Marketupdate

Blog

  • Gaat euro door Brexit kopje onder?

    Zoals het er nu naar uitziet, gaan Europa en het Verenigd Koninkrijk scheiden. De Brexit is een feit en het is nu wachten op de scheidingspapieren. Die zullen waarschijnlijk nog een tijdje op zich laten wachten. Dat betekent dat Europa nog lang te kampen zal hebben met problemen, veroorzaakt door de Brexit.

    Als de dag na het referendum een voorafschaduwing is van wat nog staat te gebeuren, dan gaat de euro moeilijke tijden tegemoet. Natuurlijk was de tuimeling van het Britse pond met meer dan 11% de blikvanger van die vrijdag. Maar vergeten wordt misschien dat in het kielzog van het pond ook de euro bijna 5% aan waarde inboette. Het zou dus zomaar kunnen zijn dat bij een vechtscheiding niet alleen het pond onder druk blijft, maar ook de euro. Voor het Britse pond voorziet de markt een daling naar $1,20 – $1,25. Voor de euro begint her en der het verhaal van pariteit te maken. Dat is misschien wat overdreven maar sommige vrezen met grote vreze een daling naar $1,05 – $1,08.




    Is de euro nog wel een veilige haven?

    Met andere woorden, door de Brexit heeft de euro zijn status als veilige haven verloren. En dan te bedenken dat de euro de afgelopen jaren enkele crises heeft overleefd en de eurozone een groot overschot op de betalingsbalans heeft. Dat zou toch moeten betekenen dat er geen vuiltje aan de lucht is. Het is ook een feit, dat het Verenigd Koninkrijk geen lid was van de eurozone maar slechts van de EU. Ten slotte spelen er op korte termijn geen gevoelige thema’s. Er speelt bijvoorbeeld niet de dreiging van nog een referendum.

    brexit-market-impact

    Brexit heeft grote gevolgen gehad voor Europese aandelenmarkt (Bron: Financial Times)

    Brexit kan onvrede in Europa versterken

    Desondanks heeft de Brexit een gevoelige snaar geraakt. Het wekt bij beleggers de vrees dat de Europese Unie te nadrukkelijk gedomineerd gaat worden door de as Berlijn – Parijs. Het Verenigd Koninkrijk vervulde de nuttige functie van tegenwicht tegen dit dreigende overwicht. Het valt evenmin moeilijk te ontkennen dat het broeit in Europa. De Brexit zal de sluimerende onlustgevoelens alleen maar versterken, zoveel lijkt zeker. Wat dat betreft ziet de toekomst van de eurozone er niet erg florissant uit. In Spanje dreigt langdurige politieke stagnatie en in Italië neemt de politieke onrust met de dag toe. In het najaar is er immers een referendum over de belangrijke hervormingen in dit land. En zo zijn er meer problemen die waarschijnlijk niet weg zullen gaan op korte termijn. Wat te denken bijvoorbeeld van de groeiende machtsbasis van mevrouw Le Pen in Frankrijk? Die is nu zo groot dat Francois Hollande haar niet langer kan negeren. In Italië wint de 5-sterren beweging van Beppe Grillo aan populariteit.

    italy-5star-movement

    Italiaanse 5-sterren beweging wint aan populariteit

    Gevolgen Brexit

    Het huidige tumult op de financiële markten kent nog een aspect. Het Britse pond functioneert in de huidige omstandigheden in het Verenigd Koninkrijk als een veiligheidsklep. Op het vasteland bestaat die mogelijkheid niet. Lokale markten kunnen niet profiteren van een munt die tijdelijk aan waarde inboet. Zo kon het gebeuren, dat diverse aandelenindices op het continent een stevigere val moesten incasseren dan de Britse FTSE 100. Om het tij te keren moeten Europese leiders een stevige houding aannemen tegenover de Britten. Dat lijkt op korte termijn de enige manier om de euro te beschermen. Uiteindelijk draait alles om het verbeteren van de economische groei in de eurozone. Een te soepele houding ten opzichte van de Britten kan het idee bevestigen, dat Europa zelfs bij de Brexit maar wat aanmoddert. Een te soepele opstelling kan, zoals gezegd, de onlustgevoelens in landen met een hoge werkloosheid en/of veel eurosceptici verder versterken. Waarschijnlijk leunen beleggers nu in meerderheid achterover en wachten ze af wat de politici gaan doen. Wat dat betreft zijn de voortekenen ongunstig. Europa heeft de verschillende crises in de afgelopen jaren overleefd door de problemen eindeloos lang voor zich uit te schuiven. Een veilige toekomst voor een stevige euro is allesbehalve gegarandeerd. Cor Wijtvliet Deze bijdrage is mogelijk gemaakt door Beurshalte beurshalte-logoOver Beurshalte: Dagelijks publiceert Beurshalte nieuwsbrieven en columns van leden van de redactie en van gastauteurs over de wereld van beleggen en alles wat ermee samenhangt. Daarnaast publiceert beurshalte wekelijks een nieuwsbrief met unieke inhoud over relevante beleggingsthema’s. Belangstellende lezers kunnen een gratis abonnement nemen. Als u geïnteresseerd bent, kunt u zich hier aanmelden! Disclaimer: Bovenstaand artikel is geen professioneel beleggingsadvies en het is ook geen uitnodiging om te gaan beleggen. Beleggen brengt kosten en risico’s met zich mee. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Het artikel is louter de persoonlijke mening van de auteur.

