Marketupdate

Auteur: Redactie

  • Brodsky: Het is tijd om edelmetaal serieus te overwegen

    Het originele artikel is geschreven door Paul Brodsky en verscheen op 14 december op Ritholtz.com. Onderstaande vertaling is een uitvoerige nabewerking van Google Translate. Daardoor staan er misschien nog wat lastig te begrijpen zinnen in, maar de ke van zijn betoog is duidelijk. Ik heb een aantal passages die naar mijn mening essentieel zijn dikgedrukt gemaakt. Het onderstaande verhaal is dus de mening van Paul Brodsky en is niet per definitie de mening van Marketupdate.

    ===========================================================================

    De goldbugs kunnen maar niet begrijpen hoe het publiek zo onwetend is, hoe intelligente beleidsmakers zo immoreel kunnen zijn en hoe de reguliere nieuwskanalen zo onnieuwsgierig kunnen zijn. Wij als goldbugs begrijpen niet waarom er niet meer mannen en vrouwen in de beleggingswereld zijn die zich bij de meest succesvolle collega's hebben gevoegd die al langer in edelmetaal zitten. De lijst van bekende investeerders die het goud ontdekt hebben is indrukwekkend en groeit nog steeds: Kyle Bass, John Paulson, David Einho, George Soros, Bill Gross en Paul Singer, om er maar een paar te noemen.

    Conventionele richtlijnen voor het portfoliomanagement van de professionele beleggers worden steeds minder rendabel en problematischer. Huidige macro-economische omstandigheden laten er weinig twijfel bestaan ​​over waarom. Een extreem lage rente in de  ontwikkelde economieën, buitengewone monetaire interventie door centrale banken, een gegarandeerd negatieve reële rente van de meest veilig geachte financiële activa en cash, onwerkbare discount cashflow modellen, een kakofonie van betekenisloos fiscaal getouwtrek dat de aandacht afleidt van de absolute cijfers ($800 miljard bezuinigen in tien jaar tijd, terwijl er een jaarlijks tekort is van meer dan $1 biljoen), dubieuze korte en middellange termijn vooruitzichten voor opkomende economieën en onregelmatige financiële markten, al deze factoren wijzen erop dat er iets veranderd is.
     
    Ongeacht of men belegt met eigen geld of als vermogensbeheerder belegt, de traditionele modellen voor het inrichten van een beleggingsportefeuille blijken niet meer te werken. De reden daarvoor is simpel: de valuta's waarin de financiële activa zijn uitgedrukt zijn estig aangetast– ze zijn te ver opgerekt en blijken niet meer in staat om een positief reëel rendement te halen op de activa die in deze valuta worden uitgedrukt. Nu de hefboomwerking van het geldsysteem is overgedragen van de banken aan de centrale banken en van de centrale banken aan de overheden zit de politieke dimensie muurvast. Daarom denken we dat het prudent beleid is om nu af te stappen van de traditionele modellen waarmee we onze beleggingsportefeuille construeerden.
     
    Onze ervaring
    Wij hebben sinds 2007 gepleit voor edelmetaal en grondstoffen. Sindsdien hebben we een bevestiging gekregen van trends en gebeurtenissen die wij zagen aankomen en die bepalend zijn geweest voor onze visie: het uiteenspatten van de kredietzeepbel, dalende huizenprijzen, de nationalisatie van Govement Sponsored Entities (GSE's), het monetariseren van schulden, centrale banken die de rente naar nul brengen (ZIRP) en permanente monetaire verruiming (QE).
     
    Blootstelling aan een tegengestelde beleggingsthema wordt gerechtvaardigd door gezond verstand, dat investeerders helpt genezen van giftige twijfels die afkomstig zijn van tegengestelde (minder goed geïnformeerde?) meningen. Of onze analyses en het verwachte resultaat nou wel of niet uitkomen, onze investeerders zijn zich goed bewust van hun blootstelling aan risico's en hebben hun portefeuille daarop aangepast. Op 30 november had ons fonds een leverage van ongeveer 1,4x en was het 83% long en 17% short, met een longpositie die voor 90% bestond uit edelmetaal en voor 10% uit grondstoffen. Onze blootstelling aan edelmetaal is nog nooit eerder zo hoog en geconcentreerd geweest als nu. Dat is gebaseerd op ons gevoel van relatieve waardering van activa en de actuele gebeurtenissen. We zijn verheugd om meer dan 100% van het eigen vermogen van het fonds geïnvesteerd te hebben in activa die we op dit moment als erg goedkoop beschouwen en die een vooruitzicht hebben dat haast niet positiever kan zijn.
     
    De fundamentals zijn onthutsend, naar onze mening. Er is een enorme hoeveelheid nieuw geld bovenop een min of meer gelijk blijvend aanbod van goederen en diensten gelegd, wat bij een gelijkblijvend vraag- en aanbodmechanisme moet zorgen voor aanzienlijk hogere prijzen in de toekomst. Ondertussen blijft de verhouding tussen de activa op de balansen van banken en de totale hoeveelheid basisgeld toch zeer uitgerekt, wat impliceert dat er ergens in de toekomst veel verwatering van het geld zal plaatsvinden. Dichter bij natuurkundige wetten zal de economie niet komen: meer geld dat jaagt op een relatief constant aanbod van goederen en diensten vraagt om hogere prijzen, omdat producenten ervan ook reële waarde willen krijgen (noem het “kostengedreven inflatie” als je wilt). De vraag moet beantwoordt worden met geld, dat nu nog relatief schaars is. Wordt het minder schaars, dan zullen de prijzen stijgen. Door te beleggen in edelmetalen volgen we in feite de inflatie.
     
    Grenzeloze inflatie zal onder één van de volgende omstandigheden duidelijk worden gemaakt aan het publiek: 1) de banken beginnen hun nieuwe reserves aan te spreken om meer kredieten te verstrekken; 2) mysterieuze “dierlijke insticten” zullen ervoor zorgen dat de bankbalansen door een te hoge leverage factor en een hoog risico zullen instorten; 3 ) volgende week dinsdag zonder duidelijke reden.
     
    Waarom al die ophef over wat de aanleiding zal zijn voor hoge inflatie en wanneer deze zou kunnen optreden? De meeste obligaties (ongeacht de looptijd) en aandelen van bedrijven met schulden die goederen of diensten verkopen aan klanten met schulden, zullen in reële termen waarschijnlijk verliezers worden. Edelmetalen daarentegen (fysiek in bezit, boven en onder de grond), of natuurlijke grondstoffen met  een constante vraag, zijn tegelijkertijd sterk ondervertegenwoordigd bij beleggers.
     
