In Duitsland wordt de roep om de rente te verhogen steeds luider. Volgens de laatste cijfers van Eurostat is de inflatie in Duitsland inmiddels opgelopen tot 1,7%, terwijl spaargeld nog steeds vrijwel geen rente oplevert. Dat betekent dat €100 die je vandaag op een spaarrekening zet tegen het einde van dit jaar bij de huidige inflatie nog maar €98,28 aan koopkracht heeft.
Duitsers bezitten in totaal ongeveer €2.240 miljard aan spaargeld, wat betekent dat spaarders in een jaar tijd ongeveer €36 miljard aan koopkracht zullen verliezen. Om deze herverdeling van geld van de spaarders naar de schuldenaren te stoppen moet de ECB snel een einde maken aan het beleid van nul rente, zo schrijft Bild. Nu het gevaar van deflatie geweken is moet ook de rente snel weer verhoogd worden, net zoals de Federal Reserve dat gedaan heeft in de Verenigde Staten.
Rente moet omhoog
“Hoe eerder de inflatie in Europa de doelstelling van twee procent bereikt, hoe eerder de ECB de rente weer kan verhogen. Dit is ook goed voor de spaarders”, zo verklaarde Marcel Fratzscher van het Duitse economische onderzoeksbureau DIW tegenover de Duitse krant.
In Duitsland is veel weerstand tegen het soepele monetaire beleid van de ECB. Niet alleen is er veel onvrede over de extreem lage rente, ook is er vanuit de Bundesbank en vanuit de politiek de afgelopen twee jaar veel kritiek geuit op het omvangrijke opkoopprogramma van de ECB.
De combinatie van een oplopende inflatie met een rente van bijna 0% betekent dat spaargeld per saldo een negatief rendement heeft. Daardoor worden alternatieven als beleggen in aandelen en goud kopen steeds interessanter. Ook kan het interessant zijn om de hypotheek versneld af te lossen, zeker als je nog vast zit aan een hoge rente.
Donderdag besloot Mario Draghi, president van de ECB, het maandelijkse opkoopprogramma te verlengen tot eind 2017. Het maandbedrag wordt wel verlaagd, vanaf april gaat de centrale bank per maand €60 miljard in plaats van €80 miljard aan obligaties opkopen. De waanzin gaat dus door. De euro dook meteen meer dan een procent omlaag t.o.v. de dollar (en vele andere valuta).
Sinds het aantreden van Draghi is de euro met maar liefst 25% in waarde gedaald tegenover de dollar. Voor valutabegrippen is dit een bizar percentage. Al vaker heb ik hier geschreven dat de vele geldsystemen die de afgelopen eeuwen ter ziele zijn gegaan één ding gemeen hadden: het verval van het desbetreffende geldsysteem begon altijd met het bijdrukken van geld. Het kon daarna nog enige tijd duren voordat het systeem over de kop ging, maar het was altijd het begin van het einde.
Verder is er afgelopen week een Russisch noodhospitaal gebombardeerd waarbij twee artsen het leven verloren en vele kinderen gewond raakten. Opvallend, want het waren toch steeds Russische of Syrische bombardementen op de ziekenhuizen in Aleppo? Of is dit ‘nepnieuws’? Weer een voorbeeld hoe eenzijdig de Westerse media berichten.
NAVO
Verder viel mij afgelopen week op wat Jaap de Hoop Scheffer, oud secretaris-generaal van de NAVO, te vertellen had. Inmiddels geeft hij leiding aan de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), die er bij premier Mark Rutte en de Tweede Kamer op aandringt de ‘nee-stem’ van het GeenPeil-referendum terzijde te schuiven en het Oekraïneverdrag onder voorwaarden te ratificeren.
Zijn preciezen woorden waren als volgt: “Als Nederland het verdrag verwerpt, dan wordt dit door de Russische president Poetin gezien als zwakte van Europa en dat kan hem aanmoedigen om de destabilisatie van Oekraïne te intensiveren”. Ik vind dit soort uitlatingen op z’n zachtst gezegd roekeloos.
En dan de volgende passage uit het artikel: De Hoop-Scheffer vindt het beter als multilaterale verdragen zoals het Oekraïneverdrag in de toekomst niet meer worden voorgelegd in een referendum. “Dit soort beslissingen zijn gecompliceerd; het is buitengewoon ingewikkeld om alle belangen af te wegen”. Met andere woorden: de gewone burger is te dom om hierover mee te beslissen.