  • Grafiek: De neergang van Monte dei Paschi di Siena

    De Italiaanse bank Monte dei Paschi di Siena is al bijna volledig afgeschreven door beleggers. In negen jaar tijd daalde de waarde van het aandeel op de beurs van €100 naar slechts €0,30. Had je in juli 2007 voor €1.000 aandelen van deze bank gekocht, dan koop je daar nu niet meer voor dan een kopje koffie met een croissantje. De spectaculaire koersdaling van de Italiaanse bank begon in het najaar van 2007 en kende slechts een korte onderbreking in 2009. Dat ziet er zo uit…

    monte-dei-paschi-di-siena-stock

    Aandeel van Monte dei Paschi di Siena is bijna waardeloos geworden (Grafiek via Business Insider)

    monte-paschi1Monte dei Paschi di Siena

    Monte dei Paschi di Siena werd in 1472 opgericht en is daarmee de oudste bank ter wereld. De bank heeft vele crises doorstaan, maar het is nog maar de vraag of ze de huidige bankencrisis ook zal overleven. Het aandeel van de bank is bijna waardeloos geworden, omdat beleggers zich zorgen maken over de grote hoeveelheid slechte leningen op de balans. Meer dan 30% van alle leningen die de bank verstrekt heeft staat te boek als een ‘slechte lening’, dat is bijna het dubbele van andere banken in Italië.

    Vorige week kreeg de oudste bank van Italië zelfs een brief van de ECB met het dringende verzoek om de kapitaalbuffers te versterken. Doet de bank dat niet, dan zal ze niet slagen voor de volgende stresstest en dan is misschien een bail-in nodig om de bank overeind te houden.

  • Robeco: Beleggingsvisie juli 2016

    Het thema deze maand op de financiële markten was natuurlijk het ‘Brexit’-referendum. In de aanloop naar het referendum was er al de nodige beweeglijkheid op de beurzen. Er werd sterk gereageerd op opiniepeilingen, die eerst wezen op een ‘blijven’. Daarna sloeg de barometer uit naar ‘vertrek’, maar vlak voordat het referendum plaatsvond, leek ‘blijven’ opeens weer de meest waarschijnlijke uitkomst.

    Beleggers waren op een zogeheten ‘Bremain’ vooruitgelopen, waardoor de klap op 24 juni vrij hard aankwam toen er toch voor vertrek uit de Europese Unie werd gestemd. Beleggers realiseerden zich snel dat de eerste reactie misschien wat overdreven was, waarop de financiële markten snel herstelden.

    Vlucht naar zekerheid

    Op de obligatiemarkt bewoog de rente aanvankelijk parallel aan de beweging op de aandelenbeurzen. Halverwege de maand daalde de toonaangevende Duitse tienjaarsrente onder de 0%, om daarna weer even boven water te komen. Na de uitslag van het Britse referendum dook de rente weer snel, naar een niveau van -0,12%, om daar tot op heden te blijven. De onzekerheid over het pad dat gevolgd gaat worden bij het vertrek van Groot-Brittannië – en of dit ook verdere gevolgen heeft voor de Europese Unie – zorgt voor een vlucht in obligaties met een zeer laag risico. Ook de rentes in bijvoorbeeld Nederland en Frankrijk daalden deze maand scherp. Als er een beleggingscategorie is die het goed doet bij onzekerheid, dan is dat goud. Deze maand steeg het edelmetaal met 8,5%.




    Britse pond lijdt zwaar verlies

    Het Britse pond bewoog ook mee met de verwachtingen van de uitslag van het referendum, en daalde na de uitslag fors ten opzichte van andere valuta’s in de wereld. Ten opzichte van de euro leverde de Britse munt snel ruim 8% in. Het andere economische nieuws was deze maand eigenlijk niet relevant. De centrale banken in Amerika en in Japan hielden zich op de vlakte.

    britse-pond

    Aandelen

    Toen eind juni de stofwolken waren opgetrokken, was het duidelijk dat de Europese aandelenbeurzen vrijwel allemaal hadden ingeleverd. Opmerkelijk genoeg steeg de Britse beurs met 4,7%. De aandelenbeurzen in de Eurozone moesten forse verliezen incasseren. In Nederland sloot de AEX-index de maand af met een verlies van -2,7%, wat vergeleken met Duitsland (-5,7%) en Italië (-9,5%) nog meeviel. In Italië bleek de bankensector onvoldoende gesaneerd en andere Europese banken hadden last van de negatieve reactie hierop.

