De ECB verlengt het stimuleringsprogramma met negen maanden, maar verlaagt het maandelijkse bedrag met ingang van april van €80 naar €60 miljard per maand. In maart werd het opkoopprogramma nog uitgebreid naar €80 miljard en in juni begon de ECB ook het het opkopen van bedrijfsobligaties.
De centrale bank bouwt haar stimuleringsprogramma in een geleidelijk tempo af om de financiële markten niet teveel te verstoren. Zoals we eerder vandaag al schreven kan het terugschroeven van het opkoopprogramma een positief effect hebben op de euro, maar dat effect wordt gedempt door het opkoopprogramma met negen maanden te verlengen.
Welk van deze twee effecten sterker is zal de tijd uit moeten wijzen, want vooralsnog weten valutahandelaren geen kant te kiezen. De wisselkoers tussen de euro en de dollar schoot na het persbericht van de ECB even omhoog, maar staat nu weer rond de $1,08. Mogelijk geeft de toelichting van Draghi om 14:30 meer duidelijkheid. De livestream kunt u hieronder volgen.
Aandelenmarkten wereldwijd stijgen in de aanloop naar het rentebesluit van de ECB. In de Verenigde Staten werden nieuwe records bereikt voor zowel de Dow Jones (+1,55%) als de S&P 500 (+1,3%), terwijl ook de Japanse beurs met een winst van 1,5% sloot. Het positieve sentiment is ook af te lezen op de Europese aandelenmarkten, want die openden na de winst van gisteren opnieuw in het groen.
De euro steeg in aanloop naar het rentebesluit en staat op het moment van schrijven bijna op $1,08 tegenover de Amerikaanse dollar, het hoogste niveau in drie weken. Ook de olieprijs steeg, die staat op het moment van schrijven boven de $53 voor een vat WTI.
Verlenging stimuleringsprogramma?
Veel beleggers kijken vol verwachting uit naar het toelichting van het rentebesluit. Om 14:30 zal Mario Draghi waarschijnlijk meer duidelijkheid scheppen over een mogelijke verlenging van het stimuleringsprogramma. Over drie maanden loopt het opkoopprogramma van €80 miljard per maand af, maar veel beleggers houden er rekening mee dat de centrale bank deze met nog eens zes maanden zal verlengen.
De officiële inflatie in de Eurozone is nog steeds relatief laag en biedt dus ruimte voor meer stimulering. Ook kan de oplopende rente voor de ECB reden zijn om het opkoopprogramma te verlengen.
Officiële inflatie in de Eurozone biedt ruimte voor meer stimulering (Bron: Trading Economics)
De ECB kan natuurlijk ook besluiten het stimuleringsprogramma af te bouwen. Tijdens de vorige persconferentie in oktober zei Draghi namelijk dat er geen goed argument te bedenken valt voor het structurele handelsoverschot van de Eurozone. Door de relatief lage wisselkoers is het handelsoverschot de laatste jaren alleen maar verder toegenomen, waarmee de Europese landen in feite beneden hun stand leven. Ze exporteren immers structureel meer dan ze importeren.
Draghi zal niet expliciet zeggen dat de euro te goedkoop is, maar als hij het handelsoverschot wil verkleinen zal hij de euro wat duurder moeten maken. Dat kan hij doen door de rente te verhogen of door het stimuleringsprogramma af te bouwen. Minder monetaire stimulering zal de waarde van de euro omhoog doen schieten, omdat een voortzetting van het opkoopprogramma ingecalculeerd is.
Handelsoverschot Eurozone gestegen door zwakke euro (Bron: Trading Economics)
Rentebesluit ECB
De persconferentie van de ECB begint om 14:30 en is live te volgen op Marketupdate via onderstaande livestream. Het rentebesluit zelf wordt om 13:45 al door de centrale bank bekendgemaakt.
De ECB koopt maandelijks voor €80 miljard aan staatsobligaties en bedrijfsleningen om de economie te stimuleren. Maar waar blijft al dat geld? En wie profiteert er eigenlijk van? Tegenlicht ging op onderzoek uit en maakte een reportage over het grootste stimuleringsprogramma sinds de invoering van de euro.
Maarten Schinkel, economieredacteur van NRC Handelsblad, volgt het spoor van het gecreëerde geld en onderzoekt de effecten van Draghi’s maandelijkse geldinjecties. Welke bijeffecten heeft dit gigantische monetaire experiment? En waarom lijken die talloze miljarden nauwelijks effect te hebben op de inflatie?