    We zien heel weinig overtuigende analyse die onze mening kan weerleggen. De inflatiecijfers zijn als de slotkoersen van aandelen van gisteren, ze hebben hooguit een tijdelijke waarde.
     
    Goed gezelschap
    We zijn fans van Bill Gross van obligatiebelegger Pimco en onze bewondering groeit. Stel je voor dat je 's werelds grootste obligatiefonds moet managemen en in het openbaar durft te waarschuwen over de gevaren van het vasthouden aan een traditionele portefeuille. Hij waarschuwt voor inflatie en suggereert dat investeerders kijken naar edelmetalen en grondstoffen om hun portefeuilles te beschermen tegen de aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid van toekomstige inflatie.
     
    Er is een onderscheid te maken tussen zakenbanken en beleggingsfondsen. Leverage is het element dat “Wall Street” definieert en Pimco is niet hetzelfde als Wall Street. Zodra een bank of een fonds met veel geleend geld een aandeel, obligatie of een stuk van onroerend goed koopt wordt dat uiteindelijk met krediet van centrale banken, en dus is de aankoop bijna volledig ongedekt. Pimco en andere beleggingsfondsen beheren het geld van gepensioneerden en spaarders, dat wordt belegd zonder leverage. Wanneer Pimco een aandeel of obligatie koopt wordt deze volledig uit eigen vermogen gefinancierd.
     
    Voor alle duidelijkheid, denken we niet dat er iets mis is met het toepassen van leverage (geld lenen om bepaalde posities uit te breiden). We hebben het 25 jaar gebruikt in vastrentende markten. Maar we denken dat het belangrijk is om het advies dat afgeleid is van marktwaaemers die tot doel hebben hun balans op te blazen te scheiden van het advies van marktwaaemers die alleen met eigen geld beleggen. Bill Gross hoort bij de laatste groep. Zoals we al langer hebben bepleit zou iedere belegger wereldwijd zich vooral moeten bezighouden met maar één ding: het behouden of vergroten van de koopkracht. Bill Gross lijkt ook dit doel voor ogen te hebben.
     
    Samenzweringen
    Onze definitie van “samenzweringstheorie” is een redelijk idee wordt ondersteund door historisch precedent, maar dat nog niet officieel ondersteund wordt en daarom nog niet afgedrukt is in de New York Times. Wat men niet moet zien als een samenzwering is de prikkel van private bedrijven om hebzuchtig te streven naar winstmaximalisatie.
     
    Volgens de meeste doorgewinterde voorstanders van hard geld (geld met intrinsieke waarde) is er een “goudkartel” dat de goudprijs onderdrukt. Deze 'hard geld' aanhang heeft de neiging om te stellen dat Amerikaanse banken voortdurend een ongedekte shortpositie innemen op goud (en zilver). Daarbij roomt het kartel elk kwartaal een grote opbrengst af ten koste van de beleggers die long gaan op goud (en zilver), zonder voldoende van het edelmetaal in voorraad te hebben om alle contracten met fysiek edelmetaal te vereffenen. Ze beweren bovendien dat de banken van het 'goudkartel' niet hoeven te vrezen voor reglementaire vergelding en dat hun acties worden gezegend door de grote machthebbers, omdat een op hol geslagen goudprijs de rest van de wereld zou signaleren dat er iets mis is met de valuta. Een hogere goudprijs betekent dat de valuta minder waard is geworden. Dat zou de machtige positie van de Amerikaanse dollar kunnen ondermijnen. Dus, zoals luidt de redenering, banken hebben de middelen, motieven en impliciete goedkeuring om de goudprijs te onderdrukken.
     
    Hmmm, misschien…. We zijn het er zeker over eens dat goud fundamenteel gezien veel hoger geprijsd moet worden dan waar het is op dit moment is en dat de manier waarop goudfutures stelselmatig dalen vlak voor de veiling van Treasuries en vergaderingen van de Federal Reserve een beetje verdacht is. Maar of dat de belangrijkste factor is achter de goudprijs?
     
    Het is misschien beter naar het oosten kijken. Samenzweringstheoretici zouden oog moeten hebben voor de buitenlandse houders van dollar reserves die graag zoveel mogelijk fysiek goud (en zilver?) willen afnemen tegen de huidige lage prijzen. Dit kan eenvoudig gedaan worden: Voorzie offshore-hedgefondsen van geld om via Amerikaanse bankrekeningen voortdurend short te gaan op goudfutures, waardoor de spotprijs en Londen fix van de goudprijs naar beneden te drukken. Het fysieke goud kan vervolgens geleverd worden aan soevereine rekeningen rechtstreeks vanuit mijnen en door de export van het edelmetaal tegen de onderdrukte prijs.
     
    Opkomende markten kopen goud
    Waarom zou landen zoals China, Rusland, zelfs Japan en Zuid-Korea fysiek edelmetaal zo snel goud kopen tegen de huidige prijzen? Het korte antwoord is dat ze niet de gewenste hoeveelheid in één keer kunnen kopen zonder de prijs van goud met een veelvoud op te drijven en daarmee het huidige inteationale monetaire dollarsysteem op te blazen. Nogmaals, we hebben dit eerder al eens besproken in ons boek, maar de logica voor een dergelijke gecoördineerde actie is te duidelijk om te negeren.
     
    Ten eerste denken we dat alle valuta's op dit moment gedevalueerd worden ten opzichte van wereldwijde natuurlijke bronnen. Vraag jezelf eens af wat $3 biljoen aan dollar reserves in Chinese handen feitelijk waard is als de Chinese regering goedkeuring geeft aan een oveame van $15 miljard voor een energiebron? Het is duidelijk dat de toekomstige koopkracht van overtollige dollarreserves niet gelijk is aan het huidige nominale bedrag in termen van grondstoffen en edelmetalen.
     
    Wat is de motivatie van de Chinese bedrijven om goedkope arbeid te 'ruilen' voor Amerikaanse dollars, die vervolgens gebruikt worden om alle natuurlijke hulpbronnen wereldwijd tegen iedere prijs op te kopen?
     