    Obligaties

    Na de uitslag van het Britse referendum zijn de rentes van de kredietwaardige landen in Europa verder gedaald. De Duitse rente is zelfs negatief. Door de onzekerheid die Brexit met zich meebrengt, zullen volgens Robeco veel beleggers kiezen voor zekerheid en in kredietwaardige landen blijven beleggen. Deze rentes blijven naar verwachting dus nog wel even op historisch lage niveaus. Vanuit de Europese Centrale Bank (ECB) worden er op korte termijn geen extra stimulerende maatregelen verwacht. Gedacht wordt dat de rente op termijn gaat stijgen, maar het tempo waarin dat gebeurt zal niet al te hoog zijn. Voor staatsobligaties zijn we daarom minder positief.

    Bedrijfsobligaties blijven onze favoriete categorie

    De ECB is in juni gestart met het aankopen van Europese bedrijfsobligaties. Hoewel de onrust in juni het positieve effect hiervan overschaduwde, verwacht wordt dat dit op termijn een gunstig effect heeft voor deze obligatiecategorie. Robeco Belangrijke informatie: Robeco Institutional Asset Management B.V. heeft een vergunning als beheerder van ICBE’s en ABI’s van de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam.

  • Spaarders in Italië kunnen miljarden verliezen bij bail-in

    Het redden van de Italiaanse bankensector middels een bail-in betekent een verlies van miljarden euro’s voor Italiaanse spaarders, zo blijkt uit berekeningen van de Italiaanse centrale bank en het IMF. In het tweede kwartaal van vorig jaar hadden Italiaanse banken in totaal voor ongeveer €670 miljard aan obligaties uitstaan, waarvan €31 miljard in handen is van particuliere beleggers en spaarders.

    Komt het zover dat Italiaanse banken gered moeten worden, dan worden deze obligaties gebruikt om het eigen vermogen van de bank aan te zuiveren. Het geld dat spaarders en beleggers hebben uitgeleend aan banken krijgen ze dan niet meer terug, want de obligaties worden in dat geval conform de nieuwe Europese bail-in regels omgezet in bankaandelen. Aandelen die veel minder waard zijn en die men waarschijnlijk de eerste maanden niet eens mag verkopen om te voorkomen dat de bank na de bail-in opnieuw in de problemen komt.

    italy-bank-debt

    €31 miljard aan Italiaanse bankobligaties in handen van particuliere beleggers en spaarders

    Bail-in of belastingbetaler?

    Het grote vraagstuk is wie de verliezen voor het redden van banken moet dragen. Op Europees niveau is afgesproken dat vermogende spaarders en obligatiehouders in dat geval delen in het verlies, tot ongenoegen van politici die vrezen voor hun carrière en bankiers die vrezen voor de toekomst van hun bank. Tegenstanders van de bail-in vrezen dat spaarders in dat geval eerder hun geld van de bank zullen halen, waardoor de verliezen voor de samenleving als geheel hoger uit kunnen vallen dan wanneer de banken met staatssteun gered worden.

  • Financials zijn dit jaar grote verliezers op de AEX

    Aandelen van financiële instellingen waren in de eerste helft van dit jaar de grootste verliezers op de AEX index. ING als de ABN Amro zagen in de eerste zes maanden van dit jaar een kwart van hun beurswaarde verdampen, terwijl de verliezers voor verzekeraars als Nationale Nederlanden (-29,49%) en Aegon (-36,86%) nog groter waren.

    De financials staan onder druk door de extreem lage rente en door de onzekerheid die de ‘Brexit’ en de Italiaanse bankencrisis met zich meebrengen. De grootste winnaars zijn ArcelorMittal en Royal Dutch Shell, bedrijven die profiteren van een herstel van de grondstoffenprijzen.

    uitslagen-aex-2016-h1

    Banken en verzekeraars zijn dit jaar de grote verliezers op de AEX (Grafiek via @KarelMercx)

  • Liquiditeit Britse banksysteem neemt af

    Kort na de Brexit kondigde de Bank of England aan meer liquiditeit beschikbaar te stellen aan de bankensector, voor het geval er banken in de problemen zouden komen. Dat bleek niet voor niets, want sinds het referendum rekenen banken een veel hogere risicopremie om renteschommelingen af te dekken.

    Onderstaande grafiek laat zien dat het verschil tussen twee belangrijke rentetarieven, namelijk de Libor en de Overnight Indexed Swap (OIS) rente, sinds de Brexit weer significant is toegenomen. Dat wordt binnen de financiële wereld gezien als een indicator dat het kredietrisico binnen de bankensector toeneemt.

    Onder normale omstandigheden liggen deze twee rentepercentages vrij dicht bij elkaar, maar op momenten van grote onzekerheid kan het verschil tussen beide flink toenemen. Dat gebeurde voor het laatst bij het uitbreken van de financiële crisis in 2008…

    3-maands-libor-ois-rate-spread

    Liquiditeit binnen Britse bankensector verslechterd na Brexit (Grafiek via Karel Mercx)

    Minder liquiditeit

    Om deze grafiek goed te kunnen begrijpen zullen we eerst even kort toelichten wat beide rentetarieven betekenen. De Liborrente is de gemiddelde rente die banken hanteren om op korte termijn geld aan elkaar uit te lenen en die banken als referentiepunt gebruiken om de rente op hypotheken, creditcards en andere financiële producten vast te stellen. Deze rente wordt dagelijks gepubliceerd.