De ECB heeft niet gesproken over het afbouwen van het stimuleringsprogramma, zo verklaarde Draghi tijdens de persconferentie van de ECB. Ook ziet de centraal bankier nog geen reden om de markt voor te bereiden op een einde van het QE-programma, omdat er volgens hem nog geen sprake is van bubbels in de economie. Ook liet hij weten dat nog genoeg staatsobligaties en bedrijfsobligaties op de markt te vinden zijn om het stimuleringsprogramma voort te zetten.
Volgens Draghi werkt het monetaire beleid van de centrale bank naar behoren, omdat de lage rente zorgt voor een versoepeling van de kredietverlening. Sinds 2014 heeft de lage rente gezorgd voor 1,4% meer inflatie en 1,3% meer economische groei. Hij verwees daarbij naar de resultaten van het laatste kwartaalrapport van de centrale bank over de kredietverlening in de Eurozone. Dat is opvallend, want uit datzelfde rapport blijkt ook dat banken steeds meer hinder ondervinden van de negatieve rente.
Draghi: Credit growth has recovered from minus 3% at start of 2014, to plus 3% now
Volgens de ECB ligt er ook voor overheden een taak weggelegd om het herstel van de economie te bespoedigen. Met structurele hervormingen en fiscale stimulering moet een gunstiger klimaat ontstaan voor bedrijven om te investeren. Wel moeten overheden daarbij de Europese begrotingsregels in het oog houden.
Draghi: Implementation of structural reforms needs to be substantially stepped up in all euro area countries
De Europese Commissie publiceerde in 2014 een rapport met een stappenplan om de monetaire unie te versterken. In dat plan staat beschreven hoe de monetaire unie versterkt zal worden met oprichting van een fiscale en financiële unie.
Het besluit van de ECB op bedrijfsobligaties op te kopen kan indirect ook een stimulans geven aan de aandelenmarkt, zo concludeert het team van Schroders Investment Management. Dankzij dit nieuwe
stimuleringsprogramma kunnen grote Europese bedrijven nog goedkoper geld lenen, waardoor het aantrekkelijker wordt eigen aandelen in te kopen.
Ook zorgen de lagere financieringskosten onderaan de streep voor hogere bedrijfswinsten, wat zich kan vertalen in een hogere dividenduitkering. In beide gevallen heeft dat een prijsopdrijvend effect op de aandelenmarkt. Uit het persbericht van Schroders:
Bedrijven hebben simpelweg er drie manieren om hun overtollig kasgeld aan te wenden: kasvoorraad aanvullen, kapitaalbestedingen uitbreiden of kapitaal terug laten vloeien naar aandeelhouders. De kans op dat laatste neemt volgens Schroders toe. Een rijk gevulde kas stuit op bezwaren bij aandeelhouders. Vanouds geven Amerikaanse bedrijven de voorkeur aan aandeleninkoop en Europese bedrijven aan dividenduitkeringen.
Door de lage leenkosten en beperkte investeringsmogelijkheden in Europa ziet Schroders de kans toenemen dat ook Europese bedrijven meer gebruik gaan maken van de mogelijkheid om de groeiende hoeveelheid cash richting de aandeelhouders te distribueren. Gezien het negatieve sentiment rond een neerwaartse bijstelling van de dividenduitkering kan de voorkeur van Europese bedrijven verschuiven richting aandeleninkoopprogramma’s.
De aandeleninkoop kan volgens Schroders een positieve invloed op de aandelenkoersen hebben, maar het zal wel gepaard gaan met een verslechtering van de schuldpositie van de desbetreffende bedrijven.
De ECB heeft sinds het begin van het ‘Corporate Sector Purchase Programme’ (CSPP) in juni in totaal al meer dan €15 miljard aan bedrijfsleningen opgekocht. Daarmee helpt de centrale bank grote bedrijven aan goedkope financiering, terwijl het midden- en kleinbedrijf deze mogelijkheden niet heeft. Die zijn vaker aangewezen op de bank als ze geld willen lenen.
Zorgt aankopen bedrijfsobligaties door ECB voor hogere aandelenkoersen?
De Bank of England kondigde vorige week aan voor £70 miljard aan obligaties op te kopen, maar dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. De Britse centrale bank wist dinsdag namelijk niet meer dan £1,12 miljard aan schuldpapier te kopen, terwijl haar doelstelling was om £1,17 miljard uit de markt te halen. Het is een verschil van slechts £50 miljoen, maar het geeft wel aan hoe slecht het gesteld is met de liquiditeit in de obligatiemarkt. De centrale bank moest ook een relatief hoge prijs bieden om de staatsobligaties in handen te krijgen, zo meldt de Financial Times.
