De tijd dat je nog rendement kon maken op staatsobligaties lijkt voorlopig ten einde. De volgende grafiek laat zien hoeveel rente je krijgt over Duitse staatsobligaties met een looptijd van tien jaar, na correctie voor de inflatie. Rond de eeuwwisseling kon je nog 5% rendement per jaar maken op dit schuldpapier, maar vandaag de dag staan de koersen zo hoog dat je effectieve rendement na inflatiecorrectie negatief is. Stop je nu een deel van je vermogen in dit soort staatsleningen, dan lever je op jaarbasis een procent aan koopkracht in.
Negatieve rente op Duitse staatsobligaties (Grafiek via @Schuldensuehner)
De regeringsleiders van de vier grootste Europese economieën komen vandaag in het paleis van Versailles bijeen om te praten over de toekomst van de Europese Unie. De Franse president Hollande ontvangt zijn Duitse collega Merkel, de Spaanse premier Rajoy en de nieuwe Italiaanse premier Gentiloni. Het is opvallend dat de vier grootste economieën van Europa een aparte bijeenkomst organiseren om te praten over de toekomst van de gehele Europese Unie.
Volgens een Franse diplomaat is het idee van deze ontmoeting om een ‘politiek momentum’ te geven aan deze vier landen. En dat is blijkbaar hard nodig, want door de Europese schuldencrisis, de vluchtelingencrisis en het geplande vertrek van Groot-Brittannië uit de EU is er veel onzekerheid ontstaan over de toekomst van Europa. Dit jaar zijn er verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland, waarbij de gevestigde orde wordt uitgedaagd door politieke bewegingen die een meer nationalistische koers willen varen.
Europa met verschillende snelheden
De populariteit van deze alternatieve partijen laat zien dat er veel weerstand is tegen de Europese eenwording, het gebrek aan democratie en de overdracht van soevereiniteit van de lidstaten naar Europa. De regeringsleiders van de vier grootste economieën zien deze ontwikkeling en voelen zich genoodzaakt hun strategie daarop aan te passen.
Tijdens het vorige Europese topoverleg in Malta waren de regeringsleiders al tot de conclusie gekomen dat een Europa van verschillende snelheden de enige oplossing was die op voldoende draagvlak kon rekenen. Jean-Claude Juncker schetste verschillende scenario's voor de toekomst van de Europese Unie, uiteenlopend van een economische zone tot een meer geïntegreerd Europa met meer overdracht van soevereiniteit. Daarin probeert men nu een middenweg te vinden, waarin de lidstaten zelf kunnen kiezen in hoeverre ze op verschillende gebieden willen samenwerken.
"We hebben van de geschiedenis van de afgelopen jaren geleerd dat er een Europese Unie van verschillende snelheden zal komen en dat niet alle landen zullen deelnemen in elke stap van integratie", zo verklaarde de Duitse bondskanselier Merkel na afloop van het vorige Europese topoverleg in Malta. Ook de regeringen van Italië, België, Nederland en Luxemburg zijn er inmiddels van overtuigd dat de Europese samenwerking moet veranderen om het draagvlak onder de bevolking te versterken.
De bijeenkomst van de regeringsleiders van Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië in Versailles is meer dan symbolisch. Toch verwacht men niet dat er vandaag al nieuwe plannen aangekondigd zullen worden.
Regeringsleiders Frankrijk, Duitsland, Spanje en Italië gaan praten over toekomst van Europa (Afbeelding van Bratislava Summit in 2
Griekenland moet geen bail-in krijgen waarbij de schuldeisers hun verlies moeten nemen. Dat zei de plaatsvervangend minister van Financiën van Duitsland, Jens Spahn, in een interview met de Duitse radiozender Deutschlandfunk. Hij verwacht nog steeds dat er een overeenkomst bereikt zal worden met het IMF waarin geen schuldverlichting is meegenomen.