Dit soort uitspraken zijn naar mijn mening precies de reden dat de burger op straat bij elke verkiezing van de afgelopen tijd tegen de gevestigde orde heeft gestemd en volgend jaar datzelfde gaat doen bij de verkiezingen in Duitsland, Frankrijk en Nederland. De Westerse media noemen dit steevast populistische partijen, een nogal denigrerende benaming van partijen die inspelen op ontevreden burgers. De politiek vertegenwoordigt de burgers toch…
Italiaans referendum
U heeft natuurlijk meegekregen dat Italië afgelopen zondag ‘nee’ heeft gezegd tegen een aantal grondwettelijke veranderingen. De huidige premier heeft z’n lot hieraan verbonden en zal aftreden. Dit zorgt ervoor dat de problemen in Italië alleen maar groter worden en dat lijkt me geen goede ontwikkeling.
De Italiaanse economie is de financiële crisis uit 2008 eigenlijk nooit te boven gekomen. Het Italiaanse bankensysteem heeft bij elkaar opgeteld €360 miljard aan leningen uitstaan met een betalingsachterstand van meer dan 90 dagen. Dit noemt men NPL’s (Non-Performing-Loans). Een groot gedeelte daarvan zal zeer waarschijnlijk nooit afgelost worden.
Het publiek in Italië wordt voorgehouden dat de situatie nog onder controle is. Tot er op een doodgewone zaterdag besloten wordt de banken voor onbepaalde tijd te sluiten en de klanten van de desbetreffende banken worden dan aangesproken op de verliezen. De bail-in is dan een feit. Eerder gebeurde precies hetzelfde in Cyprus. De heer Dijsselbloem wist toen te melden dat dit geen blauwdruk zou worden voor toekomstige wetgeving. We weten sinds begin dit jaar wel beter…
En de gevestigde politieke macht vraagt zich nog altijd af waarom ‘populistische’ partijen momenteel zo populair zijn… Als laatste; heeft u afgelopen week nog iets gelezen over de totale ineenstorting van India door de afschaffing van bijna al het cash geld?
Sander Noordhof
Deze column van Sander Noordhof verscheen afgelopen weekend in de nieuwsbrief van Goudstandaard. Goudstandaard is gespecialiseerd in de verkoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over beleggen in edelmetalen? Bel dan +31(0)88 46 88 488 of mail naar [email protected].
Aandelenmarkten wereldwijd stijgen in de aanloop naar het rentebesluit van de ECB. In de Verenigde Staten werden nieuwe records bereikt voor zowel de Dow Jones (+1,55%) als de S&P 500 (+1,3%), terwijl ook de Japanse beurs met een winst van 1,5% sloot. Het positieve sentiment is ook af te lezen op de Europese aandelenmarkten, want die openden na de winst van gisteren opnieuw in het groen.
De euro steeg in aanloop naar het rentebesluit en staat op het moment van schrijven bijna op $1,08 tegenover de Amerikaanse dollar, het hoogste niveau in drie weken. Ook de olieprijs steeg, die staat op het moment van schrijven boven de $53 voor een vat WTI.
Verlenging stimuleringsprogramma?
Veel beleggers kijken vol verwachting uit naar het toelichting van het rentebesluit. Om 14:30 zal Mario Draghi waarschijnlijk meer duidelijkheid scheppen over een mogelijke verlenging van het stimuleringsprogramma. Over drie maanden loopt het opkoopprogramma van €80 miljard per maand af, maar veel beleggers houden er rekening mee dat de centrale bank deze met nog eens zes maanden zal verlengen.
De officiële inflatie in de Eurozone is nog steeds relatief laag en biedt dus ruimte voor meer stimulering. Ook kan de oplopende rente voor de ECB reden zijn om het opkoopprogramma te verlengen.
Officiële inflatie in de Eurozone biedt ruimte voor meer stimulering (Bron: Trading Economics)
De ECB kan natuurlijk ook besluiten het stimuleringsprogramma af te bouwen. Tijdens de vorige persconferentie in oktober zei Draghi namelijk dat er geen goed argument te bedenken valt voor het structurele handelsoverschot van de Eurozone. Door de relatief lage wisselkoers is het handelsoverschot de laatste jaren alleen maar verder toegenomen, waarmee de Europese landen in feite beneden hun stand leven. Ze exporteren immers structureel meer dan ze importeren.
Draghi zal niet expliciet zeggen dat de euro te goedkoop is, maar als hij het handelsoverschot wil verkleinen zal hij de euro wat duurder moeten maken. Dat kan hij doen door de rente te verhogen of door het stimuleringsprogramma af te bouwen. Minder monetaire stimulering zal de waarde van de euro omhoog doen schieten, omdat een voortzetting van het opkoopprogramma ingecalculeerd is.
Handelsoverschot Eurozone gestegen door zwakke euro (Bron: Trading Economics)
Rentebesluit ECB
De persconferentie van de ECB begint om 14:30 en is live te volgen op Marketupdate via onderstaande livestream. Het rentebesluit zelf wordt om 13:45 al door de centrale bank bekendgemaakt.