    Geldontwaarding ingecalculeerd
    Wij verwachten dat de rationele Aziatische (en Zuid-Amerikaanse) geesten de toekomstige koopkracht van de Amerikaanse dollar en van alle andere ongedekte valuta al gedisconteerd hebben. Gezien de noodzakelijke schuldenafbouw onder de landen met hoge schulden, zouden we niet verbaasd zijn als de economische beleidsmakers van de landen met een handelsoverschot de waarde van hun valuta reserves reeds gedisconteerd hebben. Bijvoorbeeld dat de $3 biljoen aan dollar reserves die China heeft gewaardeerd worden op een slechts $500 miljard aan koopkracht.
     
    Onze speculatie gaat verder dan natuurlijke marktprikkels en de manier waarop economische actoren hebben gereageerd. Diplomatiek gezien zouden we verwachten dat crediteurenlanden (landen met een handelsoverschot) Amerikaanse staatsobligaties blijven kopen, zelfs voor een negatieve reële rente. Dat zullen ze blijven doen totdat ze genoeg hebben vergaard van datgene waartegen de Amerikaanse dollar gedevalueerd kan worden. (hint!)
     
    Twee scenario's
    Langs deze lijn bezien is de prijsonderdrukking zinvol (net zoals interventie op de valutamarkt zinvol is). We denken dat die prijsonderdrukking [van goud] bestaat en dat het twee doelen dient:
    1. De herverdeling van de officiële goudvoorraden, van openbare instanties met relatief veel goud naar instanties met relatief weinig goud, om de balans te creeeren voor de lancering van een gemodificeerde (door goud gedekte?) munt. Een soort SDR die de nieuwe wereldwijde reservemunt zal vormen en die banken in staat stelt door te gaan met het fractioneel bankieren nadat een draconische nominale schuldafbouw heeft plaatsgevonden via gecoördineerde inflatie van de geldhoeveelheid.
    2. De herverdeling van de officiële goudvoorraad tegen de huidige prijzen van het publiek richting het 'slimme geld', die substantiele winst zullen geven aan bepaalde wereldwijde spelers in het tijdperk na de monetaire reset/devaluatie.
    De enige noodzakelijke “samenzweringen” om een ​​dergelijk scenario te aanvaarden zou betrekking hebben op de volgende statements:
    • Valuta's worden van nature al continu gedevalueerd ten opzichte van waardevolle hulpbronnen.
    • Zij kunnen gemakkelijk gedevalueerd worden door een politieke maatregel.
    • Het gedrag van officiële partijen impliceert reeds de kennis van een dergelijke uitkomst (het intensief aankopen van goud en het opvoeren van de goudproductie door landen die op grote dollar reserves zitten).
    • De Fed blijft schuldpapier opkopen via haar QE programma, terwijl er geen substantieel bewijs is dat dit beleid een materieel effect heeft op de Amerikaanse economie. Dit zal door buitenlandse obligatiehouders met blootstelling aan de Amerikaanse dollar reden kunnen zijn om een deel van deze in dollars uitgedrukte obligaties te verkopen. 
    • Het deevalueren van de munt (dat wil zeggen via monetaire inflatie) heeft in de geschiedenis bewezen sterker te zijn dan de deflatoire druk van schulddeflatie. Anders gezegd: de centrale bank slaagt er uiteindelijk altijd in een deflatoire spiraal te doorbreken, als het maar genoeg geld blijft bijdrukken om de schaarste op te heffen.
    • Degenen die het ontdekken zullen vroeg of laat hun hebzucht laten zien en beleidsmakers dwingen om stappen te zetten.
    Of onze speculaties juist zijn of niet, het lijkt erop dat de overgrote meerderheid van het wereldwijd belegde vermogen blind is voor het hierboven geschetste scenario. Is de kans op dat scenario dan nul? Of heeft de overgrote meerderheid van de beleggers en vermogensbeheerders ervoor gekozen om zich niet te laten informeren omdat de gevolgen van de monetaire inflatie nog niet zichtbaar zijn en omdat het geen populair verhaal is?
     
    Schaduw goudprijs
    Is het de moeite waard om op een dergelijk ​​scenario te speculeren? We hebben hieronder twee grafieken gepubliceerd. De eerste is een tijdreeks van de spotprijs van goud en onze 'Shadow Gold Price' (SGP) van 1973 tot en met 30 november 2012. De SGP maakt gebruik van de monetaire berekening van het Bretton Woods systeem voor de waardering van de goudkoers en de wisselkoers van de Amerikaanse dollar met andere gekoppelde valuta. Deze schaduw goudprijs wordt berekend als de totale hoeveelheid basisgeld gedeeld door de officiele Amerikaanse goudreserve van dat moment.
     
     
    Zoals de eerste grafiek laat zien is de geldhoeveelheid, sinds de ontkoppeling van goud in 1971, sterk toegenomen. Na de kredietcrisis in 2008 is de hoeveelheid basisgeld geëxplodeerd. De SGP houdt het niveau bij waarop de goudprijs zou moeten staan als de groeiende hoeveelheid basisgeld een gelijke koopkracht zou behouden. De kloof tussen de SGP en de huidige spotprijs van goud impliceert dat er nu al sprake is van een verlies van koopkracht van de dollar reserves en dat er veel koopkracht te winnen valt door nu al goud te bezitten.
     
    De koopkrachtpariteit is de basis van deze berekening en die lijkt ons erg waardevol. We denken dat de tijd is aangebroken voor vermogensbeheerders en zaakwaaemers om deze situatie te erkennen en hun klanten uit te leggen wat risk-on en risk-off eigenlijk betekent en op basis daarvan de beleggingshorizon te verlengen. Vervolgens kan men toekijken hoe politici en de media zich suf praten over fiscale en economische theorieën, terwijl het rendement op financiële activa die in valuta worden uitedrukt alsmaar slechter zal worden. Men zal uiteindelijk vragen om een 'reset' van het monetaire systeem, omdat het reële rendement op de beleggingen steeds slechter wordt.
     
    We denken dat er een kleine kans is op goede prestaties door volgens het boekje te werken. Voor intelligente beleggers en vermogensbeheerders is de tijd aangebroken om nog eens goed te kijken naar de werkelijke risico's en voordelen van een belegging in edelmetaal. We zijn ervan overtuigd dat kritisch en nauwkeurig onderzoek het vertrouwen en de overtuiging zal geven voor een belegging in edelmetalen.

