dak zetten
    • onzuinige en/of lelijke auto's voorzien van LPG-installatie of naar de sloop brengen
    • een opleiding volgen
    • gaan sporten
    Ik heb er geen enkele twijfel over dat dit de economie zal stimuleren, en met minimale inflatie, vooral omdat het aflossen van schulden juist deflationair is. Als de ene helft zijn schulden aflost terwijl de andere helft investeert, gaan we de goede kant op. 10. De goudprijs staat op het laagste niveau sinds begin dit jaar, terwijl de zilverprijs zelfs op het laagste niveau in vier jaar tijd staat. Hoe verklaart u de prijsdaling van beide edelmetalen? En wat verwacht u op de lange termijn van goud? En wat verwacht u van zilver? Om heel eerlijk te zijn, het virus van de goudkoorts heeft mij nooit te pakken gekregen, misschien wel omdat ik niet de contanten had rondslingeren om er een paar kilootjes van aan te schaffen. Maar fundamenteel blijft het kopen en verkopen van goud, zilver etc. een speculatieve activiteit. De toekomst van speculatieve activiteiten is altijd onzeker. Wat je wel kunt zeggen: zolang er niet genoeg wordt geïnvesteerd in meer productieve industrieën, zodat er gewoon te weinig geld te verdienen valt in de “reële economie”, blijven veel mensen dan maar proberen geld te verdienen met het opblazen van de waarde van assets (papier of niet). En of dat nou bestaande aandelen Tesla of AAPL zijn, of goud en zilver maakt dan niet uit. Als met name de westerse wereld wakker wordt en weer echt op veel grotere schaal gaat investeren in technologie, energie, onderwijs etc. dan valt er geld te verdienen in de productieve economie en zullen partijen die al hun vertrouwen op edelmetaal gevestigd hebben, vallen bij bosjes. Maar stel dat al dat goud opeens nodig is voor nieuwe industriële toepassingen? Dan zullen centrale banken op aandringen van industrie en politiek een deel van hun goud op de markt brengen om de prijs te drukken. Van zilver heb ik nog minder verstand, maar daar geldt in essentie hetzelfde voor: de toekomst voorspellen op speculatieve markten is bijna niet te doen, tenzij je over tien jaar voor gek wilt staan. De valkuil voor speculanten is vaak dat ze niet willen worden gezien als gokkers, maar als “investeerders”, met een plan, een verhaal, een visie enz. Als die visie dan niet klopt (zoals van bijv. Peter Schiff die geloof ik hyperinflaties, kelderende dollars en bizarre goudprijzen verwachtte, puur omdat hij niet begrijpt hoe geld werkt) word je slachtoffer van je eigen zelfbeeld. Wees dan eerlijk, wees een gokker! Die moeten er ook zijn.

    ecb-teaser

    Herman Meester ziet geen toekomst in monetaire koers ECB

    Vond u dit artikel interessant? Lees dan ook deze artikelen uit het archief van Marketupdate...

  • BIS waarschuwt voor nieuwe crash

    Volgens de Bank of International Settlements (BIS) is een nieuwe crash op de financiële markten aanstaande. Wereldwijd zijn de waarderingen al erg ver opgelopen, wat betekent dat er een schokgolf kan plaatsvinden op het moment dat de liquiditeit opdroogt. Volgens Guy Debelle van de BIS zijn beleggers veel te zelfgenoegzaam geworden, omdat ze ten onrechte geloven dat centrale banken altijd bescherming kunnen bieden. Veel beleggingen zullen scherp in waarde dalen bij de eerste tekenen van stress op de financiële markten.

    “Als er een verkoopgolf komt in obligaties, dan zal deze zeer heftig zijn. Een aantal beleggers heeft deze schuldpapieren gekocht vanuit de aanname dat er meer liquiditeit in de markt is dan wat er in werkelijkheid is. Dit zie je niet op het moment dat posities worden opgebouwd, maar wel op het moment dat beleggers uit de markt proberen te stappen. De uitgang zal onverwachts geblokkeerd zijn als beleggers proberen hun posities te verkopen”, aldus Debelle.

    De BIS schrijft in haar rapport dat een verkoopgolf versterkt kan worden door het feit dat de nominale rente in de hele geïndustrialiseerde wereld al op nul staat. “Er zijn ongetwijfeld posities in de markt die zeer afhankelijk zijn van (bijna) gratis geld. Als de kosten om te lenen stijgen zullen deze posities opgeblazen worden”, zo schrijft Debelle. Hij doelt waarschijnlijk op de beleggers die geleend geld gebruiken om hun rendement op te krikken.