De centrale bank haalt de komende maanden staatsobligaties met een lange looptijd van 10 jaar uit de markt, in een poging de rente verder omlaag te drukken en daarmee de kredietverlening aan consumenten en bedrijven aan te moedigen. Door staatsobligaties te kopen worden pensioenfondsen en verzekeraars gestimuleerd hun geld in andere zaken te beleggen die meer rendement opleveren, zoals bedrijfsobligaties. Daarnaast is een daling van de lange rente gunstig voor consumenten, omdat die nog goedkoper geld kunnen lenen voor bijvoorbeeld de financiering van een eigen woning of een verbouwing.
Rente daalt, maar helpt het?
Sinds het begin van dit jaar is de rente op Britse 10-jaars leningen van ongeveer 2% naar een historisch dieptepunt van 0,56% gedaald. In dat opzicht is het beleid van de centrale bank dus succesvol geweest. Maar het is de vraag of een lagere rente zal bijdragen aan een ruimere kredietverlening. Er moet immers ook vraag zijn naar kredieten. Die vraag is er alleen als consumenten en bedrijven positieve verwachtingen hebben ten aanzien van de economische groei. Bedrijven gaan niet investeren als ze geen kansen zien en consumenten kopen niet snel een huis of een auto als er veel onzekerheid is over hun toekomstige financiële situatie.
Negatieve effecten
Het opkopen van staatsobligaties en het verder omlaag drukken van de rente brengt ook een aantal ongewenste effecten met zich mee. De 6.000 Britse pensioenfondsen die opereren in de private sector kunnen door de daling van de rente steeds minder rendement maken op ‘veilige’ staatsobligaties.
Afgelopen maand kwamen deze private pensioenfondsen gezamenlijk £408 miljard tekort ten opzichte van hun toekomstige verplichtingen. Ter vergelijking, dat was een toename van meer dan £24 miljard ten opzichte van het tekort £383,6 miljard in de maand juni. Het gat tussen de pensioenverplichtingen en het vermogen dat de fondsen in kas hebben is nog nooit eerder zo groot geweest. Is helikoptergeld een beter alternatief?
De regering van Japan heeft een stimuleringsprogramma van omgerekend €240 miljard aangekondigd om de kwakkelende economie van het land te ondersteunen. De helft daarvan bestaat uit fiscale maatregelen, die de binnenlandse consumptie en investeringen moeten aanjagen. Hoe de andere helft wordt ingevuld, dat weten we pas volgende week als de regering meer details over het stimuleringsprogramma bekend zal maken. Een groot deel van het bedrag zal via subsidies en goedkope leningen in de economie gepompt worden.
De Japanse economie gaat gebukt onder een enorme schuldenlast en een hardnekkige deflatie. Door nog meer geld te lenen denkt de regering de economische groei weer aan te kunnen zwengelen, ook al wordt het schuldenprobleem daardoor alleen maar groter. Gelukkig kan de centrale bank van het land altijd nog staatsobligaties opkopen om de tekorten te financieren. Is Japan een kandidaat voor hyperinflatie?
De ECB laat de rente ongewijzigd gelaten op 0%. Vanmiddag om half drie zal ECB-president Mario Draghi een toelichting geven op dit rentebesluit. Het belooft een interessante persconferentie te worden, want er zijn genoeg onderwerpen waar de aanwezige pers vragen over kan stellen.
Draghi zal ongetwijfeld een toelichting geven op het Britse referendum en de gevolgen die de ‘Brexit’ heeft voor de Eurozone en het monetaire beleid van de centrale bank. Na de Brexit gingen de bankaandelen in heel Europa hard onderuit en verloren zowel de euro als het Britse pond aan waarde ten opzichte van de dollar.
We zijn ook benieuwd wat Draghi gaat zeggen over de problemen in de Italiaanse bankensector. De banken in Italië hebben samen ongeveer €360 miljard aan slechte leningen op de balans staan en de vraag is nu wie voor de verliezen opdraait als één van deze banken gered moet worden. De premier van Italië wil de banken redden met belastinggeld, maar ECB-bestuurslid Benoit Coeuré verzekerde de financiële markten ervan dat dat er geen uitzondering gemaakt zal worden op de bestaande bail-in regels.