De ECB heeft niet gesproken over het afbouwen van het stimuleringsprogramma, zo verklaarde Draghi tijdens de persconferentie van de ECB. Ook ziet de centraal bankier nog geen reden om de markt voor te bereiden op een einde van het QE-programma, omdat er volgens hem nog geen sprake is van bubbels in de economie. Ook liet hij weten dat nog genoeg staatsobligaties en bedrijfsobligaties op de markt te vinden zijn om het stimuleringsprogramma voort te zetten.
Volgens Draghi werkt het monetaire beleid van de centrale bank naar behoren, omdat de lage rente zorgt voor een versoepeling van de kredietverlening. Sinds 2014 heeft de lage rente gezorgd voor 1,4% meer inflatie en 1,3% meer economische groei. Hij verwees daarbij naar de resultaten van het laatste kwartaalrapport van de centrale bank over de kredietverlening in de Eurozone. Dat is opvallend, want uit datzelfde rapport blijkt ook dat banken steeds meer hinder ondervinden van de negatieve rente.
Draghi: Credit growth has recovered from minus 3% at start of 2014, to plus 3% now
Volgens de ECB ligt er ook voor overheden een taak weggelegd om het herstel van de economie te bespoedigen. Met structurele hervormingen en fiscale stimulering moet een gunstiger klimaat ontstaan voor bedrijven om te investeren. Wel moeten overheden daarbij de Europese begrotingsregels in het oog houden.
Draghi: Implementation of structural reforms needs to be substantially stepped up in all euro area countries
De Europese Commissie publiceerde in 2014 een rapport met een stappenplan om de monetaire unie te versterken. In dat plan staat beschreven hoe de monetaire unie versterkt zal worden met oprichting van een fiscale en financiële unie.
De ECB heeft met haar monetaire beleid een grote depressie in Europa weten te voorkomen, zo verklaarde ECB-president Draghi tijdens een toespraak in Berlijn. Normaal gesproken legt de centrale bank alleen verantwoording af aan het Europees Parlement, maar nu vond ze het ook nodig om in de Duitse Bundestag te reageren op de kritieken op het monetaire beleid. Dat is één keer eerder gebeurd, namelijk tijdens het hoogtepunt van de Europese schuldencrisis in 2012. Toen nam de centrale bank voor het eerst in haar geschiedenis het omstreden besluit om staatsobligaties van landen op te kopen.
“Onze maatregelen werken. Ze dragen bij aan het herstel en het creëren van banen, waarmee uiteindelijk ook de spaarders en gepensioneerden in Duitsland en de rest van de Eurozone profiteren. Maar ik begrijp dat mensen zorgen hebben, wij nemen die zorgen erg serieus”, aldus Draghi.
Steeds meer kritiek op ECB
De kritiek op het monetaire beleid komt uit verschillende hoeken. Als eerste zijn er de spaarders en gepensioneerden, die door de negatieve rente van de centrale bank vrijwel geen rendement meer maken over hun spaargeld. Een tweede punt van kritiek is dat de lage rente en het opkopen van staatsobligaties de druk op overheden heeft weggenomen om hervorming door te voeren. Ondertussen komen de banken steeds meer in moeilijkheden door de negatieve rente, omdat hun verdienmodel daardoor structureel wordt aangetast.
Duitsland was vanaf het begin al groot tegenstander van het opkopen van staatsobligaties, omdat dat de geloofwaardigheid van de euro ondermijnt. Voordat de ECB begon met het opkopen van staatsobligaties stond de euro nog op $1,40 tegenover de dollar, nu is dat slechts $1,10. Ook dat is volgens Draghi niet alleen maar een nadeel, want de goedkopere munt heeft de exportpositie van Duitsland op de wereldmarkt aanzienlijk verbeterd.
"In Duitsland profiteert de export van het herstel van de Eurozone. De werkloosheid is op het laagste niveau sinds de eenwording en de lonen zijn merkbaar gestegen. Ook stroomt er veel kapitaal richting de technologiebedrijven in Berlijn", aldus Draghi.
Achter gesloten deuren
De toespraak vond net als in 2012 plaats achter gesloten deuren, maar was volgens Draghi dit keer een stuk minder hectisch. Volgens de centraal bankier was er dit keer mee begrip vanuit het publiek, hij werd na afloop door sommige beleidsmakers zelfs geprezen voor zijn aanpak van de Europese schuldencrisis. Toch waren er ook zorgen, onder andere over de vraag hoe de centrale bank in de toekomst de overvloedige liquiditeit weer uit de markt gaat halen.