  • Grafieken: Een ruimere kijk op 40 jaar inflatie in de VS

    De Consumer Price Index (CPI) is gebaseerd op een mandje met goederen en diensten dat representatief zou moeten zijn voor het uitgavenpatroon van de gemiddelde Amerikaan. Maar een dergelijke gemiddelde bestaat natuurlijk niet, omdat iedereen zijn geld op een andere manier uitgeeft. Mensen met een lager inkomen zijn procentueel bijvoorbeeld meer geld kwijt aan voedsel, brandstof en wonen, terwijl mensen met een hoger inkomen meer geld kunnen uitgeven aan luxegoederen zoals auto's, elektronica of vastgoed.

    John Aziz verzamelde alle data over inflatie van de St. Louis Fed en bouwde daarmee de volgende twee grafieken. Deze laten naast het officiële CPI inflatiecijfer per kwartaal ook de prijsontwikkeling in verschillende categorieën zien. In de eerste grafiek wordt de CPI afgezet tegen de prijsontwikkeling van medische zorg, onderwijs, kleding, huur, transport, eten & drinken en brandstof. De balkjes geven weer hoe de prijs zich ieder kwartaal ontwikkeld heeft ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder.

    CPI versus verschillende uitgaven

    Uit de eerste grafiek kunnen we verschillende zaken afleiden. Als eerste valt op dat de olieprijs in 1974 en in 1980 flink omhoog ging en daarmee ook de prijzen van andere goederen en diensten opdreef. Indirect werkt een hogere olieprijs uiteraard door in de prijzen van andere goederen en diensten, omdat er vaak olie of andere brandstof aan te pas komt om deze te produceren. Verder zien we dat tussen 1994 en 2004 er een neerwaartse druk was op de prijs van kleding. Door een toenemende productie van kleding in landen met lage lonen werden deze artikelen naar verhouding steeds iets goedkoper.

    De grafiek laat ook goed zien hoe Amerika in 2008 in een deflatoire depressie terecht kwam. De olieprijs zakte in de zomer van 2008 van bijna $150 naar minder dan $40 per vat, waardoor de kosten van brandstof en transport sterk omlaag gingen. De dreiging van deflatie werd bestreden met stimulerende maatregelen van overheden en centrale banken, een taak die steeds meer op het bordje van centrale banken geschoven wordt.

    Prijsinflatie per kwartaal van verschillende uitgaven over de afgelopen 40 jaar (Bron: Azizonomics)

    CPI versus prijzen vastgoed en aandelen

    De tweede grafiek zet de CPI inflatie naast de prijsontwikkeling van huizen en aandelen (S&P500 index). Onderstaande grafiek laat zien dat de CPI er niet in slaagt de grote prijsbewegingen in vastgoed of aandelen mee te wegen. Stijgende huizenprijzen waren jarenlang een belangrijke bron van consumptie in Amerika, omdat men makkelijker geld kon lenen tegen de 'overwaarde' op het huis.

    CPI afgezet tegen prijsontwikkeling aandelen en vastgoed per kwartaal (Bron: Azizonomics)

    Federal Reserve

    De stijgende huizenprijzen waren nauwelijks zichtbaar in de CPI, waardoor de centrale bank steeds kon beweren dat het makkelijke krediet dat banken verstrekten niet zorgde voor veel inflatie. Die inflatie was er wel, maar werd simpelweg niet meegenomen in het beleid van de centrale bank. De rente bleef te lang laag en de leenvoorwaarden werden alleen maar versoepeld om de vastgoedbubbel verder op te kunnen blazen. John Aziz merkte terecht op dat het effect van nieuwe stimuleringsmaatregelen door centrale banken (zoals QE3 en QE4 door de Fed) niet goed gemeten kan worden met de CPI.

    Desondanks houdt Beanke nog steeds vast aan de CPI als een barometer voor de inflatie. Het soepele monetaire beleid van de Federal Reserve heeft inderdaad nog niet gezorgd voor een stijging van deze CPI, maar ondertussen slaagt Beanke er met zijn stimuleringsbeleid wel in de prijzen van aandelen en obligaties op te pompen. Ook de huizenmarkt begint weer aan te trekken door de extreem lage rente, waar de Federal Reserve verantwoordelijk voor is met programma's als QE3 en Operation Twist.

  • Goud en zilver report (Week 50)

    De euro sterkte de afgelopen week heel iets aan ten opzichte van de dollar en staat op het moment van schrijven op $1,315. Door het minimale verschil in wisselkoers ten opzichte van een week geleden zijn de prijsdalingen van goud en zilver in dollars procentueel ongeveer even groot. Afgelopen vrijdag was de prijs bij het sluiten van de handel $1.696 per troy ounce voor goud en $32,24 voor een troy ounce zilver.

    In euro's staat de goudprijs 6,66% onder het all-time high van eind september en op het laagste niveau in vijf maanden tijd. De zilverprijs is ook iets gezakt ten opzichte van de afgelopen weken en staat weer onder de €800 per kilo. Dit jaar heeft goud een koersrendement gemaakt van 8,2% in dollars en slechts 6,5% in euro's, minder dan de helft van het gemiddelde koersrendement van goud in de afgelopen tien jaar. De waardestijging van zilver over 2012 is momenteel 15,4% in dollars en 13,8% in euro's, opnieuw minder dan de gemiddelde prijsstijging van de afgelopen tien jaar.

    Ontwikkeling goudprijs in verschillende valuta sinds 2003 (Bron: Goldprice)

    Nieuws

    Ook deze week was er weinig richtinggevend nieuws voor de goudmarkt. De Gold Anti-Trust Action Committee schonk deze week aandacht aan een IMF rapport uit 1999, dat onlangs door één van de leden van GATA werd ontdekt. In dit rapport staat beschreven dat verschillende centrale banken hebben meegedaan aan goudleasing, het uitlenen van een gedeelte van de eigen goudreserve om de prijs van goud omlaag te brengen. Ook laat het rapport zien hoeveel goud bepaalde centrale banken verkocht hebben tussen 1989 en 1999. Meer over dit rapport lees je in onze publicatie van afgelopen maandag.

    Woensdag stuurde minister van Financiën Dijsselbloem een brief naar de kamer waarin hij enkele vragen over de Nederlandse goudvoorraad beantwoordde. Hieruit kwam naar voren dat ongeveer de helft van onze goudvoorraad van 612,5 ton in New York opgeslagen ligt. Eenvijfde deel blijkt in Ottawa (Canada) te liggen en een soortgelijke hoeveelheid is opgeslagen in een kluis in Londen. Ongeveer 10% van onze goudvoorraad ligt binnen de landsgrenzen, zoals Jaco Schipper begin dit jaar al wist te melden.