    Gevaarlijker dan 2007

    De BIS waarschuwde in de zomer al dat de wereldeconomie in veel opzichten kwetsbaarder is voor een crisis dan in 2007. Het schuldniveau ligt veel hoger en in opkomende markten gaat het nu ook veel minder goed dan zeven jaar geleden. De schuldquote in ontwikkelde landen is sinds de val van Lehman Brothers met 20 procentpunt gestegen tot 275% van het bbp. De grote verandering zit in de opkomende markten, waar de schuldquote in een paar jaar tijd ook sterk is toegenomen. Door de extreem lage rente steeg ook hier de schuldquote met 20 procentpunt naar 175% van het bbp. Tegenover de schuldengroei staat steeds minder groei in productiviteit, een zorgelijke ontwikkeling. Zonder economische groei wordt het steeds moeilijker schulden af te lossen. Debelle verbaast zich er dan ook over dat de financiële markten de centrale bankiers op hun woord durven te geloven. Concluderend stelt Debelle in het BIS rapport dat de financiële markten teveel risico genomen hebben en dat de illusie van liquiditeit snel kan verdwijnen. "Dat is een gevaarlijke combinatie en daar bestaat waarschijnlijk geen soepele oplossing voor", zo concludeert de BIS. Bron: Telegraph

    BISDevelopedEconom_3072718c

    De schuldquote stijgt niet alleen de ontwikkelde landen...

    EMdebtBIS_3072717c

    ... maar ook in opkomende markten

  • Hoe lang stagnatie in Duitsland?

    crisisEr rolde een schokgolf over de financiële markten. Dat het met het herstel in de eurozone maar niet wil vlotten, is tot daar aan toe. Maar dat nu ook Duitsland niet langer immuun blijkt voor de crisis, dat was pas echt teleurstellen. De groei in Duitsland valt terug en het is niet langer uit te sluiten dat er de komende tijd een of meer kwartalen met een negatieve groei te noteren zijn.

    De motor van de eurozone begint te sputteren. Maar mag dat eigenlijk een verrassing heten? Er zijn in de afgelopen jaren vanuit verschillende hoeken waarschuwende vingers opgestoken. De kritiek was steeds gelijkaardig van toon. Onderliggend is Duitsland helemaal niet zo sterk. De hervormingen van de afgelopen tien jaar zijn veel minder ingrijpend geweest dan gedacht en uitgedragen. De Duitse groei was en is gebaseerd op een onhoudbaar model, namelijk op investeringshausses in andere delen van de wereld. Maar die hausse is in landen als China en Rusland, maar ook in vele andere zogeheten opkomende markten, alweer een tijdje over zijn hoogtepunt heen. Als die hausse tot meer normale proporties is teruggekeerd, blijkt ook Duitsland zomaar een trage groeier.

    Duitse groeimotor sputtert

    Zal Duitsland zich in het debat over de toekomst van de eurozone nu wat soepeler en bescheidener gaan opstellen? Hier is waarschijnlijk de wens de vader van de gedachte. Vooralsnog lijkt het omgekeerde het geval. Duitse media en commentatoren blijven ongezouten kritiek oefenen op de voorstellen van Draghi voor verruiming en blijven Frankrijk en Italië fel attaqueren om de gekozen eigen route. Vooralsnog blijft het economisch kompas gericht op fiscale consolidatie. Het doel blijft om in 2015 en verder tenminste een evenwicht op de begroting te bereiken. Voor sommige politici is dat nog niet genoeg. Er zal en moet een overschot gekweekt worden. Als dat om bezuinigingen vraagt, dan moet het maar. Het doel heiligt de middelen. Het enige wat de Duitsers wellicht van het rechte pad van de fiscale zuiverheid kan wegleiden is misschien een snel oplopende werkloosheid. Maar niemand mag verbaasd opkijken, dat dan in eerste instantie gekozen zal worden aan het afbouwen van de financiële steun aan de periferie.