    De Overnight Indexed Swap (OIS) daarentegen vertegenwoordigt de verwachting van de rente over een bepaalde periode. Dit is het tarief dat banken en bedrijven betalen om een variabele rente om te zetten naar een vast rentetarief (of omgekeerd). Daarbij wordt enkel de renteverplichting met een andere partij geruild.

    Tegenpartij risico

    Onder normale omstandigheden liggen deze twee rentepercentages heel dicht bij elkaar, omdat het kredietrisico van de onderliggende lening en de tegenpartij zeer gering is. Maar in tijden van onrust neemt het risico toe dat één van beide partijen in gebreke blijft. En precies dat risico zien we terug in een toenemende ‘spread’ tussen de Liborrente en de Overnight Indexed Swap rente.

    De stijgende lijn in de grafiek hierboven laat dus zien dat banken terughoudend zijn om een renteverplichting met een andere bank of een bedrijf aan te gaan en daar ook meer geld voor vragen. De Bank of England houdt deze grafiek nauwlettend in de gaten en zal indien nodig meer liquiditeit beschikbaar stellen aan banken.

  • Rente Nederlandse staatsobligatie naar dieptepunt

    De rente op Nederlandse staatsobligaties met een looptijd van tien jaar zakte vorige week voor het eerst in de geschiedenis onder de nul procent. Maar hoe hoog was de rente gemiddeld over de afgelopen vijfhonderd jaar? Jim Reid van Deutsche Bank heeft de cijfers en maakte een grafiek van de Nederlandse 10-jaars rente sinds 1517. Over deze periode lag deze gemiddeld tussen de vier en vijf procent, maar waren er ook periodes waarbij meer dan 10% normaal was.

    dutch-negative-yields-cotd

    Nederlandse 10-jaars rente sinds 1517 (Bron: Deutsche Bank, via Business Insider)

    Historisch gemiddelde: 4 tot 5%

    Tussen 1568 tot 1648 was de rente op de staatsschuld van Nederland hoger vanwege de Tachtigjarige Oorlog, wat hoge overheidsuitgaven en meer onzekerheid opleverde. Om de oorlog te kunnen financieren werden de gegoede burgerij en de rijken zelfs verplicht hun geld uit te lenen aan de overheid.

    De tweede periode met een veel hogere vergoeding dan het historische gemiddelde ging gepaard met het loslaten van de koppeling van geld aan goud in 1971. Vanaf dat moment was de discipline weg om de rijksbegroting op orde te houden. Overheden begonnen structureel meer geld uit te geven en in 1980 werd er in Nederland zelfs een staatslening met een rente van 12% op de markt gebracht.

    Sindsdien is de rente alleen maar verder gedaald en is de staatsschuld alsmaar verder opgelopen. De staatsschuld van Nederland bedraagt meer dan €466 miljard en brengt dit jaar een rentelast van €7,6 miljard met zich mee. Om dat bedrag in perspectief te plaatsen, de regering verwacht dit jaar een tekort van €10,6 miljard op de begroting.

    Rente kan niet omhoog

    Stelt u zich eens voor wat er met onze rijksbegroting gebeurt als de rente weer terugkeert naar het historische gemiddelde van vier tot vijf procent. De rentelasten zouden dat in dat geval oplopen tot meer dan €20 miljard per jaar. Dat betekent drastische bezuinigingen op onderwijs, zorg, veiligheid en sociale zekerheid of meer dan een verdubbeling van het begrotingstekort.

    Het is te laat om een verhoging van de rente als oplossing voor te schrijven. Daarvoor zijn de schulden in de hele Westerse wereld vandaag de dag (publiek en privaat) gewoon te hoog geworden. Dus schuiven we de schuldenberg verder voor ons uit en drukken centrale banken de rente richting of zelfs onder nul. Ik weet niet wat u daarvan denkt, maar ik denk dat er geen andere uitweg is dan een grootschalige schuldsanering. En dan heb ik liever goud dan obligaties.

  • “Europese banken hebben €150 miljard nodig”

    De Europese bankensector staat er bijzonder slecht voor en heeft op korte termijn €150 miljard aan nieuw kapitaal nodig, zo waarschuwt David Folkerts-Landau, hoofdeconoom van Deutsche Bank, in Die Welt am Sontag. Met dat bedrag kunnen banken geherkapitaliseerd worden, zodat voorkomen wordt dat verontruste spaarders hun geld bij de bank weghalen. Folkerts-Landau pleit voor een reddingsprogramma vergelijkbaar met het TARP-programma in de Verenigde Staten, waarbij de Amerikaanse overheid een kleine $500 miljard aan slechte leningen van de banken overnam om de zorgen van spaarders en beleggers weg te nemen.

    Bail-in of  bail-out?