Draghi kon de zorgen bij spaarders en pensioenfondsen over de extreem lage rente niet wegnemen. Hij verzette zich nogmaals tegen de beschuldiging dat banken door de extreem lage rente in de problemen zijn gekomen. Dat het verdienmodel van de financiële sector onder druk staat is volgens Draghi meer het gevolg van overcapaciteit, hoge kosten en veel slechte leningen dan van de lage rente. Draghi wilde geen direct commentaar leveren op vragen over Deutsche Bank.
Deze bijdrage wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor aankoop en opslag van fysiek edelmetaal. Wilt u meer informatie over goud kopen? Kijk dan eens op www.goudstandaard.com of neem contact op via [email protected] of bel naar +31(0)88 - 46 88 488.
De bankensector in de Eurozone staat onder druk door een overaanbod van financiële instellingen, zo concludeert ECB president Mario Draghi. Dat verklaart volgens hem de lage winstgevendheid van de sector, meer dan het rentebeleid van de centrale bank. Uit de bankensector is veel kritiek op extreem lage rente van de ECB, omdat dat de winstmarge van banken zou aantasten.
De ECB introduceerde in de zomer van 2014 een negatieve rente, die stapsgewijs verhoogd werd tot -0,4%. Daardoor moeten banken geld betalen over de overtollige reserves die ze bij de centrale bank parkeren. Deze kosten drukken op de winstmarge, waardoor banken genoodzaakt zijn hun spaarrente verder te verlagen. Bij de grootste Nederlandse banken krijg je momenteel minder dan een halve procent rente, terwijl sommige banken in Duitsland en Zwitserland al een negatieve spaarrente doorberekenen aan vermogende spaarders.
Kapitaalmarkt
Volgens Draghi is de bankensector veel te groot geworden ten opzichte van de kapitaalmarkt, waardoor ze hun kosten moeilijk kunnen doorberekenen aan de klanten. Het verdienmodel van banken is ook zodanig dat het effect van de economische cyclus versterkt wordt. In goede tijden maken de banken veel winst, maar in slechte tijden blijken ze erg kwetsbaar. De afhankelijkheid van kredietverlening is in de Verenigde Staten veel kleiner, omdat de kapitaalmarkt daar veel groter is dan in Europa. Op de kapitaalmarkt geven bedrijven obligaties en aandelen uit, wat voor banken een extra bron van inkomsten betekent.
Eerder deze week zei ook Luc Coene, voormalig gouverneur van de Belgische centrale bank, dat Europa teveel financiële instellingen heeft. De spaarder moet er dus serieus rekening mee houden dat men in de toekomst banken zal laten vallen, wanneer deze in de problemen komen.
De ECB geeft vanmiddag om half drie een toelichting op het rentebesluit. De verwachting is dat de centrale bank de rente ongewijzigd zal laten op 0%, maar tegelijkertijd verwachten veel analisten ook dat Draghi het bestaande stimuleringsprogramma verder zal verlengen dan de voorlopige einddatum van maart 2017.
De centrale bank heeft onder het stimuleringsprogramma al meer dan €1.000 miljard aan staatsobligaties opgekocht. Ook begon de centrale bank deze zomer met het opkopen van obligaties van grote Europese bedrijven. Als gevolg van dit beleid kunnen overheden en grote bedrijven nog goedkoper lenen, maar dat heeft tot op heden niet gezorgd voor een substantiële verhoging van de inflatie. We zijn dan ook benieuwd hoe Draghi dit monetaire beleid gaat verdedigen.
Het rentebesluit wordt om 14:00 uur vrijgegeven, de persconferentie vanuit het hoofdkantoor van de ECB in Frankfurt volgt zoals gezegd om 14:30. U kunt de persconferentie, met aansluitend de vragen van journalisten, volgen via onderstaande livestream.
Update (14:00): De ECB heeft alle drie rentestanden ongewijzigd gelaten.
Wat verwachten economen van het rentebesluit? (Bron: Bloomberg)
De ECB heeft na de toelichting van het rentebesluit van vandaag een aantal interessante uitspraken gedaan over het aanpakken van slechte leningen op bankbalansen. Tegenover de pers zei Draghi dat de slechte leningen van banken in de toekomst gemakkelijker verhandeld moeten kunnen worden en dat er een markt moet komen waar banken slechte leningen kunnen aanbieden en verhandelen. De gedachte hierachter is dat beleggers die iets meer risico durven te nemen de slechte leningen van banken kunnen overnemen, zonder dat overheden of centrale banken hoeven in te grijpen. We hebben de meeste vragen na afloop van de persconferentie voor u verzameld en uitgeschreven.
1. Gaat de ECB als gevolg van Brexit bankaandelen en slechte leningen van banken opkopen?
We wachten de resultaten van ons eigen onderzoek af, maar we hebben dit moment geen plannen om nieuwe maatregelen te nemen.