Stimuleringsprogramma ECB
Tijdens de persconferentie krijgen we mogelijk ook meer duidelijkheid over het stimuleringsprogramma van de centrale bank. De ECB koopt maandelijks voor €80 miljard aan obligaties – waaronder sinds kort ook bedrijfsobligaties – om de rente verder omlaag te drukken en de kredietverlening op gang te brengen. Maar de rente daalt zo snel dat er een tekort dreigt te ontstaan aan obligaties die de ECB mag kopen. Het is dus mogelijk dat de centrale bank de voorwaarden van haar stimuleringsprogramma zal versoepelen. Wanneer dat zal gebeuren is de grote vraag.
Georgette Boele, valutaspecialist van de ABN Amro, verklaarde tegenover persbureau ABM Financial News dat een verdere uitbreiding van het stimuleringsprogramma van €80 naar €100 miljard per maand niet onwaarschijnlijk is.
De ECB heeft donderdag obligaties van de Duitse autofabrikant Volkswagen gekocht, zo bericht Bloomberg. De centrale bank is deze week begonnen met het kopen van obligaties van grote bedrijven uit de Eurozone, naar eigen zeggen om de inflatie en de economische groei in de Eurozone aan te jagen. Het is een uiterst omstreden maatregel, omdat de centrale bank zich hiermee op een terrein begeeft waar ze eigenlijk niets te zoeken heeft. De ECB kocht Volkswagen leningen met een looptijd van vijf jaar, hoeveel ze daarvan gekocht heeft is bij ons nog niet bekend.
Naar verwachting zal het niet lang duren voordat de ECB obligaties van andere grote Europese bedrijven koopt. In totaal heeft de ECB een budget van €80 miljard per maand beschikbaar gesteld dat verdeeld kan worden over staatsobligaties en bedrijfsobligaties.
Monetaire stimulering ECB
Door bedrijfsleningen op te kopen komt er meer geld in de economie, waardoor bedrijven makkelijker nieuwe investeringen kunnen doen en waardoor beleggers nieuw geld krijgen om mee te speculeren op de financiële markten. Ook zal hierdoor de rente dalen waartegen grote Europese bedrijven en multinationals kunnen lenen, waardoor ze een oneerlijk concurrentievoordeel krijgen ten opzichte van het midden- en kleinbedrijf dat afhankelijk is van (duurdere) financiering via banken en crowdfunding projecten.
Draghi benadrukte tijdens de laatste persconferentie van de ECB dat het stimuleringsprogramma alleen onvoldoende is om de economie weer uit het slop te trekken. Daarvoor zijn volgens de president van de centrale bank ook structurele hervormingen van overheden noodzakelijk. De vraag is hoe snel we die hervormingen kunnen verwachten, want juist door het stimuleringsprogramma van de ECB kunnen de landen in de Eurozone goedkoper lenen dan ooit tevoren.
De ECB begon in maart 2015 met het opkopen van staatsobligaties, maar met ingang van vandaag voegt de centrale bank daar ook bedrijfsobligaties aan toe. Het nieuwe corporate sector purchase programme (CSPP) werd eerder dit jaar al door de centrale bank aangekondigd en heeft als doel meer inflatie en economische groei te bewerkstelligen in de Eurozone. Onder het nieuwe stimuleringsprogramma koopt de ECB obligaties op van grote bedrijven, met uitzondering van financiële instellingen en bedrijven die een moederbedrijf hebben buiten de Eurozone en die daarom niet onder het Europese toezicht vallen.
De ECB beperkt zich tot obligaties van bedrijven met een goede kredietscore die een rendement opleveren van tenminste de depositorente van de ECB op het moment van aankoop. Vanaf 18 juli zal de centrale bank wekelijks bekendmaken van welke bedrijven zij obligaties gekocht heeft, zonder verder in detail te treden over de omvang van deze posities. De feitelijke aankoop van bedrijfsleningen zal niet door de ECB, maar door zes nationale centrale banken uitgevoerd worden. Dat zijn de centrale banken van Spanje, Italië, Frankrijk, Duitsland, België en Finland. Voor de ECB is slechts een coördinerende rol weggelegd in dit nieuwe CSPP stimuleringsprogramma.
Welke obligaties mag de ECB aankopen?
Op de website van de ECB lezen we dat de bedrijfsobligaties in aanmerking komen voor het stimuleringsprogramma als deze een looptijd hebben van tenminste zes maanden en maximaal 31 jaar. Het maakt daarbij niet uit hoeveel bedrijfsobligaties er beschikbaar zijn. Zo kan de centrale bank ook geld verstrekken aan de kleinere bedrijven in de Eurozone. Wel heeft de ECB bepaald dat ze niet meer dan 70% van alle obligaties van een bedrijf mag bezitten.