    Het grote dilemma waar bankiers en politici mee worstelen is wie de rekening gepresenteerd moet krijgen voor het redden van een bank. De traditionele methode is de bail-out, waarbij de bank door de staat gered worden en de rekening bij de belastingbetaler wordt neergelegd. Dat is de aanpak die tot voor kort zowel in de Verenigde Staten als in Europa gehanteerd werd. Maar de ’template’ van Dijsselbloem bleek de aankondiging te zijn van nieuwe regels, die voorschrijven dat spaarders en obligatiehouders de banken moeten redden: de zogeheten bail-in methode.

    Sinds het begin van dit jaar geldt in heel Europa de bail-in methode als de manier om banken te redden, waardoor vermogende spaarders en obligatiehouders gaan meebetalen aan het redden van hun bank. Deze aanpak werd al eens getest bij de redding van banken op Cyprus en dichter bij huis met de redding van de SNS bank.

    folkerts-landau

    Hoofdeconoom Deutsche Bank: “Europese banken hebben €150 miljard nodig”

    Schadelijk

    De nieuwe bail-in regels verhinderen dat overheden op eigen initiatief banken kunnen redden. Dat zorgt nu al voor spanningen, bijvoorbeeld in Italië. De regering van premier Matteo Renzi wil de banken redden met een kapitaalinjectie van €40 miljard, maar dat reddingsprogramma is in strijd met de bail-in regels. Die schrijven voor dat obligatiehouders en spaarders hun verlies moeten nemen, een boodschap die politiek onverkoopbaar is voor premier Renzi.

    Volgens Folkerts-Landau is de bail-in methode zonder gevaar, want dat zou kunnen betekenen dat spaarders van andere banken en misschien zelfs spaarders in andere landen nerveus worden en hun geld van de bank gaan halen. Als dat gebeurt komen veel meer banken in de problemen en is de schade misschien wel veel groter dan die €150 miljard die nu nodig is om de Europese bankensector te redden, aldus de hoofdeconoom van Deutsche Bank.

    In het gesprek met Die Welt am Sontag zegt hij dat er snel ingegrepen moet worden om te voorkomen dat de situatie oncontroleerbaar wordt. “Europa is ernstig ziek en moet heel snel de bestaande problemen aanpakken, anders zullen er ongelukken gebeuren.”

    Bankaandelen onder druk

    De aandelenkoersen van banken zijn dit jaar hard onderuit gegaan, omdat beleggers zich meer zorgen maken over de winstgevendheid en stabiliteit van de bankensector. Dat zien we nu al terug in Italië, waar banken gemiddeld meer dan 15% aan slechte leningen op de balans hebben staan. Beleggers vrezen dat banken in de toekomst afschrijving op slechte leningen moeten doen, wat een bail-in zou kunnen veroorzaken. Het aandeel Deutsche Bank verloor de afgelopen twaalf maanden 60% van haar waarde, terwijl de Italiaanse banken sinds het begin van dit jaar gemiddeld al meer dan de helft van hun beurswaarde verloren.

    italiaanse-banken
    Aandelen Italiaanse banken gingen eerder dit jaar al hard onderuit (Grafiek via Bloomberg)

  • Brexit en nu een u-exit?

    Het Britse pond zakte door de Brexit van het hoogste niveau in zes maanden naar het laagste niveau tegenover de dollar sinds 1985. Wat een wake-up call voor de EU! En goud deed precies waar het voor bedoeld is: goud steeg bij de Brexit uitkomst en de toegenomen onzekerheid (aandelen daalden, maar daar zaten we ook al wat short in).

    Bedroevend en niet verrassend is dat de Brusselse apparatsjiks op het duidelijke Engelse signaal reageren met nog méér EU-regels en het plan opvatten om nieuwe uittredingen onmogelijk te maken. Hoe duidelijk kan het dedain van Brussel t.o.v. de bevolking zijn? Maar ja, wanneer referenda zoals in Nederland (grondwet en Oekraïne), Frankrijk (grondwet) en nu Engeland niet door komen, dan hoeft u niet veel verbetering te verwachten, integendeel. Het zal wel aan mijn cynische achtergrond liggen dat opviel dat de EU nu zo snel mogelijk de Britse uittreding wil effectueren, terwijl die andere democratische beslissing over het Oekraïne verdrag, steeds verder wordt afgesteld.

    Dus? Willen er landen uit de EU, dan schaffen we landen af. En moeten landen hun eigen leger, juridisch en belastingsysteem of centrale bank overdragen aan Brussel. Genoeg over politiek, daar is www.vrijspreker.nl voor, al is het wel regelmatig nodig te vermelden, omdat net als Brexit, de politiek, grote financiële gevolgen voor u kan hebben. Gevolgen die wij trachten te verkleinen door de juiste beleggingsvormen te adviseren en daarom blijven roepen dat het minst te manipuleren middel daartegen edelmetaal is.

    gdp-real-personal-disposable-income

    Besteedbaar inkomen nauwelijks gestegen sinds 1998 (Bron: OECD)

    U-EXIT

    U-Exit is het omgekeerde van EU-xit, oftewel u moet zien uit het systeem te stappen en er minstens voor te zorgen dat het (imploderende) systeem, minder vat op u heeft. Wij hebben daar best wel ideeën over en goud en goudmijnen zijn daar een voorbeeld van, maar bewaak uw systeem (on)afhankelijkheid! Want dat is hard nodig. Uit bovenstaand staatje blijkt wat er de laatste jaren met ons besteedbaar inkomen is gebeurd. Terwijl het bruto nationaal product in Nederland toch nog redelijk steeg tussen 1998 en 2015, ging het beschikbare inkomen – dus na belastingen – nauwelijks omhoog! Raadt u eens wie zich die toename van het bnp heeft toegeëigend. Wanneer we dat vergelijken met Duitsland, Frankrijk, Engeland en zelfs Spanje (!) zou dit een mooi plaatje voor Nexit argumenten kunnen zijn. Weer een argument dat u voor uzelf moet zorgen.