Het IMF pleit voor een aanzienlijke kwijtschelding van de Griekse schuldenlast, maar dat stuit op grote bezwaren in Duitsland. Griekenland krijgt geld uit een Europees noodfonds, waar Duitsland de grootste bijdrage aan levert. Een herstructurering van de Griekse schulden betekent dat vooral Duitsland zijn verlies moet nemen.
Geen schuldverlichting
Duitsland wil geen schuldverlichting voor Griekenland, uit angst dat andere Europese landen ook om schuldverlichting gaan vragen. Door Griekenland schuldverlichting te geven neem je ook bij andere Europese landen de prikkel weg om structurele hervormingen door te voeren. Daarmee zou je volgens plaatsvervangend minister Spahn een verkeerd signaal afgeven.
Ondanks het verschil van inzicht wil Duitsland het IMF wel graag aan de onderhandelingstafel houden, vanwege haar expertise met betrekking tot het doorvoeren van hervormingen in ruil voor financiële steun. De Duitse bevolking blijft ondertussen verdeeld over dit lastige Europese schuldvraagstuk. Uit een recente peiling blijkt dat ongeveer de helft van de Duitsers tegenstander is van een schuldverlichting voor Griekenland.
Sinds de verkiezing van Trump lijkt de rente op staatsobligaties in de Verenigde Staten en in Europa weer te stijgen, maar dat is niet voor alle staatsleningen het geval. Zo bereikte de rente op Duitse staatsobligaties met een looptijd van twee jaar deze week een nieuw dieptepunt van -0,9%. Beleggers zoeken een veilige haven en zijn bereid een steeds hogere prijs te betalen voor staatsobligaties met de hoogste kredietstatus. Ze geven daarom de voorkeur aan kortlopende staatsobligaties van Duitsland.
Met een negatieve rente voor zogeheten ‘veilige’ staatsobligaties wordt het steeds interessanter om te sparen in goud. Het edelmetaal kent geen tegenpartij risico en is wereldwijd verhandelbaar. Met een rente van -0,9% zijn Duitse staatsleningen zelfs duurder om aan te houden dan goud in combinatie met verzekerde opslag. Daar komt bij dat de waarde van staatsobligaties snel daalt bij een stijging van de rente. Hoe lang duurt het nog voordat vermogende spaarders goud ontdekken als alternatief voor het schuldpapier?
Rente op Duitse staatslening met looptijd van twee jaar bereikt nieuw dieptepunt (Grafiek via @Schuldensuehner)
Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zijn de grootste debiteuren in de Europese Unie, zo blijkt uit de laatste cijfers van Eurostat. De landen met het grootste overschot op de handelsbalans over heel 2016 zijn Duitsland, Nederland en Italië.
Het overschot van Duitsland en Italië is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de export naar landen buiten de Europese Unie, terwijl Nederland vooral profiteert als doorvoerland voor goederen richting andere Europese landen.
De volgende kaart laat in één oogopslag zien wat de echte probleemlanden zijn in de Europese Unie. Zo blijkt Italië er structureel veel beter voor te staan dan Frankrijk en Spanje, om over het Verenigd Koninkrijk nog maar te zwijgen. Dat belooft niet veel goed voor het Britse pond…
Handelsbalans Europese Unie over heel 2016 (Via @paul1kirby)
Bijna de volledige transportcapaciteit van de nieuwe Nord Stream 2 gasleiding is bestemd voor landen in centraal-Europa. Dat zegt Gascade, de joint-venture tussen BASF en Gazprom dat verantwoordelijk is voor de aanleg van de Eugal pijpleiding. Deze nieuwe pijpleiding sluit de nieuwe Nord Stream 2 aan op het gasnetwerk van Tsjechië, zodat het Russische aardgas via een andere route dan Oekraïne de landen in centraal-Europa kan bereiken.
Met de aanleg van de Nord Stream 2 wordt de transportcapaciteit van de rechtstreekse verbinding tussen Rusland en Duitsland verdubbeld van 55 naar 110 miljard kubieke meter per jaar. Die extra capaciteit is niet alleen nodig om in de toenemende Europese vraag naar aardgas te voorzien, maar ook om de toekomstige levering van aardgas naar alle Europese landen veilig te stellen.