2. Het IMF ziet Italiaanse en Portugese banken als risico voor de bankensector. Hoe ziet u dat? En is publieke steun voor banken wenselijk?
Het monetaire beleid is gericht op prijsstabiliteit, maar er zijn ook andere maatregelen nodig om het maximale resultaat te halen. We zien het niet als een risico, maar het is wel belangrijk. We hebben regels over staatssteun en deze regels bieden voldoende flexibiliteit. De macht ligt op dit onderwerp bij de Europese Commissie.
3. Wat is jullie verwachting over de inflatie en de macro-economische condities in de eurozone?
De Brexit heeft geen significante impact gehad op de inflatieverwachtingen. De marktgebaseerde inflatieverwachtingen daalden aanzienlijk na de Brexit, een mogelijk verklaring daarvoor zijn technische factoren zoals de plotselinge daling van de rente op staatsobligaties. De ECB kan alle instrumenten binnen haar mandaat gebruiken.
4. Banken hebben het meest te lijden gehad onder de Brexit. Ze zijn belangrijk voor de uitvoering van het monetaire beleid. Zie je reden om actie te ondernemen? En zijn er plannen om de voorwaarden voor obligatie aankopen aan te passen?
De Eurozone is een ‘bank based’ economie, wat wil zeggen dat de meeste kredieten worden verstrekt via banken. Bankaandelen werden hard geraakt in Italië, vooral in de eurozone en vooral bij banken met hoog percentage non performing loans (NPL’s). Banken worden daardoor terughoudender met kredietverlening en het zorgt voor oplopende kapitaalkosten. Voor wat betreft solvabiliteit staat de bankensector er veel beter voor dan voorheen. De dekkingsgraad was 9% in 2009 en is nu 13%.
Vanuit het oogpunt van solvabiliteit zijn de acties van de afgelopen drie tot vier jaar, zoals nieuwe regelgeving en toezicht, maar ook een harmonisering van de definitie van een slechte lening, reden waarom banken er nu veel beter voor staan dan in 2009. Wat is het probleem? Dat is de lage winstgevendheid van banken, niet de solvabiliteit. Op 29 juli komt de EBA met de uitkomst van de stresstest van financiële instellingen.
De NPL’s zijn een significant probleem voor banken ten aanzien van de toekomstige winstgevendheid en kredietverlening. De oplossing is gebaseerd op drie pilaren: [1] consistent toezicht, [2] de ontwikkeling van een volledig functionerend NPL markt en [3] de acties van overheden om de ontwikkeling van een NPL markt te bevorderen. En mogelijk ook een publiek vangnet, zodat de waarde van de slechte leningen niet plotseling hard onderuit gaat.
We hebben geen plannen om de voorwaarden van het obligatieprogramma aan te passen.
5. De ECB verwacht een half procent lagere groei als gevolg van de Brexit. Hoe moeilijk is het om het QE programma uit te breiden door de voorwaarden aan te passen?
De impact van de Brexit werd geschat op 0,2 tot 0,5 procent in de komende drie jaar. We moeten deze schattingen met voorzichtigheid bekijken, omdat deze cijfers afhankelijk zijn van hoe lang het duurt voordat de onderhandelingen rond zijn en er weer zekerheid is. Ook is het van belang wat voor resultaat er uit deze onderhandelingen komt. Wel is duidelijk geworden dat de financiële markten, ondanks de grote daling van de aandelenkoersen, de crisis vrij goed doorstaan hebben. We hebben geen verstoringen in de financiële markten en de bankensector gezien, mede dankzij de liquiditeit die door centrale banken gegarandeerd werd. Maar ook door de meer robuuste regelgeving in de bankensector. Het is te vroeg om te zeggen wat de impact van de Brexit zal zijn.
Voor wat betreft het QE programma kan ik zeggen dat al onze monetaire programma’s het economisch herstel ondersteunden en hebben bijgedragen aan de inflatiedoelstelling. In het verleden hebben we genoeg bewijs gegeven dat we bereid en in staat zijn te reageren en onze stimuleringsprogramma’s aan te passen om onze doelstelling te bereiken. Zie de uitbreiding van het stimuleringsprogramma van €60 naar €80 miljard per maand. We zijn daar dus heel flexibel in.
6. Heb je al nagedacht over tapering of het afbouwen van het QE programma?
We hebben nog niet gediscussieerd over het afbouwen van het QE programma.
7. Welke boodschap wil je jouw collega's doorsturen voor de G20 top die binnenkort gehouden wordt?
De boodschap die ik verwacht is er een van stabiliteit. Er zijn veel onzekerheden, niet alleen vanuit de Eurozone, maar ook van andere delen in de wereld. In dit klimaat van onzekerheden, vooral geopolitiek, is het van belang dat er een boodschap van stabiliteit uitgezonden wordt. De financiële sector en de banken zijn sterker geworden en het monetaire beleid is wereldwijd ruimer geworden.