    Deze week kwam Bank of America met een positief bericht voor de goudbeleggers. Deze bank verwacht in 2014 namelijk een goudprijs van $2.400 per troy ounce, ruim 40% meer dan de actuele goudprijs. Bank of America is positief over goud, omdat veel opkomende markten hun valutareserves deels inruilen voor goud. Ook tegen de huidige prijs wordt er nog steeds goud gekocht door centrale banken, denk bijvoorbeeld aan Brazilië en Zuid-Korea, die recent respectievelijk 17,2 en 14 ton goud aan hun reserves toevoegden. Bank of America verwacht dat $1.500 per troy ounce een stevige bodem is, opnieuw vanwege aankopen door centrale banken.

    De olieprijs staat ongeveer op hetzelfde niveau als vorige week, terwijl veel Europese aandelenmarkten de weg naar boven wisten te vinden. Tegenover de minimale koersstijging van Europese aandelenindices staat een minimale daling voor de Amerikaanse S&P 500 en de Dow Jones.

    Goudprijs in € per troy ounce (Bron: Goudstandaard)

    Zilverprijs in € per kilo (Bron: Goudstandaard)

  • Queen Elizabeth bezoekt kluis Bank of England

    In de kluis die de Queen bezocht liggen 63.000 goudstaven, die gezamenlijk een gewicht hebben van 787,5 ton. Dat is meer dan de totale Britse goudvoorraad, maar dat komt omdat er in Londen ook veel goudstaven van andere landen opgeslagen liggen. Van de Nederlandse goudvoorraad van 612,5 ton ligt ongeveer 20% opgeslagen in Londen, terwijl de Duitsers ongeveer 450 ton aan goud bewaren in de hoofdstad van Groot-Brittannië.

    De 63 duizend goudstaven van ongeveer 400 troy ounce per stuk staan opgestapeld in acht rijen. Iedere stelling van 4 ton bevat vier pallets, die elk 80 goudstaven dragen. Dat is een totaal van 320 Londen Good Delivery baren, die allemaal voorzien zijn van een stempel en een uniek serienummer. Deze goudstaven zijn bij de huidige goudprijs ongeveer €500.000 waard.

    De gouveeur van de Bank of England, Mervyn King, bedankte de Queen voor haar bezoek aan de goudkluis. Hij beschreef het personeel van de centrale bank als “niet bezongen helden”, omdat ze de economie draaiend wisten te houden onder de meest moeilijke omstandigheden. Hij vroeg de Queen een handtekening te zetten op een bankbiljet.

    Bron: Mail Online

  • Autoverkopen Europese Unie op laagste punt in 19 jaar

    Vooral in november viel de verkoop in Europa (inclusief Zwitserland, Noorwegen en IJsland erg tegen. Er werden toen 965.918 auto's aan de man gebracht, 10% minder dan diezelfde maand in 2011. En ook toen drukte de Europese schuldencrisis al op de autoverkopen. De eurozone als geheel belandde in het derde kwartaal weer in een recessie en volgens de ECB hoeven we pas in 2014 weer substantiele economische groei te verwachten. Ook autofabrikanten verwachten tegen die tijd weer een stijging van de autoverkopen.

    “Er zijn duidelijk twee werelden: aan de ene kant zijn er de Duitse autofabrikanten en aan de andere kant de Zuid-Europese”, aldus analist Florent Couvreur van CM-CIC Securities. “De Zuid-Europese autofabrikanten hebben historisch gezien meer blootstelling aan de Zuid-Europese markt, die de grootste krimp laat zien. Dit zal ook volgend jaar het geval zijn.”

    Vier van de vijf grootste automarkten in Europa liet de afgelopen maand een krimp zien in de verkoopcijfers. In duitsland werden 3,5% minder auto's verkocht, in Frankrijk was de verkoop 19% en in Italie en Spanje zelfs 20% lager dan de maand oktober. Het Verenigd Koninkrijk liet in november een maand-op-maand groei zien in de verkopen van maar liefst 11%.

    Daling conform verwachtingen

    De sterke daling van de autoverkopen komt voor de fabrikanten niet als een verrassing. Ze hielden eerder al rekening met een verkoop van ongeveer 12 miljoen stuks over heel 2012. Dat is het laagste aantal verkopen sinds 1995 en de grootste jaarlijkse daling sinds 1993. “Er is weinig reden om aan te nemen dat het volgend jaar beter gaat met de autoverkopen in Europa, wat betekent dat er steeds meer nadruk gelegd zal worden op exportmarkten buiten Europa”, zo verklaarde analist Erich Hauser van Credit Suisse tegenover Bloomberg.

    Het aandeel Fiat daalde als gevolg van de slechte autoverkopen met 6,4% tot €3,46, de scherpste intraday daling sinds 7 november. Renault en Peugeot zagen hun aandeel licht stijgen, respectievelijk 0,2 en 1,5 procent kwam er bij. General Motors verkocht op de Europese markt 13% minder auto's dan een maand geleden. Vooral Chevrolet verkocht slecht, van dit merk werden in november 20% minder auto's aan de man gebracht.

    Duits succes

    De Duitse autobouwer BMW doet het nog wel goed in de krimpende Europese automarkt, want ze wist in november 67.200 voertuigen te verkopen. Dat is een stijging van 0,4% in een markt die als geheel sterk krimpt. Het marktaandeel van BMW groeide in een jaar tijd van 6,2 naar 7 procent. Ook Mercedes doet goede zaken en zag haar verkopen van de voertuigen onder eigen merknaam met 1,5% stijgen. Als geheel zag het bedrijf een daling van 0,7% in de verkopen, als gevolg van een 18% daling van de verkoop van de Smart. Dit merk is onderdeel van Mercedes en bouwt zeer kleine auto's.

    Door de dalende autoverkopen worden fabrikanten gedwongen te snijden in de kosten. Door reorganisaties gaan banen verloren, iin andere gevallen worden fabrieken compleet gesloten of verplaatst naar een goedkoper land. Ford besloot onlangs om een fabriek in het Belgische Gent te sluiten, om er in de toekomst één te openen in Spanje. Fiat en Peugeot reageren op de verzwakte markt door beide 1.500 banen te schrappen.