Volgens cijfers van onderzoeksbureau IHS is de Europa gasmarkt in 2035 voor 70% afhankelijk van import, terwijl dat nu ongeveer 50% is. Dat betekent dat er op Europees niveau veel geïnvesteerd moet worden in nieuwe gasleidingen, die het netwerk flexibel genoeg maken om aanvoerproblemen of pieken in de vraag naar aardgas op te vangen.
Eugal
De bijna 500 kilometer lange Eugal gasleiding loopt grotendeels parallel aan de bestaande OPAL leiding en heeft een capaciteit van 51 miljard kubieke meter gas per jaar. Om dat in perspectief te plaatsen, dat is bijna evenveel als de 55 miljard kubieke meter per jaar van de Nord Stream 2 en veel meer dan de 35 miljard kubieke meter aardgas die in een jaar tijd door de OPAL leiding vervoerd kan worden. De nieuwe Eugal gasleiding moet tussen 2019 en 2020 gereed zijn, ongeveer gelijktijdig met de tweede Nord Stream.
Met deze nieuwe transportroute via Duitsland en Tsjechië maakt Rusland zich minder afhankelijk van Oekraïne. Dat is vanuit de positie van Rusland goed te begrijpen, gezien de aanhoudende politieke en economische instabiliteit in dat land. Gazprom investeert liever in de aanleg van een alternatieve transportroute dan in het opknappen van het verouderde gasnetwerk van Oekraïne.
Europees gasnetwerk
Duitsland wil een belangrijke rol spelen in de toekomstige Europese energievoorziening en werkt daarom nauw samen met Rusland. Met de uitbreiding van de Nord Stream en de aanleg van nieuwe routes wordt Duitsland een belangrijk knooppunt voor een groot aantal Europese landen. Toch zijn niet alle Europese landen blij met deze ontwikkeling.
De uitbreiding van de Nord Stream is ongunstig voor Polen, dat de afgelopen jaren veel geïnvesteerd heeft in terminals voor vloeibaar aardgas. Zij vrezen inkomsten, omdat vloeibaar aardgas dat per schip aangeleverd wordt duurder is dan gas dat door een leiding komt. Oekraïne vreest een verlies aan inkomsten en een zwakkere onderhandelingspositie ten opzichte van Rusland door de aanleg van alternatieve routes als de Nord Stream en de Turkish Stream.
Lees ook:
Sinds de inauguratie van de nieuwbakken regering Trump hebben we constant retoriek uit de losse pols zien langskomen. Afgelopen week wisselden de doelwitten echter van Mexico, dat nu gespaard werd, naar Duitsland dat door Trump werd beschuldigd van het voordeel halen uit de “schromelijk ondergewaardeerde” euro.
Deze uitspraken brachten niet alleen de dollar omlaag, ook zorgde het voor toenemende twijfels over de vraag of de regering Trump de aangekondigde stimuleringsmaatregelen wel wil of kan doorvoeren. Deze zorgen overschaduwden min of meer de uitkomsten van de tamelijk tamme Fed-vergadering en van het payroll report van afgelopen vrijdag.
Inflatie stijgt
In Duitsland is in januari de inflatie gestegen en de werkloosheid gedaald. Dit geeft extra voeding aan de vraag of de monetaire stimulerende maatregelen effect sorteren, waarbij de groei van de inflatie langzaam in de richting van het doel van de ECB wordt geduwd. Maar wij geloven niet dat de Euro daar flink van profiteert totdat de Raad van Europa nota neemt van deze verbetering. Dat heeft deze tot nu toe nadrukkelijk niet laten blijken.
Politieke onzekerheid
Deze week komt de focus in Europa op de politiek te liggen. De voornaamste onzekerheid die verduidelijkt moet worden lijkt de vraag te zijn welke kandidaat het in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in Frankrijk gaat opnemen tegen Le Pen. Macron lijkt de belangrijkste kandidaat, na de schadalen die opgerakeld werden rondom Fillon, maar wij denken dat de markt de kansen van de kandidaat van de Parti Socialiste, Hamon, onderschat.