8. De Bundesbank stelde deze week voor de rol van het ESM te versterken. Ik vroeg me af of daar binnen de ECB over gesproken is.
We zijn onderdeel van de Trojka vanwege de wetgeving, de reddingspakketten die toen verstrekt werden. Er was toen een goede reden voor om de ECB erbij te betrekken, omdat de Eurozone nog onervaren was. De ECB kon op deze manier informatie krijgen over de solvabiliteit en de financiële stabiliteit van de financiële instellingen in kwestie. Het is niet aan ons om de Trojka te veranderen. Dat doet het Europees parlement, de Ecofin enzovoort.
9. Maak je je zorgen over de situatie in Turkije?
Het is heel moeilijk te begrijpen hoe deze geopolitieke onzekerheden het economisch herstel beïnvloeden. In het geval van Turkije wordt het vertrouwen geraakt, maar het is moeilijk te meten wat de impact op de middellange termijn is voor het herstel van de economie in de Eurozone.
10. Sinds kort is de ECB begonnen met het opkopen van bedrijfsobligaties. Voldoen de resultaten hiervan aan de verwachtingen?
Voor wat betreft de resultaten, we zien de inflatie dichter bij de doelstelling komen. Maar we zien ook dat de effecten beïnvloedt worden door de verandering in de olieprijs. We moeten ons ook de vraag stellen wat er gebeurd was zonder deze monetaire maatregelen. Als je kijkt naar de impact op de financiële markten, dan is het stimuleringsprogramma zeer effectief geweest. De rente is naar een historisch dieptepunt gezakt, terwijl de kredietcondities en het kredietvolume al maanden verbetert.
Twee jaar geleden was de kredietgroei nog zeer moeizaam, omdat er toen meer risico's waren. Maar nu concurreren banken weer met lagere rentes, dat is ook een resultaat van ons monetaire beleid. We zien een geleidelijk economische herstel in een stabiel tempo. De fragmentatie in de Eurozone is ook voorbij, gezien de dalende spreads in rente tussen grote bedrijven en MKB en tussen verschillende Europese landen.
11. Hoe groot is de kapitaalbehoefte voor Italiaanse banken?
Voor wat betreft de NPL's in Italië. Het is een groot probleem en het gaat tijd kosten om daar iets aan te doen. Maar hoe langer dit probleem voortduurt, hoe minder efficient de bankensector wordt en hoe minder goed de bankensector het monetaire beleid van de ECB kan uitdragen. Veel NPL's maken banken kwetsbaar voor de financiële markten, kijk naar de aandelen van banken met een hoog percentage NPL's.
De toekomstige winstgevendheid komt ook in gevaar, omdat het eigen vermogen opgesloten zit. Er is dus noodzaak om het zo snel mogelijk op te lossen, maar het is een probleem dat van nature veel tijd zal kosten om op te lossen.
Het is nodig om een goed functionerende markt voor slechte leningen te hebben. Het meest belangrijke is een wettelijk kader waarin de NPL's gemakkelijk verhandeld en verkocht kunnen worden. In Italië worden al stappen gezet in die richting, maar er moet meer gedaan worden om slechte leningen uit het verleden aan te pakken.
12. Waarom begraven jullie het €500 biljet?
We hebben de €500 niet begraven. We zijn tot het oordeel gekomen dat het biljet een goed instrument is in de verkeerde handen. We willen de criminaliteit niet faciliteren. In 2018 stoppen we met de productie van de €500 biljetten, maar ze blijven gewoon wettig betaalmiddel.
13. De grootste banken gaan op de beurs tegen de laagste koers in lange tijd. Is er niet een structureel gebrek aan vertrouwen ten aanzien van de bankensector? In de VS zien ze een verdeeld Europa, terrorisme, nationalisme en politici die niet in staat zijn daarop te reageren. Ik vraag me af hoe u daar naar kijkt.
Ons antwoord daarop ligt in het nastreven van ons mandaat. Dat is het verzekeren van prijsstabiliteit en het ondersteunen van groei en werkgelegenheid. Dat is ons domein, dat is onze taak. Daar zijn we verantwoordelijk voor en we geloven dat we succesvol zijn.
Ik wil het probleem van banken niet bagatelliseren, maar als we de cijfers bekijken staan de banken er nu beter voor dan jaren geleden. De winstgevendheid is weliswaar een probleem voor de bankensector, maar ik heb er vertrouwen in dat beter toezicht, regelgeving en betere communicatie het vertrouwen in de bankensector zal versterken.