    schauble

    Figuur 1 Minister Schäuble van financiën weet van geen wijken

    Waar komt trouwens die plotselinge zwakte vandaan? Het land was immers vrij gemakkelijk aan de financiële crisis, die de eurozone zo zwaar trof, ontkomen. Het was niet nodig om draconische maatregelen te nemen. Zoals hierboven is gememoreerd, is de zwakte niet plotseling maar het gevolg van een te grote afhankelijkheid van de export, die weer voornamelijk is gebouwd op hoogwaardige industriële goederen en machines. Omdat het land te zwaar leunt op de export, is het ook gevoeliger voor veranderingen in vraag en aanbod. Veranderingen zijn er meer dan voldoende. Oorlog in het Midden-Oosten en spanningen in Oekraïne tasten het internationale vertrouwen aan. In veel opkomende markten zwakt de groei af. Het verhaal is ook, dat van een nieuwe investeringshausse in welk deel van de wereld geen sprake is. Ergo, waar moet nu de extra plus in de groei vandaan komen. De economische denktanks kunnen weinig anders dan een groei van 1,3% voor 2014 en 1,2% voor 2015 intekenen. Met dat percentage zou trouwens de rest van de eurozone dolblij zijn.

    Stagnatie

    Op de wat langere termijn ziet het er trouwens ook niet goed uit voor Duitsland. Het zit op een tikkende demografische tijdbom. Het aantal gepensioneerden gaat komende jaren exploderen. Het aantal toetreders tot de arbeidsmarkt wordt daarentegen elk jaar kleiner. Het gevolg is, dat de potentiële groei in het land onder 1% kan komen. Wat nu zichtbaar wordt, kan wel eens het begin zijn van een langdurige economische stagnatie! Cor Wijtvliet Bron: Wolfgang Münchau, Germany’s weak point is its reliance on exports. Financial Times, Oktober 12 2014

    demografie-duitsland

    De Duitse bevolking vergrijst

    BELANGRIJK:

  • Grafiek: Aandelenmarkt Argentinië hard onderuit

    Argentinië wordt geplaagd door een zeer hoge inflatie, met als gevolg dat veel geld een toevlucht zoekt richting aandelen. Daar wordt de inflatie nog enigszins gecompenseerd door hogere aandelenkoersen, terwijl spaargeld op een bankrekening aan koopkracht verliest. Als gevolg van de vlucht naar aandelen wist de Argentijnse Merval index in een jaar tijd te verdubbelen van ongeveer 5.000 naar meer dan 10.000 punten. Vooral de laatste twee maanden ging het hard, de index steeg in deze periode met meer dan zestig procent.

    Toch blijkt ook de aandelenmarkt niet altijd een veilige haven te zijn. Afgelopen dinsdag bekritiseerde de Argentijnse presidente de centrale bank van het lekken van vertrouwelijke informatie, waarop de centraal bankier Febrega zijn ontslag indiende. Het monetaire beleid van Argentinië getuigt niet bepaald van stabiliteit, want in de afgelopen vijf jaar hebben vier verschillende personen op de directeursstoel van de centrale bank gezeten.

    Devaluaties

    Sinds juli is het verschil tussen de officiële wisselkoers van de Argentijnse peso en die op de zwarte markt opgelopen van 50 tot 85 procent. Om een verdere daling van de buitenlandse valutareserves te beperken kan de centrale bank de peso opnieuw devalueren, maar daar wil de presidente van het land niets van weten. De Argentijnse beursgraadmeter ging woensdag met procenten tegelijk onderuit. Donderdag zette de daling voort en sloot de Merval index nog eens 9% lager, voor een totaal verlies van 14% in twee dagen tijd. Dat ziet er zo uit...

    argentina-stock-market-crash

    Beurs Argentinië hard onderuit na aftreden president centrale bank (Grafiek via Soberlook)

  • Bezuinigen: Verkeerde keuzes, geen resultaten

    In de wetenschap wordt een theorie verworpen, wanneer feiten de theorie falsificeren. Dat is normaal en logisch. In de internationale politiek is dat minder vanzelfsprekend. Hoewel het economisch beleid van Brussel al jaren geen tastbare resultaten oplevert, blijven politieke leiders die alledaagse werkelijkheid hardnekkig negeren.

    Het Europese beleid van bezuinigen en krimpen heeft alleen maar ellende opgeleverd. Toch wijzen de verdedigers van dit beleid vol trots op het flinterdunne herstel, dat hier en daar voorzichtig het kopje roert. Het is het ultieme bewijs, dat de economische theorie en de feiten bij elkaar passen. Het bewijs is op zijn best vederlicht. Op den duur komt aan elke recessie een einde. Het gaat er uiteindelijk om hoe snel het herstel komt, hoe krachtig het is en hoe groot de schade is, die de neergang heeft teweeg gebracht.