Genegeerd
De markten negeerden twee belangrijke gebeurtenissen in de VS bijna helemaal. De Federal Reserve kwam met een tamelijk ‘havikachtige’ verklaring die de deur open liet staan voor een renteverhoging in maart. Wat betreft het banenrapport van januari, de cijfers waren beter dan verwacht (227.000 banen geschapen tegenover een verwachting van 180.000), maar aan de andere kant daalde de groei van de lonen met 2,5% vergeleken met een herziene 2,8% in de vorige periode.
De werkloosheid steeg met 0,1%, maar dat was het gevolg van een groei van de groei van de beroepsbevolking met 0,2%. Al met al een positieve boodschap. In de marges van het rapport werd gesuggereerd dat de inflatie niet met het tempo aan het opbouwen is als we hadden voorzien.
Le Pen
Deze week moeten we het doen met weinig economisch en beleidsmatig nieuws. Ga er daarom van uit dat de valutamarkt vooral beïnvloed zal worden door politiek nieuws. De aandacht zal verder uiteraard gericht zijn op het getwitter van Trump, maar de Franse presidentsverkiezingen zullen een toenemend deel van de aandacht voor zich gaan opeisen. Belangrijk zal daarbij zijn of er tekenen komen dat de kandidaat van het Front Nationale, Le Pen, de aanzienlijke achterstand in de tweede ronde van de peilingen zal kunnen inlopen.
Geschreven door Enrique Díaz-Álvarez (Ebury)
Over Ebury:
Ebury maakt internationale markten toegankelijker met valutadiensten op maat en flexibel handelskrediet voor ondernemingen. Ebury werkt samen met ruim 12.000 organisaties en verricht 12 miljard euro aan valutatransacties in 140 verschillende valuta. Het bedrijf heeft kantoren in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Spanje en Polen. De speerpunten van Ebury:
Financiële diensten die normaal zijn voorbehouden aan grote multinationals
Financiering van uw aankopen
Marktkennis en valutadiensten op maat
Ons netwerk van liquidity providers en intermediaire banken
Het Duitse chemieconcern BASF zou bereid zijn voor $6 miljard te investeren in de oliesector van Iran. Ook Wintershall Holding, het grootste olie- en gasbedrijf van Duitsland, heeft interesse getoond om meer samen te werken met de National Iranian Oil Company (NIOC), onder andere voor de exploitatie van vier olievelden in het westen van Iran. Daarmee komt het totaalbedrag dat Duitse bedrijven willen investeren uit op $12 miljard.
Sinds de opheffing van de Europese sancties in 2015 heeft Iran veel stappen gezet om de handelsrelaties met Rusland, China en diverse Europese landen aan te halen. Het land wist begin vorig jaar verschillende miljardendeals in de wacht te slepen en besloot kort daarna dat de tijd rijp was om olie in euro’s af te rekenen. Door deze twee ontwikkelingen is de euro inmiddels zelfs de belangrijkste handelsmunt van Iran.
Sancties
Door de Westerse sancties kon Iran een aantal jaar slechts beperkt zakendoen met het buitenland. Nu de sancties zijn opgeheven zien verschillende handelspartners op het Euraziatische continent kansen om te investeren. Iran is met ongeveer 80 miljoen inwoners en haar enorme olie- en gasvoorraden een potentieel zeer interessante handelspartner. Ook wederzijds is er veel interesse om met Europa samen te werken, vandaar het besluit om de dollar te laten vallen en de euro te omarmen als nieuwe handelsmunt.
De Nord Stream draait op maximale capaciteit en daarom is het van belang dat er een tweede Nord Stream pijpleiding wordt aangelegd. Dat zei de topman van Gazprom, Alexei Miller, afgelopen vrijdag tijdens een ontmoeting met Poetin. Ook zei hij dat Duitsland nu al de grootste afnemer is van Russisch aardgas, gemeten naar het totale volume.