De ECB laat de rente ongewijzigd gelaten op 0%. Vanmiddag om half drie zal ECB-president Mario Draghi een toelichting geven op dit rentebesluit. Het belooft een interessante persconferentie te worden, want er zijn genoeg onderwerpen waar de aanwezige pers vragen over kan stellen.
Draghi zal ongetwijfeld een toelichting geven op het Britse referendum en de gevolgen die de ‘Brexit’ heeft voor de Eurozone en het monetaire beleid van de centrale bank. Na de Brexit gingen de bankaandelen in heel Europa hard onderuit en verloren zowel de euro als het Britse pond aan waarde ten opzichte van de dollar.
We zijn ook benieuwd wat Draghi gaat zeggen over de problemen in de Italiaanse bankensector. De banken in Italië hebben samen ongeveer €360 miljard aan slechte leningen op de balans staan en de vraag is nu wie voor de verliezen opdraait als één van deze banken gered moet worden. De premier van Italië wil de banken redden met belastinggeld, maar ECB-bestuurslid Benoit Coeuré verzekerde de financiële markten ervan dat dat er geen uitzondering gemaakt zal worden op de bestaande bail-in regels.
Stimuleringsprogramma ECB
Tijdens de persconferentie krijgen we mogelijk ook meer duidelijkheid over het stimuleringsprogramma van de centrale bank. De ECB koopt maandelijks voor €80 miljard aan obligaties – waaronder sinds kort ook bedrijfsobligaties – om de rente verder omlaag te drukken en de kredietverlening op gang te brengen. Maar de rente daalt zo snel dat er een tekort dreigt te ontstaan aan obligaties die de ECB mag kopen. Het is dus mogelijk dat de centrale bank de voorwaarden van haar stimuleringsprogramma zal versoepelen. Wanneer dat zal gebeuren is de grote vraag.
Georgette Boele, valutaspecialist van de ABN Amro, verklaarde tegenover persbureau ABM Financial News dat een verdere uitbreiding van het stimuleringsprogramma van €80 naar €100 miljard per maand niet onwaarschijnlijk is.
Spaarders moeten volgens ECB-president Draghi verder kijken dan hun spaarrekening. Dat zei hij eerder deze week in een interview met de Duitse krant Bild. Daarmee reageert de centraal bankier op de toenemende kritiek op het monetaire beleid van de centrale bank. Door de extreem lage rente levert een spaarrekening vrijwel geen rendement meer op.
Volgens Draghi is het noodzakelijk de rente laag te houden, omdat het alternatief van een renteverhoging meer negatieve gevolgen met zich meebrengt. Daarbij moeten we volgens de centraal bankier denken aan deflatie, een oplopende werkloosheid en een nieuwe recessie.
Lage rente
De rente op spaargeld moet komen van economische groei, dus het is volgens Draghi ook in het belang van de spaarders om de rente nog een tijd laag te houden. Volgens Draghi moeten spaarders niet blindstaren op de lage rente die ze krijgen op hun spaarrekening, maar moet men ook kijken naar de inflatie.
“Wat telt is het rendement in reële termen, dus na correctie voor inflatie. En dat rendement is nu hoger dan in 1990. Toen kreeg je misschien meer rente op je spaargeld, maar de inflatie was toen ook veel hoger. Je rendement was toen in werkelijkheid dus veel lager dan nu.”
Ook merkt Draghi op dat er ook veel mensen zijn die profiteren van de lage rente, zoals huiseigenaren met een hypotheek, bedrijven die goedkoper kunnen lenen en werknemers van bedrijven die profiteren van de lage rente.
Alternatieven voor spaargeld
Draghi merkt op dat spaarders ook zelf initiatief kunnen nemen om het rendement op hun vermogen te verbeteren. Daarover zegt hij het volgende in het interview met de Duitse krant.
“Je hoeft niet al je geld op een spaarrekening te laten staan, je kunt het ook investeren. De Bundesbank heeft onlangs nog uitgerekend dat het gemiddelde rendement over al het vermogen van Duitse huishoudens bijna 2% per jaar is.”
Draghi zegt niet welke alternatieven spaarders hebben voor een spaarrekening. Met het vooruitzicht van een negatieve rente en een voortslepende schuldencrisis is het misschien wel een verstandig idee om fysiek goud te kopen. Centrale banken wereldwijd bewegen richting negatieve rente en het opkopen van schuldpapier. Dat is genoeg reden om je als spaarder zorgen te maken. Vooral in Duitsland, waar men de gevolgen van hyperinflatie nog van dichtbij heeft meegemaakt.