    Banken Italië

    Schuldencrises en de lage rente zijn er nog steeds en ondanks de wensdromen van Yellen en Draghi is het weer ernstiger geworden in Europa: inmiddels staat er voor €360 miljard aan Non Performing Loans (NPL) op de balans van Italiaanse banken, die dus eigenlijk afgeschreven moeten worden. Dat is wat lastig, want tijdens de schuldencrisis van 2008 was de hoeveelheid NPL ‘maar’ € 90 miljard. Dus laat u niet in slaap sussen, vandaag staan de Italiaanse banken in de belangstelling, morgen de Franse of misschien het grote Deutsche Bank: het gaat er helemaal niet goed mee.

    Wist u dat 17% van de uitstaande leningen van de Italiaanse banken, verdacht en NPL zijn? Voor de duidelijkheid: in Italië hebben de banken, net als in Nederland, 5-6% dekking met hun eigen vermogen, als je dan 17% waarde van de leningen aftrekt kom je op een negatief eigen bank vermogen van 11%! Zijn wij nu de enigen die de kleren van de keizer niet zien? Of gaan we gekke dingen in Italië meemaken, bijvoorbeeld doordat bij hun verkiezingen in oktober (ITexit) een Eurocrisis ontstaat?

    Lage rente

    Omdat centrale banken verslaafd zijn aan lage rente, worden de problemen alleen maar groter voor banken en pensioenfondsen, want zij verdienen niks. We horen ook weinig meer over de verplichting om een groot deel van uw pensioen in negatief renderende staatsobligaties te stoppen, maar die verplichting is er dus nog steeds. Een ‘mooie’ illustratie is Japan: met haar staatsschuld van ongeveer 240% van het bnp zal het decennia duren om, bij een begrotingsoverschot van 5% (is nu een tekort van 5%) haar schulden af te lossen. Hoezo zijn staatsobligaties veilig?

    En dan begrijpen wij wel waarom steeds meer Japanners in Zwitserland goud kopen. Negatieve rente is een doodlopende weg en dat verhoogt de kans dat er meer dan drastische monetaire politiek gedaan moet worden. Wat zou dat kunnen zijn? Denk aan afschaffen van cash geld, confiscatie van een bepaald percentage van uw vermogen… u bent toch zeker solidair? Ver gezocht? Wie had negatieve rente verwacht?

    We zien ook spreadsheet beslissingen: want dacht u nu echt dat Bayer voor €55 miljard Monsanto zou willen overnemen bij een rentelast van 5% in plaats van 0,5%? Er worden nu dus verkeerde beslissingen genomen en dat gaat t.z.t. afgestraft worden. Ondertussen dreigt er kaalslag onder de pensioenen en zijn wij niet gerust over cash, de banken en uw tegoeden daar.

    Goud en goudmijnen

    In januari schreven we al dat goud en goudmijnen dichter bij de bodem zijn dan bij de top. Ook nu goud en de goudmijnen in onze portefeuille in het eerste half jaar gemiddeld meer dan 50% gestegen zijn blijven we positief. Veel goudmijnaandelen verdubbelden, dat was bij een goudprijsstijging van 20%. Dus wanneer we nog 40-50% stijging van de goudprijs verwachten, kunnen we met de goudmijnen nog veel meer winsten zien. We blijven dus vol belegd in deze, want er is meer upside dan downside; waarmee we niet willen suggereren dat het alleen maar omhoog kan, maar dat we denken beter vol belegd te blijven, om de echte stijging (en bescherming) niet te missen.

    Dat de Brexit zorgde voor een stijging van de goudprijs van 10% is aardig, maar in de dagen daarna steeg het verder. Dat geeft aan dat het niet alleen steeg op de uitkomst van het Britse referendum, maar ook op de VS, Japan en China. Vroeger zei iedereen: “maar goud geeft geen rente”. Nu zegt men: “maar goud kost geen rente!”

    Ik herhaal nog maar eens: wanneer een goudmijn bij de huidige goudprijs 10% winst maakt, dan zal bij een 10% stijging van de goudprijs, de winst van die mijn 100% stijgen en de aandelenkoers dan dus veel meer dan 10%.

    Pensioen en geld

    Een ‘mooi’ voorbeeld werd ons afgelopen week in Nederland gegeven: daar stemde de Tweede Kamer in met een nieuw Europees pensioen plan (100 blz.) dat zij vanwege geheimhouding (?) minder dan 24 uur van tevoren mochten inzien. Uw vertegenwoordigers stemden binnen een dag over €1.200 miljard pensioengeld, terwijl een bonnetje van v.d. Steur twee weken debat vereist!).