“De Nord Stream pijpleiding werkt op de maximale capaciteit. De afgelopen weken werd er zelfs 11% meer gas getransporteerd dan waar de pijpleiding voor ontworpen is. Daarom is er geen twijfel over mogelijk dat er vraag is naar de Nord Stream 2 en dat de consument daarvoor zal kiezen. We hebben vorig jaar 49,8 miljard kubieke meter aardgas geleverd naar Duitsland.”
Nord Stream 2 in 2019 gereed
De voorbereidingen voor de aanleg van de Nord Stream 2 zijn al in volle gang en in de Duitse en Russische havens nabij de gasleiding worden de eerste buizen al opgestapeld. De verwachting is dat het project in 2019 gereed is. Er liggen dan vier in plaats van twee pijpleidingen die aardgas van Rusland naar Duitsland kunnen transporteren.
Elke pijpleiding heeft een capaciteit van 27,5 miljard m³, wat betekent dat de totale capaciteit van de Nord Stream route zal verdubbelen van van 55 naar 110 miljard kubieke meter gas per jaar.
Sancties
Ondanks de Europese sancties tegen Rusland gaat de aanleg van de nieuwe Nord Stream 2 gasleiding gewoon door. Tegelijkertijd wordt ook een zuidelijke transportroute voor Russisch aardgas ontwikkeld, die eveneens in 2019 gereed moet zijn. Hierover schreven we eerder al een uitgebreid artikel. Europa beseft dat ze afhankelijk is van aardgas uit Rusland en dat de sancties daarom geen gevolgen mogen hebben voor deze projecten.
Europa moet meer verantwoordelijkheid nemen in de wereld en moet zich voorbereiden op een tijd dat ze niet meer zo afhankelijk is van de Verenigde Staten. Dat was de boodschap die Angela Merkel onlangs verkondigde tijdens een toespraak in Brussel. Er is volgens haar geen enkele garantie dat deze trans-Atlantische betrekkingen voor eeuwig zo nauw zal blijven als die de afgelopen decennia is geweest. “Ik ben ervan overtuigd dat Europa en de Europese Unie moeten leren om in de toekomst meer verantwoordelijkheid te nemen in de wereld”, zo verklaarde de Duitse bondskanselier.
Tegen de achtergrond van alle conflicten en de armoede rondom Europa zou het volgens Merkel naïef zijn om te geloven dat ontwikkelingen in de buurlanden van de EU geen directe gevolgen hebben op ons leven in Europa. Ook is het volgens haar naïef om te verwachten dat anderen de problemen voorbij de grens zullen oplossen, waarmee ze natuurlijk doelt op de rol van de Verenigde Staten.
Met deze uitspraken reageert Merkel op de toekomstige Amerikaanse president Donald Trump, die zich tijdens de verkiezingscampagne verschillende keren kritisch heeft uitgelaten over de NAVO. Deze trans-Atlantische organisatie wordt voor het grootste gedeelte door de Verenigde Staten gefinancierd, tot onvrede van Trump. De nieuwe president heeft tijdens zijn campagne gedreigd de NAVO op te heffen als Europese landen niet de afgesproken bijdrage leveren aan de Europese defensie.
Merkel: “Europa moet meer verantwoordelijkheid nemen”
Verdrag van Rome
Merkel verwees in haar toespraak naar het Verdrag van Rome over de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG), wat later uitgroeide tot de Europese Unie met 28 lidstaten. In maart is dit verdrag zestig jaar oud en volgens de Duitse bondskanselier is dat een moment om vooruit te kijken en gezamenlijk een voorstelling te maken in welke richting de Europese Unie zich de komende jaren moet ontwikkelen. Zo moeten er concrete antwoorden geformuleerd worden over vraagstukken als migratie, veiligheid, defensie, maar ook over thema’s als concurrentie en jeugdwerkloosheid.