    Autoverkopen Europese Unie op laagste punt in 19 jaar tijd

  • Goudproductie Zuid Afrika in oktober 46% lager door stakingen

    AngloGold Ashanti Ltd. en Gold Fields Ltd., de derde en vierde grootste goudproducenten ter wereld, waren genoodzaakt al hun mijnen in oktober te sluiten als gevolg van de stakingen. De lagere mijnproductie kost de Zuid-Afrikaanse economie waarschijnlijk een half procentpunt aan economische groei, aldus de Lungisa Fuzile. Fuzile houdt zich als National Treasury Director General van Zuid-Afrika bezig met de economische ontwikkeling van het land.

    Zuid-Afrika stond in 2011 op de vijfde plaats van landen met de grootste goudproductie. Met 190 ton goud per jaar is Zuid-Afrika al lang niet meer de grootste goudproducent, die rol vervult China met een mijnproductie van 355 ton. De Zuid-Afrikaanse mijnbouwsector was in 2011 goed voor 7% van de wereldwijde goudproductie. Als we aannemen dat de Zuid-Afrikaanse goudmijnen het hele jaar door een gelijkmatig productieniveau hebben betekent de daling van 46% in oktober een 'verlies' van bijna 8 ton aan goud.

    Afgelopen zomer waren de stakingen in diverse platinamijnen in Zuid-Afrika veelvuldig in het nieuws. Ook wij hebben daar de nodige aandacht aan geschonken. De stakingen bij onder meer Lonmin en Amplats, twee grote platinaproducerende mijnbouwbedrijven, brachten de platinaprijs in een paar weken tijd van $1.400 naar bijna $1.700 per troy ounce. Met een loonsverhogingen van 11 tot 22 procent wist de Lonmin een einde te maken aan de stakingen. 

    Bron: Bloomberg

    Mijnproductie Zuid-Afrika in oktober 46% lager door stakingen (Afbeelding via Newscientist)

  • Zwitserse centrale bank handhaaft plafond Franc

    Door de vlucht in de Zwitserse Franc werd de munt steeds meer waard ten opzichte van de euro, wat schadelijk was voor de toerismesector en de exporterende bedrijven in Zwitserland. Door de waardestijging van hun munt ten opzichte van de euro en de dollar werden deze bedrijven steeds meer de markt uit geprijsd, wat volgens de SNB schadelijk zou zijn voor de Zwitserse economie. Voordat het plafond werd ingesteld klom de waarde van de Franc richting pariteit met de euro (een 1:1 wisselkoers), nu is de munt altijd 20% goedkoper dan de euro.

    Thomas Jordan maakte bekend dat de SNB de Zwitserse Franc met uiterste toewijding zal blijven verdedigen tegen een waardestijging en dat het daarom het plafond van 1,20 SFR per euro blijft verdedigen door buitenlandse valuta te kopen. De SNB houdt de rente op 0% om een vlucht in de Franc verder te ontmoedigen, conform de verwachting van 18 economen die door Bloomberg ondervraagd werden.

    De kosten van de interventie van de SNB zijn zichtbaar op de balans. Bij vlagen moet de centrale bank veel euro's, dollars en andere valuta kopen om de wisselkoers met de euro te verdedigen op 1,20. Onderstaande grafiek laat zien hoe de balans van de Zwitserse centrale bank in vijf jaar tijd vervijfvoudigd is tot ongeveer 500 miljard Franc. Tegelijkertijd neemt het percentage van de bezittingingen in de vorm van buitenlandse valuta verder toe. Eind november stond er voor 424,8 miljard Franc aan buitenlandse valuta op de balans, een stijging van 70% ten opzichte van een jaar eerder. In augustus nam de opwaartse druk op de Franc af, omdat de ECB toen bekend maakte dat het staatsobligaties van zwakke landen zou kopen als de onrust op de financiele markten toeneemt.

    Balans SNB groeit snel als gevolg van het onderdrukken van de waarde van de Zwitserse Franc

    Negatieve rente

    De SNB hanteert een rente van 0%, maar de president van de centrale bank kon een eventuele negatieve rente niet uitsluiten. Op dit voorstel antwoordde Jordan dat de centrale bank geen maatregelen op voorhand uitsluit. De onzekerheid in de eurozone blijft aanhouden. Daarom kan Jordan niet uitsluiten dat er in de toekomst nieuwe interventies zullen volgen. Volgens valutastrateeg Raghav Subbarao van Barclays is de primaire reden voor de waardestijging van de Zwitserse Franc de instroom van geld uit de eurozone dat zoekt naar een veilige haven. De situatie is nu minder kritiek, maar de gevaren zijn volgens Subbarao nog niet geweken.

    Volgens Jordan blijft de relatief sterke Franc ook in 2013 drukken op de exportcapaciteit van het land. Ook verwacht Jordan dat de Zwitserse economie wat zal vertragen, een proces dat gepaard zal gaan met onderbezetting van de industrie en een oplopende werkloosheid. 

    Kapitaalcontroles

    De twee grote Zwitserse banken UBS en Credit Suisse hebben eerder deze maand plannen aangekondigd om de waardestijging van de Franc een halt toe te roepen. Deze banken gaan kosten in rekening brengen voor klanten die een groot bedrag aan Zwitserse Franc op de bank hebben staan. Op die manier proberen banken het sparen in Zwitserse Francs te ontmoedigen en de stroom van vluchtend kapitaal tegen te houden.

    De maatregel van deze twee banken is in lijn met het beleid van de centrale bank, maar de SNB wilde geen commentaar geven op de suggestie dat de centrale bank achter deze maatregelen zit. Wel verklaarde de SNB dat ze altijd duidelijk is geweest over het fet dat ze geen instrumenten of maatregelen op voorhand uitsluit. “Alle mogelijke maatregelen die belangrijk zijn om ons monetaire beleid goed uit te kunnen voeren zijn potentieel mogelijk en daar horen dat soort isntrumenten ook bij”.