De ECB zal bedrijfsleningen opkopen op zowel de primaire als de secundaire markt. Dat betekent dat ze niet alleen schuldpapier zal kopen van andere beleggingsfondsen en banken, maar ook rechtstreeks van bedrijven wanneer deze nieuwe obligaties op de markt brengen. Obligaties van publieke instellingen mag de ECB alleen via de secundaire markt aankopen, omdat er anders sprake is van monetaire financiering. Dat is volgens het mandaat van de centrale bank niet toegestaan.
In tegenstelling tot pensioenfondsen hoeft de ECB geen bedrijfsobligaties te verkopen als de kredietstatus van het betreffende bedrijf verslechtert. Ook opvallend is dat de centrale bank de bedrijfsobligaties zal doorrollen, wat betekent dat de opbrengst gebruikt wordt om opnieuw in schuldpapier van het bedrijf te beleggen.
De ECB hanteert een 'budget' van €80 miljard per maand voor staatsobligaties en bedrijfsobligaties samen. Koopt de centrale bank meer bedrijfsleningen, dan kan ze minder staatsobligaties aan de balans toevoegen. Het nieuwe stimuleringsprogramma komt op een goed moment, want het aanbod van staatsobligaties begon al aardig op te drogen.
Risico's?
Het opkopen van leningen uit de markt draagt volgens de ECB bij aan een ruimere kredietverlening aan bedrijven en consumenten, wat op haart beurt weer zorgt voor meer economische groei en inflatie. Het risico van dit monetaire beleid van de ECB is dat het de rente kunstmatig laag houdt en de prijzen van financiële activa verder opgedreven worden. Dat geeft een vals gevoel van welvaart en kan leiden tot onvoorzichtigheid in de kredietverleningen.
Investeringen die bij een normale rente niet rendabel zouden zijn kunnen door het beleid van de centrale bank opeens wel rendabel worden, zoals ook beargumenteerd werd door Lex Hoogduin. Daardoor loopt men het risico dat er opnieuw teveel met geleend geld geïnvesteerd wordt en dat we daarmee een nieuwe kredietbubbel opblazen. Het risico op een crash zoals die van 2008 wordt daarmee steeds groter.
Voorzichtige spaarders die denken dat dit verkeerd zal aflopen doen er wellicht verstandig aan fysiek goud te kopen. Het is niet voor niets dat de landen van het Eurosysteem hun gezamenlijke goudvoorraad van meer dan 10.000 ton niet verkopen of zelfs maar uitlenen aan andere partijen. Heeft u al een verzekering tegen roekeloos monetair beleid?
Het stimuleringsprogramma van de ECB dreigt vast te lopen vanwege een tekort aan staatsobligaties, zo schrijft Bloomberg. Als de centrale bank in dit tempo staatsleningen blijft opkopen, dan is er na september geen enkele Duitse staatsobligatie meer te vinden die voldoet aan de regels waar de ECB aan gehouden is.
De centrale bank mag geen staatsobligaties kopen met een negatieve rente lager dan de depositorente van -0,4%, wat betekent dat een groot deel van de Duitse staatsobligaties niet in aanmerking komt voor het opkoopprogramma. Daar komt bij dat Duitsland streeft naar een begrotingsevenwicht, met als gevolg een zeer gering aanbod van nieuwe staatsobligaties.
De ECB probeert de schijn van onafhankelijkheid hoog te houden door staatsobligaties van alle landen uit de Eurozone op te kopen, waarbij een weging wordt toegepast voor de omvang van het land. In de praktijk komt het erop neer dat de ECB veel meer staatsobligaties van Duitsland moet kopen dan van landen als Spanje en Italië, terwijl het aanbod van schuldpapier in die laatstgenoemde landen veel groter is dan in Duitsland.
Stimuleringsprogramma ECB
Het opkopen van staatsobligaties is een taak die de centrale banken van de lidstaten uitvoeren namens de centrale bank. Sinds het begin van het QE programma in maart 2015 heeft het Eurosysteem meer dan €700 miljard aan staatsobligaties aan haar balans toegevoegd. Om het tekort aan schuldpapier te verlichten zou de ECB een aantal voorwaarden van het stimuleringsprogramma kunnen aanpassen.
Het verlagen of opheffen van de ondergrens van -0,4%
Uitbreiding van het stimuleringsprogramma naar regionale schulden en bedrijfsleningen
Loslaten van de verdeelsleutel zodat er minder Duitse staatsobligaties gekocht worden