De nieuwe Amerikaanse president Trump bevestigde in een interview met de Britse krant The Times en de Duitse Bild dat hij een heel andere koers wil varen dat zijn voorganger Obama. Hij benadrukte dat Europa meer eigen verantwoordelijkheid moet nemen ten aanzien van het veiligheidsvraagstuk en herhaalde dat hij de banden met Rusland wil aanhalen. Hij sprak zelfs over het afschaffen van de sancties tegen Rusland.
Multipolaire wereld?
Met de komst van Trump kan de verschuiving richting een multi-polaire wereld in een stroomversnelling komen. Een betere verstandhouding met Rusland is een positieve ontwikkeling, net als een meer zelfstandig opererend Europa. China ziet ook kansen met Trump in het Witte Huis, want de Chinese investeringsbank herinnerde de aanstaande president eraan dat lidmaatschap van de AIIB nog steeds mogelijk is.
Het grote vraagteken is hoe de Verenigde Staten zichzelf gaan opstellen in deze multipolaire wereld. Positief zijn de voornemens van Trump om minder oorlogen te voeren en om samen met Rusland het aantal kernwapens terug te brengen. Maar tegelijkertijd praat de toekomstige Amerikaanse president over hoge invoerheffingen voor producten uit China, Europa en buurland Mexico. Het is nu nog te vroeg om te overzien wat daar de gevolgen van zullen zijn.
De Bundesbank heeft dit jaar opnieuw meer goud teruggehaald dan ze oorspronkelijk van plan was, zo verklaarde Jens Weidmann van de Duitse centrale bank tegenover Bild. In totaal werd er dit jaar ongeveer 200 ton goud teruggehaald uit het buitenland, waarvan een deel uit Frankrijk en een deel uit de Verenigde Staten.
De Bundesbank maakte vier jaar geleden bekend dat ze een groter deel van de goudvoorraad in eigen land wil aanhouden. De centrale bank nam zeven jaar de tijd om een deel van het goud uit New York en al het edelmetaal bij de Franse centrale bank over te plaatsen naar de goudkluis in Frankfurt, zodat uiteindelijk de helft van de totale goudvoorraad in Duitsland terecht zou komen. Duitsland heeft met ongeveer 3.380 ton de tweede grootste goudvoorraad ter wereld.
Goudvoorraad Duitsland sinds 1951
Goud terug naar Duitsland
Volgens Jens Weidmann ligt inmiddels ongeveer 1.600 ton goud op Duits grondgebied. Het afgelopen jaar werd er ongeveer 200 ton teruggehaald, terwijl er in het jaar daarvoor ook al 210 ton goud was teruggehaald uit Parijs en New York. Als Duitsland in dit tempo goud blijft ophalen wordt de herverdeling van de goudvoorraden volgend jaar al voltooid, drie jaar eerder dan de deadline van 2020.
Tijdens de Europese schuldencrisis kwamenverschillende Europese centrale banken onder druk te staan, omdat men zich zorgen maakte over de veiligheid van goudreserves in het buitenland. De Bundesbank maakte vervolgens haar plannen bekend om een paar honderd ton goud terug te halen naar eigen land. Vorig jaar publiceerde de centrale bank zelfs een lijst van alle goudbaren, om de twijfels over het bestaan van de goudvoorraad weg te nemen.
De Nederlandsche Bank volgde het voorbeeld van Duitsland door in 2014 in het geheim 130 ton goud terug te halen uit de Verenigde Staten. Maar in tegenstelling tot de Bundesbank weigert de Nederlandsche Bank tot op de dag van vandaag een lijst van goudbaren openbaar te maken. Dat zou volgens de officiële verklaring ’te kostbaar’ zijn. Vreemd, want je zou denken dat de centrale bank wel over een dergelijke lijst beschikt om een accountantsverklaring te kunnen krijgen.
Dit artikel wordt u aangeboden door Goudstandaard, uw adres voor de aankoop en verzekerde opslag van edelmetalen. Wilt u goud kopen? Neem dan contact op door te mailen naar [email protected] of door te bellen naar +31(0)88-4688488.