    Verwachtingen voor 2016

    De voorspellingen uit januari blijven gehandhaafd (en beginnen redelijk uit te komen) maar ik wijs u graag op het volgende, hetgeen ook past met ons te vroeg instappen in de afgelopen jaren: Het is heel lang te vroeg, tot het te laat is!

    Op basis van de voorgaande constateringen, gebeurtenissen en zeg maar voorspellingen vertalen we dat naar het volgende (reeds ingezette) beleid:

    • Meer short in aandelen en obligaties
    • Meer short in yen t.o.v. de long dollar
    • Meer goud en goudmijnen, te denken aan Australische en Canadese want die maken meer winst dan de Amerikaanse
    • De grondstofposities in zink, koper, nikkel en de speciale situaties, houden we aan, maar breiden niet uit. Olie gerelateerde beleggingen uitbreiden wanneer de olieprijs stijgt (juli: wat meer in zink en vanwege lage Pond, Engelse olie aandelen)
    • We zijn gespitst op andere beleggingen, bijv. in BioTech en Galapagos of DeepMarkit, maar zeer kritisch gezien het algemene o.i. ongunstige aandelen klimaat.
    • Bij overnames, afgelopen jaar 3, overwegen we cash of gaan naar grotere mijnbouw- en oliebedrijven met dividend rendement en (hefboom) ETF’s
    • Tussendoor, via kleine posities met opties of turbo’s trachten we in te spelen op tussentijdse ontwikkelingen.

    Ter info nog enkele citaten…

    “It is well enough that people of the nation do not understand our banking and monetary system, for if they did, I believe there would be a revolution before tomorrow morning.” – Henry Ford

    “The Fed has to keep talking about rate hikes so it can pretend that its policies actually worked. But the truth is that the Fed policies have not only failed, they have made the problems they were trying to solve worse, and raising interest rates will prove it. So the Fed resorts to talking about rate hikes, to maintain the pretense that its policies worked, without actually raising them and proving the reverse. This can only continue as long as the markets let the Fed get away with it or until the numbers get so bad that the Fed has to admit that we have returned to recession. That is the point where the Fed’s real problems begin.” – Peter Schiff

    “It has been well and often said that only two types of “paper” money have ever existed in history – those that are already worthless and those that are going to be” – Bill Buckler.

    Niemand belegt met zijn volle verstand in obligaties met een negatief rendement. Op een dag zullen beleggers in deze titels wakker worden en erachter komen dat er geen ‘greater fool’ meer is om aan te verkopen. Dan knapt de ‘enorme zeepbel’.

    logo-total-investment-services

    Onafhankelijk individueel vermogensbeheer: www.invest.nl

  • Alleen bedrijven kopen nog aandelen

    De aandelenkoersen wordt ondersteund door bedrijven die hun eigen aandelen inkopen, dat blijkt althans uit de laatste cijfers van Bank of America Merrill Lynch. De bank maakte een overzicht van alle transacties die haar eigen klanten en kwam tot de conclusie dat Amerikaanse beleggers in de eerste helft van dit jaar in alle sectoren netto aandelen van de hand deden. De enige partijen die nog inkochten waren ETF’s en de bedrijven zelf.

    Volgens de cijfers van Bank of America Merrill Lynch verkochten hedgefondsen in de eerste helft van dit jaar netto $5,8 miljoen aan aandelen, terwijl particuliere beleggers voor $9,5 miljoen en institutionele beleggers voor $22,8 miljoen verkochten. Beleggers lijken ook geen duidelijke voorkeur uit te spreken, want aandelen uit alle sectoren werden verkocht.

    stock-buybacks

    Bedrijven kopen aandelen terug

    Bedrijven kopen aandelen terug

    Door de extreem lage rente is het voor bedrijven veel interessanter geworden om zich te financieren met schulden dan met eigen vermogen. Ze verlagen hun zogeheten ‘cost of capital‘ door geld te lenen tegen nul rente en daarmee aandelen terug te kopen. Door aandelen in te kopen hoeven bedrijven minder dividend uit te keren aan aandeelhouders, waardoor ze meer winst overhouden. Een bijkomend voordeel van het terugkopen van eigen aandelen is dat het de waarde van ieder aandeel opdrijft. Dit verklaart voor een deel de grote koersstijging van aandelen in de afgelopen jaren.

    Lees meer:

  • Het echte probleem is de euro

    Dat de Britten onlangs stemden voor een vertrek uit de Europese Unie – een Brexit – is u onmogelijk ontgaan. Aanvankelijk leidde deze keuze tot paniek op de aandelenmarkten, maar inmiddels zijn de verliezen alweer grotendeels goedgemaakt. Enigszins verrassend vinden we het wel dat het juist de Britten zijn die uit de Europese Unie willen. Vergeleken met de eurozone draait de Britse economie namelijk prima.