    European Commission President Jose Manuel Barroso gives a press briefing to present the 2013 Country-Specific Recommendations on Financial situation

    Het fiasco van bezuinigen

    Als we dat alles als uitgangspunt nemen, dan is het Europese beleid van steeds maar weer bezuinigen een compleet fiasco geworden. De economie in de eurozone stagneert nog steeds en een derde recessie sinds 2008 is niet langer uit te sluiten. Het bruto binnenlands product is in de meeste landen van de eurozone nog steeds kleiner dan in de jaren voor 2008. En zelfs de prestaties van de nummer 1 in de zone, Duitsland laten zeker recentelijk, zeer te wensen over. De economisch zwaarst getroffen landen verkeren ook niet in een recessie, want depressie is een betere omschrijving. In landen als Griekenland en Spanje is meer dan 25% van de beroepsbevolking en meer dan 50% van de jeugd werkeloos. Als dan de werkloosheid met enkele tienden van een procent daalt, dan kun je moeilijk van succes spreken. De lange duur van de recessie en de bij tijd en wijle zeer hoge jeugdwerkloosheid tast het groeipotentieel van de eurozone aan. De jeugd kan niet de benodigde vaardigheden op doen, waar de economie als geheel van kan profiteren. En wat gebeurt er? Bovenmeester Duitsland eist dat alle landen een beleid blijven doorzetten, dat de economie steeds meer aanvreet en daarmee het vertrouwen in de democratie. In veel landen vraagt de kiezer om een ander beleid omdat hij vreest voor zijn levensstandaard. Het antwoord van politici luidt steevast, dat het beleid in Brussel gemaakt wordt en dat zij daar geen zeggenschap over hebben. Dat beleid impliceert voor verschillende landen, dat belastingen voor bedrijven omlaag gaan, maar dat er gesneden wordt in de koopkracht van de burger. De gedachte erachter is, dat lagere belastingen bedrijven zullen verleiden meer te investeren. Maar dat gebeurt niet of veel te weinig en de oorzaak is dat er te weinig koopkracht is en dus te weinig vraag.

    crisis

    Hoewel het onweerlegbaar is, dat vooral de burger slachtoffer is van het jarenlange verkeerde beleid van Brussel en haar navolgers, blijven landen als Duitsland, maar ook Nederland hierin volharden. Je vraagt je af wanneer de bewijsvoering voor deze landen en beleidsmakers niet meer te negeren is. Zal dat pas bij een enorme verkiezingsnederlaag het geval zijn? Cor Wijtvliet Bron: Joseph E. Stiglitz, Europe’s austerity zombies. Project-syndicate, September 26 2014

    armoede-cartoon

    BELANGRIJK:

  • Grafiek: Lonen stagneren in deze crisis

    De crisis van 2008 heeft grote gevolgen gehad voor het besteedbare inkomen van de gemiddelde Amerikaan, zo blijkt uit de volgende grafiek van Bloomberg. De grafiek laat zien dat de inkomens na de crisis van 2009 bijna niet zijn gestegen. Gemiddeld nog niet eens met 1%, terwijl het gemiddelde van alle crises sinds de Tweede Wereldoorlog op meer dan 9% inkomensgroei ligt.

    Werknemers slagen er niet in hogere lonen te eisen, wat mogelijk te maken heeft met het feit dat er zoveel werklozen zijn in de VS. De onderhandelingspositie van een werknemer is niet zo groot, wanneer de werkgever uit een groot aantal potentieel werknemers kan kiezen. Tot op zekere hoogte kan het zinvol zijn om de lonen laag te houden, want het versterkt de exportpositie van een land en kan op termijn zelfs meer werkgelegenheid opleveren van bedrijven die hun productie overplaatsen richting de VS. Maar als de lonen te ver achter blijven worden ook de nadelige gevolgen zichtbaar in de vorm van een dalende binnenlandse vraag.

    De stagnerende inkomens zijn waarschijnlijk ook onderwerp van discussie bij het jaarlijkse symposium van centrale banken in Jackson Hole, zo schrijft Bloomberg. Daar zullen beleidsmakers praten over de meest recente ontwikkelingen in de economie.

    Zwakste inkomensgroei na een crisis sinds Tweede Wereldoorlog (Bron: Bloomberg)

    Vrijwel geen inkomensgroei voor de Amerikaanse beroepsbevolking (Bron: Bloomberg)