    Vastgoedprijzen stijgen

    Naast een kapitaalvlucht richting de Zwitserse valuta is ook de belangstelling voor Zwitsers vastgoed de laatste jaren toegenomen, zoals de UBS Real Estate Bubble Index laat zien. De prijsontwikkeling van het Zwitserse vastgoed is sinds 2008 wat gestegen en nadert het terrein dat UBS aanmerkt als 'risicovol'. De lage rente stimuleert de vastgoedmarkt, een effect dat de SNB in de gaten zegt te houden. “Het momentum in de binnenlandse vastgoed- en hypotheekmarkt blijft uitzonderlijk sterk”, aldus Jordan. “Het aantal hypotheekleningen groeit snel vergeleken met de economie als geheel en ook de vastgoedprijzen, die al op een relatief hoog niveau staan, in de afgelopen maanden zijn blijven stijgen”, zo voegt de president van de centrale bank eraan toe.

    Bron: Bloomberg Businessweek

    Ontwikkeling huizenprijzen Zwitserland volgens de UBS Real Estate Bubble Index (Bron: UBS)

  • Centrale banken verlengen valutaswap tot februari 2014

    Een aantal grote centrale banken heeft besloten de duur van hun onderlinge valutaswap met een jaar te verlengen tot 1 februari 2014. De Federal Reserve, de Bank of Canada, de Bank of England, de ECB en de Swiss National Bank kunnen via deze valutaswap tijdelijke liquiditeit aan elkaar verstrekken. Ook zal de Federal Reserve volgens deze overeenkomst dollarliquiditeit verschaffen aan centrale banken om te kunnen voldoen aan de vraag naar dollars bij commerciële banken in de verschillende landen.

    De valutaswaps werden eerder overeengekomen omdat bepaalde Europese banken moeilijk goedkoop aan dollars konden komen. Door meer liquiditeit te verschaffen neemt de stress op banken af en kunnen ze makkelijker een periode van beperkte dollarliquiditeit doorstaan. Ook hebben de genoemde banken hun onderlinge bilaterale valutaswap verlengd tot 1 februari 2014, zodat de centrale banken van de genoemde landen makkelijker aan reserves kunnen komen in andere valuta.

    Valutaswap

    De ECB schrijft op haar website dat de valutaswap het Eurosysteem in staat stelt euro’s te blijven verstrekken aan centrale banken die dat nodig hebben en dat ze makkelijker aan Japanse yen, Britse pond sterling, Zwitserse Francs en Canadese dollars kan komen, mocht dat ooit nodig zijn. De ECB zegt ook dollarleningen te zullen blijven verstrekken met looptijden van één week of drie maanden.

    De valutaswaps zijn bedoeld om mogelijke liquiditeitsproblemen bij banken op te lossen op de momenten dat de paniek op de financiële markten groot is. Hiermee wordt voorkomen dat een kortstondig gebrek aan liquiditeit meer schade toebrengt aan het banksysteem dan noodzakelijk is.

    Bron: ECB

    Centrale banken verlengen valutaswap

    Centrale banken van het eurosysteem, de VS, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland verlengen valutaswaps

  • Grafiek: Totale goudreserve eurosysteem in 2012

    De grafiek (zie figuur 1) laat zien dat het voor Europese landen minder lucratief is om goud te kopen. Ten opzichte van de rest van de wereld bezitten Europese landen al een enorme hoeveelheid goud, die alleen door de stijging van de goudprijs steeds meer waard wordt. De noodzaak om meer goud te kopen is voor Europese centrale banken daarom veel minder groot dan voor opkomende markten zoals China, India, Rusland, Brazilië en dergelijke. Deze landen hebben naar verhouding tot hun totale reserves nog maar een zeer kleine component in fysiek goud.

    Door de stijgende goudprijs groeit de goudpositie op de activazijde van de balans van het eurosysteem snel, een fenomeen waar andere landen ook van willen profiteren. Landen als China, Brazilië, Rusland en India hanteren net als de ECB het 'marked to market' model, waarin de goudvoorraad periodiek opnieuw gewaardeerd wordt tegen de actuele goudprijs (zie figuur 3). Zo lang de goudprijs blijft stijgen betekent dit dat de goudvoorraad in waarde toeneemt en de activazijde van de balans versterkt wordt. Op deze manier beschermt een stijgende goudprijs ook tegen een mogelijke waardedaling van andere activa, zoals staatsobligaties (zie figuur 2).

    Landen die een kleine goudvoorraad hebben zullen veel minder sterk profiteren van een herwaardering van de goudvoorraad en voegen daarom massaal meer edelmetaal aan hun reserve toe. Onderstaande grafiek is gebaseerd op alle geconsolideerde weekstaten van het Eurosysteem die dit jaar zijn gepubliceerd op de website van de ECB. De grote uitslag van de rode lijn op 6 oktober weerspiegelt de verkoop van €186 miljoen aan goud door een niet nader genoemde centrale bank van het Eurosysteem.

    Figuur 1: Goudvoorraad Eurosysteem steeds meer waard door herwaardering die ieder kwartaal plaatsvindt (Bron: ECB)

    Figuur 2: De stijgende goudprijs vangt een mogelijke waardedaling van bezittingen in buitenlandse valuta op (Bron: FOFOA)

    Figuur 3: Alle landen die hun goudreserve periodiek herwaarderen tegen de marktprijs (Bron: Wikipedia)

  • Amerikaanse comité wil belasting heffen op mijnbouwbedrijven

    Op dit moment verdient de belastingbetaler nog niets aan de waardevolle metalen die de mijnen uit de grond halen. Ambtenaren van de overheid konden zelfs niet aangeven hoeveel goud, zilver, koper en andere waardevolle metalen er uit de grond is gehaald en verkocht is. “De overheid verzamelt geen data van de mijnbouwbedrijven”, zo valt te lezen in een rapport over de Amerikaanse mijnbouwsector in 2010 en 2011.

    Het invoeren van een belastingtarief van 12,5% op de winning van waardevolle metalen kan volgens verschillende onafhankelijke onderzoeken honderden miljoenen dollars extra in het laatje van de overheid brengen, zo schrijft Moneynews op basis van verschillende rapporten. Met de 'fiscal cliff' in het vooruitzicht hebben Amerikanen meer oog gekregen voor bezuinigingen en manieren om extra inkomsten binnen te halen. Volgens de senatoren Grijalva uit Arizona en Udall uit New Mexico zou de belastingbetaler mee moeten profiteren van een stijgende goudprijs, die momenteel geheel ten goede komt aan de winst van de mijnbouwbedrijven.