    De werkloosheid in het Verenigd Koninkrijk bedraagt 5% en was in jaren niet zo laag. In de eurozone daarentegen is de werkloosheid met ruim 10% meer dan dubbel zo hoog. Om over de werkloosheid in Zuid-Europa nog maar te zwijgen. Voor de eurozone is het niet zozeer de Brexit die het probleem vormt maar juist de euro zelf. Wij achten de kans heel reëel dat de landen in de eurozone daar nog decennialang last van ondervinden.

    De euro als goudstandaard

    Even terug in de tijd… Cruciaal aan het ontsnappen aan de Grote Depressie in de jaren dertig was voor veel landen simpelweg het loslaten van de goudstandaard. De Engelsen deden dat in 1931, de Amerikanen in 1933 en Nederlanders in 1936.

    Door het loslaten van de goudstandaard konden centrale banken eindelijk de benodigde maatregelen nemen om groei en inflatie aan te zwengelen. De positieve effecten van het verruimen van de geldhoeveelheid werden al vlot zichtbaar in oplopende inflatie en aantrekkende economische groei.

    Voor de landen in de eurozone is de euro als het ware te beschouwen als de goudstandaard van deze tijd. Maar anders dan een relatief eenvoudige ontkoppeling van goud is het uittreden uit de eurozone een stuk complexer. Volgens sommigen zou dat voor een uittredend land financiële zelfmoord zijn. Toetreden tot de euro kan wel, uittreden bijna niet.




    Structureel geld overhevelen

    Een andere denkbare oplossing die een antwoord biedt op de nu al tien jaar aanhoudende economische malaise in de eurozone is het vormen van een soort Verenigde Staten van Europa. Cruciaal hierbij is dan dat belastingen voor een groot deel via Brussel lopen zodat geld van Noord-Europa naar Zuid-Europa overgeheveld kan worden. Bovenstaand is te vergelijken met de Duitse eenwording. Als gevolg van communistisch mismanagement was Oost-Duitsland ten tijde van de Duitse eenwording een stuk armer dan West-Duitsland. Gevolg was dat West-Duitsland genoodzaakt werd jaarlijks honderden miljarden marken naar Oost-Duitsland over te hevelen, en dat decennialang. Wat de eurozone betreft lijkt de haalbaarheid van een eenwordingsbeleid zoals toegepast in Duitsland niet bepaald groot. Kiezers in de rijkere eurolanden in het noorden zijn immers maar weinig geneigd om jaar in jaar uit koopkracht in te leveren om dat vervolgens in Zuid-Europa uitgedeeld te zien worden.

    Extreem ruim monetair beleid

    Nog een andere optie, waarbij op een wat meer indirecte wijze welvaart van Noord- naar Zuid-Europa wordt overgeheveld, is denkbaar via de Europese Central Bank (ECB). Deze zou in theorie namelijk best een extreem ruim monetair beleid kunnen voeren - nog veel ruimer dan nu - om de geldhoeveelheid te vergroten en de inflatie te stuwen. Vanuit de eurozone in zijn geheel bezien lijkt bovenstaande zo'n gek idee nog niet. Immers, de inflatie en rente zijn uiterst laag terwijl de werkloosheid juist erg hoog is. Toch lijkt de kans op dit scenario niet groot. Met name Duitsland zou van zo'n beleid via inflatie veel nadeel hebben terwijl het juist de Duitsers zijn die veel invloed hebben bij de ECB, welke in Frankfurt is gevestigd. Het meest waarschijnlijk is misschien nog wel het scenario waarin er eigenlijk niets verandert. Maar dat stemt weinig hoopvol. Voor de eurozone betekent dit dat de economische malaise nog tot in lengte van jaren aanhoudt. De media mogen afgelopen week dan wel uitvoerig hebben stilgestaan bij de nadelen van een Brexit maar het grootste probleem van de eurozone is (en blijft) de euro zelf... Hendrik Oude Nijhuis hendrik-oude-nijhuisOver de auteur: Hendrik Oude Nijhuis is een expert op het gebied van value investing en medeoprichter van Kingfisher Capital, een op value investing principes gebaseerde business model & investment research boutique. Hij heeft uitgebreid onderzoek verricht naar de investeringsstrategieën van value investors als Warren Buffett. Zijn publicaties zijn verschenen in zowel Nederlands- als Engelstalige media, waaronder Het Financieele Dagblad, Z24.nl en Gurufocus.com. Eerder is hij als bestuurslid actief geweest voor onder andere de beleggingsstudieclubs HCC Beleggen en B.S.C. Duitenberg. Hendrik heeft Management, Economics & Law aan de Universiteit Twente gestudeerd en is auteur van de Nederlandstalige bestseller over Warren Buffett: 'Leer beleggen als Warren Buffett - zijn beleggingsstrategie in theorie & praktijk'. Van dit boek is in 2014 een derde druk uitgebracht en is tevens als audioboek beschikbaar. Online hebben al meer dan 100.000 beleggers een exemplaar van ‘Leer beleggen als Warren Buffett’ aangevraagd. Lees meer over value-investing op www.beterinbeleggen.nl.