De ECB is de laatste jaren uitgegroeid tot de crisisbestrijder bij uitstek, maar daar is de centrale bank helemaal niet blij mee. In een uitgebreid artikel in het Duitse Handelsblatt lezen we dat achter de deuren bij de centrale bank veel irritatie is over het gebrek aan daadkracht bij overheden en politiek leiders. Steeds weer moet de centrale bank ingrijpen bij een dreigende crisis, omdat overheden te weinig doen om de economie te hervormen.
Was de ECB tien jaar geleden nog een instituut dat achter de schermen het monetaire beleid voor alle eurolanden uitzetten, vandaag de dag is haar rol geëvolueerd tot de crisisbestrijder die de brand moet blussen als ergens in de Eurozone banken in de problemen dreigen te komen en landen toegang tot de kapitaalmarkt dreigen kwijt te raken. En sinds vorig jaar heeft de ECB er ook nog de taak van Europees bankentoezicht bij gekregen…
Kritiek
"De kritische uitlatingen richting de ECB zijn soms moeilijk te verteren", zo vertelde ECB-econoom Peter Praet tijdens een conferentie van Goethe University's Center for Financial Studies. En daarbij richtte hij zich met name op Duitse economen, die de centrale bank ervan beschuldigen het geld waardeloos te maken met negatieve rente.
Ook uit Nederland is er veel kritiek geweest op het beleid van de ECB, onder andere van (voormalig) centraal bankiers als Nout Wellink, Klaas Knot en Lex Hoogduin. Vrijwel unaniem zijn zij van mening dat de ECB te ver gaat met haar beleid van negatieve rente en het maandelijks opkopen van €80 miljard aan staatsobligaties.
Dilemma: Moet ECB meer of minder doen?
Dat het niet makkelijk is een monetair beleid voor te schrijven voor 19 verschillende economieën blijkt wel uit het feit dat de kritieken uit twee kanten komen. De één is van mening dat de ECB nu al veel te ver gaat, terwijl de ander zal zeggen dat de centrale bank juist onvoldoende doet en meer extreme maatregelen als helikoptergeld moet overwegen. Het is een spanningsveld waarin de centrale bank moeilijke keuzes moet maken en nooit de wens van iedereen kan vervullen.
Ook ECB-bestuurslid Benoit Coeuré is niet te spreken over het feit dat heel veel maatregelen op het bord van de centrale bank worden gelegd. Hij verwijst naar de eindeloze nachten van Europees topoverleg in Brussel, waar overheden beslissingen moeten nemen en waar ook de ECB bij aanwezig is. Volgens Coeuré heeft de centrale bank daar niets te zoeken.
In iedere crisissituatie wordt de ECB om hulp gevraagd, of het nou gaat om een bailout programma voor landen, noodleningen aan de Griekse bankensector of het uitspreken van steun voor de Griekse overheid. Dat zijn allemaal taken waar de centrale bank zich helemaal niet mee wil bemoeien, omdat het taken zijn die de politiek zou moeten beslissen.
ECB niet blij met rol als crisisbestrijder
Limiet bereikt
De ECB is zich er goed van doordrongen dat ze inmiddels opereert op het randje van haar mandaat. Het verlagen van de rente en het opkopen van staatsobligaties kan beschouwd worden als indirecte steun aan overheden, terwijl dat volgens de verdragen uitdrukkelijk verboden is. Op het hoogtepunt van de Europese schuldencrisis vroeg de markt een rente van 7% om voor tien jaar geld uit te lenen aan landen als Spanje, Italië en Portugal. Nu lenen deze landen, dankzij het ingrijpen van de ECB, bijna gratis. Ondertussen stapelen de staatsobligaties zich in hoog tempo op bij de centrale bank.
Verschillende beleidsmakers bij de ECB zijn van mening dat de focus meer verlegd moet worden van de centrale bank terug naar overheden. Ze vinden dat landen van de eurozone meer moeten doen om hun begroting in orde te maken en dat ze meer structurele hervormingen moeten doorvoeren om de lastendruk voor bedrijven te verminderen. Alleen dan kan de economie van het Europese continent op de lange termijn blijven groeien.
Fiscale stimulering?
De ECB heeft met het verlagen van de rente en de lancering van het QE-programma tijd gekocht voor overheden om hervormingen door te voeren, maar het frustrerende is dat daarmee juist de noodzaak om te hervormen is weggevallen. De rente op staatsobligaties is nu zo laag dat landen zich niet meer zo druk maken over hun begrotingstekort en de staatsschuld.
Paul Sheard, hoofdeconoom van kredietbeoordelaar Standard & Poor's, verklaarde tegenover het Duitse Handelsblatt dat de landen van de eurozone juist nu meer moeten doen aan fiscale stimulering, zodat er een minder zware last ligt op de schouders van de centrale bank.
Rente moet omhoog