    Honderden miljoenen aan extra inkomsten

    De heffing waar de Democratische senator Grijalva voor pleit zou alleen van de Goldstrike Mine in Nevada (productie van 11,1 miljoen troy ounce in 2011) al $150 miljoen per jaar opleveren. De heffing zou toegepast moeten worden op de grond die de mijn gebruikt die eigendom is van de staat. Volgens een leidinggevende van het bedrijf Barrick Gold Corp – waar de Goldstrike Mine onder valt – beslaat slechts een fractie van de mijn grondgebied van de staat en betaalt het bedrijf vergeleken met vijf jaar geleden nu al vier keer zoveel belasting. Volgens de wetgever zouden belastingbetalers sowieso al recht moeten hebben op een gedeelte van de opbrengst van de mijnen.

    Als de extra heffing op de mijnproductie van waardevolle metalen wordt ingevoerd zoals Grijalva bepleit, dan zou dat de overheid alleen al $700 miljoen opleveren over de gehele levensduur van de mijn van Freeport-McMoRan Copper & Gold Inc. die koper en molybdeen uit de grond haalt.

    Mijnwet uit 1872

    Volgens de Amerikaanse mijnbouwwet van 1872 mogen mijnen edelmetalen en andere waardevolle metalen opgraven in gebieden die eigendom zijn van de staat, zonder de staat mee kan delen in een gedeelte van de opbrengst van deze activiteit. Deze wet richt zich specifiek op de winning van edelmetalen en andere waardevolle metalen, maar geldt bijvoorbeeld niet voor de productie van olie, kolen en gas. De wet is ooit ingevoerd om de ontwikkeling van de mijnbouwsector van Amerika een steuntje in de rug te geven. Volgens senator Udall uit New Mexico “geeft de Amerikaanse staat goud en zilver weg, zonder dat ze precies weet hoeveel ze weggeeft”.

    De mijnbouwindustrie onderhoudt sterke banden met de politiek, een lobby die hervorming van deze oude mijnbouw wetgeving uit 1872 steeds wist tegen te houden. Maar nu lijkt de roep om hervorming van de wet sterker. Twee hooggeplaatste senatoren van het comité van Energie en Grondstoffen zeiden dat ze open staan voor hervorming. “Men is het er al lang over eens dat de mijnwet van 1872 bijgewerkt moet worden met de toevoeging van een heffing”, aldus senator Lisa Murkowski die onderdeel uitmaakt van het comité. De voorzitter, Ron Wyden, gelooft ook dat de mijnwet aan herziening toe is.

    Niet alleen de mijnen die waardevolle metalen uit de grond halen zouden meer belasting moeten betalen, ook van de olieboorplatformen voor de kust kan een grotere bijdrage gevraagd worden, zo valt te lezen in het rapport over de mijnbouwsector. In 2010 en 2011 betaalden deze netto maar een heffing van 8%, terwijl ze 12,5% zouden moeten afdragen.

    Senator Udall erkent dat de overheid in het algemeen niet goed in staat is om op tijd ene einde te maken aan uitzonderingsregels die niet meer actueel zijn. Volgens Udall is het nu tijd voor hervormingen, omdat er meer noodzaak is om de balans tussen inkomsten en uitgaven te vinden.

  • Bill Gross: Amerikaanse overheid leent gratis dankzij QE4

    De Federal Reserve kondigde woensdag een nieuwe stimuleringsronde aan, die we voor het gemak QE4 noemen. De centrale bank zal per ingang van januari maandelijks $45 miljard 'bijdrukken' om Amerikaanse staatsobligaties mee te kopen. Tegelijkertijd blijft het haar maandelijkse aankopen van $40 miljard aan hypotheekschulden voortzetten, wederom met nieuw gedrukt geld.

    “Wat er in feite gebeurt, en dit is heel belangrijk, is dat de overheid obligaties uitgeeft die opgekocht worden door de centrale bank. Die stuurt vervolgens de rente over deze obligaties weer terug naar de overheid”, zo verklaarde Bill Gross in een interview op Bloomberg. “Dat betekent dat de overheid gratis geld kan lenen. Maar er zijn complicaties en inflatie is daar één van”, zo voegde de topman van Pimco eraan toe.

    De officiële inflatie is totnogtoe beperkt gebleven in de VS, waardoor de Federal Reserve haar monetaire beleid voortzet. “De inflatie lift ruim beneden de 2% en de Federal Reserve heeft daar geen problemen mee. Maar uiteindelijk, als je gratis geld weggeeft en een fiscaal beleid in stand houdt dat diepe rode cijfers schrijft, dan komt er een moment waarop de inflatie begint toe te nemen”, aldus Gross.

     

    Rente

    De interventies van de Federal Reserve draaien voor een belangrijk gedeelte om de rente. Die moet laag blijven, zowel voor de overheid als voor consumenten. Door rechtstreeks staatsobligaties en hypotheekleningen te kopen probeert de centrale bank de rente omlaag te brengen, terwijl de rente die ze zelf kan bepalen al jaren op 0 tot 0,25 % staat. Door een lagere rente is de Amerikaanse overheid minder geld kwijt aan het financieren van haar schulden, terwijl particulieren door de lage rente makkelijker met geleend geld een huis of auto kunnen kopen.

    De Fed is redelijk succesvol geweest in het omlaag drukken van de rente op staatsobligaties, want een 10-jaars Treasury kent nu een rentevergoeding van 1,73%. Vijf jaar geleden kreeg een belegger voor dezelfde soort obligatie met een looptijd van tien jaar een rente van 4,14%. Het is de vraag hoe lang de centrale bank de financiële markten nog de baas kan zijn, want Bloomberg merkte op dat de rente op de staatsobligaties met een looptijd van 10 jaar en 30 jaar juist omhoog is gegaan sinds de aankondiging van QE4. Met andere woorden, de obligatiekoersen gingen juist omlaag, het tegenovergestelde van wat de Federal Reserve wenst te bereiken.

    Dit kan natuurlijk een korte termijn beweging zijn, maar op de langere termijn zullen steeds meer beleggers afhaken. De combinatie van een lage rentevergoeding en een hogere inflatie(verwachting) levert een negatief rendement op. Beleggers die uit kunnen stappen zullen dat vroeg of laat doen, waardoor de centrale bank nog meer schulden moet gaan opkopen. De rente op Amerikaanse staatsobligaties is dus iets om rekening mee te houden. Als die niet verder daalt of zelfs begint te stijgen ligt meer stimulering door de Federal Reserve in het verschiet.

    Bron: Bloomberg